Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego im. E. Ringelbluma w Warszawie. dr Agnieszka Żółkiewska INWENTARZ SPUŚCIZNY SALOMONA BELISA-LEGISA

Transkrypt

1 Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego im. E. Ringelbluma w Warszawie dr Agnieszka Żółkiewska INWENTARZ SPUŚCIZNY SALOMONA BELISA-LEGISA Sygn. 362 Warszawa

2 WSTĘP Salomon Belis-Legis urodził się 15 kwietnia w Wilnie. Był żydowskim dziennikarzem, literatem i krytykiem literackim, piszącym w języku jidysz. Właściwie nazywał się Szlomo Bejlis. W 1924 razem z Sz. Kanem i D. Kurlandem redagował pismo Klangen. W 1928 opublikował kilka wierszy na łamach pisma Frajchajt. Był współzałożycielem i członkiem grupy literacko-artystycznej Jung Vilne. Przez kilka lat współpracował z Wilner tog, gdzie publikował zarówno artykuły, jak i poezje. W 1931 był redaktorem Wilner meseles. W tym czasie pisał także dla Wilner ekspres i Wilner radio. W 1933 został redaktorem syjonistycznego dziennika Cajt, gdzie pracował aż do wybuchu wojny. Publikował tam pod pseudonimami Bella bądź Leg artykuły na temat polityki, literatury, teatru i sztuki. Gdy Armia Radziecka wkroczyła do Wilna we wrześniu 1939 roku, został sekretarzem redakcji komunistycznego dziennika Wilner emec, a po jego zamknięciu sekretarzem redakcji Kowner emec i współpracownikiem Sztraln. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej ewakuował się z Wilna i przez kilka lat mieszkał w Samarkandzie. W 1943 powrócił do wyzwolonego Wilna jako ochotnik sowiecko-litewskiej armii. 1 Leksikon fun der najer jidiszer literatur podaje rok urodzin Zob. Szlomo Bejlis [w:] Leksikon fun der najer jidiszer literatur, red. Sz. Niger i J. Szacki, Nowy Jork 1956, t. I, s

3 W okresie powojennym współpracował z Muzeum Żydowskim w Wilnie. Spisał historię zagłady tamtejszej społeczności pod niemiecką okupacją. W latach 50. na zaproszenie czasopisma Folks-sztime przeniósł się wraz z rodziną do Polski i osiadł na stałe w Warszawie. Po długiej i ciężkiej chorobie zmarł 15 czerwca 1995 w Warszawie. Został pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 2, rząd 11). Napisał wiele artykułów krytyczno-literackich, które opublikował w zbiorze Portetn un problemen (1964). Tam też znalazły się jego wspomnienia na temat getta wileńskiego, zatytułowane Kutlur unter der hak. Rękopis tych tekstów znajduje się w posiadaniu Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego i został włączony do niniejszej spuścizny. W 1974 pod jego redakcją ukazał się zbiór poezji Widerklangen Eliachu Rajzmana. Szlomo Belis-Legis jest również autorem przedmów do kilku przełożonych z języka jidysz książek: Dzieje Tewji Mleczarza (1989 i 1994), Z jarmarku (1989), Mąż z Nazaretu (1990), Podróże Beniamina Trzeciego (1990) i Opowiadania chasydzkie i ludowe (1997). BIBLIOGRAFIA Legis Sz., Portetn un problemen, Warszawa Belis-Legis Sz., Mojsze-Lejb Halpern w setną rocznicę, Kalendarz Żydowski 1989, s Belis-Legis Sz., Świeczka dla Chaima Siemiatyckiego, Kalendarz Żydowski 1989, s Belis-Legis Sz., Piewca zagłady, Kalendarz Żydowski 1989, s Kac D., Melodia słowa i harmonia treści (O twórczości S. Belisa Legisa), Miesięcznik Literacki 1989, nr 4, s

4 Kurpiewski L., Ostatni?, Lithuania 1991, nr 2, s Szlomo Bejlis [w:] Leksikon fun der najer jidiszer literatur, red. Sz. Niger i J. Szacki, Nowy Jork 1956, t. I, s WYKAZ SKRÓTÓW: b. d. bez daty fot. - fotografia im. - imienia j. jednostka j. ang., j. hebr., j. jid., j. niem., j. pol., j. ros. język angielski, hebrajski, j. jidysz, niemiecki, polski, rosyjski l. luźne lit. - litera m. in. między innymi mps - maszynopis mps pow. maszynopis powielany nr - numer rkps - rękopis s. - stron 4

