LabForum Karty charakterystyk produktów Roche Diagnostics dost pne w internecie

Transkrypt

1 Nr 36 ISSN nak ad: 1000 egz. LabForum Karty charakterystyk produktów Roche Diagnostics dost pne w internecie

2 LabForum wrzesieƒ 2008 M odoêç! Sztuka! Nauka! Szanowni Paƒstwo, Firma Roche ma d ugà tradycj we wspieraniu ró nego rodzaju przedsi wzi ç kulturalnych. Roche Continents jest wynikiem wspó pracy naszej firmy z Festiwalem Salzburskim, podczas którego Roche sponsoruje seri koncertów kompozytorów muzyki wspó czesnej. Program Roche Continents opracowano dla 100 studentów i m odych doktorantów w wieku od 20 do 29 lat, pochodzàcych z uczelni europejskich. Uczestniczàc w tym przedsi wzi ciu m odzi ludzie majà okazj do wymiany poglàdów, zdobycia nowej wiedzy i zwiedzenia Salzburga.W tym roku Roche Continents odby si na poczàtku sierpnia.wi cej na ten temat mo na przeczytaç w internecie na stronie cam wszystkich m odych diagnostów do wzi cia udzia u w tym projekcie w przysz ym roku. Wychodzàc naprzeciw zapotrzebowaniu naszych klientów przygotowaliêmy p yt CD z kartami charakterystyk substancji niebezpiecznych.planujemy za àczaç aktualizacje w miar pojawiania si istotnych zmian przepisów prawnych w tym zakresie.chcia bym tak e poinformowaç, e karty sà równie dost pne na naszej stronie internetowej Spis treêci: M odoêç! Sztuka! Nauka! Karty Charakterystyki Produktów RDP Znaczenie przeciwcia przeciw cyklicznym cytrulinowym peptydom (anty-ccp) w diagnostyce, rokowaniu i leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów W bie àcym numerze polecam lekturze artyku poglàdowy prof.wies awa Piechoty o nowoczesnej diagnostyce reumatoidalnego zapalenia stawów, a tak e nast pny w tegorocznym cyklu artyku o dimerach-d oraz t umaczenie oryginalnego tekstu o metodach diagnozowania z wykorzystaniem pomiarów cytotoksycznoêci komórek. ycz mi ej lektury, xcelligence System: pomiar cytotoksycznoêci komórek NK w czasie rzeczywistym bez koniecznoêci znakowania Przewlek e powik ania cukrzycy St enie dimeru-d u pacjentów z zespo em rozsianego wykrzepiania Êródnaczyniowego (DIC) lub podejrzeniem DIC oznaczane z zastosowaniem 3 ró nych metod Nasz adres: Roche Diagnostics Polska Sp.z o.o. ul.wybrze e Gdyƒskie 6B Warszawa centrala: tel.0-22/ , 56 faks 0-22/ call center: tel.0-22/ Andrzej Banaszkiewicz wraz z zespo em RDP serwis: tel.0-22/ , 56 faks 0-22/ obs uga klienta: tel.0-22/ faks 0-22/ polska.diagnostics@roche.com dia.callcenter@roche.com internet: 2

3 wrzesieƒ 2008 LabForum Karty Charakterystyki Produktów RDP Informacje ogólne Do àczona p yta CD zawiera karty charakterystyki produktów Roche Diagnostics w formacie PDF, w j zyku polskim. W niniejszej aplikacji istnieje mo liwoêç wyszukania numeru i opisu produktu, obejrzenia jednej lub wi cej kart charakterystyki produktu oraz wydrukowania ich lub skopiowania do innego folderu. Rozpocz cie pracy z programem Aplikacja automatycznie rozpoczyna prac po wprowadzeniu p yty CD do czytnika DVD-ROM.JeÊli nie dojdzie do automatycznego rozpocz cia pracy, program mo na uruchomiç poprzez dwukrotne klikni cie pliku SDS.exe w wyszukiwarce plików.instalacja aplikacji nie jest wymagana.po jej uruchomieniu otworzy si okno aplikacji, jak na ilustracji. Zmiana j zyka aplikacji na angielski, jest mo liwa poprzez wybranie j zyka z pozycji menu J zyk. Okno aplikacji dzieli si na na 4 pola: pole Roche Diagnostics (Affiliate). pole Kryteria wyszukiwania (Search Criteria) s u àce do wybierania kryteriów wyszukiwania i jego przeprowadzenia. pole Okno wyników (Serach Results) karty charakterystyki produktu, gdzie wy- Êwietlone sà wyniki wyszukiwania.aby zobaczyç lub zapisaç w pami ci komputera wi cej ni jednà kart charakterystyki produktu, nale y nacisnàç klawisz CTRL i nie zwalniajàc go jednoczeênie klikaç myszkà na wybrane pozycje. pole Detail View (szczegó y), gdzie wy- Êwietlona zostanie informacja dotyczàca bie àcych wyników wyszukiwania.linia Material Description (opis produktu) jest d u sza od pola Okno wyników (Search Result).Ponadto wyêwietlone zostanà linie dodatkowe, takie jak File Name (nazwa pliku), Date of Generation (data sporzàdzenia) i Version (wersja). Kryteria wyszukiwania (Search Criteria): Mo liwe jest wyszukiwanie za pomocà funkcji Numer katalogowy (Material Number) lub funkcji Nazwa Produktu (Material De- 3

4 LabForum wrzesieƒ 2008 scription).ka de z tych pól zawiera podlist zawartoêci pól, w których wpisy wype niajà si automatycznie.list mo na pokazaç lub ukryç naciskajàc klawisz F4 lub za pomocà kombinacji klawiszy Alt +.Na pasku narz dziowym J zyk (Language) mo na wybraç wersj j zykowà aplikacji.jeêli u ytkownik potrzebuje karty charakterystyki produktu w kilku j zykach, mo na skorzystaç z aplikacji internetowej znajdujàcej si pod adresem ad c98&nohead=true&allow_sel= true&country=pl&lang=pl lub zg osiç takà potrzeb do administratora aplikacji. W nast pnych edycjach mo liwe b dzie obejrzenie zmian w porównaniu do ostatniej wersji programu; w tym celu nale y aktywowaç pole odznaczenia nowy, nowy MV i/lub zmieniony. nowy (new) wyêwietla wszystkie nowo dodane produkty. nowy MV (new Main Version) wyêwietla tylko te produkty, dla których dokonano istotnych modyfikacji karty charakterystyki produktu, przez co zmodyfikowana zosta a wersja g ówna. zmieniony (changed) wyêwietla wszystkie produkty, dla których karty charakterystyki produktu zosta y zmienione. Okno wyników (Search Result): Mo liwa jest zmiana szerokoêci kolumny wyników wyszukiwania poprzez odznaczenie kursorem linii dzielàcej kolumny (szary pasek w g ówce tabeli) i przeciàgni cie jej a do uzyskania po- àdanego rozmiaru, ca y czas trzymajàc jednoczeênie naciêni ty lewy przycisk myszy. Uwaga: Aby wybraç wi cej ni jeden zestaw danych (jedna linia w oknie wyników), nale y przytrzymaç naciêni ty klawisz CLTR, jednoczeênie klikajàc na odpowiednie wyniki wyszukiwania. Funkcje: Wybór pomi dzy podanymi poni ej funkcjami mo liwy jest za pomocà przycisków lub trybu paska menu: Szukaj (Search) Wyszukiwanie za pomocà wprowadzonych kryteriów Nowe wyszukiwanie OdÊwie anie kryteriów wyszukiwania za pomocà wartoêci domyêlnych. (reset search) WartoÊcià domyêlnà dla j zyka jest j zyk aplikacji. Podglàd pliku KCH Gdy ju wybrano produkty za pomocà kryteriów wyszukiwania, (view SDS file) karty charakterystyk dla tych produktów przedstawione zostanà w formacie pliku Acrobat Reader (pdf). Zapisz plik KCH Gdy ju wybrano produkty za pomocà kryteriów wyszukiwania, (export SDS file) karty charakterystyki dla tych produktów zostanà skopiowane. Najpierw otworzy si okno dialogowe z poleceniem wyboru Êcie ki, pod którà u ytkownik zapisze plik.karty charakterystyki produktu sà przechowywane pod nast pujàcymi nazwami plików: numer katalogowy+kod paƒstwa+. pdf.? (Pomoc) WyÊwietla dokumentacj u ytkownika dla danej aplikacji. W celu uzyskania dodatkowych informacji dotyczàcych zawartoêci p yty CD lub zagadnieƒ technicznych prosimy o kontakt z administratorem aplikacji, p.kingà Kowalskà, nr tel.: , faks: , adres diagnostics.polska@roche.com Elecsys anti-ccp Automatyczne oznaczanie przeciwcia skierowanych przeciwko cytrulinowanym peptydom materia : surowica lub osocze krwi czas oznaczania: 18 min. Czu oêç kliniczna testu: 67,7% SwoistoÊç kliniczna testu: 97,0% Aplikacje do oznaczania na analizatorach: Elecsys 2010, Modular PE, Modular E170, cobas 6000, cobas e601, cobas e411 Odczynnik + kalibrator: Elecsys anti-ccp, Nr kat.: (100 oznaczeƒ) Materia kontrolny: PreciControl anti-ccp, Nr kat.: (2 x 2,0 ml) Test ju dost pny w sprzeda y!!! 4

