6 PING z branży. 8 XV Konferencja inet MEETING 9 XVI Konferencja KIKE 10 Media Forum 10 VI edycja FORTEL. 25 Komunikacja w IoT Jarosław Zieliński

Transkrypt

1

2 www twojinternet pl www fb com Twojinternet

3 Spis treści 1 6 PI z branży 8 XV Konferencja iet MEETI 9 XVI Konferencja KIKE 10 Media Forum 10 VI edycja FORTEL 1 Jak zawrzeć umowę w obrocie profesjonalnym? Katarzyna Orzeł 14 Co będzie ważne przy ocenie projektów na budowę sieci w POPC? Marek Jaślan 16 Monitoring wizyjny obowiązki są, ustawy nie ma. Ochrona danych osobowych Andrzej Fudala, Dominika Piniewicz 18 Internet of Things. Wyzwania dla operatorów Tomasz Zięba 1 Internet Rzeczy szansą dla operatorów Wywiad z Sebastianem Cyganem Internet Rzeczy przyniesie rewolucyjne zmiany Marek Jaślan 4 Fibre to the home: warunek konieczny w Internecie Rzeczy? Hartwig Tauber 5 Komunikacja w IoT Jarosław Zieliński 6 Rozwój i przyszłość technologii pasywnych sieci optycznych Krzysztof Konkowski 30 Szybkie i proste FTTH 3 Autonomiczne domy przyszłości rzegorz Chmiel a k t u a l n o ś c i w y d a r z e n i a p r a w o i t e l e k o m u n i k a c j a i n t e r n e t r z e c z y t e c h n o l o g i e 33 Funkcjonalność, bezpieczeństwo oraz sprawdzona jakość w sieci FTTx Jerzy Buchta 34 Automatyzacja zarządzania. O przyszłości rozstrzygną detale Zdeněk Pala 37 Jak projektować budowę linii światłowodowej? Część 6 Michał Matuszewski 40 ie taki kabel straszny, jak go malują! Wojciech Jurewicz 4 Fiber Watcher. Inteligentny monitoring i zarządzanie siecią światłowodową od Shinewaytecha rzegorz Wenc 44 Pierwszy dzień w pracy. Jak zatrzymać idealnego pracownika? Dorota Krakowiak 46 Obowiązki pracodawcy. Badania lekarskie Adam Pisarczuk 48 Wojna totalna. Marketing automation Robert Kubica, Dominik Łaciak 49 Jak wprowadzić telewizję do swojej sieci? Łukasz Sukiennik 50 Fibre to the TV. owy wymiar e-rozrywki adia Babaali 51 Prawdy i mity o etv bez ściemy Mariusz Filipiak, Bartek Wicijowski 5 Data Center as a Service. Beyond.pl, modernizuje i oferuje pełne wsparcie w zakresie usług IT Wywiad z Małgorzatą Bieńkowską 53 Obowiązek chętnie przyjmę, czyli obsługa PLI CBD na życzenie 54 Anna Walter z a r z ą d z a n i e t r e n d y t e l e w i z j a d a t a c e n t e r k a r t y k a t a l o g o w e w p i s y t e l e a d r e s o w e 50

4 a k t u a l n o ś c i a k t u a l n o ś c i PI z branży A U T O R : P R Z E M Y S Ł A W K U L A W I K IE DLA REKLAM W MOBILYM ITERECIE Brytyjski dziennik Financial Times podał wiadomość, że kilku operatorów komórkowych chce w tym roku rozpocząć blokowanie reklam. Wśród nich znajduje się też prawdopodobnie operator z Europy. azeta informuje, że rozmawiała z przedstawicielem europejskiego operatora komórkowego (konkretne nazwy nie są podawane), a ten ogłosił, że sieć zainstalowała już odpowiednie oprogramowanie, które ma być używane jeszcze w tym roku. Wiadomo także, iż wspomniane oprogramowanie to dzieło izraelskiej firmy Shine (jej akcjonariuszem jest m.in. Horizon Venture, a jej właścicielem jest natomiast najbogatszy człowiek Azji, Li Ka-shing). Kontroluje on Hutchison Whampoa właściciela sieci komórkowych działających pod nazwą 3 w kilku krajach Europy. Zdaniem przedstawiciela Shine, dziesiątki milionów klientów sieci komórkowych na świecie ma zostać objętych jeszcze w tym roku blokowaniem reklam w mobilnym internecie. Podobny pomysł blokowania reklam pojawił się w 011 roku w Polsce, jednakże wówczas wywołał on duże kontrowersje, a w rezultacie nie został zrealizowany. Źródło: SZYBKI ITERET W UII EUROPEJSKIEJ Zgodnie z założeniami Europejskiej Agendy Cyfrowej do 00 r. każdy mieszkaniec Unii powinien mieć dostęp do Internetu, którego prędkość ma wynosić minimum 30 Mb/s, a dla połowy aż 100 Mb/s. Internet jest niewątpliwie gwarantem szybkiego rozwoju gospodarczego, jednakże sieć światłowodowa, będąca rozwiązaniem najbardziej przyszłościowym, najlepiej rozwija się w krajach azjatyckich: Korei Południowej, Japonii czy Singapurze. Takie informacje podaje lobal FTTH Ranking. Kraje europejskie pozostają daleko w tyle i na chwilę obecną nic nie zapowiada, aby ten stan rzeczy się zmienił. Założenia Agendy to projekt niewykonalny. W Polsce na wsi mieszka 30% ludności, w Europie Zachodniej zaledwie 5%. Z tej przyczyny koszt realizacji Agendy w polskim arodowym Planie Szerokopasmowym wyceniono na 5 mld zł. Kwota ta odpowiada budowie 650 km autostrad. Warto dodać, że przez 11 lat przynależności do UE udało nam się wybudować ich ok km. Z ekonomicznego punktu widzenia nie opłaca się inwestować w światłowody na obszarach słabo zurbanizowanych. O postępie Polski nie powinny świadczyć kilometry światłowodów, ale liczba osób, która dzięki nim zyskała dostęp do sieci, co podkreśla Maciej Witucki przewodniczący R Orange Polska. Źródło: HALICKI I ASIP O SZASACH JEDOLITEO RYKU CYFROWEO 14 maja, w ramach obchodów Światowego Dnia Społeczeństwa Informacyjnego, odbyła się w Warszawie Konferencja Europejski rynek cyfrowy umiejętności, gospodarka, praca, w której czynny udział wzięli m.in. Andrzej Halicki minister administracji i cyfryzacji oraz Andrus Ansip wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej ds. jednolitego rynku cyfrowego. Halicki w swoim przemówieniu podkreślał, że Jednolity Rynek Cyfrowy jest ideą, która powinna służyć przede wszystkim obywatelom. Jego zdaniem jest on wielkim wyzwaniem także dla przedsiębiorców, użytkowników i instytucji, gdyż to właśnie oni są najważniejszym filarem, o którym nie można zapominać. Ważną kwestią były także ograniczenia Internetu, nazwanego przez Halickiego oceanem wolności. Wiele usług, które powinny być w zasięgu ręki, okazują się niedostępne ze względu na bariery finansowe czy administracyjne. Temu przekonaniu wtórował Ansip. Uznał on, że istniejące obecnie bariery sprawiają, że wielu obywateli nie ma pełnego dostępu do wszystkich towarów i usług obecnych na terenie UE. Wprowadzenie Jednolitego Rynku Cyfrowego ma przynieść wiele korzyści np. na rynku pracy. Przyczyni się też do ożywienia gospodarczego w Unii. Wprowadzenie zmian nie może się jednak odbyć bez rozwoju kompetencji cyfrowych Europejczyków, którzy dopiero wtedy będą mogli w pełni skorzystać z zalet Jednolitego Rynku Cyfrowego. Źródło: 35% POLAKÓW BEZ DOSTĘPU DO SIECI Z okazji Dnia Europy, święta, które 9 maja obchodzone było w krajach Unii Europejskiej, analitycy emius postanowili sprawdzić, jaki procent mieszkańców w 1 krajach członkowskich ma dostęp do Internetu (wskaźnik ten popularnie nazywany jest penetracją Internetu). W badaniu uwzględniono użytkowników w wieku lat (jedynie w Bułgarii dane dotyczyły osób od 15 roku życia). Wyniki dla Polski nie są zbyt optymistyczne. Tylko 65% Polaków (1,66 mln) korzysta z Internetu. Pod tym względem słabiej wypadli tylko Słowacy 64% (3,5 mln) oraz Rumuni 59% (9,3 mln). Trochę lepiej wypadają Chorwaci 68% (,4 mln) i Węgrzy 70% (5,4 mln). Średnia europejska wynosi 75%, zatem powyżej niej znaleźli się: Łotwa 80% (1,4 mln), Litwa 80% (1,9 mln), Słowenia 81% (1,5 mln), Bułgaria 8% (4,4 mln), Czechy 88% (7,1 mln), Estonia 90% (0,9 mln), a także Dania z wynikiem aż 97% (4,9 mln). Istotne jest, że właśnie ten kraj wyróżnia najwyższa na świecie wartość współczynnika rozwoju technologii informacyjno-komunikacyjnych. Źródło: PIKE Z POMYSŁEM A KAAŁ TELEWIZYJY Podczas Ogólnopolskiej Konferencji Operatorów Komunikacji Elektronicznej, która 11-1 maja odbyła się w Toruniu, Polska Izba Komunikacji Elektronicznej poinformowała o ponownych planach stworzenia stacji, w której byłyby emitowane programy z lokalnych telewizji dostępnych w sieciach kablowych. PIKE liczy, że kanał trafi na ósmy multipleks naziemnej telewizji cyfrowej. Jerzy Straszewski, prezes PIKE, zapewnił, że przedstawiony projekt spodobał się nadawcom telewizji lokalnych. Kanał miałby się składać głównie z programów informacyjnych, publicystycznych oraz dokumentalnych. Emitowałby również cykle edukacyjne produkowane przez lokalne telewizje nagrania poświęcone geografii czy historii. Straszewski podkreślił, że życie polskiej prowincji to temat bardzo ciekawy, warto go zatem pokazać szerszej grupie odbiorców. Obecnie trwają poszukiwania partnera, który zapewniłby wsparcie finansowe i programowe projektu oraz dostarczył treści zagranicznych, będących uzupełnieniem oferty programowej tworzonej stacji. Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z oczekiwaniami, to PIKE zgłosi projekt do konkursu na nadawanie na MUX-8. Stacja ma się znaleźć nie tylko w telewizji naziemnej, ale także w sieciach kablowych, a może też ofertach platform satelitarnych. Podobny projekt ruszył w 011 roku. Wówczas PIKE utworzył firmę Cable Television etwork and Partners. Stacji pod nazwą CTV nie udało się jednak uzyskać miejsca w telewizji naziemnej. Źródło: 65% 35% ITERET RZECZY - PRZYSZŁOŚĆ POLSKICH FIRM Dla prawie 70% uczestników 17. edycji Cisco Forum, która w marcu odbyła się w Zakopanem, Internet Rzeczy ma kluczowe znaczenie w strategii biznesowej polskich firm, co powinno być widoczne w ciągu najbliższych trzech lat. W ankiecie wzięło udział 900 menadżerów i specjalistów IT z największych polskich firm i instytucji publicznych. Wpływ Internetu Rzeczy odczują najbardziej następujące sektory gospodarki: transport i logistyka (37%), produkcja przemysłowa (33%) oraz handel detaliczny (również 33%). Polscy specjaliści liczą, że wypłynie on także na sektor usług finansowych (7%) i sektor publiczny, w tym także na rozwój inteligentnych miast (31%). a rozwój i popularność Internetu Rzeczy składają się: mobilność (4%), cloud computing (35%) i big data (31%). Przeszkodami, które mają uniemożliwić polskim firmom korzystanie z możliwości oferowanych przez Internet Rzeczy są: budżet (0%), niedostrzeganie jego możliwości (0%) oraz brak wiedzy o nim (15%). Źródło: FRACUZI Z FTTH DZIĘKI ORAE Orange ogłosiło niedawno, że do końca przyszłego roku w dziewięciu francuskich miastach (m.in. Paryżu i icei) każde gospodarstwo domowe będzie w zasięgu światłowodowych łączy dostępowych FTTH. Operator przewiduje, że w 0 roku 0 mln gospodarstw domowych, czyli 60% ogółu, będzie miało dostęp do FTTH. Zgodnie z opublikowaną pod nazwą Essentials00 strategią, w latach grupa Orange na budowę światłowodowych łączy dostępowych wykonywanych w technologii FTTH zainwestuje w Europie 4,5 mld euro. Z tej sumy aż 3 mld zainwestowane będą we Francji, a pozostała kwota obejmie inwestycje FTTH w Polsce i Hiszpanii. Zgodnie z planami, w 018 roku 40% wszystkich wydatków firmy na inwestycje w FTTH wiązać się będzie z podłączeniem nowych klientów. W 0 roku wskaźnik ten wzrośnie do 60%. Orange chce też przyśpieszyć internet na obszarach, które nie są objęte wspomnianym programem pod nazwą 100% Fibre Orange. Ma tam być oferowana usługa dostępu do szybkiego internetu w oparciu o technologie wykorzystujące łącza miedziane i dostęp satelitarny. Źródło: EPIX MA JUŻ 300 UŻYTKOWIKÓW EPIX to jeden z ważniejszych projektów realizowanych przez Stowarzyszenie na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego e-południe dla operatorów ISP. Jego założeniem jest zapewnienie im dostępu do taniej i wysokiej jakości wymiany ruchu IP, transmisji danych i innych usług. iedawno zyskał on trzechsetnego użytkownika, przejmując tym samym palmę pierwszeństwa na tym rynku. EPIX z roku na rok otrzymuje dowody zaufania w postaci coraz większej liczby użytkowników. Szczegółowe dane przedstawiają się następująco: 010 r. - użytkowników, 011 r. - 63, 01 r. - 84, 013 r.- 16, 014 r. - 71, wspomniana już pierwsza połowa 015 r użytkowników. a podstawie przedstawionych informacji widać, że największa różnica pod względem liczby użytkowników widoczna jest między 013 a 014 r. Źródło: EPIX RAPORT LOBALY a stronie EPIX-u przeczytać można szczegółowy raport, który obejmuje działania związane z ofertami na globalny tranzyt. Znajdują się tam m.in. TT, Level 3, Cogent, TeliaSonera (temat realizowany, usługa ma być dostępna prawdopodobnie w lipcu), RET, IX, DECIX/AMSIX (uruchomienie tych bezpośrednich styków będzie realizowane po wakacjach), Linx (temat realizowany, usługa będzie dostępna w drugiej połowie roku). EPIX informuje, że wszyscy dostawcy tranzytów lobal będą również wchodzić w skład usług WAR-lobal.Mix i KAT-lobal.Mix. Celem ma być przygotowanie usług w KAT i WAR, zasilających z radykalnie odmiennych źródeł, aby zachować ich maksymalną niezależność. Źródło: UKE SZUKA SPOSOBU A KOTROLĘ OFERT OPERATORÓW TELEKOMUIKACYJYCH Urząd Komunikacji Elektronicznej chce przygotować rozwiązanie, które pozwoli na weryfikację jakości usług świadczonych przez operatorów telekomunikacyjnych. Dla wielu użytkowników nie jest zaskoczeniem fakt, że oferty reklamowe wielu dużych operatorów nie odzwierciedlają rzeczywistości, a zatem szybki internet lub darmowe połączenia telefoniczne okazują się tylko sprytnym chwytem marketingowym. Pomysł stworzenia mechanizmu pozwalającego wybrać klientom najkorzystniejszą dla nich sieć miała już swego czasu Magdalena ajda, gdy w 01 roku została wybrana na prezesa UKE. Udało jej się wtedy podpisać w tej sprawie memorandum ze wszystkimi operatorami, a także wybrano firmę, która z budżetu telekomów miała przeprowadzić wiarygodne badania, co pozwoliłoby dać klientom prawdziwy obraz rynku. ie doszło jednak do porozumienia w sprawie priorytetowej kwestii sposobu badania jakości usług mobilnych. Zamiast tego opublikowano tabelę z buźkami, bez konkretnych danych, cyfr itp. W związku z powyższą wpadką nadal trwają prace nad alternatywnym sposobem rozwiązania problemu badań jakości usług w sieciach telekomunikacyjnych. Źródło: azeta Prawna UKE DBA O IEPEŁOSPRAWYCH Zgodnie ze znowelizowanym w ubiegłym roku Prawem telekomunikacyjnym oraz rozporządzeniem ministra administracji i cyfryzacji Urząd Komunikacji Elektronicznej rozesłał ankietę, w której wzywa operatorów telekomunikacyjnych do tego, aby podali informacje o tym, jakie udogodnienia przygotowali dla osób niepełnosprawnych w ramach swoich procedur obsługi klienta. We wspomnianej ankiecie powinny zostać zawarte informacje, jakie udogodnienia, i w jaki sposób zostały zapewnione przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych osobom niepełnosprawnym, np. dokumenty przygotowane w alfabecie Braille a czy tłumaczenia na język migowy. Operatorzy, którzy nie zapewnili takich rozwiązań, muszą przedstawić w ankiecie przyczyny takiego stanu rzeczy. a chwilę obecną nie przewidziano sankcji za uchybienie powinności, a wszelkie udogodnienia mają być zapewnione w miarę możliwości technicznych. MAiC wymaga np. przygotowania regulaminów i cenników w takiej formie, aby mogły zapoznać się z nimi osoby niepełnosprawne lub dostosowania do ich potrzeb aparatów publicznych czy stron internetowych. Źródło: KE O PRZYSZŁOŚCI ITERETU lobalne Obserwatorium Polityki wobec Internetu (lobal Internet Policy Observatory IPO), taką nazwę nosi uruchomiona przez Komisję Europejską strona internetowa, która będzie umożliwiać wszystkim zainteresowanym udział w dyskusji nad przyszłością Internetu. W założeniu ma to być platforma elektroniczna, gromadząca i udostępniająca informacje o najważniejszych wydarzeniach związanych z rozwojem oraz funkcjonowaniem sieci Internet. ajważniejsze cele IPO to: ułatwienie dostępu do informacji o zarządzaniu Internetem i propagowanie wartości europejskich wśród państw trzecich, poprzez angażowanie ich w tworzenie i obsługę całego projektu. Platforma ma się przyczynić do popularyzacji tzw. modelu wielostronnego zarządzania Internetem z udziałem wielu zainteresowanych stron. Możliwości platformy można sprawdzić na stronie: Źródło: 06 ICT Professional Lato 015 (nr 7) 07

