, , INTERNET:

Transkrypt

1 CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ , UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT W A R S Z A W A TELEFAX , INTERNET: cbos@pol.pl BS/36/31/94 POZIOM AKCEPTACJI STRAJKÓW STOSUNEK DO KONTROLI PŁAC KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, MARZEC 94 PRZEDRUK MATERIAŁÓW W CAŁOŚCI LUB W CZĘŚCI ORAZ WYKORZYSTANIE DANYCH EMPIRYCZNYCH JEST DOZWOLONE WYŁĄCZNIE Z PODANIEM ŹRÓDŁA

2 Tuż po demonstracji zorganizowanej 9 lutego 94 w Warszawie przez NSZZ "Solidarność" i w okresie trwania strajków w różnych częściach kraju 1, nieomal połowa respondentów oceniła, że w obecnej sytuacji strajki i protesty pracownicze są bardzo prawdopodobne, a ponad jedna trzecia uznała nawet, że są nieuniknione. O niemożności uniknięcia strajków mówili najczęściej robotnicy wykwalifikowani 2. RYS. 1. CZY, PANA(I) ZDANIEM, OBECNIE STRAJKI I PROTESTY PRACOWNICZE PRZECIW POLITYCE GOSPODARCZEJ RZĄDU SĄ: 1 Badanie "Aktualne problemy i wydarzenia" (45) przeprowadzono w dniach lutego 94 na 1198-osobowej reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców kraju. 2 Por. tabele aneksowe.

3 -2- Prognozy badanych dotyczące dalszego rozwoju sytuacji strajkowej były zróżnicowane (tabela 1). Podobnie jak w maju 93, gdy trwały protesty "Solidarności" przeciw polityce rządu Hanny Suchockiej, zdecydowanie zmniejszyła się - w porównaniu z innymi miesiącami - grupa osób nie mających zdania na ten temat. Liczba respondentów, przewidujących, że w najbliższych miesiącach fala strajków i protestów będzie się nasilać, jest zbliżona do stycznia 93, czyli okresu narastania protestów przeciw polityce poprzedniego rządu, i nieco niższa niż w marcu 93. Jednak 42% ankietowanych sądzi, że w ciągu najbliższych miesięcy sytuacja będzie taka, jak obecnie, czyli przewiduje utrzymywanie się obecnego napięcia. Może to oznaczać, że Polacy niejako przyzwyczaili się do strajków, uznali je za trwały element społecznego pejzażu. Tabela 1 w procentach Czy, Pana(i) zdaniem, Wskazania respondentów według w ciągu najbliższych mie- terminów badań: sięcy fala strajków, protestów będzie narastała czy też będzie opadała? IX 92 I 93 II 93 III 93 V 93 VIII 93 II 94 Będzie się uspokajało - strajki, protesty będą powoli wygasały Będzie tak jak teraz - będą się pojawiały protesty i strajki Będzie narastała fala strajków, protestów Wybuchnie poważny konflikt społeczny Trudno powiedzieć Elektorat koalicji rządzącej (SLD-PSL) wyróżnia się optymizmem w prognozowaniu rozwoju sytuacji strajkowej - znacznie częściejniż pozostali badani przewiduje, że w najbliższych miesiącach protesty i strajki będą powoli wygasały.