5 wrzesieƒ 2008 LabForum Znaczenie przeciwcia przeciw cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi (anty-ccp) w diagnostyce, rokowaniu i leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów Wies aw Piechota, Zak ad Diagnostyki Laboratoryjnej Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie Wst p Wyst powanie przeciwcia skierowanych przeciw w asnym antygenom jest bardzo cz stym zjawiskiem w uk adowych chorobach tkanki àcznej.do takich chorób nale y reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), które jest przewlek à zapalnà chorobà uk adowà z g ównym objawem zapaleniem stawów obwodowych.niewiele jednak autoprzeciwcia wykazuje przydatnoêç w diagnozowaniu i okreêlaniu rokowania w RZS.W kryteriach rozpoznania tej choroby (American College of Rheumatology 1987, tabela 1.) 1 wyst puje tylko jedno autoprzeciwcia o czynnik reumatoidalny skierowane przeciw fragmentowi Fc immunoglobuliny G.Czynnik reumatoidalny (RF Rheumatoid Factor), jest immunoglobulinà w klasie M (RF-IgM).Jego miano wykazuje tak e pewnà korelacj z ci ko- Êcià objawów stawowych i pozastawowych.czynnik reumatoidalny nie jest jednak ca kiem swoisty dla RZS i mo e wyst powaç u pacjentów z innymi chorobami (w tym stawów), a nawet u zdrowych ludzi, szczególnie w podesz ym wieku 2.Dlatego te poszukiwano innych autoprzeciwcia, które odznacza yby si wi kszà swoistoêcià i wy szà czu oêcià diagnostycznà w odniesieniu do RZS. PoÊród nich najbardziej obiecujàce wyniki uzyskano dla przeciwcia przeciw cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi (anty-ccp).w obecnym artykule zawarto najistotniejsze informacje o tych przeciwcia ach i ich znaczeniu dla diagnozy RZS (w tym ró nicowej) jego leczenia i rokowania. Przeciwcia a przeciw cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi (anty-ccp) Przeciwcia a przeciw cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi (anty-ccp) rozpoznajà antygeny, w których reszty argininy uleg y, potranslacyjnie, przemianie do cytruliny.reakcja taka, zwana cytrulinowaniem, zachodzi pod wp ywem deziminazy peptydylo-argininowej (PAD) w obecno- Êci jonów wapnia (ryc.1.).bia ko cytrulinowane ró ni si od swych wyjêciowych w aêciwoêci mobilnoêcià elektroforetycznà (zmiana adunku), budowà przestrzennà i immunogennoêcià. 3 Nie jest rozpoznawane przez uk ad odpornoêciowy jako w asne i wytwarzane sà przeciwko niemu przeciwcia a. Kryterium 1.Poranna sztywnoêç 2.Zapalenie trzech lub wi cej stawów 3.Zapalenie stawów r ki 4.Symetryczne zapalenie stawów 5.Guzki reumatoidalne 6.ObecnoÊç czynnika reumatoidalnego w surowicy krwi 7.Zmiany radiologiczne Rycina 1. Cytrulinowanie bia ek Anty-CCP nie sà zatem skierowane przeciwko okreêlonemu bia ku czy peptydowi, reagujà natomiast z nimi pod warunkiem posiadania cytrulinowanego epi- Tabela 1. Kryteria diagnostyczne reumatoidalnego zapalenia stawów OkreÊlenie Poranna sztywnoêç w stawach i wokó stawów trwajàca co najmniej 1 godzin zanim nastàpi maksymalna poprawa Zapalenie co najmniej trzech stawów z jednoczeênie wyst pujàcym w nich obrz kiem lub wysi kiem (nie tylko przerostem kostnym) stwierdzonym przez lekarza Zapalenie co najmniej jednego stawu (nadgarstkowego, stawów Êródr czowo-paliczkowych lub mi dzypaliczkowych bli szych) Wyst powanie zmian zapalnych jednoczasowo w tych samych stawach po obu stronach cia a Podskórne guzki, ponad wynios oêciami kostnymi, po stronie wyprostnej w okolicach stawów stwierdzone przez lekarza Wykazanie nieprawid owych iloêci czynnika reumatoidalnego w surowicy za pomocà dowolnej metody, której wyniki sà pozytywne dla < 5% zdrowych ludzi ObecnoÊç nad erek i osteoporozy oko ostawowej zaj tych stawów w przednio-tylnym radiogramie r ki lub nadgarstka. ObecnoÊç tylko osteoporozy nie jest spe nieniem kryterium. 5

6 LabForum wrzesieƒ 2008 topu.cytrulinowanie obejmuje zatem rozmaite bia ka.do dobrze poznanych antygenów zawierajàcych takie epitopy nale- à m.in. filagryna (naskórek), keratyna (Êluzówka o àdka), tichohialina (Êluzówka jamy ustnej) i in.przeciwcia a przeciw epitopom na tych bia kach, mimo wysokiej swoistoêci dla RZS mia y bardzo niskà czu oêç diagnostycznà (oko o 30%) i dlatego nie znalaz y szerszego zastosowania. Fizjologiczna rola cytrulinowania nie jest jasna.nasilenie tej reakcji zwiàzane jest z zapaleniem, apoptozà, urazami i starzeniem si.deziminaza peptydylo- -argininowa (izoenzym PAD IV) wyst puje w neutrofilach i makrofagach, a jej aktywnoêç roênie przy zwi kszeniu st - enia jonów wapniowych w Êrodowisku, co ma miejsce w efekcie dezintegracji b on komórkowych.procesy takie, poprzedzone zwi kszonà rekrutacjà granulocytów i makrofagów, mogà zachodziç w zmienionej zapalnie b onie maziowej stawów. Do wykrywania i oznaczania przeciwcia anty-ccp wykorzystuje si najcz Êciej syntetyczne oligopeptydy wzorowane na immunoreaktywnych sekwencjach filagryny (z wysokà zawartoêcià cytruliny). W tych sztucznie wytworzonych czàsteczkach dwie reszty seryny, g ównego peptydowego epitopu filagryny, przekszta cone zosta y do cysteiny i powsta a cykliczna postaç (poprzez wiàzanie dwusiarczkowe).doskonalenie peptydów zawierajàcych cytrulinowane reszty argininy odbywa o si poprzez testowanie ich reakcji z przeciwcia ami pochodzàcymi od chorych na RZS, w którym wykazano, e zdolnoêç rozpoznawania by a tym wi ksza im bardziej eksponowane by y cytrulinowane reszty argininy.najwi kszà ekspozycj zapewnia y cykliczne postaci peptydów.ulepszanie cytrulinowanych peptydów spowodowa o popraw czu oêci testów anty-ccp, co znajduje odzwierciedlenie w ich oznakowaniu jako testy pierwszej, drugiej (anty-ccp2) a ostatnio trzeciej generacji (anty-ccp3). Diagnostyczne i predykcyjne znaczenie przeciwcia anty-ccp Diagnostyka reumatoidalnego zapalenia stawów opiera si na 7 kryteriach, z których pierwsze 4 winny utrzymywaç si przez co najmniej 6 tygodni. Dla rozpoznania choroby konieczne jest spe nienie co najmniej czterech z powy szych kryteriów.wynika z tego, w uproszczeniu, i waga (udzia w rozpoznaniu) kryterium serologicznego (dodatni RF) mo e si gaç nawet 25%. Wa noêç tego kryterium ogranicza niezbyt wysoka czu oêç diagnostyczna, szczególnie we wczesnym okresie RZS, kiedy mo e nie przekraczaç 30%, a na poczàtku choroby mo e wynosiç tylko 15 20%.Bioràc pod uwag ca e spektrum wiekowe pacjentów z RZS (i ró ny czas jego trwania) czu oêç czynnika reumatoidalnego (RF-IgM) jest porównywalna z czu oêcià diagnostycznà przeciwcia anty-ccp.wskazuje na to obszerna meta- -analiza Nishimury i wsp. 4, która wykaza- a podobnà czu oêç diagnostycznà przeciwcia anty-ccp i czynnika reumatoidalnego odpowiednio 67% i 69%.Natomiast oszacowana zbiorczo swoistoêç przeciwcia anty-ccp (95%, przedzia ufnoêci (PU) 94% 97%) by a wyraênie wy sza ni czynnika reumatoidalnego (85%, PU: 82% 88%).Dok adnoêç diagnostyczna przeciwcia anty-ccp by a wyraênie wy sza ni RF g ównie dzi ki wy szej swoistoêci anty-ccp.powy sza meta-analiza obejmowa a testy pierwszej i drugiej generacji.czu oêç niektórych testów drugiej i trzeciej generacji si ga 74 75% 5, 6 przy bardzo dobrej (praktycznie absolutnej) swoistoêci wynoszàcej 97 98,8%.Testy drugiej generacji, dominujàce na rynku i posiadajàce aplikacje na analizatory automatyczne, nie ró nià si istotnie od testów trzeciej generacji. Przeciwcia a anty-ccp mogà byç u yteczne w diagnostyce ró nicowej wczesnego zapalenia stawów, na ogó niezró nicowanego, o ró nym poczàtku (dotyczàcego jednego, dwóch lub wielu stawów) trwajàcego nie d u ej ni 3 miesiàce oraz wczesnego RZS (o takim samym czasie trwania).poj cie wczesnego RZS wprowadzono w ostatnich latach, kiedy okaza o si, e wczesne wdro enie leczenia gwarantuje dobre wyniki, g ównie w postaci remisji. Ustalenie rozpoznania w tym okresie mo- e byç jednak bardzo trudne, gdy cz Êç chorych spe nia kryteria ACR (symetrycznoêç zmian, nad erki w stawach, guzki reumatoidalne) dopiero po 2 3 latach od wystàpienia pierwszych objawów. 7 Oczekiwania co do przydatnoêci przeciwcia anty-ccp do wspomagania diagnostyki RZS w najwczeêniejszym okresie wynikajà poêrednio m.in. z badania Nielena i wsp. 8 Przeanalizowali oni archiwalne próbki krwi chorych na RZS, którzy w przesz oêci, jako zdrowi ludzie, byli krwiodawcami. Okaza o si, e obecnoêç przeciwcia anty- -CCP (anty-ccp2) przewidywa a z 29% czu oêcià i 99,5% swoistoêcià wystàpienie objawów reumatoidalnego zapalenia stawów 5 lat póêniej.w podobnym badaniu na krwiodawcach Rantapaa-Dahlqvista iwsp. 9 wykazali, e obecnoêç anty-ccp przewidywa a rozwój RZS 1,5 roku przed wystàpieniem objawów z czu oêcià 52% i swoistoêcià 98% podczas gdy czu oêç RF-IgM wynosi a 30%.Powy sze badania wskazujà na to, i obecnoêç przeciwcia anty-ccp u ponad po owy osób poprzedza RZS lub mo e towarzyszyç wczesnej, przedobjawowej fazie rozwoju reumatoidalnego zapalenia stawów i jest czynnikiem predykcyjnym rozwoju tej choroby. Jeszcze wi kszà moc predykcyjnà obecnoêci przeciwcia anty-ccp zaobserwowano wêród chorych z wczesnym, niezró nicowanym zapaleniem stawów. Van Gallen badajàc takich chorych wykaza, e a u 93% z dodatnimi przeciwcia- ami anty-ccp rozwinà si objawy RZS w ciàgu 3 lat. 10 Ustalenia te zosta y niedawno potwierdzone przez Vittecoq iwsp. 11 badaniem 314 pacjentów z wczesnym zapaleniem stawów: w ciàgu rocznej obserwacji 90% pacjentów z wyjêciowo dodatnimi przeciwcia ami anty- -CCP2 (tj.drugiej generacji) zosta o sklasyfikowanych jako chorzy z potwierdzonym RZS.Oznacza to, e chorzy z niezró nicowanym zapaleniem stawów i dodatnim wynikiem przeciwcia anty- -CCP sà wysoce zagro eni rozwojem RZS w ciàgu 1,5 3 lat. W Êwietle powy szych danych uzasadnione wydaje si stwierdzenie, e naturalnymi kandydatami do oznaczania przeciwcia anty-ccp sà w aênie pacjenci z wczesnymi postaciami niezró nicowanego zapalenia stawów oraz chorzy z podejrzeniem wczesnego RZS, dla których 6