5 w y d a r z e n i a XV Konferencja iet MEETI W hotelu Villa Verde w Zawierciu odbyła się piętnasta edycja konferencji iet Meeting. W tym roku zgromadziła ok. 400 uczestników oraz 61 wystawców, co jak podkreślają organizatorzy stanowi rekord. Patronat medialny nad wydarzeniem objął magazyn ICT Professional, natomiast merytoryczny przypadł w udziale firmie IBM Polska. Organizatorzy podkreślają, że iet Meeting to wydarzenie, które stale się rozwija. Dotyczy kwestii, które są odpowiedzią na zapotrzebowanie dotyczące rynku telekomunikacyjnego. Rynek ten jest bardzo dynamiczny i wymagający, toteż dużą uwagę podczas spotkania przywiązywano do problematyki związanej z aktualnymi obowiązkami prawnymi, obowiązkami w zakresie polityki danych osobowych, a także kwestii nowego dofinansowania. Ważne miejsce zajmują także prezentacje sprzętu i usług. ależy dodać, że konferencja to nie tylko edukacja, ale także świetna okazja do dobrej zabawy. W tym roku organizatorzy przygotowali after party w klimatach PRL, a wśród konkursów m.in.: budowanie muru z cegieł, konkurs wiedzy o tamtych czasach, mistrzostwa największej liczby osób, która wsiądzie do Fiata 16P, czy jedzenie budyniu łyżkami na łańcuchach. Ważną częścią były też wydarzenie towarzyszące konferencji: Trening asertywności czyli jak żyć zgodnie z sobą i innymi prowadzony przez Dorotę Krakowiak oraz panel dyskusyjny Kobieta w biznesie, którego moderatorem była Anna Pudołek. astępna edycja konferencji będzie miała miejsce w listopadzie. Przemysław Kulawik Foto: z archiwum organizatora w y d a r z e n i a XVI Konferencja KIKE Tegoroczna konferencja Krajowej Izby Komunikacji Ethernetowej miała miejsce w hotelu Ossa w Rawie Mazowieckiej. Magazyn ICT Professional miał przyjemność zostać jednym z jej patronów medialnych. Szesnastą edycję wspomnianego wydarzenia uznać można za przełomową, ponieważ zgromadziła rekordową liczbę uczestników jak podają organizatorzy, były to aż 53 osoby. Fakt ten może świadczyć, że środowisko lokalnych ISP zaczyna dostrzegać korzyści wynikające ze wspólnego działania. Otwierający konferencję Piotr Marciniak członek zarządu Izby podkreślił, że siła KIKE zależy w dużej mierze od liczby uczestników. Wspomniał również, iż prowadzi ona działalność niekomercyjną oraz reprezentuje małych i średnich ISP w rozmowach z administracją lub innymi podmiotami. Kluczowe problemy Konferencja KIKE to unikalna platforma rozmów z operatorami, którzy na co dzień ze sobą nie konkurują mówił Piotr Marciniak, prezes KIKE. Obecnie jednym z podstawowych problemów dla wielu lokalnych ISP jest korzystanie przez nich z pasma 17 Hz. Zgodnie z rozporządzeniem MaiC po 31 grudnia 015 roku nie będzie dopuszczane używanie urządzeń o zakresie częstotliwości 17,1 17,3 Hz. Wynika z tego, że wyłączenie wspomnianego pasma przez ISP oznaczać będzie odcięcie 677 tys. użytkowników Internetu w Polsce. ISP chcieliby wydłużyć okres korzystania z pasma o kilka lat. Przemysław Kulawik Foto: z archiwum organizatora Co dalej z tradycyjną telewizją? Podczas licznych paneli dyskusyjnych rozmawiano m.in. o przyszłości tradycyjnej telewizji. ad tym problemem zastanawiali się Andrzej Owczarek (rupa Multiplay), Paweł Tomala (Akasha), Konrad Baranowski (KoBa) i Krzysztof Czaja (Czajen). Obecnie telewizja przegrywa batalię z Internetem, toteż wielu lokalnych ISP zastanawia się, czy oferować swoim klientom usługę telewizji cyfrowej. Andrzej Owczarek twierdzi, że warto to robić, gdyż na telewizji można zarobić. Trzeba pamiętać, że dla wielu użytkowników głównie tych starszych lub zamieszkujących małe miejscowości telewizja nadal jest podstawowym źródłem informacji. Kolejnym istotnym tematem był Program Operacyjny Polska Cyfrowa i możliwość dofinansowania inwestycji lokalnych operatorów w infrastrukturę dostępną środkami unijnymi. Pierwszy konkurs na projekty o budżecie 5-10 mln zł zostanie ogłoszony we wrześniu. Tematowi POPC poświęcono także jeden z paneli dyskusyjnych. W związku z dużą rolą podejmowanych tematów pozostaje liczyć na to, że następna konferencja KIKE zgromadzi jeszcze więcej uczestników. 08 ICT Professional Lato 015 (nr 7) 09

6 Przemysław Kulawik Foto: z archiwum organizatora w y d a r z e n i a Media Forum W hotelu Zamek w Pułtusku odbyło się po raz piąty iezależne Forum Operatorów Kablowych Media Forum 015. Celem spotkania była integracja środowiska przedsiębiorców rynku komunikacji elektronicznej oraz omówienie kluczowych zagadnień dla specjalistów z tej branży. Patronat medialny nad wydarzeniem objęli magazyn ICT Professional oraz TV 4 BiŚ. Podczas tegorocznej edycji dyskutowano m.in. o treściach cyfrowych w nowej ustawie o prawach konsumenta, przyszłości telewizji w obliczu dynamicznych zmian rynku mediów elektronicznych oraz korzyściach i zagrożeniach monitoringu wizyjnego. Atrakcją wydarzenia był występ zespołu Papa D, towarzyszący ali łównej, której sponsorami byli Discovery etworks CEEMEA i Eurosport. w y d a r z e n i a VI edycja FORTEL W łódzkim Hotelu Double Tree by Hilton odbyła się VI edycja Ogólnopolskiego Forum Operatorów Telekomunikacyjnych FORTEL 015. Jest to jedno z najważniejszych wydarzeń tego typu w kraju. romadzi operatorów telekomunikacyjnych, przedstawicieli środowiska nadawców telewizyjnych oraz dostawców najnowocześniejszych rozwiązań technicznych. Organizatorami zostali tradycyjnie: Fundacja Wspierania owych Technologii Telekomunikacyjnych PROTELKO, Związek pracodawców Mediów Elektronicznych i Telekomunikacyjnych MEDIAKOM. Podczas paneli dyskusyjnych rozmawiano m.in. o nowościach w prawie telekomunikacyjnym, usługach sieciowych, Regionalnej Sieci Szerokopasmowej, a także poruszono problem inteligencji płci. Dopełnieniem paneli były prezentacje techniczne: owoczesna sieć kablowa z ofertą produktową TELKOM-TELMOR, owoczesne mobilne rozwiązania do realizacji programu telewizyjnego A ŻYWO i Rozproszona architektura DOCSIS. Atrakcją wydarzenia był występ zespołu Trubadurzy, towarzyszący ali Kablowej, połączonej z wręczeniem nagród specjalnych Mocarza Kabla Polskiego. Przemysław Kulawik Foto: Andrzej Konaszewski, z archiwum organizatora 10 ICT Professional Lato 015 (nr 7) www. twojinternet. pl www. fb. com / Twojinternet

7 p r a w o i t e l e k o m u n i k a c j a Jak zawrzeć umowę w obrocie profesjonalnym? K A T A R Z Y A O R Z E Ł W kolejnej, już trzeciej części naszych artykułów na temat obowiązków przedsiębiorców telekomunikacyjnych, zajmiemy się kwestią często zaniedbywaną. Chodzi mianowicie o obowiązki dotyczące umów zawieranych w obrocie profesjonalnym pomiędzy dwoma przedsiębiorcami telekomunikacyjnymi. Oile dość często pisze się o kwestiach związanych z kontraktowaniem z konsumentami, o tyle zasady zawierania umów przez dwóch przedsiębiorców zostają często pominięte. W Prawie telekomunikacyjnym został wprowadzony szereg uregulowań dotyczących minimalnych wymogów w zakresie zawierania takich umów. Dostęp telekomunikacyjny Chodzi w tym wypadku o umowy dotyczące tzw. dostępu telekomunikacyjnego. Dostęp telekomunikacyjny jest to pojęcie zdefiniowane w Prawie Telekomunikacyjnym. Zgodnie z ustawą polega on na umożliwieniu przez jednego przedsiębiorcę drugiemu przedsiębiorcy korzystania z urządzeń telekomunikacyjnych, udogodnień towarzyszących lub usług świadczonych przez tego przedsiębiorcę, w celu umożliwienia mu świadczenia usług telekomunikacyjnych. Aby uprościć klasyfikowanie danej usługi profesjonalnej jako dostępu telekomunikacyjnego, ustawodawca wskazał przykładowe katalog takich usług. Są to: dostęp do elementów sieci i udogodnień towarzyszących, także poprzez podłączenie urządzeń za pomocą środków stacjonarnych lub niestacjonarnych, w tym na dostępie do lokalnej pętli abonenckiej oraz urządzeń i usług niezbędnych do świadczenia usług w lokalnej pętli abonenckiej; dostęp do budynków i infrastruktury telekomunikacyjnej; dostęp do odpowiednich systemów oprogramowania, w tym do systemów wsparcia operacyjnego; dostęp do translacji numerów lub systemów zapewniających analogiczne funkcje; dostęp do sieci telekomunikacyjnych, w tym na potrzeby roamingu; dostęp do systemów dostępu warunkowego; dostęp do usług sieci wirtualnych; dostęp do systemów informacyjnych lub baz danych na potrzeby przygotowywania i składania zamówień, świadczenia usług, konserwacji, usuwania awarii, reklamacji oraz fakturowania. Już po krótkiej analizie powyższego katalog widać, że większość usług technologicznych przeznaczonych dla operatorów telekomunikacyjnych może zostać zakwalifikowana jako świadczenie dostępu telekomunikacyjnego. Chciałam przy tym zwrócić uwagę, że pojęcia tego nie można w szczególności ograniczać do samych usług związanych z udostępnieniem infrastruktury technicznej czy połączenia sieci. Przez dostęp telekomunikacyjny rozumiane są bo- wiem również umowy dotyczące świadczenia usług dostępu do systemów informatycznych lub oprogramowania również jeśli realizowane są one w chmurze (w modelu SaaS). W przypadku każdej umowy o dostępie telekomunikacyjnym ustawodawca przewidział jeden podstawowy wymóg musi być ona zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Oznacza to, że przedsiębiorcy telekomunikacyjni nie mogą uzgodnić warunków świadczenia usług kwalifikowanych jako dostęp telekomunikacyjny w innej formie np. przez przeprowadzenie negocjacji mailowych i rozpoczęcie świadczenia usługi. Wszystkie warunki umowy muszą bowiem zostać potwierdzone w formie pisemnej pod rygorem nieważności (czyli braku możliwości powoływania się na ustalenia ustne lub mailowe w ewentualnym sporze sądowym). Połączenie sieci Szczególnym rodzajem umów dotyczących dostępu telekomunikacyjnego są umowy dotyczące połączenia sieci. Połączenie sieci również jest pojęcie ustawowym chodzi w tym wypadku o fizyczne i logiczne połączenie sieci dwóch operatorów telekomunikacyjnych, w celu umożliwienia użytkownikom sieci jednego przedsiębiorcy kontaktu z użytkownikami sieci drugiego przedsiębiorcy lub korzystanie z usług tego drugiego przedsiębiorcy. Istotne jest zatem, że w ramach ustawowej definicji połączenia sieci klasyfikuje się też ich połączenie w celu udostępnienia użytkownikom jednego operatora korzystanie usług świadczonych przez innego przedsiębiorcę telekomunikacyjnego (co stanowi też zwykle usługę realizowaną na rzecz operatora przez zwiększenie konkurencyjności jego oferty przez poszerzenie jej o usługi innego przedsiębiorcy). Co istotne w przypadku umów dotyczących połączenia sieci ustawodawca wprowadził dość rygorystyczne wymogi minimalne. Umowa taka musi bowiem zawierać szereg zapisów. Są to: zapisy dotyczące głównych świadczeń stron przez wskazanie rodzajów wzajemnie świadczonych usług telekomunikacyjnych; zapisy dotyczące fizycznych cech połączenia:» umiejscowienie punktów połączenia sieci telekomunikacyjnych (chodzi o konkretny adres punktu styku),» warunki techniczne połączenia sieci telekomunikacyjnych (zgodne ze standardami krajowymi i rozporządzeniem ministra infrastruktury w sprawie szczegółowych wymagań dla zapewnienia dostępu telekomunikacyjnego). Katarzyna Orzeł Autorka jest radcą prawnym specjalizującym się w zagadnieniach związanych z prawem telekomunikacyjnym oraz szeroko pojętym prawem własności intelektualnej. Mecenas Orzeł świadczy usługi prawne w ramach kancelarii Orzeł Stankiewicz Kancelaria Radców Prawnych s.c. z siedzibą w Krakowie (orzelstankiewicz.pl). Autorka artykułu prowadzi też specjalistycznego bloga wlasnoscintelektualna.com, poświęconego praktycznym problemom wykorzystywania własności intelektualnej w działalności gospodarczej. Zapraszamy do kontaktu pod adresem: kancelaria@orzelstankiewicz.pl zapisy dotyczące wzajemnych rozliczeń stron z tytułu:» zapewnienia dostępu telekomunikacyjnego oraz wzajemnego korzystania z sieci telekomunikacyjnych,» niewykonania lub nienależytego wykonania świadczonych wzajemnie usług telekomunikacyjnych (co oznacza, że konieczne jest wskazanie zasad dokonywania potrąceń wynagrodzenia i wypłaty ewentualnych odszkodowań). postanowienia mające gwarantować bezpieczeństwo połączenia:» sposoby spełnienia wymaga w zakresie interoperacyjności usług, integralności sieci,» sposoby spełnienia wymagań dotyczących kompatybilności elektromagnetycznej,» postępowanie w sytuacjach szczególnych zagrożeń oraz awarii. postanowienia dotyczące zasad obchodzenia się z danymi użytkowników sieci, w tym zasady przestrzegania tajemnicy telekomunikacyjnej i ochrony danych osobowych; wprowadzenie procedur rozstrzygania sporów; wprowadzenie zasad zmiany warunków świadczenia usług dotyczących:» zmian treści umowy,» badań interoperacyjności usług świadczonych w połączonych sieciach telekomunikacyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem badań jakości usług telekomunikacyjnych,» przebudowy połączonych sieci telekomunikacyjnych,» zmian oferty usług telekomunikacyjnych,» zmian numeracji. określenie warunków rozwiązania umowy. Jak widać, nawet jeśli połączenie sieci ma mieć dość niewielki zakres, umowa która go dotyczy musi zawierać wiele szczegółowych postanowień. Oczywiście nie oznacza to, że wszystkie wskazane powyżej kwestie muszą być w niej uregulowane w sposób rozbudowany. Ustawodawca narzuca przedsiębiorcom telekomunikacyjnym jedynie zakres umowy nie mówi jednak jaka ma być treść wskazanych postanowień. Dla przykładu można zatem wskazać, że: wzajemne rozliczenia stron w razie niewykonania umowy dopuszczalne jest wskazanie jedynie np. ramowych przedziałów, w ramach których należne jest odszkodowanie lub wręcz wskazanie, że strony będą odpowiedzialne za szkody na zasadach wynikających z kodeksu cywilnego (co niestety nie jest w tym wypadku zwykle korzystne dla stron jednak pozwala uprościć zapisy umowy w przypadku drobnych przypadków połączenia sieci, które nie wymagają rozbudowanych zapisów umownych); tajemnica telekomunikacyjna i dane osobowe zapisy te mogą w zasadzie sprowadzać się do potwierdzenia obowiązku zachowania tajemnicy telekomunikacyjnej i przestrzegania obowiązków związanych z ochroną danych osobowych; procedury rozstrzygania sporów możliwe jest uregulowanie tych kwestii jednozdaniowym postanowieniem dotyczącym prób ugodowego rozstrzygania sporów (wprowadzenie np. okresu mediacji przed poddaniem sporu pod roz-strzygnięcie sądu); zasady rozwiązania umowy są to postanowienia które zwykle są obecne we wszystkich umowach dotyczą bowiem zasad zakończenia ich bytu; zmiana umowy ten rodzaj zapisów nie jest popularny w innych umowach funkcjonujących w obrocie, jednak również można go dość znacznie uprościć przez wprowadzenie jasnej i szybkiej procedury zmiany warunków umownych. Podsumowanie Reasumując, mimo że z początku katalog treści obowiązkowych w umowach o połączenie sieci wydaje się dość znaczny, nie musi on powodować znacznego zniekształcenia pierwotnej treści umowy. Wystarczy bowiem wiedza jak najłatwiej sformułować poszczególne zapisy aby spełniały one założenia ustawodawcy a jednocześnie nie niweczyły intencji stron. Zawsze jednak trzeba pamiętać, że zawierając umowę z innym przedsiębiorcą telekomunikacyjnym nie korzysta się z całkowitej swobody kontraktowania konieczne jest bowiem zawarcie w umowie konkretnych zapisów aby wypełnić wymogi ustawy. 1 ICT Professional Lato 015 (nr 7)