4 -3- Akceptacja strajków, jako efektywnego sposobu na osiągnięcie pożądanych celów, jest obecnie taka sama jak w marcu 93 (tabela 2). Zwolennikami strajków są przede wszystkim robotnicy wykwalifikowani i pracownicy fizyczno-umysłowi. Największa akceptacja strajków jest w regionach: zachodnim, południowo-zachodnim i południowo-wschodnim. Tabela 2 Które z poniższych stwierdzeń jest bliższe Pana(i) opinii: w procentach Wskazania respondentów według terminów badań: IX 92 I 93 III 93 V 93 II 94 - w obecnej sytuacji tylko za pomocą strajków można coś osiągnąć w obecnej sytuacji podejmowanie strajku w gruncie rzeczy nic nie daje Trudno powiedzieć Mimo że obecnie zmalała liczba zwolenników podejmowania strajków w celu wymuszenia na władzach skutecznych działań gospodarczych, warto podkreślić, że nastawienie prostrajkowe jest takie same, jak w grudniu 92, a więc w czasie nasilenia strajków na Śląsku. Tabela 3 Czy uważa Pan(i), że obecnie: w procentach Wskazania respondentów według terminów badań: XII 92 I 93 III 93 II 94 - należy rezygnować ze strajków, by nie pogarszać trudnej sytuacji gospodarczej naszego kraju należy podejmować strajki, by wymusić na władzach podjęcie skutecznych działań gospodarczych Mam zupełnie inny pogląd na ten temat Trudno powiedzieć Także w tym przypadku nastroje prostrajkowe najsilniejsze są wśród robotników wykwalifikowanych. Najwięcej zwolenników akcji strajkowych jest w regionach południowo- -wschodnim i zachodnim.

5 -4- Strajki i protesty, których celem jest wymuszenie na władzach skutecznych działań gospodarczych, mają najwięcej zwolenników wśród badanych wyznających pogląd, że w obecnej sytuacji tylko za pomocą strajków można coś osiągnąć 3. Tak więc wiara w skuteczność akcji strajkowych jest podstawowym elementem ich akceptacji. Kim są zwolennicy akcji strajkowych? Badani, którzy akceptują strajki, negatywnie oceniają zarówno kierunek rozwoju sytuacji w Polsce, jak i obecny rząd 4. Na stosunek do strajków silnie wpływają także: samoocena warunków materialnych respondenta i jego rodziny, ogólna ocena poziomu życia rodziny, wynik porównania obecnego poziomu życia z sytuacją sprzed roku oraz ocena perspektyw w skali roku. Im te oceny są niższe, tym strajki są częściej akceptowane przez ankietowanych. Elektorat SLD (podobnie jak wyborcy KLD) - znacznie częściej niż pozostali badani - uważa, że w obecnej sytuacji podejmowanie strajku w gruncie rzeczy nic nie daje. Elektorat PSL i UD nie różni się w swych poglądach od ogółu społeczeństwa. Na stosunek do akcji strajkowych nie wpływa obawa przed utratą pracy. Podobny stosunek do strajków mają także respondenci zatrudnieni w sektorach prywatnym i państwowym. Najbardziej radykalną grupą nastawioną prostrajkowo są robotnicy wykwalifikowani,co ma zapewne związek z ich sytuacją materialną: 58% spośród nich ma dochody poniżej zł na osobę w rodzinie, czyli mniej niż wynosi minimum socjalne. Gorszą sytuację materialną deklarują jedynie bezrobotni, rolnicy i robotnicy niewykwalifikowani. Połowa robotników wykwalifikowanych ocenia warunki materialne swojej rodziny jako złe, a tylko co dziesiąty jako dobre. Gorszą samooceną ekonomiczną w grupie respondentów utrzymujących się z pracy charakteryzują siętylko rolnicy. 3 V Cramera równe Wszystkie zależności opisane w komunikacie są istotne statystycznie, co oznacza, że w każdym przypadku hipoteza o braku zależności statystycznej została odrzucona na poziomie istotności równym 0.01.