7 wrzesieƒ 2008 LabForum nie jest spe niona wystarczajàca liczba kryteriów ACR (szczególnie RF-ujemnych).Pojawia si tendencja do uznawania zapalenia wielostawowego trwajàcego d u ej ni 3 miesiàce za RZS jeêli wykazuje si obecnoêç czynnika reumatoidalnego lub przeciwcia anty-ccp.natomiast w przypadku ujemnych wyników oznaczania zarówno RF jak i przeciwcia anty- -CCP u chorych z zapaleniem wielostawowym trwajàcym > 3 miesi cy mo e okazaç si konieczne zdefiniowanie go jako zapalenia niesklasyfikowanego. Prace dotyczàce najwczeêniejszego okresu definitywnie rozpoznanego RZS i cz stoêci wyst powania w tym okresie przeciwcia anty-ccp sà, ze zrozumia ych wzgl dów, nieliczne.ates iwsp. 12 wykaza w nielicznej grupie chorujàcych na RZS nie d u ej ni 4 miesiàce cz stoêç dodatnich wyników przeciwcia anty-ccp wynoszàcà 44,4%.Caro-Oleas i wsp. 13 obj li badaniami grup 234 pacjentów ze Êwie o rozpoznanym zapaleniem wielostawowym (czas ewolucji zapalenia 4 tygodni i 1 roku, zapalenie obejmujàce 2 lub wi cej stawów, bez leczenia farmakologicznego).po roku u 124 pacjentów postawiono diagnoz reumatoidalnego zapalenia stawów zgodnie z kryteriami ACR.Przeciwcia a anty-ccp oznaczane testami drugiej i trzeciej generacji obecne by y u nieco ponad po owy pacjentów (czu oêç odpowiednio 51,5% i 54,8%, przy swoistoêci 96,2% i 98,1%).Panchagnula i wsp. 14 oznaczali przeciwcia a anty- -CCP u 143 pacjentów z wczesnym zapaleniem stawów i ujemnym czynnikiem reumatoidalnym.po 3 6 miesiàcach dalszej obserwacji u 41 pacjentów zdiagnozowano RZS wed ug kryteriów ACR.Analiza tej niedu ej grupy pacjentów wykaza- a czu oêç diagnostycznà anty-ccp 63,4% przy swoistoêci 96,1%. Nale y podkreêliç, e przeciwcia a anty-ccp wyst pujà Êrednio u 40% chorych na RZS z ujemnym czynnikiem reumatoidalnym.przemawia to za dodatkowà wartoêcià diagnostycznà testu anty-ccp. 3 W badaniu przeprowadzonym przez Quinn i wsp. 15 obejmujàcym grup 182 pacjentów ze Êrednim trwaniem objawów RZS 7 miesi cy (odchylenie standardowe 4,9 miesi cy) wykazano cz stoêç wyst powania przeciwcia anty-ccp 81%, a dodatni RF tylko u 61% pacjentów.w podgrupie pacjentów z RZS i ujemnym czynnikiem reumatoidalnym stwierdzono a 60% dodatnich wyników przeciwcia anty-ccp. W obliczu istnienia testu do oznaczania przeciwcia anty-ccp mniej uzasadniony wydaje si podzia na serododatnie i seroujemne RZS w tradycyjnym tego rozumieniu, opartym tylko o RF.JeÊli ten podzia b dzie utrzymywany, wówczas, aby by sensowny, powinien obejmowaç tak e przeciwcia a anty-ccp. Przeciwcia a anty-ccp mogà byç wykorzystywane do wykluczania RZS u chorych z wczesnym (pierwsze objawy w ciàgu ostatnich 2 lat) niezró nicowanym zapaleniem stawów ich negatywna wartoêç predykcyjna wynios a 97,2% w badaniu Kudo-Tanaka i wsp. 16 Przeciwcia a te pomocne sà w efektywnym ró nicowaniu RZS z chorobami o podobnych objawach.jednà z takich chorób jest toczeƒ rumieniowaty uk adowy, który jest czasem trudny do ró nicowania z RZS, szczególnie w przypadkach wyst powania zapalenia wielostawowego, a jeszcze bardziej w przypadkach z erozyjnà jego postacià.mediwake i wsp. 17 wykazali, e przeciwcia a anty-ccp mogà byç zastosowane jako test pomocniczy do ró nicowania RZS z erozyjnà postacià tocznia rumieniowatego uk adowego, któremu cz sto towarzyszy RF a znacznie rzadziej anty-ccp.w nieerozyjnej postaci tocznia tylko 0,5% chorych mia o przeciwcia a anty-ccp (test pierwszej generacji) w porównaniu z 18% z dodatnim wynikiem testu na RF.Na podstawie analizy ró nych badaƒ mo na stwierdziç, e dodatnie wyniki przeciwcia anty-ccp (mierzone testami drugiej generacji) wynoszà u chorych na tocznia oko o 9%. 18 Potrzeba diagnostyki ró nicowej pojawia si w przypadku chorych z przewlek ym zaka eniem wirusem zapalenia wàtroby typu C (HCV), któremu doêç cz sto towarzyszy symetryczne zapalenie wielostawowe, czasem z objawami bardzo podobnymi do wyst pujàcych w RZS.Na dodatek zaka eniu temu cz sto towarzyszy RF.Wener i wsp. 19 ustalili w losowo wybranej grupie pacjentów z zaka eniem HCV cz stoêç wyst powania dodatnich wyników testu na RF wynoszàcà a 44% i ani jednego dodatniego wyniku badania przeciwcia anty-ccp2.pomiary anty- -CCP mogà zatem pomóc w diagnostyce RZS (g ównie wykluczaniu) u chorych na przewlek e zapalenie wàtroby wywo ane przez HCV.Powy sze spostrze enia potwierdzi Bombardieri i wsp. 20 wykazujàc 37% cz stoêç dodatnich wyników RF u chorych bez RZS, ale z zapaleniem wàtroby wywo anym HCV, z towarzyszàcym zapaleniem stawów, przy zupe nym braku przeciwcia anty-ccp w tej grupie.natomiast u chorych na RZS z jednoczesnym zaka eniem HCV obecnoêç przeciwcia anty-ccp wyst powa a u 60% chorych. Mimo, e badane grupy by y niewielkie powy sze ustalenia przemawiajà za znacznà wartoêcià anty-ccp w odró nianiu pacjentów z RZS od chorych z zaka eniem HCV i towarzyszàcym zapaleniem wielostawowym. Przeciwcia a anty-ccp wyst pujà u nielicznych pacjentów (5%) z pierwotnym zespo em Sjögrena*, w którym dodatni RF wyst puje u 50 70% chorych. 3 W chorobie tej mo e wyst powaç niewielkiego stopnia symetryczne zapalenie stawów.ró nicowanie z RZS mo e zatem byç niekiedy potrzebne.zespó Sjögrena mo e byç wtórny, spowodowany innà chorobà autoimmunologicznà np.toczniem rumieniowatym uk adowym, reumatoidalnym zapaleniem stawów i in. Chocia pacjenci z pierwotnym zespo em Sjögrena anty-ccp pozytywni sà nieliczni ale zdajà si oni byç podatni na rozwój RZS i wymagajà bacznej obserwacji klinicznej i okresowych badaƒ radiologicznych. 21 Przeciwcia a anty-ccp wyst pujà w niewielkim odsetku (7%) chorych na uszczycowe zapalenie stawów. 22 Wi kszoêç pacjentów z uszczycowym zapaleniem stawów i dodatnim testem anty- -CCP spe ni a kryteria ACR dla RZS w ciàgu 4 lat dalszej obserwacji.innà przewlek à chorobà reumatycznà z zapaleniem jednego lub wi cej stawów jest m odzieƒcze idiopatyczne zapalenie stawów.cz stoêç wyst powania przeciwcia anty-ccp wêród tych pacjentów wynosi oko o 5 10%. 3 Jednak e w podgrupie 7