5 INWENTARZ I. TWÓRCZOŚĆ KRYTYCZNO-LITERACKA 1. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Twórczość krytyczno-literacka. Kultur unter der hak bd, [getto Wilno], org., odpis?, rkps, mps, jidysz, luźne, zeszyt, s. 2. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Twórczość krytyczno-literacka. Mosze Lejb Halpern 1. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Twórczość krytyczno-literacka. Mani [Many] Lejb 2. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Twórczość krytyczno-literacka. A lichtl far Chaim Semiaticki 3. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Twórczość krytyczno-literacka. Wegn fir molers fun Jung-Vilne [Bencjon Makes [Makot], Rachela Suckewer, Rafał Chwoles, Bencjon Dawidowicz] 4. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Twórczość krytyczno-literacka. 5

6 Janusz Korczak der riter fun der hofnung 5. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Twórczość krytyczno-literacka. Princ un cigajner [Icyk Manger] 6. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Twórczość krytyczno-literacka. Der mekojnen fun undzer grestn broch [Icchok Kacnelson] 7. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Twórczość krytyczno-literacka. Gezangen zum erdiszn (Noticn wegn Mosze Kulbak) 8. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Twórczość krytyczno-literacka. Zeks bicher fun Eliachu Rajzman 9. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Twórczość krytyczno-literacka. Baj di onhejb fun Jung Wilne 10. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Twórczość krytyczno-literacka. Szpet gekumen, fri awek [Mendel Tempel] 6

7 11. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Twórczość krytyczno-literacka. Abraham Liesin der dichter fun tragiszn heroism 12. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Twórczość krytyczno-literacka. H. Lejwik [Lewik] der grojser moner [Lewi Halpern] 13. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Twórczość krytyczno-literacka. Zwiszn emune un kapojre. Sztrichn zum portret fun Mosze Nadir II. KORESPONDENCJA PRZYCHODZĄCA 14. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Korespondencja przychodząca. 1960, rkps, j. jid., luźne, s. 15. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Korespondencja przychodząca. 1963, rkps, j. jid., luźne, s. 16. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Korespondencja przychodząca. 1965, druk, mps, j. ang., luźne, s. 17. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Korespondencja przychodząca. 1966, mps, j. niem., luźne, s. 7

8 18. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Korespondencja przychodząca. 1967, rkps, druk, j. jid., j. ang., luźne, s. 19. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Korespondencja przychodząca. 1968, rkps, druk, j. ang., luźne, s. 20. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Korespondencja przychodząca. 1970, rkps, j. jid., j. ros., luźne, s. 21. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Korespondencja przychodząca. 1971, mps, j. niem., luźne, s. 22. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Korespondencja przychodząca. 1972, rkps, mps, druk, j. jid., j. niem., luźne, s. 23. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Korespondencja przychodząca. 1973, rkps, msp, j. jid., luźne, s. 24. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Korespondencja przychodząca. 1974, rkps, j. niem.,luźne, s. 25. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Korespondencja przychodząca. 1975, rkps, mps, j. niem., j. jid., luźne, s. 26. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Korespondencja przychodząca. 1976, rkps, mps, j. niem., luźne, s. 27. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Korespondencja przychodząca. 1977, rkps, j. jid., j. pol., luźne, s. 28. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Korespondencja przychodząca. 8

9 1978, rkps, j. jid., luźne, s. 29. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Korespondencja przychodząca. 1980, rkps, j. jid., luźne, fotografia, s. 30. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Korespondencja przychodząca. 1982, rkps, j. jid., luźne, s. 31. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Korespondencja przychodząca. 1984, rkps, mps, j. jid., j. niem., luźne, s. 32. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Korespondencja przychodząca. 1985, rkps, mps, j. niem., luźne, s. 33. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Korespondencja przychodząca. 1986, rkps, j. jid., luźne, s. 34. Spuścizna Salomona Belisa-Legisa. Korespondencja przychodząca i bez daty, rkps, mps, j. jid., j. niem., luźne, s. 9