6 -5- Robotnicy wykwalifikowani - niezależnie od tego, czy przewidują możliwość utraty pracy czy nie - najczęściej wyrażają pogląd, że w obecnej sytuacji tylko za pomocą strajków można coś osiągnąć. Warszawska demonstracja NSZZ "Solidarność" Ponad trzy czwarte ankietowanych (78%) słyszało o warszawskiej demonstracji zorganizowanej przez NSZZ "Solidarność". Częściej niż pozostali poinformowani byli badani z wyższym wykształceniem, deklarujący duże zainteresowanie polityką. Znaczny odsetek poinformowanych o tej demonstracji był także w grupie robotników wykwalifikowanych. Zdecydowanie przeważały osoby przekonane o słuszności jej zorganizowania. Opinie nie zależały od tego, czy badani słyszeli o niej czy też nie. Zwolennikami byli głównie robotnicy wykwalifikowani, osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym i średnim, o niższych dochodach (poniżej 2249 tys. zł per capita), mieszkańcy regionu południowo-wschodniego i południowo-zachodniego. RYS. 2. CZY ZORGANIZOWANIE TEJ DEMONSTRACJI BYŁO SŁUSZNE CZY TEŻ NIE?

7 -6- Przekonani o słuszności zorganizowania tej demonstracji częściej stwierdzają, że strajki przeciw polityce gospodarczej rządu są nieuniknione i prognozują, że fala strajków i protestów będzie narastać. Częściej także akceptują strajki jako sposób osiągania celów w ogóle oraz wymuszenie na władzach skutecznych działań gospodarczych. Zwolennikami demonstracji są częściej osoby określające swoje poglądy polityczne jako prawicowe, wyrażające negatywny stosunek do rządu. Celowość demonstracji neguje w większości elektorat Sojuszu Lewicy Demokratycznej i Kongresu Liberalno-Demokratycznego. W grupie wyborców Unii Demokratycznej także jest nieco więcej przeciwników demonstracji niż zwolenników. Poglądy elektoratu Polskiego Stronnictwa Ludowego i Unii Pracy są podobne do ogółu badanych, tzn. dominuje grupa przekonanych o słuszności demonstracji. Kontrola płac Od 1 kwietnia 94 ustawę o "popiwku" - zgodnie z projektem przyjętym przez rząd - mają zastąpić nowe rozwiązania. Nowa ustawa o kontroli wynagrodzeń daje przedsiębiorstwom do wyboru cztery metody ich kształtowania oraz trzy okresy do ustalania podstawy do liczenia ich przyrostu. Za nieuzasadnione podwyższanie płac, firmy będą musiały zapłacić karę. Nowe zasady mają obowiązywać przedsiębiorstwa państwowe, komunalne i spółki prawa handlowego, których co najmniej połowa akcji lub udziałów należy do Skarbu Państwa. W sytuacjach szczególnych przepisy ustawy mogą objąć wszystkie podmioty gospodarcze, również prywatne. Projekt ograniczania płac w przedsiębiorstwach państwowych - w celu zahamowania inflacji - spotkał się z negatywnym przyjęciem połowy badanych. Nieco większa jest akceptacja ograniczania zarobków w firmach prywatnych, choć opinie respondentów w tej kwestii są podzielone.

8 -7- RYS. 3. CZY W CELU ZAHAMOWANIA INFLACJI RZĄD POWINIEN OGRANICZAĆ CZY TEŻ NIE NADMIERNY WZROST PŁAC PRACOWNIKÓW ZATRUDNIONYCH... Najwięcej przeciwników ograniczania płac - zwłaszcza w firmach prywatnych - jest w grupie prywatnych przedsiębiorców. Zwolennikami ograniczania płac w przedsiębiorstwach państwowych są najczęściej przedstawiciele kadry kierowniczej, inteligencji, a w firmach prywatnych - robotnicy i pracownicy fizyczno-umysłowi. Opinie o ograniczaniu wysokości płac nie zależą natomiast od sektora, w którym zatrudnieni są respondenci. Zwolennicy obecnego rządu, częściej niż pozostali badani, akceptują ograniczanie płac w firmach prywatnych. Natomiast nastawienie do obecnego gabinetu nie ma wpływu na stosunek do ograniczania płac w przedsiębiorstwach państwowych.