8 LabForum wrzesieƒ 2008 Implikacje terapeutyczne oznaczania przeciwcia anty-ccp Skuteczne leczenie RZS polega na wczesnym zastosowaniu leków modyfikujàcych przebieg choroby (LMPCh, ang. Disease-Modifying Anti-Rheumatic Drugs, DMARDs) w celu osiàgni cia remisji (i jej utrzymania), zapobiegania zmianom strukturalnym stawów, niesprawnoêci i ewentualnym innym powik aniom.podstawowym lekiem tej grupy jest metotreksat, skuteczny w spowolnianiu nad erkowych zmian stawowych.lekiem o podobnej skutecznoêci jest leflunomid.w przypadku ma ej skutecznoêci monoterapii stosuje si terapi skojarzonà wykorzystujàc ró ne kombinacje LMPCh (np.metotreksat z sulfosalazynà, hydroksychlorochinà) 28.Do najnowszych leków o du ej efektywnoêci terapeutycznej nale à tzw. leki biologiczne o szybkim i silnym dzia- aniu przeciwzapalnym.nale à do nich m.in. leki hamujàce dzia anie czynnika martwicy nowotworów alfa (TNF-α) infliksymab, etanercept oraz hamujàce interleukin 1 (anakinra). 29 Najbardziej skuteczne w osiàganiu remisji w RZS jest kojarzenie metotreksatu z lekami biologiczchorych dzieci z zapaleniem wielostawowym i dodatnim RF-IgM cz stoêç wyst powania przeciwcia anty-ccp by a wysoka wynosi a 73 77%.W tej podgrupie pacjentów przeciwcia a anty-ccp mogà okazaç si bardzo przydatnym serologicznym testem predykcyjnym póêniejszych stawowych zmian erozyjnych. Przeciwcia a anty-ccp mogà byç wykorzystane w diagnostyce ró nicowej polimialgii reumatycznej z RZS we wczesnej fazie rozwoju u chorych w starszym wieku.lopez-hoyos i wsp.nie stwierdzili obecnoêci przeciwcia anty-ccp u adnego z 49 pacjentów z polimialgià reumatycznà, natomiast wykazali ich obecnoêç u 65% chorych (spoêród 57 badanych) na wczesny RZS. 23 Jeszcze jednym mo liwym zastosowaniem przeciwcia anty-ccp jest ró nicowanie RZS z chorobà zwyrodnieniowà stawów, zw aszcza ràk, w której, z regu y, tych przeciwcia si nie wykrywa. Diagnostyczne znaczenie przeciwcia anty-ccp znajduje odzwierciedlenie w nast pujàcym okreêleniu RZS przez EULAR (Europejskà Lig do Walki z Chorobami Reumatycznymi): Definicja reumatoidalnego zapalenia stawów jest niekiedy nieprecyzyjna, lecz termin ten stosowany jest zwykle do opisu symetrycznego, przewlek ego i destrukcyjnego zapalenia wielostawowego cz sto zwiàzanego z wyst powaniem czynnika reumatoidalnego lub dodatnimi wynikami testu wykrywajàcego przeciwcia a przeciw cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi (anty-ccp). 24 W dalszej cz Êci tego dokumentu sprecyzowanych jest 12 zaleceƒ post powania we wczesnym zapaleniu stawów, opartych na dowodach oraz opinii ekspertów.jedno z nich (zalecenie 4.) uwzgl dnia oznaczanie m.in. przeciwcia anty-ccp i posiada nast pujàce brzmienie: U ka dego pacjenta zg aszajàcego si z wczesnym zapaleniem stawów do reumatologa nale y okreêliç nast pujàce czynniki predykcyjne przewlek ej i nad- erkowej postaci choroby: liczb obrz kni tych i bolesnych stawów, OB lub CRP, poziom czynnika reumatoidalnego i przeciwcia anty-ccp oraz wyst powanie nad erek w badaniu radiologicznym. Prognostyczne znaczenie przeciwcia anty-ccp W rozpoznanym reumatoidalnym zapaleniu stawów we wczesnym okresie nie stwierdza si z regu y zmian nad erkowych.w czasie do 3 miesi cy trwania choroby nad erki stawowe wyst pujà u 13% pacjentów.w ciàgu 2 lat trwania choroby odsetek ten roênie do 50 70%. W wyniku szeregu dobrze udokumentowanych badaƒ nad przebiegiem i rozwojem RZS okaza o si, e obecnoêç przeciwcia anty-ccp oznacza gorsze rokowanie w tej chorobie ni ich brak.dotyczy to szczególnie rozwoju post pujàcej nad erkowej postaci tej choroby prowadzàcej do destrukcji stawów.w roku 2000 Kroot iwsp. 25 po 6 latach obserwacji 273 pacjentów ze wczeênie rozpoznanym RZS wykazali, e pacjenci z dodatnim wynikiem przeciwcia anty-ccp (pierwsza generacja) mieli znacznie bardziej zaawansowane zmiany radiograficzne ràk i stóp (zw - enie szpar stawowych i liczba nad erek) ni chorzy na RZS anty-ccp negatywni. Stosujàc równie testy anty-ccp pierwszej generacji Meyer i wsp.w podobnej grupie 191 pacjentów z rozpoznaniem RZS (w ciàgu ostatniego roku) stwierdzili po 5 latach obserwacji, e czu oêç przewidywania zmian radiologicznych przez przeciwcia a anty-ccp wynosi a 67%, swoistoêç 56%, pozytywna wartoêç predykcyjna 64% i negatywna wartoêç predykcyjna 58%.WartoÊç prognostyczna przeciwcia anty-ccp w odniesieniu do zmian radiologicznych by a wi ksza ni dla RF. Forslind i wsp. 26 okreêlali wyjêciowe st enie anty-ccp2 u 379 pacjentów i oceniali radiologicznie stopieƒ uszkodzenia stawów i jego progresj po dwóch latach obserwacji.wykazali oni, e obecnoêç przeciwcia anty-ccp2 zwiàzana by- a znacznie mocniej z erozjà stawowà ni obecnoêç RF i innych parametrów laboratoryjnych tj.ob, CRP. Najnowsze badanie opublikowane w 2008 roku potwierdza jeszcze bardziej dobitnie wartoêç prognostycznà przeciwcia anty-ccp.syversen i wsp. 27 zbadali grup 125 pacjentów z RZS, u których dost pne by y radiogramy ràk w momencie postawienia rozpoznania i po 10 latach. U pacjentów tych uzyskano równie poczàtkowe wyniki oznaczeƒ przeciwcia anty-ccp, OB, RF-IgM i RF-IgA.Przeciwcia a anty-ccp okaza y si najsilniejszym predykatorem progresji zmian radiologicznych [iloraz szans (odds ratio, OR) 4,0; 95% przedzia ufnoêci 1,6 10,0]; potem nast powa y p eç eƒska (OR=3,3), podwy szone OB (OR=3,2) i dodatni RF-IgM (OR=3,1).Zauwa ono tak e, e prawdopodobieƒstwo progresji zmian radiologicznych jest najwi ksze u chorych z wysokim mianem przeciwcia anty-ccp (OR= 9,9 w porównaniu z pacjentami anty-ccp ujemnymi).autorzy tego doniesienia proponujà algorytm predykcyjny zmian radiologicznych w RZS opierajàcy si na nast pujàcych parametrach: przeciwcia a anty-ccp, RF-IgM, OB i p eç eƒska.wszystkie powy sze badania wskazujà, e obecnoêç przeciwcia anty- -CCP koreluje z progresjà erozyjnej postaci RZS.Parametr ten ma zatem znaczàcy potencja kliniczny w wyborze pacjentów do agresywnych strategii leczenia. 8

9 wrzesieƒ 2008 LabForum nymi. 30 Nie zawsze jednak stosowanie okreêlonego leku biologicznego np.inhibitora TNF jest skuteczne w d u szej terapii lub dobrze tolerowane.wówczas mo na w àczyç leki biologiczne o innym mechanizmie dzia ania.przyk adem takiego leku jest rituksymab, przeciwcia o swoiêcie skierowane przeciw limfocytom B, a dok adniej przeciw antygenowi CD20 na ich powierzchni. 31 Lek ten ma rejestracj FDA do leczenia doros ych pacjentów z umiarkowanym do ci kiego RZS, w terapii skojarzonej z metotreksatem, w przypadkach niedostatecznej odpowiedzi na leczenie antagonistami TNF.Podobna rekomendacja aprobowana przez Committee for Medicinal Products for Human Use (CHMP) dotyczy Europy.Wcze- Êniejsza rejestracja tego leku przez FDA (1997 rok) dotyczy a jego zastosowania w leczeniu ch oniaków nieziarniczych wywodzàcych si z limfocytów B.Nowym lekiem o podobnym mechanizmie dzia ania jest okrelizumab (w trakcie badaƒ klinicznych).tak e kolejny badany tokilizumab jest przeciwcia em przeciw receptorowi IL-6. W ciàgu ostatnich kilku lat pojawi a si tendencja do szybkiego wdra ania terapii LMPCh, najlepiej przed radiologicznym wykryciem pierwszych zmian nad erkowych.niezw oczne leczenie oznacza jego wdro enie nie póêniej ni w czasie 3 miesi cy od rozpoznania.rekomendacja EULAR European League Against Rheumatism (zalecenie 5.) stwierdza: U chorych zagro onych rozwojem przewlek ego lub nad erkowego zapalenia stawów powinno si jak najwczeêniej zastosowaç leki modyfikujàce przebieg choroby (LMPCh), nawet jeêli jeszcze nie sà spe nione ustalone kryteria klasyfikacyjne zapalnej choroby reumatycznej. 24 Dlatego te wyst puje sk onnoêç do uznawania zapalenia wielostawowego trwajàcego powy ej 3 miesi cy za wczesne RZS i wdra- ania leczenia jeêli wykryte zostanà przeciwcia a anty-ccp lub czynnik reumatoidalny w klasie IgM.Tendencja ta rozciàga si tak e na przypadki niesklasyfikowanego zapalenia stawów o analogicznym czasie trwania z ujemnym RF a dodatnim testem na przeciwcia a anty-ccp (z uwagi na wi kszà swoistoêç tych ostatnich). Przeciwcia a anty-ccp majà zatem niebagatelne znaczenie w decyzjach terapeutycznych ze wzgl du zarówno na swe znaczenie diagnostyczne wczesnego RZS jak i predykcyjne w tej chorobie.oznaczanie przeciwcia anty-ccp ma w terapii potencjalny wymiar ekonomiczny: ich nieobecnoêç mo e, oprócz innych czynników, sk aniaç do bardziej konserwatywnego leczenia z pomini ciem drogich leków biologicznych (i odwrotnie). Podsumowanie Chocia rozpoznanie reumatoidalnego zapalenia stawów opiera si g ównie o kryteria kliniczne to badania laboratoryjne, w tym oznaczanie autoprzeciwcia, stanowià cenne uzupe nienie diagnostyki oraz rokowania w tej chorobie.przeciwcia a anty-ccp to nowy serologiczny marker RZS, który przyby po 50 latach niepodzielnego królowania czynnika reumatoidalnego.niekiedy uznaje si to za rewolucyjnà zmian w reumatologii.czu- oêç diagnostyczna tego nowego markera jest porównywalna lub nawet lepsza (dla testów 2 generacji oko o 70%) ni czynnika reumatoidalnego.przewaga czu oêci przeciwcia anty-ccp nad RF jest szczególnie zaznaczona we wczesnym okresie RZS.Cz sto pojawienie si przeciwcia anty-ccp poprzedza wystàpienie objawów klinicznych.swoistoêç przeciwcia anty-ccp w odniesieniu do RZS jest praktycznie absolutna, o kilkanaêcie procent wy sza ni RF, i osiàga wartoêci 97 98%.Przeciwcia a anty-ccp przydatne sà tak e w diagnostyce ró nicowej RZS i innych zapalnych oraz niezapalnych chorób z objawami stawowymi.predykcyjne znaczenie obecnoêci przeciwcia anty-ccp polega przede wszystkim na przewidywaniu szybkiej progresji nad erkowych zmian stawowych.uzyskanie i utrzymanie remisji w RZS oraz spowolnienie takich zmian w znacznej mierze zale y od wczesnego wdro enia terapii lekami modyfikujàcymi przebieg choroby.za wczesnym wdro eniem takiego leczenia, oprócz kryteriów klinicznych, z których cz Êç wyst puje póêno, przemawia seropozytywnoêç zapalenia wielostawowego rozumiana jako obecnoêç przeciwcia anty-ccp lub czynnika reumatoidalnego.oznaczanie obu tych serologicznych markerów zapewnia wysokà czu oêç diagnostycznà w odniesieniu do wczesnego RZS (oko o 80%) przy nieznacznie zmniejszonej swoistoêci.wymienianie testu anty-ccp w zaleceniach EULAR jest zapewne wst pem do formalnego i nieodleg ego uznania tego badania jako serologicznego kryterium RZS, co najmniej na równi z czynnikiem reumatoidalnym.sprzyja temu coraz wi ksza dost pnoêç oznaczania przeciwcia anty- -CCP za pomocà automatycznych analizatorów immunochemicznych.oznaczanie przeciwcia anty-ccp wraz z diagnostykà wczesnego zapalenia b ony maziowej metodami ultrasonografii i rezonansu magnetycznego znacznie wzbogacajà mo liwoêci wykrywania RZS w najwcze- Êniejszym okresie. * Zespó Sjögrena jest chorobà autoimmunologicznà, w której uszkodzeniu ulegajà komórki gruczo ów Êlinowych i zowych.do g ównych objawów nale à suchoêç w jamie ustnej i upoêledzenie wytwarzania ez. PiÊmiennictwo 1. Arnett FC, Edworthy SM, Bloch DA, i wsp.: The American Rheumatism Association 1987 revised criteria for the classification of rheumatoid arthritis. Arthritis Rheum.1988, 31: Dörner T, Egerer K, Feist E, i wsp.: Rheumatoid factor revisited. Curr Opin Rheumatol. 2004,16: Raptopoulou A, Sidiropoulos P, Katsouraki M, i wsp.: Anti-citrulline antibodies in the diagnosis and prognosis of rheumatoid arthritis. Crit Rev Clin Lab Sci, 2007, 44: Nishimura K, Sugiyama D, Kogata Y, i wsp.: Meta-analysis: Diagnostic Accuracy of Anti-Cyclic Citrullinated Peptide Antibody and Rheumatoid Factor for Rheumatoid Arthritis. Ann Intern Med. 2007, 146: Bizzaro N, Tonutti E, Tozzoli R, i wsp.: Analytical and Diagnostic Characteristics of 11 2nd- and 3rd-Generation Immunoenzymatic Methods for the Detection of Antibodies to Citrullinated Proteins. Clin Chem 2007, 53: Coenen D, Verschueren P, Westhovens R, i wsp.: Technical and Diagnostic Performance 9