8 p r a w o i t e l e k o m u n i k a c j a Co będzie ważne przy ocenie projektów na budowę sieci w POPC? We wrześniu będzie ogłoszony pierwszy konkurs na dofinansowanie budowy sieci dostępowych w ramach Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa. To szansa dla małych i średnich operatorów na uzyskanie unijnego wsparcia, bo przewidywane jest ono dla projektów o wartości 5-10 mln zł, a specjalnej puli tylko dla nich, jak w 8.4 POI, nie będzie. ISP na składanie wniosków będą mieli trzy miesiące. a jakich zasadach będą one oceniane, nie jest jeszcze do końca jasne. Więcej informacji ma być dostępnych w połowie czerwca. Wmarcu Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji opublikowało projekt rozporządzenia, które ureguluje zasady dotowania projektów inwestycyjnych w ramach Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa. Dokument ma jednak charakter ogólny i nie określa jeszcze szczegółowych zasad, na jakich będą rozdzielane środki na budowę sieci w ramach POPC. Precyzuje on jednak, że projekty będą mogły uzyskać maksymalnie 85% refundację kosztów kwalifikowanych (80% wsparcie na Mazowszu). Wiadomo już, że Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju chce, by środki były przyznawane tak, aby maksymalizować wkład beneficjentów i minimalizować wkład Harmonogram naborów wniosków o dofinansowanie w trybie konkursowym dla Programu Polska Cyfrowa na 015 rok umer i nazwa Działania/ Poddziałania Działanie 1.1 Wyeliminowanie terytorialnych różnic w możliwości dostępu do szerokopasmowego internetu o wysokich przepustowościach Działanie.1 Wysoka dostępność i jakość e-usług publicznych Działanie. Cyfryzacja procesów back-office w administracji rządowej Działanie.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego Poddziałanie.3.1 Cyfrowe udostępnienie informacji sektora publicznego ze źródeł administracyjnych i zasobów nauki Poddziałanie.3.1 Cyfrowe udostępnienie informacji sektora publicznego ze źródeł administracyjnych i zasobów nauki Poddziałanie.3. Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury Działanie.4 Tworzenie usług i aplikacji wykorzystujących e-usługi publiczne i informacje sektora publicznego. Działanie 3.1 Działania szkoleniowe na rzecz rozwoju kompetencji cyfrowych Działanie 3. Innowacyjne rozwiązania na rzecz aktywizacji cyfrowej Działanie 3.3 e Pionier - wsparcie uzdolnionych programistów na rzecz rozwiązywania zidentyfikowanych problemów społecznych lub gospodarczych Działanie 3.4 Kampanie edukacyjno-informacyjne na rzecz upowszechniania korzyści z wykorzystywania technologii cyfrowych 1 Planowany termin rozpoczęcia naborów. Planowany termin naborów 1 (określony kwartałami albo w sposób bardziej szczegółowy np. I kwartał 015 r., styczeń 015 r., 15 stycznia 015 r.) III kwartał 015 r. I kwartał 015 r. (7 lutego 4 maja 015 r.) IV kwartał 015 r. III kwartał 015 r. II/III kwartał 015 r. II/III kwartał 015 r. III kwartał 015 IV kwartał 015 Priorytet 1. Priorytet. Priorytet 3. M A R E K JAŚLA środków publicznych. W praktyce trudno liczyć na pozyskanie maksymalnego przewidzianego w rozporządzeniu poziomu wsparcia. Realnie mówi się o dofinansowaniu w wysokości około 50%, choć mogą być obszary wyżej lub niżej dofinansowywane mówił podczas majowej konferencji Krajowej Izby Ethernetowej Piotr Marciniak z zarządu KIKE. Typ projektów mogących uzyskać dofinansowanie Projekty dotyczące zapewnienia możliwości dostępu do szerokopasmowego internetu o wysokich przepustowościach 1.Tworzenie lub rozwój e-usług publicznych (AB, AC),. Tworzenie lub rozwój usług wewnątrzadministracyjnych (AA) niezbędnych dla funkcjonowania e-usług publicznych Cyfrowe udostępnienie ISP ze źródeł administracyjnych Cyfrowe udostępnienie zasobów nauki Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury ie przewiduje się naboru wniosków w 015 r. Działania szkoleniowe na rzecz rozwoju kompetencji cyfrowych Innowacyjne rozwiązania na rzecz aktywizacji cyfrowej Tryb pozakonkursowy Tryb pozakonkursowy Orientacyjna kwota przeznaczona na dofinansowanie projektów w ramach konkursu zł zł zł zł zł zł zł zł Wsparcie oraz jego wysokość będą zależne od zidentyfikowanych na danym obszarze potrzeb inwestycyjnych, wynikających z uwarunkowań poszczególnych obszarów. Brane pod uwagę będą takie czynniki, jak: obecność infrastruktury, dostępność usług, gęstość zaludnienia, typ zabudowy, ukształtowanie terenu. W odróżnieniu np. od konkursów 8.4 POI, przy ocenie projektów ważna także będzie ocena ekonomiczna opłacalności inwestycji. Sprawdzane będzie, czy po okresie trwałości planowana sieć ma szansę się utrzymać, tzn. czy projekt rokuje dobrze finansowo. Chodzi o to, by operatorzy nie zwijali biznesu, gdy skończą się pieniądze unijne. Wybór i ocena projektów Podczas majowej konferencji KIKE Ewa Szymoszek-Łata z Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju poinformowała, że kryteria szczegółów oceny wniosków w POPC na budowę sieci będą znane w połowie czerwca. Od dawna wiadomo, że tworzona infrastruktura powinna umożliwić osiągnięcie parametrów przepływności min. 30 Mb/s, zapewniając skokową zmianę jakości i dostępności usług na danym obszarze, jednak szczególnie promowane będą sieci zapewniające przepływności od 100 Mb/s w górę, umożliwiające w przyszłości dalsze podnoszenie parametrów, przy relatywnie niskim poziomie dodatkowych nakładów. Przy określeniu szczegółowych zasad wyboru projektów brane będą dane oraz informacje pozyskane przez UKE w ramach corocznej inwentaryzacji usług i infrastruktury telekomunikacyjnej, która pozwoli na określenie obszarów kraju wymagających interwencji publicznej przy udziale środków UE, a także z publicznych konsultacji obszarów białych A, które prowadził do 15 maja resort cyfryzacji. Mapa białych plam A ma zostać przedstawiona przez UKE do 31 sierpnia 015 r., a więc tuż przed ogłoszeniem pierwszego konkursu w ramach POPC. Wtedy też opublikowane będą założenia techniczne dla oferowanych w budowanych sieciach usług hurtowych, ponieważ operatorzy korzystając ze wsparcia unijnego w ramach POPC, będą mieli obowiązek zapewnienia dostępu hurtowego (open acces) do dotowanych sieci. Inny element, który także będzie brany pod uwagę przy ocenie wniosków, to umożliwienie korzystania z budowanej infrastruktury szkołom i placówkom medycznym znajdującym się w obszarze inwestycji. Oceniający projekty będą też zwracać uwagę, czy operator ubiegający się o dofinansowanie w sposób racjonalny i optymalny zamierza wykorzystywać istniejącą lub planowaną infrastrukturę, np. kanały technologiczne i infrastrukturę energetyczną. Od dawna jest jasne, że w POPC dofinansowane mają być prawie wyłącznie sieci dostępowe, jednak będzie też pewna możliwość dofinansowania infrastruktury szkieletowej i dystrybucyjnej. Takie sieci będą mogły być budowane lub rozbudowywane, czy nawet przebudowywane, w zakresie niezbędnym do realizacji sieci dostępowych. Jednak węzły szkieletowe i dystrybucyjne będą mogły powstawać wyłącznie w lokalizacjach, które nie były przewidziane do realizacji w latach Co to jest Program Operacyjny Polska Cyfrowa Program Operacyjny Polska Cyfrowa na lata zostanie dofinansowany z UE kwotą blisko, mld euro (ok. 9,1 mld zł). Środki te trafią na zapewnienie mieszkańcom Polski dostępu do szybkiego internetu, zastosowanie technologii informacyjno- -komunikacyjnych w administracji (m.in. e-usługi publiczne, większa dostępność informacji publicznej) oraz zwiększenie cyfrowych kompetencji społeczeństwa. Celem POPC jest, aby dzięki dostępnym w nim funduszom znaczna część obszaru kraju została pokryta sieciami szerokopasmowymi, wzrosła liczba usług publicznych możliwych do załatwienia on-line oraz jakość obsługi klienta e-administracji przez internet, a szkolenia i działania informacyjne mają zwiększyć odsetek osób wykorzystujących internet oraz technologie cyfrowe w codziennym życiu. oś III 145 mln oś II 949,6 mln POLSKA CYFROWA, mld euro oś IV Oś I - powszechny dostęp do szybkiego Internetu Oś II e-administracja i otwarty rząd 57,7 mln Sposób finansowania projektów oś I 100, mln Oś III cyfrowe kompetencje społeczeństwa Oś IV pomoc techniczna Beneficjent, którego projekt został wyłoniony do dofinansowania w ramach POPC podpisuje z właściwą instytucją umowę o dofinansowanie projektu. Umowa o dofinansowanie projektu określa wartość dofinansowania przyznanego na realizację projektu. Dofinansowaniem mogą być objęte jedynie wydatki kwalifikowane. Katalog takich wydatków określony jest dla każdego programu. Beneficjent zobowiązany jest pokryć w całości wydatki niekwalifikowane związane z realizacją projektu. W ramach projektów PO PC możliwe jest kwalifikowanie wydatków objętych wsparciem w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na zasadzie cross-financingu. Cross-financing może dotyczyć wyłącznie takich kategorii wydatków, których poniesienie wynika z potrzeby realizacji danego projektu i stanowi logiczne uzupełnienie działań w ramach POPC. Powinny być to wydatki związane z zakresem merytorycznym projektu. Crossfinancing powinien być ponadto powiązany z głównymi zadaniami realizowanymi w ramach danego projektu. Wartość wydatków planowanych we wniosku o dofinansowanie projektu w ramach cross-financingu nie może stanowić więcej, niż 10% wszystkich wydatków kwalifikowanych, stanowiących budżet projektu. 14 ICT Professional Lato 015 (nr 7) 15

9 prawo i telekomunikacja Monitoring wizyjny obowiązki są, ustawy nie ma Ochrona danych osobowych ADRZEJ FUDALA PREZES ZARZĄDU DOMIIKA PIIEWICZ PEŁOMOCIK DS. OCHROY IFORMACJI IEJAWYCH 4 T E L P A R T E R S P. Z O. O. Stosowanie monitoringu w parkach, sklepach, biurach lub innych miejscach pracy jest obecnie na porządku dziennym. Czy istnieją zatem przepisy, które wyraźnie mówią, gdzie wolno, a gdzie obowiązuje absolutny zakaz monitorowania? Jak zatem nagrywać i kontrolować, a przy tym nie łamać przepisów? O tym wszystkim w poniższym artykule. J uż na początku 010 r. Wojciech Wiewiórowski ówczesny eneralny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, wystąpił do MSWiA z pismem w sprawie konieczności zainicjowania prac legislacyjnych normujących przetwarzanie danych osobowych w systemach wideonadzoru. Zdaniem IODO monitoring wizyjny wymaga uregulowania w odrębnym akcie prawnym, innym niż ustawa o ochronie danych osobowych. Zgodnie z art. 47 Konstytucji RP z dnia kwietnia 1997 r. każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia ( ), natomiast art. 31 ust. 3 ustawy zasadniczej stwierdza, że ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być stanowione tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego ( ). Te przepisy konstytucyjne stały się podstawą do opracowania założeń do ustawy o monitoringu wizyjnym. Pomimo upływu 5 lat, ustawy o monitoringu wizyjnym wciąż w Polsce nie mamy. Własnych uregulowań zdążyły już doczekać się m.in. iemcy, Belgia, Szwecja, Włochy i Hiszpania. W Belgii np. zgodnie z ustawą z dnia 1 marca 007r., regulującą instalowanie i użytkowanie kamer monitorujących, przyjęto zasady wymagające od podmiotu, który zamierza wprowadzić monitoring, uzyskanie pozytywnej opinii rady gminy, w której znajduje się monitorowane miejsce i obowiązek rejestracji systemu w Komisji Ochrony Życia Prywatnego. Ustawa, której nie ma Polskie przepisy o monitoringu powinny uregulować: miejsca i okoliczności, w jakich stosowanie monitoringu jest dopuszczalne, prawa i obowiązki podmiotu prowadzącego monitoring, prawa osób objętych monitoringiem, zasady dotyczące wykorzystywania danych osobowych zabranych w procesie monitoringu, 16 ICT Professional Lato 015 (nr 7) odpowiedzialność karną wobec podmiotów naruszających zasady i warunki stosowania monitoringu. IODO proponuje wyłączenie od stosowania ustawy wideorozmów i wideokonferencji prostych zestawów wideofonowych bez możliwości nagrywania, instalowanych np.: przy bramach wjazdowych na posesję, wejściach do budynku, lokali, stosowania kamer do celów artystycznych lub dziennikarskich, nagrywania bądź emisji materiałów z konferencji, seminariów, spotkań czy szkoleń oraz nagrań lub zdjęć wykonywanych dla własnego użytku. Pomimo upływu 5 lat ustawy o monitoringu wizyjnym wciąż w Polsce nie mamy. Ustawa o monitoringu będzie oczywiście stanowiła lex generalis względem przepisów już istniejących. Warto bowiem pamiętać, że kwestia wideonadzoru została już częściowo uregulowana w przepisach szczegółowych, takich jak np.: ustawa z dnia 0 marca 009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (Dz. U. z 013 r., poz. 611 z późn. zm.) oraz rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 10 stycznia 011 r. w sprawie sposobu utrwalania przebiegu imprezy masowej (Dz. U. z 011 r. poz. 73) kwestia zapewnienia poprzez wideonadzór bezpieczeństwa uczestnikom imprez masowych, art. 147 Kodeksu postępowania karnego (Dz. U. z 1997 r. poz. 555 z późn. zm.) kwestia rejestracji obrazu i dźwięku w odniesieniu do czynności procesowych, art. 73a Kodeksu karnego wykonawczego (Dz. U. z 1997 r. poz. 557 z późn. zm.) kwestia rejestra- cji obrazu i dźwięku w odniesieniu do zakładów karnych i aresztów śledczych (w zakresie kontroli zachowania osób pozbawionych wolności), ustawa z dnia 19 listopada 009 r. o grach hazardowych (Dz. U. z 009 r. poz z późn. zm.) oraz rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 6 kwietnia 01 r. w sprawie audiowizyjnego systemu kontroli gier w kasynie gry (Dz. U. z 01 r. poz.416) - kontrola gier w kasynie gry. Istniejące regulacje mają jednak charakter rozproszony i odnoszą się do wybranych aspektów stosowania monitoringu wizyjnego. iezbędna jest zatem ustawa kompleksowa, regulująca zasady prowadzenia widonadzoru zarówno przez instytucje państwowe, samorządowe jak i podmioty prywatne. Czym jest monitoring? Kiedy zatem mówimy o monitoringu wizyjnym i co w sytuacji braku jasnych uregulowań warto zrobić, by nie zostać posądzonym o przetwarzanie danych osobowych w sposób niezgodny z prawem? Monitoring to wideofilmowanie, w trakcie którego dochodzi do przetwarzania danych osobowych (takich jak wizerunek, głos, profile otaczających człowieka przedmiotów, ułatwiające identyfikację osób), którego celem jest kontrola obserwowanego obszaru. Samo stosowanie kamer do rejestracji obrazu to jeszcze nie monitoring. Wyróżnia się następujące rodzaje monitoringu: monitoring prowadzony w otwartej przestrzeni publicznej, czyli miejscach dostępnych publicznie, takich jak: ulica, parkingi, place targowe, place przeznaczone na imprezy masowe, stadiony, peron kolejowy, parki przeznaczone do użytku publicznego, przejścia podziemne, stacje benzynowe i inne obszary o podobnym przeznaczeniu, monitoring prowadzony w zamkniętej przestrzeni publicznej, czyli obiektach ogrodzonych, takich jak np.: muzea, hale sportowe, supermarkety, sklepy, biura obsługi klienta, wnętrze autobusu, kabina przedziału kolejowego czy dźwigu osobowego. Szczególną ostrożność i rozwagę powinniśmy zachować stosując wideonadzór w szpitalach, przychodniach, kawiarniach, wydzielonych boksach, biurach, zakładach pracy, kabinach telefonicznych, kabinach wind, miejscach kultu, izbach wytrzeźwień. Wynika to ze specyfiki wymienionych miejsc, która generuje możliwość wystąpienia danych osobowych wrażliwych. Proporcjonalność i równowaga gdzie i jak stosować monitoring Proporcjonalność dotyczy przede wszystkim wyboru odpowiedniej technologii, kryteriów wykorzystywania urządzeń w konkretnych sytuacjach oraz zasad dostępu i okresu przechowywania danych z monitoringu. Równowaga dotyczy proporcji między prawem do prywatności człowieka a ogólnym interesem podmiotu, który miałby stosować system monitoringu. Co warto zrobić? Zarejestrować zbiór danych osobowych pochodzących z monitoringu, powołać administratora systemu monitoringu wizyjnego, zainstalować w widocznych miejscach piktogramy, czyli tabliczki informujące o wideonadzorze. ieprawidłowe jest rozwiązanie polegające na umieszczeniu piktogramu np. w miejscu zasłoniętym przez skrzydło otwartych drzwi, miejscu zasłoniętym przez inne tablice informacyjne, zbyt nisko lub zbyt wysoko itp., zamieścić w widocznych miejscach informacje, jaki jest cel monitoringu, jaki obejmuje teren oraz kto nim zarządza (nazwa i adres siedziby), np.: Monitoring prowadzony jest przez /tu nazwa podmiotu/, z siedzibą w /tu adres siedziby podmiotu/, w celu /tu wskazanie celu/ i obejmuje /tu wskazanie obszaru, jaki objęty jest monitoringiem/, stosownie do przepisów ustawy /tu powołanie stosownego aktu prawa o randze co najmniej ustawy/ Więcej informacji uzyskać można telefonicznie /tu numer telefonu podmiotu/, drogą elektroniczną /tu adres poczty elektronicznej, wskazanie stosownej strony internetowej podmiotu/, wprowadzić w życie regulamin monitoringu i określić w nim np. wykaz budynków, pomieszczeń lub części pomieszczeń, tworzących obszar, w którym przetwarzane są dane osobowe z monitoringu, czas przechowywania danych oraz podać parametry techniczne systemu, przeszkolić pracowników z przepisów o ochronie danych osobowych i w trakcie szkolenia zapoznać ich z regulaminem. Realizując ww. działania pozostajemy w zgodzie z zapisami ustawy o ochronie danych osobowych, tj. m.in. spełnimy obowiązek uzyskania zgody na przetwarzanie danych osobowych (wejście osoby w wyraźnie oznaczoną strefę objętą systemem monitoringu równoznaczne jest z wyrażeniem przez tę osobę zgody na przetwarzanie jej danych w zakresie wizerunku i wykonywanych czynności, jakie zostaną zarejestrowane przez kamery). Czego nie wolno? Zakazane jest stosowanie wideonadzoru w miejscach naruszających godność człowieka, tj.: w toaletach, przebieralniach, gabinetach lekarskich, pomieszczeniach socjalnych. Czego nie będzie wolno? Zakazane będzie stosowanie atrap kamer w przestrzeni publicznej, monitoring wizyjny nie będzie mógł być łączony z prowadzeniem bieżącego przekazywania lub rejestracji dźwięku, pozwalającego na słuchanie lub zapis prowadzonych rozmów (jako zbytnio naruszający prywatność). iemniej wideonadzór będzie mógł zostać wyposażony w funkcję umożliwiającą włączenie odtwarzania dźwięku i nagrywania w przypadku zaistnienia sytuacji związanej z naruszeniem bezpieczeństwa. Monitoring w miejscu pracy Monitoring w zakładach pracy nie może naruszać praw pracowników. Pracodawca ma obowiązek poinformować pracowników o prowadzonym monitoringu wizyjnym (jest zobowiązany przekazać tę informację bezpośrednio pracownikom, np. podczas szkolenia na temat ochrony danych osobowych, a nie wyłącznie poprzez zawieszenie tabliczki czy piktogramu). Informacja taka powinna być jak najszersza i zawierać dane o liczbie kamer, ich położeniu itp. Zakazane jest prowadzenie monitoringu wizyjnego w miejscach, gdzie pracownik potrzebuje prywatności (toaleta, przebieralnia). Objęcie monitoringiem pomieszczeń socjalnych, np. szatni, stołówek oraz palarni znajdujących się na terenie miejsca pracy, nie ma uzasadnienia. Zwłaszcza w takich pomieszczeniach jak: szatnie, łazienki i toalety prawo pracownika do prywatności powinno być szczególnie chronione. Pracownik nie wykonuje bowiem w takich pomieszczeniach czynności służbowych. Warto również dodać, iż monitorowanie pracowników za pomocą kamer wideo jest przetwarzaniem danych osobowych w rozumieniu art. 7 pkt ustawy z dnia 9 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych, dlatego też pracodawca powinien w odpowiedni sposób zabezpieczyć dane uzyskane w wyniku prowadzonego monitoringu oraz przechowywać je tylko przez taki czas, jaki jest niezbędny dla celów monitorowania (czas ograniczony do minimum). Zainstalowanie monitoringu wizyjnego w zakładzie pracy nie wymaga uzyskania od pracowników zgody na sprawowanie kontroli w takiej formie. Powyższy materiał ma charakter informacyjny i nie wyczerpuje ogromu tematu. W celu uzyskania pełniejszych danych proszę o kontakt pod adresem biuro@4telpartner.pl 4Tel Partner Sp. z o.o. Przedsiębiorca telekomunikacyjny specjalizujący się w projektach związanych z wypełnianiem ustawowych obowiązków na rzecz obronności i bezpieczeństwa, ochroną informacji niejawnych, tajemnicą przedsiębiorstwa, tajemnicą telekomunikacyjną oraz ochroną danych osobowych, a także przejmowaniem od przedsiębiorców telekomunikacyjnych obowiązków w tym zakresie (outsourcing).