9 -8- Zmiana sposobu kontroli płac, która będzie wprowadzona od 1 kwietnia 94 w miejsce "popiwku" spowoduje - zdaniem większości (56%) - wzrost żądań płacowych pracowników przedsiębiorstw państwowych. RYS. 4. OD 1 KWIETNIA 1994 W MIEJSCE "POPIWKU" WPROWADZONE BĘDĄ INNE FORMY KONTROLI WZROSTU PŁAC. CZY PANA(I) ZDANIEM, SPOWODUJE TO WZROST ŻĄDAŃ PŁACOWYCH PRACOWNIKÓW PRZEDSIĘBIORSTW PAŃSTWOWYCH? Częściej niż inni przekonanie takie wyrażali prywatni przedsiębiorcy, przedstawiciele kadry kierowniczej, inteligencji, robotnicy wykwalifikowani, badani lepiej wykształceni i mający wyższe dochody. Poglądy te są niezależne od nastawienia do rządu oraz stosunku do podejmowania akcji strajkowych. Opinie respondentów o skuteczności jakiejkolwiek kontroli nadmiernego wzrostu płac są podzielone. Takie same liczebnie są grupy osób, które twierdzą, że kontrola jest możliwa, jak i tych, które wyrażają przeciwną opinię.

10 -9- RYS. 5. CZY, PANA(I) ZDANIEM, W OGÓLE JEST MOŻLIWA SKUTECZNA KONTROLA NADMIERNEGO WZROSTU PŁAC? O nieskuteczności jakiejkolwiek kontroli płac przekonani są w większości przedstawiciele kadry kierowniczej, inteligencji. Robotnicy wykwalifikowani i pracownicy fizyczno-umysłowi najczęściej wyrażali przekonanie, że skuteczna kontrola płac jest możliwa. Badani podkreślający możliwość skutecznej kontroli wzrostu wynagrodzeń częściej niż pozostali przewidują, że spowoduje ona wzrost żądań płacowych pracowników przedsiębiorstw państwowych. Przekonanie omożliwości skutecznego kontrolowania nadmiernego wzrostu płac nie ma wpływu na stosunek badanych do strajków. Nowa ustawa może spowodować - przez hamowanie wzrostu wynagrodzeń w przedsiębiorstwach państwowych - zróżnicowanie płac w zależności od sektora gospodarki. Zdaniem zdecydowanej większości (81%) respondentów, pracownicy przedsiębiorstw państwowych i prywatnych powinni zarabiać tyle samo. Opinie takie przeważają we wszystkich grupach badanych, bez względu na sektor zatrudnienia.

11 -10- RYS. 6. JAK, PANA(I) ZDANIEM, POWINNY WYGLĄDAĆ ZAROBKI PRACOWNIKÓW PRZEMYSŁU PRYWATNEGO I PAŃSTWOWEGO WYKONUJĄCYCH PRACĘ NA TAKICH SAMYCH STANOWISKACH? Międzysektorowe zróżnicowanie wynagrodzeń, a konkretnie - wyższe płace w sektorze prywatnym, nieco częściej niż pozostali respondenci skłonni są zaakceptować przedstawiciele kadry kierowniczej, inteligencji i prywatni przedsiębiorcy. Akceptacja strajków w połowie lutego 94 była zbliżona do sytuacji z marca ubiegłego roku, gdy trwały protesty NSZZ "Solidarność" skierowane przeciwko polityce rządu Hanny Suchockiej. Nastroje prostrajkowe koncentrują sięw grupie robotników wykwalifikowanych. Analizy wykazały, że najsłabsze poparcie dla strajków jest wśród elektoratu SLD.

12 -11- Zdaniem większości respondentów, zastąpienie "popiwku" nową ustawą o kontroli wzrostu płac spowoduje wzrost żądań płacowych pracowników przedsiębiorstw państwowych. Opinie o konsekwencjach tej ustawy nie są związane z ogólnym stosunkiem badanych do strajków. Prognozy, że spowoduje ona wzrost żądań płacowych pracowników przedsiębiorstw państwowych są raczej wynikiem oceny sytuacji społecznej, a nie osobistego stosunku do ustawy.