10 LabForum wrzesieƒ 2008 of 6 Assays for the Measurement of Citrullinated Protein/Peptide Antibodies in the Diagnosis of Rheumatoid Arthritis. Clin Chem 2007, 53: Chan KW, Felson DT, Yood RA, i wsp.: The lag time between onset of symptoms and diagnosis of rheumatoid arthritis. Arthritis Rheum 1994, 37: Nielen MM, van Schaardenburg D, Reesink HW, i wsp.: Specific autoantibodies precede the symptoms of rheumatoid arthritis: a study of serial measurements in blood donors. Arthritis Rheum 2004, 50: Rantapaa-Dahlqvist S, de Jong BA, Berglin E, i wsp.: Antibodies against cyclic citrullinated peptide and IgA rheumatoid factor predict the development of rheumatoid arthritis. Arthritis Rheum 2003, 48: van Gaalen FA, Linn-Rasker S, van Venrooij WJ, i wsp.: Autoantibodies to cyclic citrullinated peptides predict progression to rheumatoid arthritis in patients with undifferendated arthritis. Arthritis Rheum 2004, 50: Vittecoq O, Incaurgarat B, Jouen-Beades F, i wsp.: Autoantibodies recognizing citrullinated rat filaggrin in an ELISA using citrullinated and non-citrullinatcd recombinant proteins as antigens are highly diagnostic for rheumatoid arthritis. Clin Exp Immunol 2004, 135: Ates A., Karaaslan Y, Aksaray S, i wsp.: Predictive value of antibodies to cyclic citrullinated peptide in patients with early arthritis. Clin Rheumatol 2007, 26: Caro-Oleas J S, Fernandez-Suarez A, Cesteros, SR, i wsp.: Diagnostic usefulness of a third-generation anti-cyclic citrulline antibody test in patients with recent-onset polyarthritis. Clin Chem Lab Med 2007, 45: Panchagnula R, Rajiv S R, Prakash J, i wsp.: Role of Anticyclic Citrullinated Peptide in the Diagnosis of Early Rheumatoid Factor-Negative Suspected Rheumatoid Arthritis: Is It Worthwhile to Order the Test? JCR 2006, 12: Quinn MA, Gough AK, Green MJ, i wsp.: Anti-CCP antibodies measured at disease onset help identify seronegative rheumatoid arthritis and predict radiological and functional outcome. Rheumatology 2005, 45: Kudo-Tanaka E, Ohshima S, Ishii M, i wsp.: Autoantibodies to cyclic citrullinated peptide 2 (CCP2) are superior to other potential diagnostic biomarkers for predicting rheumatoid arthritis in early undifferentiated arthritis. Clin Rheumatol. 2007, 26: Mediwake R, Isenberg DA, Schellekens GA, i wsp.: Use of anti-citrullinated peptide and anti-ra33 antibodies in distinguishing erosive arthritis in patients with systemic lupus erythematosus and rheumatoid arthritis. Ann Rheum Dis 2001, 60: Avouac J, Gossec L, Dougados M: Diagnostic and predictive value of anti-ccp (cyclic citrullinated protein) antibodies in rheumatoid arthritis: a systematic literature review. Ann Rheum Dis 2006, 65, Wener M H, Hutchinson K, Morishima C, i wsp.: Absence of antibodies to cyclic citrullinated peptide in sera of patients with hepatitis C virus infection and cryoglobulinemia. Arthritis Rheum 2004, 50: Bombardieri M, Alessandri C, Labbadia G, i wsp.: Role of anti-cyclic citrullinated peptide antibodies in discriminating patients with rheumatoid arthritis from patients with chronic hepatitis C infection-associated polyarticular involvement. Arthritis Res Ther 2004, 6: R Gottenberg JE, Mignot S, Nicaise-Rolland P, i wsp.: Prevalence of anti-cyclic citrullinated peptide and anti-keratin antibodies in patients with primary Sjögren s syndrome. Ann Rheum Dis 2005, 64: Alenius GM, Berglin ES, Dahlqvist SR: Antibodies against cyclic citrullinated peptide (CCP) in psoriatic patients with or without joint inflammation Ann Rheum Dis 2006, 65: Lopez-Hoyos M, Ruiz DA, Blanco R, i wsp.: Clinical utility of anti- CCP antibodies in the differential diagnosis of elderly-onset rheumatoid arthritis and polymyalgia rheumatica. Rheumatology 2004, 43: Combe B, Landewe R, Lukas C, i wsp.: EULAR recommendations for the management of early arthritis: report of a task force of the European Standing Committee for International Clinical Studies Including Therapeutics (ESCISIT). Ann Rheum Dis 2007, 66: Kroot EJ, de Jong BA, van Leeuwen MA, i wsp.: The prognostic value of anti-cyclic citrullinated peptide antibody in patients with recent-onset rheumatoid arthritis. Arthritis Rheum 2000, 43: Forslind K, Ahlmen M, Eberhardt K, i wsp.: BARFOT Study Group. Prediction of radiological outcome in early RA in clinical practice: role of antibodies to citrullinated peptides (anti-ccp). Ann Rheum Dis 2004, 63: Syversen SW, Gaarder PI, Goll GL, i wsp.: High anti-cyclic citrullinated peptide levels and an algorithm of four variables predict radiographic progression in patients with rheumatoid arthritis: results from a 10-year longitudinal study. Ann Rheum Dis 2008, 67: Proudman SM, Keen HI, Stamp LK, i wsp.: Response-Driven Combination Therapy with Conventional Disease-Modifying Antirheumatic Drugs Can Achieve High Response Rates in Early Rheumatoid Arthritis with Minimal Glucocorticoid and Nonsteroidal Anti-Inflammatory Drug Use. Semin Arthritis Rheum 2007, 37: Akil M., Veerapen K.: Reumatoidalne zapalenie stawów: leczenie. W: ABC reumatologii, PZWL 2007, van der Heijde D, Klareskog L, Landewé R, i wsp.: Disease remission and sustained halting of radiographic progression with combination etanercept and methotrexate in patients with rheumatoid arthritis. Arthritis Rheum. 2007, 56: Emery P, Fleischmann R, Filipowicz-Sosnowska A, i wsp.: The efficacy and safety of rituximab in patients with active rheumatoid arthritis despite methotrexate treatment. Arthritis Rheum 2006, 54:

11 wrzesieƒ 2008 LabForum xcelligence System: pomiar cytotoksycznoêci komórek NK w czasie rzeczywistym bez koniecznoêci znakowania Yama Abassi, ACEA Biosciences, San Diego, CA, USA Wst p Komórki NK (ang. Natural Killer, naturalny zabójca) sà zaanga owane w rozpoznawanie i niszczenie komórek nowotworowych.oszacowanie aktywnoêci cytotoksycznej komórek NK jest wa ne nie tylko dla monitorowania immunokompetencji w chorobie nowotworowej, chorobach zakaênych i autoimmunologicznych, ale równie wykrywaniu bia ek poêredniczàcych w uzyskaniu efektu cytolitycznego. Standardowe metody oznaczania aktywnoêci cytolitycznej komórek sà oparte na pomiarze uwalnianej radioaktywnoêci: docelowe komórki sà znakowane radioaktywnie i mieszane z komórkami efektorowymi, takimi jak komórki NK [1, 2].AktywnoÊç komórek NK okreêla si na podstawie uwolnionej radioaktywnoêci, przez docelowe komórki, spowodowanej cytolizà.metody te sà k opotliwe ze wzgl du na zastosowanie radioaktywnych materia ów, ale równie z powodu wyst powania wysokiego t a. xcelligence System stworzony, jako RT-CES System przez ACEA Biosciences, San Diego, USA, oferuje alternatywne pozbawione koniecznoêci znakowania rozwiàzanie, do pomiaru aktywnoêci cytotoksycznej komórek NK ze znaczàcym zwi kszeniem atwoêci stosowania, jak i jakoêci uzyskanych danych.ta nowatorska technologia pozwala równie na bardziej dok adne szacowanie aktywnoêci cytolitycznej poprzez dynamiczne monitorowanie ca ego przebiegu reakcji. Trzon systemu stanowi uk ad czujnika oporu elektrycznego pozornego (impedancja) komórek zintegrowanych z dnem mikrop ytki, co pozwala na ciàg e, iloêciowe oznaczenie biologicznego stanu komórek adherentnych.zmiany w liczbie, wielkoêci, morfologii lub zdolnoêci do adhezji mogà byç wykrywane w czasie rzeczywistym bez u ycia dodatkowych odczynników.zintegrowane oprogramowanie pozwala na zbieranie danych nawet co minut, przez dowolny czas [3, 4]. W prezentowanych badaniach system pomiaru impedancji pos u y do dynamicznej i iloêciowej analizy cytotoksycznoêci komórek NK skierowanej przeciwko komórkom NIH 3T3 oraz dziewi ciu innym liniom komórkowym, w àczajàc ludzkie linie nowotworowe. Materia y i metody Hodowla komórek Linie komórkowe NK92, NIH 3T3 oraz wszystkie linie nowotworowe pozyskano z ATTC.Mysie komórki linii NK (mnk) otrzymano od Hui Shao, Uniwersytet Luisville, USA.Komórki hodowano w inkubatorze utrzymujàcym 37 C i 5% CO 2.Komórki NK92 i mnk hodowano w po ywce Alpha MEM z 2 mm L-glutaminà, 1,5 g/l wodorow glanu sodu, uzupe nionej o 0,2 mm inozytolu, 0,1 mm 2-merkaptoetanolu, 0,02 mm kwasu foliowego, 12,5% surowic koƒskà, 12,5% FBS oraz U/ml rekombinowanej IL-2.Inne linie komórkowe hodowano w po ywce RPMI zawierajàcej 5% FBS, 1% penicylin i 1% streptomycyn (GIBCO).Komórki linii NIH 3T3 hodowano w po ywce DMEM zawierajàcej 10% FBS, 1% penicylin i 1% streptomycyn. Analiza cytolityczna Komórki docelowe wysiewano na p ytki E 96 po 5000 komórek na do ek w 100 µl po ywki.wzrost komórek monitorowano dynamicznie z zastosowaniem systemu opartego o pomiar impedancji, a do osiàgni cia przez komórki docelowe (ang. Target cells (T)) fazy logarytmicznego wzrostu i utworzenia w do ku zlewnej warstwy komórek (monolayer).komórki efektorowe (ang. Effector cells (E)) w ró nych st eniach dodawano do wybranych do ków na p ytce do uzyskania ró nych proporcji E/T. Kontrol t a stanowi y komórki efektorowe dodane do do ka bez komórek docelowych.po dodaniu komórek efektorowych system kontynuowa pomiary co 15 minut przez kolejne 20 godzin. Mikroskopowa analiza morfologii komórek Efekt cytolityczny wywo ywany poprzez komórki NK wobec komórek efektorowych analizowano za pomocà mikroskopu odwróconego (Nikon).Kiedy indeks komórek (ang. Cell Index, (CI)) spad do 50% (w stosunku do kontroli) 8 godzin po dodaniu komórek mysich NK (mnk), komórki by y usuwane z systemu, utrwalane w 80% metanolu przez 5 minut i barwione odczynnikiem Giemsy (Giemsa blue). Morfologia komórek by a analizowana mikroskopowo, a obrazy dokumentowano z zastosowaniem do àczonej kamery CCD. Analiza uzyskanych danych Zintegrowane z systemem oprogramowanie uwidacznia ca y przebieg eksperymentu.krzywe czasu i wskazujàce proporcj E/T mogà byç wyêwietlane w czasie rzeczywistym, wi c aktywnoêç komórek NK mo- e byç monitorowana dynamicznie.system wyra a impedancj w umownych jednostkach CI.CI w ka dym punkcie czasowym, w umownych jednostkach jest definiowany, jako (Rn-Rb)/15, gdzie Rn jest impedancjà mierzonà na linii elektroda-komórki, w do ku zawierajàcym komórki, a Rb to t o impedancja mierzona w do ku zawierajàcym tylko po ywk.aby okreêliç ilo- Êciowo liz w wybranych punktach czaso- 11

12 LabForum wrzesieƒ 2008 wych, procent cytolizy w wybranych punktach by okreêlany przez porównanie z kontrolà dla okreêlonych proporcji E/T. Wyniki i dyskusja Dodanie komórek mnk w proporcji E/T 15 do 1 spowodowa o znaczàcy spadek CI w hodowli komórek NIH 3T3 (Ryc.1a.).Nie zaobserwowano znaczàcego spadku CI w do kach kontroli komórek efektorowych, gdzie dodawano komórki YAC i linii limfocytów T bez zdolnoêci do cytolizy.oznacza to, i spadek CI jest zwiàzany z aktywnoêcià cytolitycznà komórek mnk.obserwowano równie zwi kszenie cytolizy komórek NIH 3T3 w czasie, w obecnoêci komórek mnk.takiego efektu nie powodowa o dodanie komórek YAC (Ryc.1b.). Morfologiczna analiza komórek docelowych wykaza a zmniejszenie liczby komórek pod wp ywem dzia ania komórek mnk, podczas gdy dodanie komórek YAC (kontrola) nie powodowa o takiego efektu (Ryc.1c.). Analiza kinetyczna wykaza a, e cytoliza wywo ana obecnoêcià komórek mnk przebiega powoli: dopiero po 2 godzinach od dodania mnk zaobserwowano spadek liczby komórek.w ciàgu 2 godzin od dodania i NK92) zastosowano jako komórki efektorowe, komórki linii NIH 3T3 i MCF7 (linia komórek raka sutka) zastosowano jako odpowiadajàce im komórki docelowe.w nast pstwie dodawania komórek mnk lub NK92 do odpowiednich komórek docelowych wartoêci CI spada y w stosunku do kontroli (brak komórek efektorowych w hodowli) (Ryc.2a.i 2c.).Spadek wartoêci CI jest zale ny od proporcji E/T.Jest powodowany zmniejszeniem interakcji komórka elektroda wywo anych cytolizà.im wy sza by a proporcja E/T, tym ni szà uzyskano wartoêç CI.Âwiadczy to o tym, i system oparty o pomiar impedancji zapewnia specyficzny i iloêciowy pomiar aktywnoêci cytolitycznej wywo ywanej przez komórki NK. Ponadto, dynamiczne monitorowanie cytolizy mo e doprowadziç do poznania mechanizmów le àcych u podstaw dzia ania komórek NK.Na przyk ad, analiza dynamiki cytolizy wykaza a, e komórki MK92 majà wi kszy potencja, jako komórki efektorowe ni komórki mnk.przy proporcji E/T 4:1 lub wy szej, komórki MCF7 uleg y cytolizie w wi cej ni 90% w ciàgu 4 godz.od dodania komórek NK92 (Ryc.2d.).Podczas, gdy dla komórek mnk tylko 30% komórek uleg o cytolizie w ciàgu tego czasu (Ryc.2b.).Ró nice w kinetykomórek mnk zaobserwowano mniej ni 30% aktywnoêci cytolitycznej, co jest standardowym czasem inkubacji przy analizach radioizotopowych.dane otrzymane z systemu opartego na pomiarze impedancji wykaza y, e aktywnoêç cytolityczna roênie do 70% w ciàgu 12 godz.od dodania komórek mnk.najwi ksze nasilenie cytolizy przypada na czas, który przekracza standardowà inkubacj w analizach radioizotopowych, w zawiàzku z tym analizy oparte na znakowaniu komórek mogà zani aç aktywnoêç cytolitycznà.system oparty na pomiarze impedancji dynamicznie monitoruje ca y przebieg cytolizy i dzi ki temu mo na dokonywaç bardziej dok adnych analiz aktywnoêci cytolitycznej. IloÊciowy pomiar cytolizy wywo anej aktywnoêcià komórek NK Wspó czynnik CI wykazuje zale noêç od liczby komórek [4] i jest stosowany do iloêciowego monitorowania cytotoksycznoêci indukowanej przez czynniki chemiczne, takie jak leki przeciwnowotworowe.aby przetestowaç zdolnoêç systemu do analizy iloêciowej aktywnoêci komórek mnk, cytoliza by- a monitorowana dla ró nych proporcji komórek efektorowych do docelowych (E/T). Mysie i ludzkie linie komórkowe (mnk Rycina 1. Dynamiczne monitorowanie cytolizy wywo anej przez komórki NK (a) Dynamiczne monitorowanie cytolizy komórek NIH 3T3 wywo ywanej za poêrednictwem komórek NK: 34 godz. po wysianiu komórek wartoêç indeksu komórkowego (CI) osiàgn a 3, co odpowiada oko o komórek na do ek. Do ka dego do ka dodano (w trzech powtórzeniach) komórek mnk i YAC (kontrola negatywna). (b) Zale na od czasu aktywnoêç cytolityczna komórek mnk. AktywnoÊç cytolityczna jest okreêlana, jako procent cytolizy (=[CI bez efektora CI +efektor ])/ CI bez efektora x 100%). (c) Morfologiczna analiza cytolizy wywo anej przez komórki mnk (barwienie b kitem Giemsy blue) 12