10 i n t e r n e t r z e c z y Internet of Things Wyzwania dla operatorów Szacuje się, że wielkość rynku IoT w 00 roku osiągnie 8,9 biliona dolarów amerykańskich, a podłączonych do sieci będzie około 30,1 miliarda urządzeń (raport IDC z roku 013). iewątpliwie ten trend będzie miał wpływ na rynek operatorski na całym świecie, również w Polsce. Internet Rzeczy (ang. Internet of Things - IoT) wydaje się technologią, którą niedawno mogliśmy oglądać w filmach science-fiction. Jednak ten świat jest już obok nas. Prawie każdy z nas korzysta ze smartfona, niektórzy korzystają z inteligentnych zegarków, a część z inteligentnych opasek i urządzeń monitorujących stan zdrowia. Urządzenia te, dzięki wbudowanym czujnikom dostarczają olbrzymią ilość informacji o naszych zachowaniach, jednocześnie pozwalając na analizę tych danych. ie zdajemy sobie sprawy, że terminologia IoT dotyczy już nie tylko urządzeń i gadżetów związanych z rynkiem konsumenckim. Od dłuższego czasu technologia ta na dobre zadomowiła się w systemach do zarządzania m.in. energią (np. smart grid), budynkami, monitoringu środowiskowego oraz miejskiego (smart city), czy też ma zastosowanie w transporcie (np. zarządzanie flotą), stanowiąc nieodłączny element w przemyśle.. Historia Choć termin Internet of Things wydaje się nowym pojęciem, to już w 1999 roku Bill Joy, założyciel firm Berkeley Unix i Sun Microsystems, opisał sposób komunikacji urządzeń za pośrednictwem Internetu. Zrobił to w celu wprowadzenia inteligentnych rozwiązań w życiu codziennym. Przedstawiony pomysł pozostał w ukryciu przez wiele lat, dopóki Kevin Askton z MIT nie zaproponował terminu Internet of Things do opisania urządzeń cyfrowych mogących się komunikować między sobą bez pośrednictwa człowieka. Askton postulował, że: dybyśmy mieli komputery, które wiedziałyby wszystko co jest możliwe o rzeczach, to na podstawie danych zebranych bez naszej ingerencji, bylibyśmy w stanie śledzić i policzyć wszystko, dzięki czemu można by było ograniczyć straty, koszty oraz odpadki. Dziś wiemy, że technologie, którymi dysponujemy, umożliwiają stworzenie w niedługim czasie nowszych i lepszych rozwiązań, które są w stanie sprostać idei Kevina Askton a. Rozwój iewątpliwie do nagłego rozwoju terminu Internet of Things przyczynił się olbrzymi skok związany z miniaturyzacją urządzeń elektronicznych. Dynamiczny rozwój układów typu MEMS (ang. Micro Electro-Mechanical System) stał się podstawą do projektowania i budowy wszelakiego rodzaju czujników dostarczających informacje o otaczającym nas świecie. Rozwój technologii związanych z projektowaniem i wytwarzaniem układów o wysokiej częstotliwości umożliwił wprowadzenie miniaturowych rozwiązań typu SoC (System on Chip) posiadających wbudowane moduły łączności np. Bluetooth. Dodatkowo zwiększanie się mocy obliczeniowej miniaturowych urządzeń, znacznie ułatwiło tworzenie aplikacji i rozwiązań z nich korzystających. Ogólne spojrzenie W celu ułatwienia przybliżenia zagadnień związanych z terminem Internet of Things musimy wprowadzić pewne uproszczenia. W bardzo dużym skrócie architekturę rozwiązań IoT możemy podzielić na trzy warstwy: Aplikacje - warstwa rozwiązań/aplikacji dostarczających usługi dla użytkowników końcowych. Zasięg Zasięg działania sieci FC LPWA RFID D R I Ż. TO M A S Z Z I Ę B A, W Ł A Ś C I C I E L F I R M Y A S TOZI Sub-Hz PA LA WA ISM Bluetooth Komunikacja - warstwa komunikacji zawierająca m.in. sieci i sposoby komunikacji urządzeń ze sobą. Inteligentne urządzenia - warstwa inteligentnych urządzeń wejściowo/wyjściowych. W każdej z przedstawionych warstw można wyodrębnić znaczną ilość podobszarów, z których prawie każdy jest tak samo ważny jak pozostałe. Jednakże, w niniejszym artykule skupimy się przede wszystkim na perspektywie zagadnień związanych z IoT z punktu widzenia operatora telekomunikacyjnego, stąd rozwińmy warstwę komunikacji. Internet of Things a komunikacja i łączność ieprzerwana łączność i dostępność sieci jest niewątpliwie elementem niezbędnym dla istnienia IoT. Termin Internet of Things swoją moc pokazuje właśnie dzięki ciągłej wymianie informacji pomiędzy urządzeniami. W celu uproszczenia, na potrzeby niniejszego artykułu, warstwa sieci zostanie przedstawiona,4hz SM (HSxPA, LTE,...) WiFi Przepustowość z kilku perspektyw. Podział pozwoli na łatwiejszą analizę wyzwań jakie stoją przed operatorami. Zasięg działania sieci Zasięg działania sieci (rys. 1) w najprostszy sposób pozwala na określenie wyzwań stojących przed operatorami. Zasięg działania sieci można w uproszczeniu podzielić na trzy obszary: sieci osobiste (ang. Personal Area etwork PA), sieci lokalne (ang. Local Area etwork LA), sieci rozległe (ang. Wide Area etwork WA). Do sieci typu PA możemy zaliczyć między innymi rozwiązania, tj. inteligentne ubrania, inteligentne zegarki, urządzenia typu fitness. Wiodącą technologią w tym przypadku jest technologia Bluetooth. Pojawienie się najnowszej wersji tego standardu czyli BT 4.0 zwłaszcza rozszerzenia LE (Low Energy) spowodowało bardzo duży rozkwit urządzeń w tym obszarze - zwłaszcza na rynku konsumenckim. Do sieci typu LA w przypadku rozwiązań Internet of Things należą przede wszystkim sieci Wi-Fi (,4 Hz, 5 Hz) umożliwiające tworzenie sieci dookólnych na obszarze do kilkudziesięciu metrów oraz sieci typu punkt-punkt na odległościach dochodzących do kilometrów. łówną wadą i zaletą sieci typu Wi-Fi jest ich popularność. Łatwość implementacji sieci Wi-Fi powoduje, że prawie w każdym mieście jednym z głównym problemów operatorów jest uruchomienie i utrzymanie stabilnego łącza opartego o technologię Wi-Fi. Stąd, w przemyśle oraz w rozwiązaniach dedykowanych, nadal bardzo często są stosowane sieci typu ISM (ang. Industrial, Scientific, Medical), które operują w znacznej części na innych częstotliwościach niż sieci Wi-Fi. Pomimo że oferują one zazwyczaj mniejsze przepustowości niż sieci Wi-Fi, to jednak ich stabilność jest główną przyczyną, dla której nadal są stosowane w przemyśle. W sieciach typu WA zazwyczaj stosowane są rozwiązania klasy SM. Dzisiejsze technologie stosowane w sieciach komórkowych pozwalają na uzyskanie dużych przepustowości, jednakże jest to okupione przede wszystkim koniecznością poniesienia bardzo dużych nakładów na rozwój infrastruktury operatora. Również przeciążone sieci SM nie gwarantują odpowiedniej dostępności warstwy komunikacji dla wymagających aplikacji. Z punktu widzenia urządzeń sieci typu SM mają dość dużą wadę, mianowicie układy do transmisji danych pobierają stosunkowo dużo prądu, czyniąc je bardzo trudnym w zastosowaniach, gdzie zasilanie sieciowe nie jest możliwe. W przypadku rozwiązań dedykowanych, zazwyczaj stosowanych na skalę przemysłową, spotyka się sieci typu LPWA (ang. Low-Power Wide Area etwork). Są to sieci specjalnie stworzone na potrzeby rozwiązań, gdzie zasilanie jest kwestią kluczową. Mimo że sieci typu LPWA nie oferują dużych przepustowości to jednak niski pobór prądu stanowi przewagę w niektórych aplikacjach nad rozwiązaniami opartymi o sieci komórkowe. Klasyfikacja według sposobu komunikacji W zależności od architektury sieci, jej zasięgu oraz zastosowania, sposób i kierunek przesyłania danych bardzo istotnie rzutuje na działanie aplikacji opartej o technologię IoT. W dużym uproszczeniu możemy wyróżnić dwa typy komunikacji w architekturze IoT: komunikacja od urządzenia do aplikacji w chmurze, komunikacja pomiędzy urządzeniami MM (ang. machine to machine). W przypadku stosowania sieci typu PA oraz większości sieci stworzonych w oparciu o standardy przemysłowe, możemy bez większych problemów realizować dwukierunkowy transport danych pomiędzy dowolnymi urządzeniami w sieci. Jednakże, w przypadku konieczności przesyłania informacji do chmury obliczeniowej w celu jej dalszego przetworzenia, wymagane jest pośrednictwo urządzenia często zwanego bramą (ang. gateway), które umożliwia transport danych z sieci IoT do sieci Internet opartej o protokół IP. W rozwiązaniach przemysłowych są to zazwyczaj dedykowane urządzenia realizujące dodatkowo bardzo wiele innych funkcji, jednak najprostszym urządzeniem pełniących rolę gateway'a jest nasz smartfon, który przesyła informacje np. z czujnika oddechu podłączonego za pomocą sieci Bluetooth do aplikacji w chmurze np. do serwisu endomondo. Tomasz Zięba Od kilkunastu lat w branży IT, przede wszystkim w obszarze infrastruktury IT. Zajmował się zarządzaniem systemami informatycznymi, ale od wielu lat uczestniczy w projektach związanych z rozbudową chmur obliczeniowych u swoich klientów. Założyciel firmy astozi zajmującej się dostarczaniem profesjonalnych rozwiązań oraz usług doradczych w obszarze nowoczesnych rozwiązań informatycznych. ieodłącznym elementem działalności firmy astozi jest dostarczanie rozwiązań i produktów będących efektem synergii najnowocześniejszych rozwiązań informatycznych z wiedzą i doświadczeniem z obszarów nauki powiązanych z rozwiązaniami informatycznymi (tj. sieci sensoryczne, rozwiązania Internet of Things). 18 ICT Professional Lato 015 (nr 7)