13 wrzesieƒ 2008 LabForum Rycina 2. IloÊciowy pomiar aktywnoêci cytolitycznej komórek mnk i NK92 bez barwienia (a) IloÊciowy pomiar aktywnoêci cytolitycznej komórek mnk. (b) Zale na od czasu aktywnoêç cytolityczna komórek mnk w ró nych proporcjach E/T. (c) IloÊciowy pomiar aktywnoêci cytolitycznej komórek NK92. (d) Zale na od czasu aktywnoêç cytolityczna komórek NK92 w ró nych proporcjach E/T. ce cytolitycznej aktywnoêci komórek NK oznaczajà, i oddzia ywania pomi dzy komórkami efektorowymi i docelowymi sà specyficzne dla okreêlonych komórek i mogà byç w nie zaanga owane czynniki takie jak ekspresja receptorów i ligandów NK lub inne mechanizmy oddzia ywaƒ. Oznaczanie aktywnoêci cytolitycznej komórek NK bez koniecznoêci znakowania w wielu liniach komórkowych AktywnoÊç cytolityczna komórek mnk i NK92 by a testowana z zastosowaniem 9 linii komórkowych, w àczajàc 8 ró nych ludzkich linii nowotworowych i lini NIH 3T3.Komórki NK92 wykazujà szerokie spektrum aktywnoêci cytolitycznej w stosunku do 7 linii komórkowych (dane niepublikowane).ponad 90% cytolizy uzyskano dla komórek H460, HepG2, MCF7 i MDA-MB231.Cytoliza zachodzi a szybko i osiàga a maksimum aktywnoêci w mniej ni osiem godz.od dodania komórek efektorowych. Podsumowanie Prezentowane doêwiadczenia dowodzà, e system wykorzystujàcy analiz impedancji mo e byç stosowany do dynamicznego i iloêciowego szacowania aktywnoêci cytolitycznej wywo ywanej przez komórki NK w przypadku ludzkich jak i mysich linii komórek NK. Ponadto, dane otrzymane z pomiaru impedancji pokazujà, e aktywnoêç cytolityczna wzrasta do 70% w ciàgu 12 godz. od dodania komórek efektorowych.taka aktywnoêç cytolityczna która pojawia si po standardowym czasie inkubacji mo e pozostaç niezauwa ona podczas wykonywania analiz z zastosowaniem istniejàcych, opartych o znakowanie oznaczeƒ.system xcelligence oferuje nie tylko analiz bez koniecznoêci znakowania, ale równie pozwala na uzyskanie bardziej dok adnych oznaczeƒ aktywnoêci cytolitycznej dzi ki dynamicznemu monitorowaniu ca ego przebiegu reakcji. PiÊmiennictwo: 1. Brunner KT et al. (1968) Immunology 14: Geldhof AB et al. (1995) Cancer Res. 55: Abassi JA et al. (2005) J Immunol Methods 292: Solly K et al. Assay Drug Dev Technol 2: Produkt opakowanie nr katalogowy Nowy! RTCA SP Instrument: RTCA Analyzer 1 szt RTCA SP Station 1 szt RTCA Control Unit 1 szt

14 LabForum wrzesieƒ 2008 Przewlek e powik ania cukrzycy W yciu cz owieka nie ma zazwyczaj czasu na zastanowienie, co b dzie si dzia o w przysz ym tygodniu, nie wspominajàc ju o rozmyêlaniu, jakie skutki mo e przynieêç cukrzyca.lecz myêlenie o cukrzycy ju teraz oraz podj cie kroków, aby uniknàç problemów, mo e u atwiç ycie. Wiele osób zastanawia si, czemu lekarze tak du o mówià o utrzymywaniu dobrych poziomów cukru we krwi.oto dlaczego: problemy wynikajàce z d ugotrwa- ej cukrzycy czasami nazywane powik aniami sà cz sto powiàzane z wysokimi poziomami cukru we krwi przez d u szy czas.powik ania te odnoszà si do wielu narzàdów i uk adów naszego organizmu. Jednak kontrola cukru we krwi to nie jedyna rzecz, warunkujàca ryzyko komplikacji cukrzycowych.inne czynniki, jak na przyk ad geny, tak e odgrywajà swojà rol. Wiele powik aƒ pojawia si dopiero po kilku latach, a nawet dziesiàtkach lat, trwania cukrzycy.rozwijajà si one skrycie i stopniowo, wi c nawet je eli osoba z cukrzycà nie zauwa a objawów powik aƒ, mo liwe jest, e one i tak si kiedyê ujawnià. Mówienie czy myêlenie o przewlek ych powik aniach mo e byç przera ajàce.i bàdêmy realistami ci ko jest zmieniç sposób ycia, aby zmniejszyç ryzyko problemów zdrowotnych, które mogà si pojawiç dopiero za kilkadziesiàt lat.ale wa ne jest, aby zaczàç od razu.w aêciwe od ywianie, regularne çwiczenia fizyczne oraz przyjmowanie leków zgodnie z zaleceniem lekarza jest najlepszym sposobem, aby zredukowaç ryzyko pojawienia si powik aƒ. W jakich narzàdach mogà pojawiç si powik ania? Oto jakie narzàdy i uk ady organizmu mogà byç najbardziej nara one na powik ania wynikajàce z cukrzycy: oczy nerki nerwy serce oraz naczynia krwionoêne dziàs a stopy Problemy dotyczàce wzroku Osoby chore na cukrzyc sà bardziej nara- one na zmiany dotyczàce wzroku, wêród których znajdujà si : Zaçma/Katarakta: Zaçma to zgrubienie i zm tnienie soczewki oka.soczewka jest cz Êcià oka, odpowiedzialnà za ostroêç widzenia.zaçma sprawia, e osoba widzi niewyraênie lub nast puje pogorszenie widzenia w ciemnoêci. Lekarze sà zdania, e osoby z cukrzycà sà bardziej nara one na zaçm, jeêli majà podwy szony poziom cukru we krwi przez d u szy czas.gdy pojawia si zaçma, usuwa si jà operacyjnie. Retinopatia: Kolejny problem, zwany retinopatià cukrzycowà, dotyczy zmian w siatkówce, która jest wra liwà na Êwiat o warstwà, umiejscowionà na tylnej powierzchni oka.zmiany te pojawiajà si w wyniku zniszczenia lub problemów ze wzrostem ma ych naczyƒ krwionoênych siatkówki.zazwyczaj zmiany w naczyniach krwionoênych siatkówki pojawiajà si po kilku, kilkunastu latach trwania cukrzycy i nie ujawniajà si przed zakoƒczeniem okresu dojrzewania.retinopatia cz Êciej dotyka osoby z cukrzycà, które majà wysoki poziom cukru we krwi przez d ugi czas, wysokie ciênienie, palà papierosy lub ujà tytoƒ. Jednym z powodów, dla którego m odzie z cukrzycà powinna poddawaç si przynajmniej raz w roku badaniom okulistycznym, jest fakt, e retinopatia nie daje natychmiastowych objawów. Jednak je eli choroba si pog bi, chory mo e straciç wzrok.gdy problemy z siatkówkà ju si pojawià, chory powinien cz Êciej zasi gaç konsultacji okulisty.osoby chore na cukrzyc sà w stanie spowolniç, a nawet zatrzymaç zniszczenia spowodowane retinopatià, dzi ki poprawie kontroli poziomów cukru.jeêli retinopatia si pog bi, zalecana jest laseroterapia, aby zapobiec utracie wzroku. Jaskra: Osoby cierpiàce na cukrzyc sà bardziej nara one na zachorowanie na jaskr.w chorobie tej nast puje wzrost ciênienia Êródga kowego, co mo e zmniejszyç przep yw krwi do siatkówki oraz nerwu wzrokowego, powodujàc ich uszkodzenie.poczàtkowo chory mo e nie odczuwaç pogorszenia wzroku.lecz jeêli nie podejmie leczenia, jaskra mo e doprowadziç do utraty wzroku.ryzyko wzrasta wraz z wiekiem i czasem trwania cukrzycy.chorzy na jaskr przyjmujà lekarstwa obni- ajàce ciênienie wewnàtrz ga ki ocznej, a czasami wymagajà operacji. Lekarze podczas rutynowych badaƒ kontrolnych sprawdzajà zazwyczaj oczy pod kàtem wczesnych objawów jaskry. Mogà tak e zleciç dalsze badania. Kontrola poziomu cukru we krwi, ci- Ênienia krwi oraz unikanie tytoniu mo e równie pomóc uniknàç problemów ze wzrokiem zwiàzanych z cukrzycà. Problemy dotyczàce nerek Wysoki poziom cukru we krwi mo e powodowaç zniszczenie naczyƒ krwiono- Ênych w nerkach, co prowadzi do niewydolnoêci.choroba ta nazywana jest nefropatià cukrzycowà. NiewydolnoÊç nerek cz Êciej wyst puje u osób, które przez d ugi czas nie kontrolujà poziomów cukru we krwi.gdy uszkodzenie nerek ju wystàpi o, stan chorego mo e ulec pogorszeniu, jeêli ma on wysokie ciênienie krwi lub pali papierosy. We wczesnym etapie, niewydolnoêç nerek nie daje objawów.po pewnym czasie mo e jednak uszkodziç nerki, które przestajà normalnie funkcjonowaç.tak wi c jest to powa ny problem zdrowotny. Po kilku, kilkunastu latach trwania cukrzycy i po zakoƒczeniu okresu dojrzewania, lekarz b dzie prawdopodobnie zleca badanie nerek raz do roku.mo e to byç badanie moczu na obecnoêç bia ka zwanego albuminà.je eli iloêç bia ka przekracza dopuszczalny poziom lub wyst pujà inne objawy uszkodzenia nerek, lekarz mo e obejrzeç fragment nerki (pobrany w czasie jej biopsji) pod mikroskopem, 14

15 wrzesieƒ 2008 LabForum aby upewniç si czy rzeczywiêcie dosz o do choroby nerek. JeÊli niewydolnoêç nerek zostanie wykryta wystarczajàco wczeênie, uszkodzenie mo e zostaç zatrzymane za pomocà w aêciwego leczenia.w takim przypadku zaleca si spo ywanie mniejszych iloêci bia ka.lekarze przepisujà te odpowiednie lekarstwa. Je eli stan nerek ulegnie pogorszeniu, mo e pojawiç si ca kowita ich niewydolnoêç, co b dzie wymaga o dializ (przy u yciu specjalnego urzàdzenia, które oczyszcza krew w taki sposób, w jaki robià to nerki) lub przeszczepienia nerki.dobra wiadomoêç jest taka, e w dzisiejszych czasach rzadko dochodzi do ca kowitej niewydolnoêci nerek, dzi ki wczesnemu wykryciu pierwszych objawów oraz lepszemu leczeniu. Najlepszym sposobem, aby zapobiec nefropatii cukrzycowej, jest kontrola ci- Ênienia t tniczgo oraz poziomów cukru we krwi, co jest atwiejsze przy przestrzeganiu planu leczenia cukrzycy.istotne jest tak e regularne mierzenie ciênienia krwi oraz robienie badaƒ moczu na obecnoêç albumin.dodatkowo nale y powstrzymywaç si od palenia tytoniu, poniewa zwi ksza ono ryzyko wystàpienia problemów z nerkami jak i innych komplikacji cukrzycowych oraz problemów zdrowotnych. Uszkodzenia nerwów Innym powik aniem, wynikajàcym z d ugotrwa ej cukrzycy jest uszkodzenie nerwów zwane neuropatià cukrzycowà. Neuropatia cukrzycowa mo e dotyczyç nerwów w ró nych cz Êciach cia a. Najcz stsze objawy to dr twienie, mrowienie czy ostry ból stóp lub ydek. Nieleczone uszkodzenie nerwów mo e doprowadziç do wielu problemów.na przyk ad: z powodu ich dr twienia, chory nie zauwa y skaleczenia, a rana taka zostanie zaka ona.poniewa uszkodzenie nerwów mo e dotknàç ka dà cz Êç cia a, problem mo e rozwinàç si w zasadzie wsz dzie, w tym w przewodzie pokarmowym, drogach moczowych, w oczach i sercu. Lekarze zazwyczaj diagnozujà uszkodzenie nerwów podczas zwyk ego badania.biopsja tkanki nerwowej lub inne badania mogà okazaç si niezb dne, a lekarz kieruje pacjenta do neurologa. Lekarze uwa ajà, e uszkodzenie nerwów jest zwiàzane z wysokim poziomem cukru we krwi, utrzymujàcym si przez d ugi czas.dlatego kontrola poziomów cukru i post powanie wed ug planu leczenia mo e pomóc zmniejszyç ryzyko rozwoju tego rodzaju komplikacji. Problemy dotyczàce serca i naczyƒ krwionoênych Osoby chore na cukrzyc sà bardziej nara- one na wystàpienie pewnych problemów zwiàzanych z sercem i naczyniami krwionoênymi.powik ania te noszà nazw chorób sercowo-naczyniowych i do tej grupy nale à mi dzy innymi: Zawa serca (spowodowany zatorem naczyƒ krwionoênych, które dostarczajà krew do serca) Udar (spowodowany zatorem naczyƒ krwionoênych, które sà odpowiedzialne za ukrwienie mózgu) Zator naczyƒ krwionoênych w nogach i stopach, prowadzàcy do owrzodzenia stóp, zaka enia, czasami wymagajàcy amputacji palca, stopy lub cz Êci nogi. Sposób, w jaki kontroluje si cukier we krwi, odgrywa niema à rol w przypadku problemów dotyczàcych serca oraz naczyƒ krwionoênych.je eli pacjent pali, jest oty y, ma podwy szone poziomy lipidów we krwi (trójglicerydy, cholesterol), nadciênienie t tnicze lub w rodzinie wyst powa y przypadki zawa u serca czy udaru przed 50-tym rokiem ycia, osoba ta jest o wiele bardziej nara ona na komplikacje tego rodzaju. Innà rzeczà, jakà mo na zrobiç, aby zmniejszyç ryzyko powik aƒ sercowo-naczyniowych jest utrzymanie odpowiedniej wagi.osoby z nadwagà mogà zasi gnàç porady lekarskiej w zakresie odchudzania. Lekarz mo e regularnie sprawdzaç poziom lipidów (cholesterol i trójglicerydy) oraz ciênienie krwi, aby upewniç si, e majà one w aêciwe wartoêci.post powanie wed ug zaleceƒ ywieniowych dla osób z cukrzycà, regularne çwiczenia fizyczne oraz przyjmowanie leków przepisanych przez lekarza jest równie pomocne przy zapobieganiu lub opóênieniu rozwoju powik aƒ zwiàzanych z sercem i naczyniami krwionoênymi.nale y pami taç, e palenie zwi ksza ryzyko wystàpienia tych problemów jak i innych powik aƒ cukrzycy. Problemy dotyczàce dziàse Osoby chore na cukrzyc sà bardziej nara- one na choroby dziàse (zwane tak e chorobami przyz bia), poniewa mogà mieç: Wi cej kamienia naz bnego i mniej Êliny (zbyt du a iloêç kamienia na z bach i niewystarczajàca iloêç Êliny mo e prowadziç do próchnicy) Wy sze poziomy cukru we krwi (osoba ma wi cej cukru w ustach, co równie mo e powodowaç próchnic ) Mniejszà iloêç kolagenu, czyli bia ka w tkance w óknistej dziàse S abe krà enie krwi w dziàs ach Wszystkie z powy szych czynników mogà przyczyniç si do chorób dziàse. Oznaki to: krwawienie, wra liwe i bolesne dziàs a, które tak e mogà ulegaç zanikowi (oznacza to, e dziàs a nie pokrywajà powierzchni korzeni z bów) lub zmieniaç kolor.dentysta mo e wykryç t chorob w czasie wizyty kontrolnej. Na szcz Êcie mo liwe jest zapobieganie chorobom dziàse poprzez kontrol poziomu cukru we krwi, odpowiednie mycie z bów, u ywanie nici dentystycznej oraz regularne wizyty u stomatologa. Problemy dotyczàce stóp Po wielu latach trwania cukrzycy mogà pojawiç si problemy ze stopami spowodowane s abym krà eniem krwi w stopach oraz uszkodzeniem nerwów (tzw. stopa cukrzycowa). Po okresie dojrzewania lekarz powinien oglàdaç stopy pacjenta pod kàtem oznak tych powik aƒ.nale y poinformowaç lekarza o wystàpieniu jakichkolwiek objawów typu: wrastajàcy paznokieç, modzele czy sucha skóra, jak równie o takich sprawach jak uczucie podra nionej skóry z powodu noszenia okreêlonego rodzaju obuwia lub drobnego urazu. Aby zapobiec takim problemom, nale- y nosiç wygodne obuwie, które jest dobrze dopasowane oraz przycinaç paznokcie do kszta tu palca.åwiczenia, które poprawiajà krà enie krwi w stopach sà równie wskazane. 15

16 Palenie mo e zwi kszyç ryzyko wystàpienia problemów ze stopami lub je pog biç. Jak pozostaç w dobrej formie przez d ugie lata Niektóre powik ania cukrzycowe pojawiajà si po wielu, a nawet dziesiàtkach lat trwania choroby, pomimo e niektórzy chorzy nawet nie majà adnych zauwa alnych objawów.i dlatego tak istotne jest post powanie wed ug planu leczenia oraz troska o zdrowie poprzez regularne wizyty u lekarza i robienie zalecanych badaƒ.pomo e to wykryç problemy wynikajàce z cukrzycy zanim zacznà dawaç objawy, a dzi ki temu mo liwe b dzie podj cie niezb dnego leczenia. èród o: T umaczenie: M.Palonek St enie dimeru D u pacjentów z zespo em rozsianego wykrzepiania Êródnaczyniowego (DIC) lub podejrzeniem DIC oznaczane z zastosowaniem 3 ró nych metod WOODHAMS BJ 1, ESTEVE F 1, MIGAUD-FRESSART M 2, WOLF M 3 i GRIMAUX M 1 1 Serbio (Diagnostica Stago), Gennevilliers, 2 Diagnostica Stago, Asnieres i 3 Béclère Hospital, Climart, Francja Oznaczanie dimeru D okaza o si przydatnym i bardzo szybkim wsparciem klinicysty w diagnozowaniu oraz leczeniu pacjentów z zakrzepicà y g bokich (Z G).Istnieje zapotrzebowanie na równie szybkà metod u atwiajàcà rozpoznania DIC.Obecnie rozpoznanie to opiera si na po àczeniu badaƒ, z których adne w rzeczywistoêci nie jest swoiste dla DIC. PrzeprowadziliÊmy badanie celem oceny zmian st enia dimeru D u pacjentów z podejrzeniem lub klinicznym potwierdzeniem DIC, a tak e porównania swoistoêci wyników oznaczeƒ dimeru D z rutynowymi testami laboratoryjnymi stosowanymi do wspomo enia diagnozowania DIC.Próbki uzyskano od 62 pacjentów z podejrzeniem lub potwierdzeniem DIC. W trakcie badania wykonywano rutynowe testy laboratoryjne.próbki analizowano retrospektywnie z zastosowaniem 3 ró nych metod oznaczania dimeru D firmy Diagnostica Stago zautomatyzowanego testu lateksowego (STA Liatest D-Di), ELISA (Asserachrom D-Di) oraz pó ilo- Êciowego testu lateksowego (D-Di Test). Analiza danych wykaza a wynik nieprawid owy oznaczenia dimeru D w wi kszej liczbie przypadków ni w jakimkolwiek innym pojedynczym teêcie Liatest D-Di 94%, Asserachrom D-Di 85% i D-Di Test 77%.Zastosowanie rutynowych testów laboratoryjnych ujawni o znacznie ni szy odsetek dodatnich próbek: liczba p ytek 57%, st enie fibrynogenu 32%, czas protrombinowy 72%, FV 70%, FVII+X 74%, FII 72%.Trzy u ywane testy do oznaczania dimeru D skalibrowano stosujàc podobnà procedur.wszystkie testy do oznaczania dimeru D mia y podobne zakresy wartoêci prawid owych, jednak e w badanych próbkach klinicznych widoczne by y pewne ró nice pomi dzy nimi.dla st enia oznaczanego przy pomocy D-Di Test > Asserachrom D- -Di > Liatest D-Di, Êrednia wartoêç wynios a odpowiednio 2,9 ± 2,6 µg/ml, 4,03 ± 5,30 µg/ml i 5,33 ± 5,74 µg/ml (wyniki wyra one w FEU, ekwiwalent fibrynogenu).ró nice te mogà wynikaç z rodzaju u ytych przeciwcia i/lub dost pnoêci miejsc wià àcych w ró nych procedurach oznaczeƒ. Badanie jasno wykaza o, e oznaczenia dimeru D powinny zostaç w àczone do wszystkich rutynowych zestawów testów laboratoryjnych wspomagajàcych diagnozowanie DIC.Oznaczenia dimeru D w iloêciowym teêcie ELISA i testach lateksowych (Asserachrom D-Di i Liatest) mogà wykazywaç wi kszà czu oêç w odniesieniu do DIC ni powszechnie stosowany pó iloêciowy test lateksowy. Od redakcji: wyniki badania zosta y przedstawione na XV Mi dzynarodowym Kongresie Fibrynolizy i Proteolizy w HAMA- MATSU, Japonia, ; opublikowano w FIBRINOLYSIS & PROTEOLYSIS, vol. 14, Suppl.1, 2000 COBAS i LIFE NEEDS ANSWERS sà znakami towarowymi nale àcymi do Roche 2008 Roche Diagnostics Roche Diagnostics Polska Sp. z o.o. Opracowanie techniczne: El bieta Czarnacka DTP: Iwona Domaga a-p awny Przygotowanie do druku i druk: AR-W Arkadiusz Grzegorczyk,