11 i n t e r n e t r z e c z y Dodatkowo bardzo ważną funkcjonalnością urządzenia typu gateway jest umożliwienie komunikacji dwukierunkowej pomiędzy urządzeniami a aplikacją/usługą zlokalizowaną w chmurze obliczeniowej. Brak bezpośredniej komunikacji pomiędzy urządzeniami końcowymi a usługami w chmurze stanowi jeden z ważniejszych problemów spotykanych przy projektowaniu aplikacji IoT. Ominięcie powyższych ograniczeń jest możliwe dzięki zastosowaniu urządzeń IoT, które swoją komunikację opierają o protokół IP. Jest to rozwiązanie coraz częściej spotykane na rynku, zarówno konsumenckim jak i przemysłowym. Coraz większa liczba urządzeń korzysta z sieci Wi-Fi, co umożliwia łatwą integrację tych urządzeń z istniejącymi sieciami. W tym przypadku rolę urządzania gateway najczęściej przejmuje router, który dokonuje translacji adresów sieci lokalnej na adresy routowalne w Internecie. iestety translacja adresów jest nadal konieczna ze względu na ciągle rozpowszechnione wykorzystanie protokołu IPv4. W tym momencie pojawia się jedno z największych wyzwań dla operatorów, a mianowicie dostosowanie swoich sieci do powszechnego stosowania protokołu IPv6. Rozpowszechnienie protokołu IPv6 wydaje się elementem niezbędnym do dynamicznego rozwoju usług i aplikacji IoT. Wymagania rozwiązań IoT w kontekście łączności Wymagania dla rozwiązań IoT w kontekście łączności możemy podzielić na dwie grupy w zależności od rynków docelowych aplikacji korzystających z technologii IoT. Inną charakterystykę mają rozwiązania oferowane na rynek konsumencki (BC), a inne na rynek profesjonalny/przemysłowy (BB). Rozwiązania/aplikacje na rynku BC Aktualnie na rynku konsumenckim prym wiodą przede wszystkim rozwiązania oparte o sieci osobiste wraz z transportem danych do aplikacji w chmurze obliczeniowej. Z punktu widzenia operatorów telekomunikacyjnych, nie są to aplikacje szczególnie wymagające, jednak należy pamiętać o efekcie skali. wałtowny wzrost zainteresowania rozwiązaniami IoT spowoduje znaczące zwiększenie ruchu sieciowego do chmur obliczeniowych, w których osadzone są aplikacje przetwarzające dane. Rozwój rozwiązań IoT spowoduje również zmianę profilu ruchu sieciowego użytkowników, z aktualnie najbardziej spotykanego ruchu do użytkownika (download), w kierunku przesyłania danych do usług w chmurze (upload). Również same dane ulegną znaczącej przemianie, z aktualnie obserwowanych danych pomiarowych, do danych klasyfikowanych jako streaming. Rozwój technologii i aplikacji IoT spowoduje również znaczne zwiększenie zapotrzebowania na dwustronną komunikację MM, co jednoznacznie będzie wskazywać na konieczność wdrożenia protokołu IPv6 na szeroką i masową skalę. Rozwiązania/aplikacje na rynku BB Dotychczas rynek przemysłowy nie stanowił większego udziału w ruchu sieciowym obserwowanym u operatorów. Było to spowodowane przede wszystkim wykorzystaniem przemysłowych protokołów transmisji danych w zaimplementowanych rozwiązaniach oraz lokalnym przetwarzaniem danych w systemach zlokalizowanych u klienta. Rozwój technologii IoT i jego coraz większe uczestnictwo na rynku przemysłowym powoduje, że operatorzy telekomunikacyjni będą musieli sprostać specyficznym wymaganiom aplikacji i rozwiązań dostępnych na rynku przemysłowym. O ile większość rozwiązań IoT dostępnych dla przemysłu z punktu widzenia operatorów telekomunikacyjnych można sklasyfikować jako profil BC, to jednak pewna część będzie stanowić istotne wyzwanie. Dzięki technologii IoT na pewno bardzo rozpowszechnią się wszelkiego typu usługi i produkty związane z sieciami telemetrycznymi. Smart rid, Smart City, czy też rozwiązania dla rolnictwa są to aplikacje, w których bardzo ważny jest dostęp do sieci, przede wszystkim sieci SM. Aktualnie obserwuje się znaczny rozwój sieci typu SM opisywany zazwyczaj parametrem procentowego pokrycia obszarów zaludnionych. Problemy z zasięgiem SM w terenach niezaludnionych zazwyczaj są pokonywane za pomocą połączeń typu np. LPWA. Jednak rozwój aplikacji IoT dla rynku przemysłowego i publicznego wymusi rozwój sieci SM o pokrycie obszarów niezamieszkałych w celu umożliwienia przesyłania danych np. z obszarów leśnych, rolniczych. Wyzwania Analizując wyzwania dotyczące komunikacji w rozwiązaniach dla rynku BC oraz BB możemy wyróżnić najważniejsze aspekty: Konieczność przyspieszenia wdrożenia protokołu IPv6 u operatorów oraz wsparcie przy wdrażaniu tego protokołu u klientów. Zmniejszenie udziału łącz typu DSL na rzecz łącz symetrycznych dostępnych dla klientów. Zwiększenie zasięgu sieci komórkowych o obszary niezamieszkane. Do ważnych parametrów jakie niewątpliwie są związane z rozwojem aplikacji IoT jest zmniejszenie opóźnień w transmisji danych zarówno w kierunku od urządzeń do chmury obliczeniowej, jak i w kierunku odwrotnym. Pewnym rozwiązaniem tego zagadnienia może być udział operatorów telekomunikacyjnych w tworzeniu i dostarczaniu rozwiązań IoT dla użytkowników końcowych. Dostarczanie rozwiązań i aplikacji przez operatorów przy wykorzystaniu architektury fog computing może ułatwić proces adaptacji infrastruktury operatorów na nowe wyzwania związane z rozwojem IoT. Wyzwania dla IoT = wyzwania dla operatorów Jednym z największym problemów przy masowej popularyzacji urządzeń IoT są problemy ze źródłami zasilania. a horyzoncie pojawiają się już technologie bezprzewodowego zasilania, baterie o wielokrotnie większej pojemności i krótszym czasie ładowania. Rozwiązanie problemu zasilania oraz dalsza miniaturyzacja elektroniki niewątpliwie spowoduje eksplozję ilości urządzeń IoT, zarówno w obszarze BC jak i BB. Zwiększająca się ilość urządzeń oraz ich zastosowań, to zwiększenie zapotrzebowania na dostępną, pojemną i wydajną infrastrukturę sieciową. Warto być na to przygotowanym. Internet Rzeczy szansą dla operatorów Jaki wzrost zysków może przynieść wprowadzenie technologii MM operatorom telekomunikacyjnym i kiedy to nastąpi? O tym w rozmowie z redakcją ICT Professional opowie Sebastian Cygan, dyrektor sprzedaży i specjalista ds. MM w firmie IMPAQ. Obecnie pojęcia MM i Internet Rzeczy nie są zrozumiałe dla przeciętnego użytkownika. Kiedy konsumenci zaczną rozumieć, a następnie korzystać z Internetu Rzeczy? Myślę, że przeciętny Kowalski nie będzie świadomy tych pojęć i nie musi ich rozumieć (zadajmy sobie pytanie, czy ktoś z nas wie, jak zbudowany jest smartfon, bez którego nie możemy się już obyć?). Internet Rzeczy przezroczyście wkroczy w jego życie, gdy zacznie dostawać SMS-y z warsztatu o konieczności wymiany klocków hamulcowych, przypomnienie od lekarza, że konieczna jest wizyta ze względu na zbyt wysokie ciśnienie. Konsumenci zaczną korzystać z IoT wtedy, gdy będą mieli bardziej powszechną ku temu możliwość. Muszą powstać aplikacje przynoszące im wartość, a to wiąże się z rozwojem platform sprzyjających powstawaniu takich aplikacji spiętych z infrastrukturą istniejących urządzeń. Trzeba rozumieć również, że w kontekście MM dotykamy wielu problemów wielowymiarowo: od gromadzenia danych, poprzez ich analizę (BI DATA), aż do prezentacji jasnej i czytelnej dla użytkownika końcowego. Internet Rzeczy jest głównie zarezerwowany dla rynku BB. Kiedy nastąpi rozwój na rynku konsumenckim? astąpi to w momencie, gdy koszt wytworzenia aplikacji będzie mały, a dane z infrastruktury różnych urządzeń będą powszechnie dostępne. Oczywiście to wiąże się z wieloma czynnikami i pewnie, aż w tak otwartym stopniu tego tak szybko nie zobaczymy. O ile nie ma wątpliwości, że powstaną, a raczej już są wdrażane komercyjne platformy ułatwiające pisanie aplikacji integrującej urządzenia z rynku BB, o tyle jeśli chodzi o rynek konsumencki zadajemy sobie pytania: - Jakie urządzenia będą nierozłącznie związane z konsumentem końcowym (lodówka, pralka, telewizor, a może coś bardziej mobilnego)? - Kto poniesie koszt ich integracji z ww. platformami? - Czy powstaną jakieś niekomercyjne rozwiązania, bądź przyjazny model subskrypcyjny otwarty na dostawców aplikacji i konsumentów końcowych? - Jak rozwiążemy problem danych wrażliwych? Teraz jako dane wrażliwe możemy traktować imię, nazwisko, adres, ale za chwilę może się okazać, że analizując dane z urządzeń monitorujących nasze lokalizacje w kontekście harmonogramu dnia, stylu życia, stylu jazdy w pojeździe, łącząc te dane z innymi już istniejącymi źródłami możemy nie być już anonimowi. Tutaj świat MM i BI DATA zaczynają się przenikać i wspólnie muszą rozwiązać te problemy. Jeśli chodzi o rozwój na rynku konsumenckim, tutaj ponownie widzę np. analogie do smartphonów: powstanie Androida ogólnie dostępnego i łatwego interfejsu do tworzenia aplikacji powiązanego z mnogością istnienia tych urządzeń na rynku zapoczątkowało kreatywną i rozwijającą się twórczość. Zaowocowało to mnogością ogólnie dostępnych aplikacji, z których korzystamy codziennie i bez których czasem już nie potrafimy normalnie funkcjonować. Jeżeli MM przyczyni się do poprawy życia wielu odbiorców końcowych, to jakie szanse ta technologia daje lokalnym operatorom ISP, czy innym operatorom telekomunikacyjnym? Jeśli chodzi o operatorów telekomunikacyjnych to na pewno jest tu duża szansa na rozwój biznesu opartego o MM. Powszechnie wiadomo, że dobry czas oparty na biznesie z SMS-ów i połączeń głosowych już się skończył. Oczywiście MM to Connectivity, wiele urządzeń będzie korzystało z kanału udostępnionego poprzez infrastrukturę telekomunikacyjną. iemniej jednak trzeba pamiętać o tym, że aby rynek BB mógł się rozwinąć oferta na pojedynczy SIM MM musi być atrakcyjna, a to również oznacza małe koszty operacyjne po stronie samego operatora związane z jego obsługą. Uważam zatem, że niezbędne po jego stronie będą platformy dające możliwość klientom Enterprise samodzielnego zamawiania SIM-ów, diagnozowania ich stanu, dostosowania taryf itp. Dodatkowo operatorzy mogą pójść jeszcze krok dalej i wzbogacić swoją ofertę również o platformy ułatwiające pisanie aplikacji, integrujące urządzenia, gromadzące dane pomiarowe, dające możliwość zdefiniowania alarmów czy dostęp do statystyk. Szacuje się, że dochód z samego Connectivity będzie na poziomie 10% całego spektrum jaki ten biznes może przynieść. Inwestycja w ww. platformę może zwiększyć go dla operatora o dodatkowe 40-60%. Pozostały kawałek biznesu i dochód z nim związany trafi do twórców aplikacji. Jeśli technologia MM jest szansą na rozwój także dla operatorów, to czy istnieją ewentualne zagrożenia dla dostawców łącz i na czym mogą polegać? Rozwój Internetu Rzeczy (IoT) przełoży się na większą transmisję danych, a co za tym idzie na większe zapotrzebowanie na pasmo. Będzie to jednak potrzeba pośrednia. W większości przypadków główny ciężar transmisji danych poniosą operatorzy mobilni (czyli transmisja bezprzewodowa). Internet Maszyn wydaje się nieść nieograniczone możliwości dla rozwoju wielu innowacji prawie każdej dziedziny życia. Jakie trendy są obecnie najbardziej zauważalne na rynku? W tym roku miałem okazję uczestniczyć w Mobile World Congress i wyraźnie było widać, że rynek powoli zaczyna dojrzewać do MM. Istnieje wiele firm mających pomysły na same aplikacje, pojawiają się firmy adresujące problem wspomnianych wcześniej platform. Producenci urządzeń prześcigają się w rozwiązaniach stricte szytych na potrzeby MM, a nowa specyfikacja sieci 5. generacji została zaprojektowana z myślą o dużym prawdopodobieństwie rychłego rozwoju tego biznesu. Trzeba również powiedzieć, że rynek amerykański jest o krok dalej niż rynek europejski. Które sektory rynku, Pana zdaniem, w niedługim czasie najlepiej wykorzystają tę technologię? Myślę, że tą technologię może wykorzystać każdy sektor, który ma pomysł, niezaadresowane jeszcze potrzeby biznesowe i chęć rozwoju. iemniej jednak głosowałbym na: energetykę, która może zarządzać swoją infrastrukturą liczników, zdalnie je odczytywać (Smart metering), dać możliwość konsumentom końcowym on-line monitorowania zużycia energii, płynnego zmieniania taryf, ubezpieczenia pay as you drive, logistykę oraz prawo. Sebastian Cygan Z branżą telekomunikacyjną związany od 005 roku. Zajmował się sprzedażą usług telekomunikacyjnych do różnych sektorów, a od 008 roku współpracuje z firmami z rynku gazowego i energetycznego. Od 014 roku związany z firmą IMPAQ, gdzie specjalizuje się w sprzedaży innowacyjnych produktów w gamie rozwiązań biznesowych, takich jak Cloud Computing i Machine to Machine. Wspólnie z zespołem ekspertów, z wieloletnim doświadczeniem w projektowaniu i rozbudowywaniu aplikacji dla biznesu, bierze aktywny udział w procesie wdrażania strategii IMPAQ rozwoju Internetu Rzeczy (IoT). 1

12 i n t e r n e t r z e c z y Przykładowe zastosowania MM Internet Rzeczy przyniesie rewolucyjne zmiany M A R E K J A Ś L A Inteligentne auta, które same jeżdżą i parkują. Domowe systemy centralnego sterowania termostatem, który sam włącza ogrzewanie, gdy właściciel mieszkania nadjeżdża. To rozwiązania, które według przedstawicieli branży teleinformatycznej niebawem będą rzeczywistością. Wszystko dzięki temu, że urządzenia te będą w coraz szerszej skali podłączane do Internetu w celu zdalnego sterowania i będą tworzyć sieć zwaną Internetem Rzeczy. Rolę internetu dla rozwoju biznesu można dziś porównać do roli rozwoju elektryczności w ubiegłych stuleciach. Z jednej strony sprawił on, że powstały zupełnie nowe branże a inne mogły się dzięki niemu o wiele szybciej rozwijać. Z drugiej strony, konsekwencją tych zmian był też upadek przedsiębiorstw, czy wręcz całych branż, które nie odnalazły się w nowych realiach. iemniej jednak ogólny bilans, kiedyś rewolucji przemysłowej, a dziś rewolucji internetowej i ich wkład w rozwój biznesu należy ocenić zdecydowanie na plus mówi Łukasz Bromirski, dyrektor sprzedaży ds. klientów strategicznych w Cisco Poland. Samo Cisco woli jednak używać terminu Internet Wszechrzeczy, którym określa trzy rodzaje połączeń: maszyna-maszyna, człowiekmaszyna i człowiek-człowiek. Jak prognozuje amerykańska firma w 00 roku wartość rynku związana z Internetem wszechrzeczy ma sięgnąć 19 bln dolarów. 50 mld urządzeń w 00 roku Firma Ericsson przewiduje, że w 00 roku na całym świecie będzie ponad 50 mld urządzeń połączonych z siecią. Przy czym urządzenia konsumenckie, takie jak smartfony i tablety będą stanowić tylko niewielki odsetek wszystkich sprzętów, które będą podpięte do Internetu w 00 roku. Ericsson szacuje, że za pięć lat na świecie będzie ponad 1,5 mld pojazdów (nie licząc pociągów, tramwajów, etc.), 3 mld różnego rodzaju mierników oraz 100 mld procesorów, zdolnych do przetwarzania informacji i komunikowania. Pionierami w wykorzystaniu komunikacji pomiędzy maszynami już obecnie są: branża transportowa, medyczna i finansowa. Wzrost liczby urządzeń w sieci stawia wyzwa- ICT Professional Lato 015 (nr 7) nia wobec operatorów telekomunikacyjnych, którzy będą musieli zapewnić sieć o zróżnicowanej charakterystyce, zależnej nie tylko od lokalizacji, ale i od sposobu wykorzystywania połączenia (np. ultraniezawodne sieci dla szpitali). Dziś szacuje się, że do Internetu podłączonych jest 1,5 miliarda urządzeń, co stanowi zaledwie 1%. obiektów, które potencjalnie mogłyby być wpięte do sieci. Jednak eksperci przekonują, że w najbliższych latach przyrost będzie skokowy. a przykład w opublikowanym niedawno badaniu firmy Forrester Consulting na zlecenie Zebra Technologies, 96% respondentów z branży transportowo-logistycznej stwierdziło, że Internet Rzeczy jest najważniejszą inicjatywą technologiczną dekady. Przy czym według nich łączność Wi-Fi, czujniki bezpieczeństwa, komunikacja FC (near field communications) oraz RTLS (rozwiązania do lokalizacji w czasie rzeczywistym) to kluczowe technologie we wdrożeniach rozwiązań Internetu Rzeczy. Sondaż ten przeprowadzony był w październiku 014 r. i 90% firm z branży transportowo-logistycznej zdeklarowało w nim, że już wdrożyło już rozwiązania Internetu Rzeczy albo planuje wdrożyć je w ciągu roku. Ponad połowa respondentów oczekuje, że Internet Rzeczy korzystnie wpłynie na postępowanie zgodne z przepisami (51%) oraz ułatwi proces dostawy (51%). Więcej niż czterech na dziesięciu badanych oczekuje, że Internet Rzeczy pomoże ich firmom zwiększyć stopień bezpieczeństwa (45%), efektywność kosztową (44%) albo przejrzystość łańcucha dostaw (44%). Z drugiej strony niemal 40% respondentów wymieniło obawy o prywatność i bezpieczeństwo jako największą przeszkodę w implementacji rozwiązań IoT, podczas gdy 38% wskazało złożoność wdrożeń. IBM zainwestuje 3 mld dolarów W tę technologię tę mocno wierzy też IBM, który w końcu marca ogłosił, że w ciągu czte- rech lat zainwestuje 3 mld dolarów w rozwój biznesu związanego z Internetem Rzeczy i powoła specjalny wydział, który będzie rozwijać te technologie. adzór nad nim będzie bezpośrednio sprawować Chris O Connor, prezes IBM. ad rozwojem technologii i rozwojem dla Internetu Rzeczy w IBM zaangażowanych zostanie tys. osób (programistów, konsultantów, analityków). Informatyczny gigant liczy, że jego rozwiązaniami będą zainteresowane głównie firmy turystyczne, logistyczne, ubezpieczeniowe, transportowe, handlowe i sektor usług publicznych. Także w Polsce coraz więcej firm dostrzega możliwości Internetu Rzeczy i zaczyna poważnie myśleć o wdrożeniu tej technologii. Przykładem może być Energa, która w ubiegłym roku podjęła tym zakresie współpracę z Intelem. Energa postawiła sobie za cel wdrożenie technologii Internetu Rzeczy i wymiany informacji między urządzeniami (np. sprzętem gospodarstwa domowego) za pośrednictwem sieci. Firmy zaczęły współpracę od opracowania urządzeń peryferyjnych opartych na komponentach Intela (m.in. procesor Quark z systemem Windriver), stworzenia oprogramowania integrującego prace tych urządzeń i funkcjonującego w chmurze internetowej, a także zestaw aplikacji mobilnych umożliwiających odbiorcy bieżące monitorowanie i analizę zużycia energii oraz korzystanie przez odbiorców energii z możliwości, jakie stworzy w przyszłości rozwój rynku energetycznego. Co to wszystko oznacza dla operatorów? Wiadomo, że bez inwestycji w rozwój infrastruktury sieciowej potencjał Internetu Rzeczy może zostać niewykorzystany. Obecna infrastruktura nie będzie bowiem w stanie obsłużyć gwałtownego wzrostu ruchu w sieci, który jest nieunikniony w sytuacji podłączania do niej miliardów nowych urządzeń. A firmy nimi zarządzające to oczywiście potencjalni klienci dla branży telekomunikacyjnej. LOISTYKA, TRASPORT I KOTROLA RUCHU monitorowanie ruchu pojazdów, alarmy, wyświetlanie komunikatów drogowych, automatyczny pobór opłat, lokalizacja pojazdów, monitorowanie temperatury produktów chłodniczych itp. DOKOYWAIE PŁATOŚCI, ZARZĄDZAIE I KOTROLA URZĄDZEŃ różnego rodzaju automaty do napojów, żywności i in., raportowanie stanu ich zawartości oraz alarmowanie o wykrytych awariach; także systemy kontroli ruchu. AALIZA ZASOBÓW ATURALYCH gromadzenie danych o wskaźnikach przepływu i poziomu zasobów, temperatur oraz stanie urządzeń, jako alternatywnego dla działania manualnego. Internet Rzeczy wymaga standardów W ubiegłym roku firmy Atmel Corporation, Broadcom Corporation, Dell, Intel, Samsung Electronics oraz Wind River połączyły siły i założyły nowe konsorcjum, skupiające się na poprawie współpracy i zdefiniowaniu wymagań łączności dla miliardów urządzeń współtworzących Internet Rzeczy. Open Interconnect Consortium (OIC), ma tworzyć standardy dla Internetu Rzeczy. Założyciele liczą, że dołączać do nich będą inne firmy, m.in. czołowi producenci urządzeń, usługodawcy i dostawcy rozwiązań, producenci chipsetów i inni. Celem konsorcjum jest m.in. zdefiniowaniu wymagań łączności dla miliardów urządzeń współtworzących tzw. Internet Rzeczy. W pierwszym etapie przedmiotem prac konsorcjum mają być rozwiązania dla inteligentnego domu i biura, dopiero potem sektor motoryzacji, zdrowia i branże przemysłowe. Firmy członkowskie wniosą swe zasoby oprogramowania i inżynieryjne do prac nad specyfikacją protokołu, wdrażaniem kodu open source i programem certyfikacji, OCHROA ZDROWIA gromadzenie danych ze zdalnych urządzeń diagnostycznych instalowanych w domu pacjenta (np. regularny pomiar ciśnienia krwi, wagi, poziomu glukozy itp.) lub wykorzystanie urządzeń mobilnych. SYSTEMY ALARMOWAIA I BEZPIECZEŃSTWA monitorujące np. warunki pogodowe, poziom wód, zanieczyszczenie, monitorowanie stanu rzek, wiatru, ognia, czy też temperatury i dostarczania danych lub alarmów o zdarzeniach do innych systemów bezpieczeństwa. Źródło: Capgemini Polska co ma pomóc przyspieszyć rozwój Internetu Rzeczy. Specyfikacja OIC obejmie szereg rozwiązań komunikacyjnych z wykorzystaniem istniejących i powstających standardów bezprzewodowych oraz będzie zaprojektowana pod kątem zgodności z różnymi systemami operacyjnymi. Obecnie w tym obszarze panuje duża różnorodność, poszczególni wielcy producenci starają się wprowadzać własne standardy, by w ten sposób ustalać na rynku przyszłe hegemonie i strefy wpływów. Powstały już wydzielone grupy standaryzacyjne i platformy branżowe, które często są ze sobą niezgodne, konkurując o zainteresowanie innych uczestników rynku. Zdaniem ekspertów, z uwagi na obecną dynamikę i etap rozwoju rynku, obecna rywalizacja będzie jeszcze trwać, ale powstanie Open Interconnect Consortium jest znakiem, że rynek coraz bardziej dostrzega potrzebę ustalenia wspólnych struktur, standardów i rozwiązań, które byłyby otwarte dla wszystkich uczestników. 3

13 i n t e r n e t r z e c z y i n t e r n e t r z e c z y Fibre to the home: warunek konieczny w Internecie Rzeczy? Podczas przemiany gospodarki z przemysłowej na cyfrową, wiele państw postrzega Internet of Things IoT (Internet Rzeczy) jako rewolucyjny element przyszłości naszego życia codziennego. Lecz bez stworzenia odpowiedniego środowiska obywatel Europy nie będzie mógł w pełni korzystać z jego możliwości. W rozmowie z Hartwigiem Tauberem, dyrektorem generalnym FTTH Council Europe, dowiedzieliśmy się, dlaczego technologia FTTH jest jednym z fundamentalnych warunków, które zapewnią efektywny rozwój IoT. IoT obiecuje zmiany w wielu aspektach naszego życia. Ta szeroka definicja obejmuje świat połączonych ze sobą urządzeń, co oznacza wzajemne połączenie przez Internet przedmiotów codziennego użytku. Przedmioty te, od elektronicznych niań aż po lodówki, łączą się z siecią w celu wymiany informacji z użytkownikiem lub z innymi urządzeniami. Według przewidywań Komisji Europejskiej, do roku 00 będzie na świecie przynajmniej 0 miliardów podłączonych urządzeń. Inni szacują tę liczbę dużo śmielej sugerując 50 miliardów urządzeń. Podczas gdy społeczeństwo postrzega IoT jako rewolucyjny element przyszłości ich życia codziennego, przedsiębiorcy widzą w nim szansę na znaczny wzrost dochodów. I słusznie. ie jest sekretem, że upowszechnienie IoT będzie miało znaczny wpływ społeczno-ekonomiczny na nasze społeczeństwo mówi Hartwig Tauber, dyrektor generalny FTTH Council Europe. IoT dzięki połączeniu odległych sobie urządzeń, może między innymi umożliwić zautomatyzowanie rozwiązywania problemów, z którymi borykają się różne przemysły, takie jak rolnictwo, służba zdrowia, przemysł energetyczny, ochrona i zarządzanie kryzysowe. Jako przykład można podać inicjatywę rządu Indii Digital India, która ma na celu przemianę Indii w społeczeństwo cyfrowe i gospodarkę opartą na wiedzy. Ich program rolnictwa przyjaznego klimatowi pozwala rolnikom używać technologii IoT do monitorowania temperatury zbiorników ze zbożem online i otrzymywania powiadomień w przypadku osiągnięcia temperatur niebezpiecznych dla zbiorów. kacji połączonych ze sobą obiektów mówi Hartwig. Według badań przeprowadzonych przez Accenture, liderzy biznesowi uznają słabą infrastrukturę ICT za największą przeszkodę w rozwoju IoT na świecie. Technologia FTTH, która z roku na rok stale zyskuje popularność w Europie, jest oczywistym długofalowym rozwiązaniem zapewniającym wzrost rozwoju IoT dopowiada dyrektor generalny FTTH Council Europe. ie trzeba być ekspertem telekomunikacji, aby zrozumieć technologię FTTH, która jest obecnie najszybszym, najbezpieczniejszym i najbardziej niezawodnym z dostępnych rozwiązań dostępu do Internetu. Komunikacja światłowodowa, która kończy się na lub w lokalu abonenta, umożliwia transmisję danych na długie dystanse i charakteryzuje się wysoką prędkością przesyłu danych, wliczając w to również prędkość wysyłu. FTTH zapewnia również niską latencję, która jest zasadniczym wymogiem komunikacji w czasie rzeczywistym. Dlatego technologia FTTH jest ważnym, jeśli nie koniecznym, rozwiązaniem infrastruktury telekomunikacyjnej dla globalnego upowszechnienia połączonych ze sobą urządzeń. Jesteśmy dopiero w fazie kształtowania się tej technologicznej rewolucji, lecz trwają już dyskusje czy obecna sieć internetowa jest w stanie utrzymać rodzący się rynek IoT w niektórych regionach, nie mówiąc o miliardach urządzeń szacowanych na rok 00 wyjaśnia Hartwig. dy IoT naprawdę odniesie sukces, ilość podłączonych obiektów gwałtownie się pomnoży. Podczas gdy wiele podłączonych urządzeń operuje na łączach o niskiej przepustowości, co stanie się zatem w systemie w którym terabajty danych będą przechowywane w chmurze? Tego typu aplikacje nie będą działać zadowalająco jeśli niezawodne, wytrzymałe i szybkie połączenia szerokopasmowe nie będą powszechnie dostępne, tym bardziej, że telefonie komórkowe opierają się na stałych łączach. Prosty i szybki dostęp do Internetu pozwoli na przykład rolnikom monitorować ich zbiory za pomocą aplikacji na smartfona lub właścicielom fabryk kontrolować Internet Rzeczy to silna infrastruktura Jednak, choć korzyści płynące z IoT są łatwo zauważalne, wiele państw i firm może nie być świadomych warunków koniecznych do rozwoju tej technologii. Posiadanie silnej infrastruktury telekomunikacyjnej pełni kluczową rolę w przyszłości IoT, który stanowi główną bazę komuniich linie produkcyjne, nawet będąc poza miejscem pracy. Większe szybkości, w tym minimalna prędkość wysyłu, są niezbędne w utrzymaniu rozpowszechnionych już usług chmury. To samo dotyczy minimalnych parametrów latencji, które są niezbędne, aby umożliwić pracę połączonych urządzeń w czasie rzeczywistym w przypadku usług ehealth, ochrony, energii, finansów, handlu i innych podkreśla znaczenie FTTH Hartwig. W rzeczywistości, trudno wyobrazić sobie jak IoT może sobie poradzić bez stabilnej, skalowalnej sieci połączeń serwerowych; i musi ona stać się wszechobecna. Spytajcie jakiegokolwiek naukowca: nie można sztucznie stworzyć nowego systemu jeśli nie spełnia się zasadniczych warunków. Szacuje się, że kraje skandynawskie, których przeciętne prędkości Internetu są jednymi z najwyższych w Europie, doświadczą najwyższego wzrostu i odniosą największą korzyść z wdrożenia technologii IoT. Jeśli każdemu domostwu na całym kontynencie zapewnimy niezawodne i szybkie połączenie światłowodowe, będziemy wreszcie przygotowani na nadejście Internet of Things. Rzeczywistość rozszerzona Innym trendem nadchodzącym wraz z IoT, który prawdopodobnie również będzie wymagał generalnego wdrożenia światłowodów, jest rzeczywistość rozszerzona. Jest to technologia wcielająca cyfrowe dane do świata rzeczywistego. Połączenie IoT i rzeczywistości rozszerzonej jest nieuniknione; przewiduje się, że obie te dziedziny będą się w przyszłości mocno splatać. Dlatego niska latencja, którą może zagwarantować jedynie FTTH, jest kluczowa w przypadku rzeczywistości rozszerzonej i będzie miała także duży wpływ na IoT. Jako że zdążamy w kierunku świata, który zaczyna przypominać nasze najśmielsze sny science-fiction, FTTH jest prawdopodobnie jedynym niezawodnym i długofalowym rozwiązaniem, które znacznie umożliwi rozwój IoT i interakcję w czasie rzeczywistym pomiędzy miliardem połączonych urządzeń. Hartwig Tauber Dyrektor generalny FTTH Council Europe Komunikacja w IoT Dynamiczna ekspansja Internetu rzeczy bezpośrednio przekłada się na rozwój nowych technologii komunikacji bezprzewodowej. Rys. 1 Przykład sieci ZigBee C R E Coordinator Router End Device JAROSŁAW Z I E L I Ń S K I, AUTO R B LOA POPOŁUDIE W SIECI Rys. Budowa bramy w sieci ZigBee Remote procedure calls E E R R SOAP REST RIP E R APS ZDO ZCL COMM ZigBee Stack ZigBee ateway Rys. 3 Przykład żądania REST C MO R E Discovery mgmt Call-back mgmt IB Źródło: Digi International Inc. R R E E Źródło: docs.zigbee.org Common functional core Źródło: docs.zigbee.org ZigBee (oparty na IEEE ) jest uzupełnieniem do Wi-Fi opracowanym dla sieci, w których żywotność baterii jest najistotniejszym kryterium. Dzięki takiemu rozwiązaniu czas pracy na baterii urządzeń ZigBee można łatwo mierzyć w latach. Protokół ZigBee jest obecnie rozwijany przez ponad 300 producentów firm technologicznych, zarówno producentów komponentów półprzewodnikowych jak i oprogramowania. ZigBee działa w oparciu o transmisje radiową i działa w nielicencjonowanych pasmach,4 Hz oraz 900 MHz i 868 MHz. Cechy protokołu ZigBee to: wsparcie dla wielu topologii sieci, takich jak punkt-punkt, punkt-wielopunkt i sieci kratowych, niski pobór prądu - zapewnia długą żywotność baterii, małe opóźnienia, sieć można rozbudować do węzłów, wykorzystuje 18-bitowe szyfrowanie AES do bezpiecznej transmisji danych, używa standard CSMA-CA, czyli umożliwia wielodostęp do sieci z protokołem unikania kolizji. W sieci zbudowanej w oparciu o ZigBee można wyróżnić następujące moduły sieciowe: ZigBee Coordinator jest to urządzenie odpowiedzialne za formowanie sieci, po wykreowaniu sieci działa jako router typu Mesh. Dodatkowo jest centrum zaufania dla urządzeń pracujących w sieci. ZigBee Router urządzenie tego typu jest zawsze online, nie obowiązują mechanizmy usypiające urządzenie, a router odpowiada za przekazywanie wiadomości w sieci. ZigBee End Device urządzenia końcowe mogą się komunikować wyłącznie przez ich węzły nadrzędne i nie mogę przekazywać komunikatów przeznaczonych do innych węzłów. Dodatkowo urządzenia końcowe mogą przechodzić w stan uśpienia w celu oszczędności baterii. Przykład sieci ZigBee znajduje się na rys. 1 a rynku widać coraz więcej dostępnych rozwiązań. Przyjrzeliśmy się bliżej zestawowi startowemu LED firmy Dresden Elektronik Ingenieurtechnik MBH. Rozwiązanie oparte jest na małym komputerze Rasppberry PI, który pełni rolę bramy pomiędzy siecią ZigBee a Internetem. Zestaw ten umożliwia sterownie taśmami LED RB. W aplikacji tworzymy scenariusz zachowania się modułu. Z punktu widzenia użytkownika systemu komunikacja następuje do bramy, która konwertuje żądania przesłane w standardzie REST do stosu sieci ZigBee (rys. ). Przykład żądania REST możemy zobaczyć na rys. 3. Podsumowanie Powyższy przykład to dopiero początek zastosowań Internet of Things. Tymczasem coraz więcej firm produkuje urządzenia końcowe zgodne ze standardem IoT. Internet of Things daje nieskończenie wiele możliwości, których dzisiaj nie jesteśmy jeszcze świadomi. W obecnej chwili nie jesteśmy w stanie uzmysłowić sobie jak wielki wpływ będzie to miało na nasze życie. Jedno jest pewne Internet Rzeczy otwiera drzwi do wielu zastosowań i stawia ludzkości nowe wyzwania. 4 ICT Professional Lato 015 (nr 7) 5

14 t e c h n o l o g i e Rys. 1 Pasywne sieci optyczne Rozwój i przyszłość technologii pasywnych sieci optycznych K R Z Y S Z T O F K O K O W S K I Rozwój gospodarczy oraz cywilizacyjny zależy od szybkości przekazywania informacji w społeczeństwie. XX wiek był w tym obszarze złotą erą rozwoju technologii. Od momentu wysłania pierwszego a świat telekomunikacji zmienia się w błyskawicznym tempie nieporównywalnym do większości innych branż, nawet tych określanych jako technologiczne. W myśl zasad rynkowych nakazujących rozsądne planowanie wydatków w celu zapewnienia opłacalności inwestycji opracowywanie kolejnych standardów, o coraz większych przepustowościach, lepszej jakości obsługi transmisji bazowano na infrastrukturze zaprojektowanej i uprzednio wykorzystywanej do innych celów. Przykładem są technologie oparte o telefoniczne łącza miedziane wykorzystywane w standardach xdsl. Standardy te są cały czas optymalizowane i rozwijane. Pozwalają na uzyskanie parametrów wystarczających na dzisiejsze potrzeby takich jak podłączenia klasy 30 Mbps lub nawet 100 Mbps jednak z dużymi ograniczeniami związanymi z odległością między urządzeniem operatorskim, a końcówką abonencką. Utrzymanie wysokiego tempa rozwoju w perspektywie kolejnych 5-10 lat przygotowanie się na nowe standardy świadczenia usług wymaga przejścia na strukturę światłowodową opartą o architektury FTTx. Infrastruktura światłowodowa zakopana w ziemi to ogromny koszt, a jej cykl życia wynosi przynajmniej 5 lat. Stanowi ona zatem kluczowy element określający technologię podłączenia. Jednym z rozwiązań architektury FTTx oraz sieci dostępowych nowej generacji (A) - są pasywne sieci optyczne, będące technologią z ugruntowanym kompromisem, uwzględniającym: podłączenie światłowodowe; relatywnie niski koszt per jednostka przepustowości / abonent; wysoką przepustowość; możliwości rozwoju standardów i zwiększania przepustowości / jakości transmisji; prostotę utrzymania; niezawodność wynikającą z założeń projektowych. Komponenty sieci PO Pasywne sieci optyczne składają się z paru elementów zilustrowanych na rys. 1: OLT Optical Line Terminal. Urządzenie po stronie operatora, agregujące strumienie z podłączonych do niego (za pomocą spliterów) OU/OT. Dzisiejsze urządzenia OLT mogą bez problemu zagregować do abonentów. Dostępne są rozwiązania łączące technologie, np. PO + XPO, a także pojawiają się prototypowe karty wspierające PO. Takie podejście pozwala na model Pay as You row, bądź podłączanie na jednym urządzeniu zarówno klientów indywidualnych, jak również biznesowych. OLT może dystrybuować analogowy sygnał wideo przy pomocy tzw. RF Overlay do abonentów. OT Optical etwork Terminal. Urządzenie po stronie abonenta (lub firmy) kończące połączenie PO rozpoczęte na OLT. Urządzenie OT może pełnić prostą funkcję konwertera sieci PO na Ethernet lub może mieć dodatkowe funkcjonalności z zakresu Residential ateway czyli zestaw abonenckiego routera, przełącznika, punktu Wi-Fi oraz powiązanych funkcjonalności. OT dodatkowo może terminować analogowe połączenie wideo do zasilenia sygnału telewizyjnego. OU Optical etwork Unit. a potrzeby ITU uzgodniono określenie węzła typu OU jako klasa urządzeń kończących technologię PO i podłączające więcej niż jednego użytkownika. a rynku istnieją urządzenia OU potrafiące np. wykorzystać wewnątrz-budynkową miedzianą sieć telefoniczną. Tak zastosowane urządzenie kończy usługę PO, podłączając np. 4 lub 48 abonentów w budynku po VDSL+ lub w nowoczesnej technologii.fast (w architekturze FTTDp 1 ). Innymi przykładami OU są terminale przygotowane specyficznie pod transmisje z masztów komórkowych lub jeszcze inne, tworzące sieć WiFi. OU mogą być przeznaczone pod zastosowanie wewnątrz lub zewnątrz budynkowe. Splitter urządzenie optyczne niezasilane prądem pozwalające na podzielenie sygnału ze światłowodu na kolejne światłowody docierające do następnych splitterów lub do OU/OT. W zależności od stosowanego wariantu technologii dostępne są podziały od 1: do 1:18, najczęściej stosowane są 1:3 i 1:64. OD Optical Distribution etwork. Sieć światłowodów rozciągających się między OLT, Splitterami, a OU/OT. Sieć ta powinna mieć zagwarantowany odpowiedni budżet mocy od którego zależy jej zasięg. 1 Fiber to the Distribution Point rozszycie usługi PO na łącza miedziane z technologią.fast na odległość do maksymalnie ok. 50 m od abonenta, z przepustowością do 1000 Mbps w odległości poniżej 100 m i 150 Mbps dla odległości 50 m. Krzysztof Konkowski Inżynier konsultant pracujący w Cisco Polska koncentrującym się na rozwiązaniach i technologiach klasy operatorskiej dla klientów różnych sektorów: operatorów, sektora publicznego, przedsiębiorstw. łówne obszary technologiczne: sieci MPLS/IP, Carrier Ethernet, B, PO, Multicast, IWA. Posiada wiele certyfikatów branżowych w tym eksperckie CCIE RS, CCIE SP, CCDE. Tab. 1 Przykładowe straty pozwalające na przybliżenie zasięgu sieci PO Urządzenie Tłumienie światłowodu Konektor typu Thermal Fusion Konektor mechaniczny Połączenie elementów Pojdyńczy split Splitter 1:, : Splitter 1:4 Splitter 1:8 Splitter 1:16 Splitter 1:3 Splitter 1:64 Splitter 1:18 Przewidywana strata dla fali 1310 nm 0.4 db/km 0.05 db 0.3 db 0.35 ~3-3.5 db 3-4 db 6-7 db db db db 1- db 4-5 db W celu uniknięcia zagrożenia związanego z podsłuchaniem komunikacji ruch w kierunku od OLT do OT jest szyfrowany zazwyczaj certyfikatem danego OT/OU. Ruch w górę sieci nie musi być szyfrowany, gdyż splitter nie przekazuje go w innym kierunku, niż do OLT. Maksymalna odległość urządzeń OLT OU/OT zależy od budżetu optycznego. Dla sieci PO popularne są wkładki PO B+ (+8 db) i PO C+ (+3 db). Tab. 1 przedstawia przykładowe straty w db pozwalające na przybliżenie zasięgu sieci PO. Przyjmuje się, że z wykorzystaniem optyki PO B+ można uzyskać zasięg sieci 0 km przy splicie 1:3. Optyka PO C+ powinna umożliwiać osiągnięcie zasięgu 30 km przy splicie 1:64. a rynku są dostępne urządzenia zwiększające zasięg sieci np. do 60 km. iektóre standardy umożliwiają osiągniecie takich odległości (XPO.987). W zależności od przyjętego splitu uzyskuje się średnią przepustowość dla pojedynczego urządzenia OT/OU. ależy jednak pamiętać, iż w sieciach dostępowych obowiązuje duży poziom nadsubskrybcji gdyż rzadko dochodzi do sytuacji, gdy wszyscy użytkownicy wykorzystują pełne pasmo. W technologiach PO mechanizm przyznający niewykorzystaną przepustowość nazywa się DBA Dynamic Bandwidth Allocation. Sieci PO uznawane są za proste i niezawodne. Zakładając poprawną implementację programową i sprzętową, wolną od błędów sieć jest zbudowana z dwóch elementów aktywnych w przypadku podłączania OT. Jest to znaczne uproszczenie rozwiązania. Dodatkowo urządzenia OLT, z uwagi na liczbę podłączanych końcówek zazwyczaj zapewniają odpowiedni poziom redundancji nawet do pełnej redundancji każdego komponentu sprzętowego z wykorzystaniem splitterów : (dwa porty PO obsługują tę samą grupę OT/OU w trybie active/backup). Standaryzacja PO Ciałami standaryzującymi pasywne sieci optyczne są FSA (Full Services Access etwork), ITU (International Telecommunication Union) oraz IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers). ITU ustanowił standardy APO, BPO, PO, XPO oraz niebawem zakończy prace nad PO. Trzy ostatnie technologie, jako aktualnie wykorzystywane lub projektowane, zostaną opisane w tym artykule oraz porównane do prac IEEE (EPO oraz 10-EPO). Rys. 3 ilustruje ścieżkę rozwoju standardów PO. ajpopularniejsza technologia ITU PO (igabit PO) oferuje łączną przepustowość.5 bps dla ruchu do jednostek OU/OT oraz 1.5 bps łącznej przepustowości w kierunku powrotnym. Maksymalny split dla tej technologii to 1:18 (18 jednostek OU/OT na jednym porcie PO). Standard XPO (znany także jako -PO1,.987) dostarcza łączne przepustowości 10bps do jednostek OU/OLT i.5 bps w kierunku powrotnym, zachowując przy tym możliwość splitu 1:18. -PO (ITU.989) pozwala na większy wybór. Dostępnych jest wiele modeli np. sieć w trybie z wykorzystaniem 4 fal w obu kierunkach symetryczna komunikacja 10 bps w obu kierunkach lub 40 bps do jednostek OU/OLT oraz 10 bps w przeciwnym kierunku. Specyfikacja jest elastyczna można zwiększyć liczbę fal do 8 w każdym kierunku zwiększając w ten sposób przepustowość do 80/0 bps, a dla usług biznesowych: 40/40 bps lub 80/80 bps. Różne fale mogą być także dedykowane do różnych dostawców usług 6 ICT Professional Lato 015 (nr 7) 7

15 t e c h n o l o g i e co otwiera nowe możliwości współdzielenia infrastruktury sieciowej w oparciu o tzw. Wavelength Unbundling..989 został opracowany z natywnym wsparciem transmisji ruchu komórkowego (Mobile Backhaul). Technologie PO ITU są ze sobą wstecznie kompatybilne oznacza to, iż używają innych długości fal i wszystkie łącznie z opracowywanym właśnie PO mogą współistnieć na tym samym światłowodzie. OLT obsługuje podział technologiczny przez tzw. Coexising Element (element pasywny). Wówczas urządzenie OU/OT filtruje zakres fal dla uzyskania pożądanego sygnału. Rys. 3 przedstawia długości fal dla wybranych standardów ITU. Oprócz przedstawionych zakresów fal, dodatkowo wykorzystuje się długość 1650 nm na potrzeby próbkowania (badania jakości sieci przez dodanie sygnału testowego). Podobnie jest w grupie standardów IEEE te również są ze sobą wstecznie kompatybilne, należy jednak zwrócić uwagę co ilustruje rysunek 5 - iż długości fal pokrywają się ze standardami ITU co oznacza, iż operator musi się zdecydować na grupę ITU lub grupę IEEE. IEEE dba w swoich pracach o osiągnięcie największego możliwego podobieństwa do standardów Ethernet. Ramkowanie jest bazowane na technologii Ethernet czyli po sieci PO wysyłane są ramki Ethernetowe (przy czym w ITU stosowane są ramki EM). Ruch zaś transmitowany jest jako Ethernet Broadcast oparty o adresację MAC z pewnymi modyfikacjami uwzględniającymi zastosowanie splitterów. Sieć PO, dla kontrastu, jest siecią synchroniczną, opartą o FP (eneric Framing Protocol). 80.3ah EPO zapewnia symetryczną przepustowość 1.5 bps (1 bps przed kodowaniem 8B/10B) oraz maksymalny split 1:3. Standard 80.3av zwiększa przepustowość do poziomu 10 bps w obu kierunkach. W obu grupach standardów występuje długość fali dedykowana dla analogowego sygnału wideo RF Overlay. Często urządzenia OLT mają możliwość wstrzyknięcia w transmisję sygnału analogowego wzmacniając go jednocześnie. a rynku dostępne są także urządzenia zewnętrzne wzmacniające sygnał RF, które można podłączyć do OLT w standardach ITU oraz IEEE. W dniu pisania tego artykułu standard PO jest częściej spotykany w sieciach produkcyjnych, niż EPO. Standardy XPO i 10-PO są na etapie pierwszych wdrożeń, zaś PO przewiduje się, że będzie ustandaryzowany w okolicach trzeciego kwartału 015 roku. Standardy nowej generacji są głównie rozwijane przez ITU i wydaje się, iż przyszłość należy właśnie do tej grupy. O dalszych pracach nad sieciami PO Producenci sprzętu PO są obecnie na etapie standardu XPO (.987). Karty pozwalające uzyskać transmisję 10/.5bps są już oparte o tanie ASICi i produkcyjnie dostępne. Karty pozwalające na uzyskanie przepustowości w ramach standardu PO (np. 10/10 bps, 40/10 bps) są obecnie dostępne na układach typu FPA co za tym idzie, nie są jeszcze zoptymalizowane cenowo. Jest to spowodowane tym, iż prace nad standardem.989 nie zostały jeszcze całkowicie ukończone. W zakresie produktów OT/OU pojawiają się wszechstronne OT wspierające np. 5Hz Wi-Fi, a także nowe technologie, takie jak MoCA.0 pozwalające wykorzystać kabel koncentryczny do dystrybucji usług sieciowych. Pojawiają się OT, które mają możliwość konfiguracji części Residential ateway w sposób automatyczny nie tyko przez serwer ACS, ale także przez ściągnięcie pliku z serwera TFTP po uprzednim otrzymaniu informacji o pliku i serwerze w opcjach DCHP. Jest to ciekawe zastosowanie pozwalające na wprowadzeni automatyzacji. Ciekawym rozwiązaniem są wkładki optyczne PO OU pozwalające na uruchomienie transmisji po sieci PO do dowolnego urządzenia (np. routera) obsługującego taką wkładkę. Wkładka zazwyczaj się przedstawia jako igabitethernet SFP. Ciała standaryzujące zaś w szczególności ITU kładą duży nacisk na dostosowanie technologii dostępowych PO do tendencji rynkowych. Oprócz głównego postulatu zwiększania dostępnej przepustowości, planuje się rozszerzenia wachlarza usług symetrycznych. Przewiduje się, iż sieci PO będą wykorzystywane jako tańsza alternatywa do podłączania klientów biznesowych. Symetryczna przepustowość ma również znaczenie w środowisku chmury gdzie sesje z centrum przetwarzania danych mają podobną charakterystykę bez względu na kierunek ruchu. Kolejnym etapem zwiększenia przepustowości ma być 100 bps. Dokumenty opisujące -PO (.989) mówią także o rozszerzeniach pozwalających np. na planie zwiększenia splitu do 1:56. Rys. 3 Długości fal dla wybranych standardów ITU PO downstream Rys. 4 Rozkład fal w standardach PO IEEE: 80.3ah (EPO), 80.3av (10-EPO) 80.3ah 80.3av X-PO upstream Video X US for PX10/ US 180 US US 1360 US for PR10/0/30 -PO upstream DS for PX10/ US for PRX10/0/30 DS 1500 Analog video VID VID Analog video Wavelength [nm] DS for PR(X)10/0/30 Wavelength [nm] Rys. Ścieżka rozwoju standardów PO APO - 155M/155M.983.1/ BPO - 65M/155M PO -.5/ amend -PO1-10/ PO - 40/ EPO 1/1 IEEE 80.3ah 10-EPO 10/1 & 10/10 IEEE 80.3av 8 ICT Professional Lato 015 (nr 7)

16 t e c h n o l o g i e Rys.. Wyniki porównania różnych typów włókien z włóknem EZ-BED (z użyciem miernika tłumienności IL) Szybkie i proste FTTH Czy istnieje rozwiązanie pozwalające na wdrożenie prostego i przejrzystego FTTH w istniejącej zabudowie wielorodzinnej? Tak - eptun Media HOME. Rozwiązanie polecane wszystkim inwestorom, którzy wdrażają sieci z wykorzystaniem technologii światłowodowych FTTH. System eptun Media HOME jest rozwiązaniem umożliwiającym dowolną konfigurację bez względu na wielkość budynku, zagęszczenie mieszkań, czy odległości pomiędzy pionami. ieograniczona możliwość rozbudowy o kolejne elementy ułatwia planowanie inwestycji oraz rozwój infrastruktury w kolejnych latach. łówne punkty dystrybucyjne mogą obsłużyć do 00 HP, a w przypadku większego zapotrzebowania system zakłada łatwość dołożenia kolejnego modułu. eptun Media HOME wyróżnia prosta budowa, intuicyjna konfiguracja kompatybilnych ze sobą komponentów oraz łatwa instalacja. Całość dostarczana jest w formie prefabrykowanej - gotowa do użycia. System jest powtarzalny i schematyczny, dzięki czemu w późniejszym czasie ułatwia obsługę i serwis, co w znacznym stopniu wpływa na obniżenie kosztów. eptun Media HOME składa się z sześciu podstawowych elementów, zobrazowanych na schemacie poniżej. Rys. 1. Elementy systemu eptun Media HOME Przewagą systemu eptun Media HOME spośród innych występujących na rynku jest brak konieczności używania spawarki światłowodowej przy podłączaniu abonenta. Spawanie wykonywane jest tylko raz na etapie inwestycji, w głównym punkcie dystrybucyjnym POIT w miejscu łączenia kabla liniowego. Podłączenie abonenckie wykonuje się gotowymi patchcordami EZ-BED zakończonymi złączami SCA. EZ-BED jako podstawa nowoczesnych sieci FTTH Patchcord EZ-BED zakończony złączem ze zdejmowalną obudową, umożliwia szybkie wprowadzenie kabla do lokalu abonenta z wykorzystaniem niewielkich przewiertów (8 mm). Kabel pozwala na idealne maskowanie na ścianie, zachowując doskonałe parametry przy prowadzeniu w narożnikach 90 (nawet przy 0 narożnikach). a etapie instalacji w mieszkaniu abonenta kabel rozprowadzamy bez konieczności stosowania rur osłonowych, przy użyciu dowolnych elementów montażowych (klej na gorąco, tacker, uchwyty kablowe typu flop) doprowadzając go do gniazdka abonenckiego lub podłączając bezpośrednio do terminala abonenckiego OU/OT. Instalacja jest zbliżona do kabli typu skrętka. A R T Y K U Ł S P O S O R O W A Y EZ-BED to mała średnica kabla 3 mm z włóknem przekraczającym możliwości standardu.657.b3 (kompatybilne z włóknem.65.d). Konstrukcja kabla oraz zastosowane w procesie produkcyjnym materiały, skutecznie zabezpieczają patchcord przed uszkodzeniem. W warunkach domowych praktycznie niemożliwe jest złamanie włókna światłowodowego. Za co operatorzy cenią pigtaile/patchcordy EZ-BED? Redukcja kosztów spawania instalacja tańsza średnio o ok 50zł/HP. Brak wadliwych instalacji. Stabilność i trwałość małe prawdopodobieństwo uszkodzenia przez klienta. Brak wyspecjalizowanych ekip wykonujących instalacje abonenckie. Mała średnica kabla. Układanie bez osłony. Minimalizacja kosztów serwisowych. Szybka i prosta instalacja. Tajemnica niskiego uniformity spliterów Clean Room Cellco Tech roup W Cellco doskonale zdajemy sobie sprawę z tego, jak ważnym elementem pasywnych sieci światłowodowych są splitery..657.a W odpowiedzi na potrzeby operatorów produkcja spliterów dedykowanych do systemu eptun Media HOME odbywa się w miejscu, gdzie system bierze swój początek w centrali firmy Cellco. To tutaj, w specjalnie do tego przeznaczonej linii produkcyjnej Clean Room, zgodnej z klasą czystości ISO 5, wyspecjalizowane działy nadzorują produkcje spliterów. Cellco jako pierwszy producent spliterów PLC w Polsce - posiadający najdłuższe doświadczenie - dopracowało produkcję spliterów do najwyższych standardów. Obok powtarzalnych parametrów operatorzy zyskali gwarancję kompatybilności obudowy spliterów z dedykowanym miejscem w głównym punkcie dystrybucyjnym POIT. Pewność i Bezpieczeństwo systemu zapewnia zgodność z ustawą System eptun Media HOME jest całkowicie zgodny z ustawą oraz pozytywnie zaopiniowany przez Zakład Doświadczalny Budownictwa Łączności w Warszawie. Spełnia rygorystyczne wymagania transmisyjne oraz geometryczne, mechaniczne i środowiskowe wg kryterium oceny zgodnej z Rozporządzeniem Ministra Transportu, Budownictwa i ospodar- Rys. 3. Produkcja spliterów - Clean Room Cellco Tech roup AllWave FLEX EZ-Bend ki Morskiej w sprawie warunków technicznych, jakimi powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. FTTH - teraźniejszość i przyszłość na rynku ISP Wybudowany system pozwala operatorom na świadczenie dowolnych usług (CATV, HDTV, Internet, telefonia VoIP, etc) z wykorzystaniem medium światłowodowego w lokalu klienta w technologii FTTH Fiber To The Home. Rozbicie struktury systemu na szkielet i instalację abonencką pozwala na uniknięcie znaczących kosztów abonenckich w początkowym etapie inwestycji. Koszty startowe są niskie, a operator ponosi koszt instalacji abonenckiej wyłącznie aktywnych klientów. Centralizacja systemu w punkcie dystrybucyjnym umożliwia maksymalizację wykorzystania splitu w urządzeniach PO, ograniczając przy tym ilość kupowanych urządzeń aktywnych. a szczególną uwagę zasługuje pełne wsparcie techniczne, wdrożeniowe i poinstalacyjne podczas wprowadzania systemu. Zapewniamy również autorski cykl szkoleń Certyfikacja eptun Media HOME, podczas których zapoznajemy ze szczegółami systemu, co zdecydowanie ułatwia jego wdrażanie i nadzór nad właściwą realizacją projektów. Cellco - dostawca i producent nowoczesnych rozwiązań FTTH Cellco Communications to firma obecna na rynku technologii światłowodowych od blisko 0 lat. Dzięki doświadczeniu w branży stworzyliśmy autorskie systemy okablowania światłowodowego eptun Media. Systemy oferują kompleksowe rozwiązania przeznaczone dla: - zabudowy wielorodzinnej istniejącej i deweloperskiej (HOME), - zabudowy jednorodzinnej z okablowaniem ziemnym (RESIDECE) - zabudowy jednorodzinnej budowany metodą napowietrzną (AIR). ZALETY STOSOWAIA EPTU MEDIA: nieskomplikowany system, zredukowana do minimum ilość skrzynek punktów dystrybucyjnych, niski wkład finansowy na starcie inwestycji, możliwość montażu skrzynki pod klatką w piwnicy (w przypadku braku zgody spółdzielni/ wspólnoty na umieszczenie przełącznic na klatkach schodowych), intuicyjność konfiguracji, łatwa instalacja - brak pomyłek, przejrzysta i prosta eksploatacja, możliwość dołączania klientów bez spawów (choć system umożliwia również spawanie dla zwolenników takiego rozwiązania), przemyślana konstrukcja elementów będąca wynikiem pracy z instalatorami, zaawansowany fiber management, praca online z przełącznicą główną. TM 30 ICT Professional Lato 015 (nr 7) 31

17 t e c h n o l o g i e t e c h n o l o g i e Autonomiczne domy przyszłości R Z E O R Z C H M I E L, I Ż Y I E R S I E C I O W Y A R T Y K U Ł S P O S O R O W A Y Technologia zmienia na naszych oczach każdą dziedzinę życia, a informatyka i telekomunikacja wdzierają się wszędzie, nawet do tak tradycyjnych (wydawałoby się) branż jak budownictwo. Również firma P.H. ELMAT Sp. z o.o. we współpracy z Klastrem Zrównoważona Infrastruktura dokłada do tego procesu swoją cegiełkę. W ramach projektu Zrównoważona Infrastruktura rozwój technologii autonomicznego budownictwa i nowoczesnych rozwiązań automatyki użytkowej realizowanego przez Klaster Zrównoważona Infrastruktura firma ELMAT przeprowadziła badania przemysłowe, których efektem jest zaprojektowanie i uruchomienie prototypowego zestawu nowoczesnego optycznego systemu pomiarowego, umożliwiającego zdalne monitorowanie parametrów środowiskowych budynków mieszkalnych i przemysłowych. System składa się z urządzenia centralnego gromadzącego i przetwarzającego dane oraz wyniesionych urządzeń kontrolnopomiarowych. Urządzenia wyniesione wyposażone są w uniwersalny interfejs przemysłowy, pozwalający na ich współpracę z praktycznie dowolnymi czujnikami (np. temperatury, wilgotności, ciśnienia, itp.). Dane z urządzenia centralnego, w celu ich dalszej analizy i archiwizacji, przesyłane są do komputera za pośrednictwem portu USB. 3 ICT Professional Lato 015 (nr 7) System opracowano z myślą o stworzeniu sieci budynków autonomicznych ( inteligentnych ). W przyszłości osiedla takich budynków, w pełni oczujnikowanych, będą zarządzane przez wspólną jednostkę główną, która będzie w stanie (dzięki zgromadzonym danym z każdego z budynków i statystykom zbiorczym) optymalizować zużycie energii i poprawiać komfort życia mieszkańców. System jest pasywny i oparty o szkielet światłowodowy. Jedynie centrala wymaga zasilania, natomiast urządzenia wyniesione są zasilane zdalnie, mocą optyczną dostarczoną włóknem światłowodowym z centrali (innowacyjna technologia POF Power over Fiber). Urządzenia zostały zaprojektowane w technologii ultra-niskiego poboru energii, dzięki czemu możliwe było, mimo braku lokalnego zasilania, zintegrowanie ich z modułami SM i PS. Technologia POF wymusiła zastosowanie subminiaturowego modułu fotowoltaicznego przetwarzającego energię optyczną na elektryczną. Zastosowane moduły umożliwiają wygenerowanie do 700 mw mocy elektrycznej, a ich sprawność sięga 4%. W chwili obecnej wśród rejestrowanych parametrów znajdują się m.in. wejściowa moc optyczna, temperatura i wilgotność powietrza, położenie geograficzne i poziom napięcia zasilania. System posiada funkcjonalność autodiagnostyki i potrafi wykryć degradację sieci światłowodowej i elementów elektronicznych. Warty podkreślenia jest fakt, że zarówno architektura oprogramowania, jak i interfejsu urządzeń pomiarowych są modułowe, pozwalając na dodawanie w łatwy sposób nowych funkcjonalności. Urządzenia wyniesione wyposażone są w moduł komunikacji w standardzie Ethernet 100Base-FX, moduł SM/PRS, akumulator Li-Ion (awaryjne źródło zasilania), interfejs IC dla czujników oraz RS3. Jak wspomniano, w projekcie zastosowano innowacyjną metodę zasilania urządzeń za pośrednictwem kabla światłowodowego. Podobnie komunikacja pomiędzy urządzeniami realizowana jest za pośrednictwem światłowodu. Dzięki zastosowaniu wymiennych modułów optycznych, możliwe jest uruchomienie transmisji na dowolnym rodzaju włókna, w tym w topologii pojedynczego włókna (co jest przykładem nowatorskiego zastosowania znanej techniki WDM). Dzięki innowacyjnemu zasilaniu POF, zapewnione jest galwaniczne odseparowanie urządzeń wyniesionych od źródła zasilania, co eliminuje możliwość ich uszkodzenia przez wyładowania (lub inne źródła indukcji elektromagnetycznej) włókna zasilające mogą zostać ułożone nawet w sąsiedztwie bardzo silnych pól magnetycznych (silniki elektryczne dużej mocy, przewody wysokiego napięcia itd.). Separacja galwaniczna pozwala także na instalowanie systemu i urządzeń pomiarowych (w odpowiedniej obudowie) w miejscach, w których niedozwolone jest prowadzenie przewodów elektrycznych. Urządzenie centralowe wykorzystuje do zasilania urządzeń wyniesionych nowoczesne diody laserowe wysokiej mocy (do W mocy 830 nm). Moc zasilająca transmitowana jest światłowodem wielomodowym 6.5 µm. Każda dioda posiada własny sterownik, dzięki czemu moc optyczną każdej z diod można regulować w zależności od odległości urządzenia pomiarowego od centrali, tłumienia światłowodu zasilającego oraz częstotliwości wykonywania pomiarów i poboru energii urządzenia pomiarowego. W celu zapewnienia ochrony przed promieniowaniem laserowym, w przypadku uszkodzenia któregokolwiek z włókien zasilających, właściwy laser zostaje odłączony, a ponowne uruchomienie lasera możliwe jest jedynie po wydaniu odpowiedniej komendy za pośrednictwem konsoli konfiguracyjnej. Opracowany w ramach projektu system zostanie zaimplementowany w zlokalizowanych pod Krakowem budynkach zero-energetycznych Klastra Zrównoważonej Infrastruktury. Funkcjonalność, bezpieczeństwo oraz sprawdzona jakość w sieci FTTx Doświadczenie Obróbką tworzyw sztucznych zajmujemy się od lat 50. ubiegłego wieku, kiedy jako ebrüder Anger mbh & Co w zakładzie w Bogen (iemcy) rozpoczęliśmy produkcję rur. Od 1970 r. specjalizujemy się w produkcji i rozwoju systemów rur osłonowych przeznaczonych dla przedsiębiorstw telekomunikacyjnych, stale rozwijanych przez dział techniczny. Dziś innowacyjną ofertę firmy gabo Systemtechnik mbh pod logiem gabocom, tworzy ponad 800 opatentowanych wzorów rur, złączek, uszczelnień oraz innych akcesoriów, tworzących trzy wzajemnie kompatybilne i uzupełniające się rozwiązania systemowe, pozwalające budować wszystkie aktualne modele rurowych sieci FTTx. System speed pipe to autorski system mikrokanalizacji dla nowych i istniejących sieci kablowych z aplikacją jako kanalizacja wtórna, doziemna lub wewnątrzbudynkowa. System rur dwudzielnych to autorskie rozwiązania umożliwiające odtworzenie pełnej funkcjonalności uszkodzonych rur osłonowych (również tych z działającym kablem) oraz łatwą budowę odgałęzień z tras kablowych. Złączki, uszczelnienia oraz rozwiązania uzupełniające to autorskie rozwiązania chroniące kanalizację kablową przed przenikaniem wody, gazu lub cząstek stałych. speedpipe system jedyny taki system Autorski system mikrokanalizacji speed pipe to zespół mikrorur i ich wiązek, złączek, zaślepek, uszczelnień, osłon i obudów do łączenia i rozgałęziania wiązek mikrorur oraz rur z zainstalowaną mikrokanalizacją, przepustów budynkowych, zestawów naprawczych wraz z akcesoriami towarzyszącymi, tworzących system wzajemnie kompatybilnych elementów do budowy mikrokanalizacji, wyprodukowanych przez jednego producenta, z jego logiem trwale naniesionym na wszystkich elementach systemu. Opracowując w 00 roku innowacyjny system mikrokanalizacji speed pipe dopasowaliśmy go do wymagań operatorów infrastruktur kablowych, czyniąc go w krótkim czasie wiodącym systemem mikrokanalizacji w Europie. speed pipe zainstalowane od tego czasu w sieciach operatorów, pozwoliłyby dziś opasać Ziemię -otworowym rurociągiem kablowym lub co najmniej dwukrotnie połączyć światłowodem Polskę z księżycem! Funkcjonując w sieciach telekomunikacyjnych całej Europy, mikrorury speed pipe sprawdziły się w praktyce z mikrokablami różnych producentów, dlatego gabocom daje inwestorom swobodę w zakresie wyboru mikrokabla. Wiele testów referencyjnych przeprowadzonych z mikrokablami różnych producentów, potwierdza możliwość realizacji długich odcinków instalacyjnych mikrokabla w mikrorurach gabocom. W dobie konsolidacji sieci telekomunikacyjnych przedsiębiorcy telekomunikacyjni standary- zują własną kanalizację kablową z myślą podjęcia dzierżawy, udostępnienia lub docelowo sprzedaży kanalizacji innym operatorom. Zarówno mikrorury speed pipe i ich wiązki speed pipe bundles przeznaczone do instalacji w istniejącej kanalizacji kablowej, jak również mikrorury speed pipe ground i ich wiązki speed pipe bundles ground, przeznaczone do instalacji w ziemi lub instalacji w istniejącej kanalizacji kablowej, wraz z osprzętem do łączenia i uszczelnienia mikrorur, posiadają zaświadczenie Orange Polska na zgodność z normą Z-14 OPL-048 Mikrorurki i złączki mikrorurek do zastosowań w światłowodowych systemach telekomunikacyjnych i stanowią aktualnie bazowe rozwiązanie techniczne stosowane w rozbudowie kanalizacji kablowej w sieci szkieletowej grupy etia. Trwałość Każde odchylenie od założonej jakości staje się przyczyną niezadowolenia zamawiającego i negatywnie wpływa na sprawność działania jego wykonawcy, dlatego gabocom - jako jeden z nielicznych producentów mikrorur - kontroluje cały proces produkcji speed pipe, dbając m.in. o zachowanie deklarowanych wymiarów w zakresie średnic, grubości ścianek oraz owalności mikrorur. Wielu polskich operatorów przy instalacji mikrokabli o założonych profilach włókien przekonało się w praktyce, jak ważne są to parametry, zarówno na etapie realizacji inwestycji, jak również w eksploatacji sieci, gdy pojawia się pro blem z instalacją konkretnych profili mikrokabli, dla których zaprojektowano sieć kablową. W oparciu o własne laboratorium gabocom bada nie tylko pojedyncze właściwości mechaniczne rur jak odporność na odkształcenia, ale jako jedyny europejski producent autorskiego systemu mikrokanalizacji przeprowadza i archiwizuje test starzeniowy dla każdej rozpoczętej partii produkcyjnej mikrorur. Test wykonywany jest zgodnie ze standardem DI 8075, opisującym sposoby badania rur z PE na trwałość w okresie min. 30 lat. W gabocom po badaniu starzeniowym następuje ponowna kontrola kluczowych dla operatora parametrów mikrorur, co finalnie potwierdza kilkudziesięcioletnią trwałość technicznej funkcjonalności mikrokanalizacji speed pipe. Badania starzeniowe dla każdej partii produkcyjnej mikrorur i rur z HDPE stanową dziś duże wyzwanie dla wielu tych produktów obecnie dostępnych na rynku, co uwidacznia się w stosunkowo szybkim zwężeniu średnicy wewnętrznej rur utrudniającym instalację mikrokabli, lub zniszczeniu rur już w czasie testów odbiorczych wybudowanych kanalizacji kablowych. Jakość i trwałość produktów gabocom potwierdzona została niejednokrotnie raportami SKZ TeConA mbh Testing, Quality Assurance, Certification, wiodącego europejskiego laboratorium akredytowanego i certyfikowanego w zakresie monitorowania jakości produktów producentów działających w branży przetwórstwa tworzyw sztucznych. J E R Z Y B U C H T A A R T Y K U Ł S P O S O R O W A Y Bezpieczeństwo Sprawne działanie oraz bezpieczeństwo sieci kablowej i jej otoczenia w długim okresie czasu jest priorytetem dla inżynierów gabocom. Art. 5 Prawa budowlanego nakłada na linię kablową (obiekt budowlany) obowiązek zapewnienia m.in. bezpieczeństwa konstrukcji, bezpieczeństwa pożarowego, bezpieczeństwa użytkowania oraz możliwości utrzymania właściwego stanu technicznego. System speed pipe instalowany w ziemi lub innej kanalizacji kablowej zapewnia gazo i wodoszczelność do 0,5 bar w każdym punkcie jego przebiegu, w efekcie obniża ryzyko zagrożenia życia użytkowników sieci i osób z jej otoczenia, jak również daje możliwość utrzymania właściwego stanu technicznego kanalizacji kablowej, dla obniżania kosztów rozbudowy sieci. Mikrorury speed pipe indoor do instalacji w budynkach klasyfikowane są zgodnie z P-E A1:010, standardem właściwym (rozporządzenie WE) dla ogniowej klasyfikacji wyrobów budowlanych i elementów budynków. Mikrorury speed pipe produkowane są wyłącznie z oryginalnie pierwotnego granulatu HDPE i pozbawione są wszelkiego rodzaju marketingowych warstw i ulepszaczy, dlatego są trwałe, a ich utylizacja jest prosta i nie generuje dodatkowych kosztów związanych z utworzeniem punktów zbiorczych, segregacją i organizacją odbioru odpadów. Systemy rurowe gabocom są zgodne z powszechnie obowiązującymi standaryzacjami dla rur do budowy kanalizacji kablowych i osłony kabli telekomunikacyjnych w nich instalowanych, włączając P-E :010 do standaryzacji systemów rur instalacyjnych układanych w ziemi, i wszystkie objęte są Aprobatą Techniczną AT/ potwierdzającą ich przydatność do stosowania w inżynierii telekomunikacyjnej. Materiały stosowane przez gabocom są zgodne z postanowieniami dyrektyw Parlamentu Europejskiego WE nr. 1907/006 (REACH) oraz nr 011/65 (RoHS). Bezdyskusyjną rekomendacją dla produktów gabocom jest fakt ich stosowania w sieciach wiodących operatorów telekomunikacyjnych w Polsce od 011 roku. Tysiące aplikacji elementów systemu speed pipe odnotowano podczas realizacji kluczowych projektów regionalnych sieci szerokopasmowych, sieci FTTH i innych inwestycji zakończonych w latach Pamiętaj, produkty pozornie takie same nie są takie same, a prawie w praktyce czyni wielką różnicę. Buduj świadomie i odpowiedzialnie! jerzy.buchta@gabocom.com gabocom nowoczesne sieci działają na naszych systemach 33

18 t e c h n o l o g i e Automatyzacja zarządzania O przyszłości rozstrzygną detale Poziom złożoności środowisk aplikacyjnych, sieci oraz towarzyszących im systemów zabezpieczeń rośnie z dnia na dzień, podnosząc koszty zarządzania. Jedynym ratunkiem jest automatyzacja, ale nie da się jej wprowadzić ot, tak, z marszu. Aby automatyzacja stała się faktem i przyniosła oczekiwane korzyści, spełnionych musi być szereg warunków. Przede wszystkim, potrzebne są dane, na podstawie których decyzje mogą być podejmowane w sposób automatyczny. Po drugie, potrzebny jest silnik logiki sterującej oraz infrastruktura do integracji informacji. iezbędna jest także architektura, która pozwoli realizować zautomatyzowane zarządzanie pomimo wzrostu skali i nieuniknionych zmian. Potrzeba automatyzacji zarządzania infrastrukturą we wszystkich możliwych ujęciach jest jedną z niewielu pewnych rzeczy w nadchodzącej przyszłości i zmaterializuje się raczej wcześniej, niż później. Czasy, gdy sieciami, bezpieczeństwem i aplikacjami zarządzało się oddzielnie zdecydowanie przechodzą do historii. Powodem są nie tylko nowe zagrożenia, ale także zasadnicze zmiany w architekturze infrastruktury. Ponadto, wystarczy się rozejrzeć liczba urządzeń i aplikacji stale rośnie, co oznacza więcej zasobów do monitorowania, więcej zdarzeń do obsłużenia, więcej Z D E Ě K P A L A A R T Y K U Ł S P O S O R O W A Y Aby automatyzacja stała się faktem i przyniosła oczekiwane korzyści, spełnionych musi być szereg warunków. Przede wszystkim, potrzebne są dane, na podstawie których decyzje mogą być podejmowane w sposób automatyczny. Po drugie, potrzebny jest silnik logiki sterującej oraz infrastruktura do integracji informacji. iezbędna jest także architektura, która pozwoli realizować zautomatyzowane zarządzanie pomimo wzrostu skali i nieuniknionych zmian. profilów do zastosowania i coraz większą liczbę kontekstów, co zwiększa liczbę wariantów i odstępstw od ustawień domyślnych. a sile przybierają także współzależności między poszczególnymi warstwami. I tak, niegdysiejsza relatywna prostota ustępuje miejsca postępującej złożoności. Zapanowanie nad środowiskami wymaga coraz silniejszych mechanizmów kontrolnych dotychczasowe cele, metody, zakres i głębokość zarządzania wymagają więc pilnego przeglądu. Automat potrzebuje informacji Odpowiedź na powyższe wyzwania sprowadza się w gruncie rzeczy do automatyzacji. Automatyzacja nie dzieje się jednak automatycznie. Warunkiem koniecznym automatyzacji jest dysponowanie informacją, tj. parametrami, progami, miarami, wskaźnikami itd., które muszą być wyliczane lub w inny sposób pozyskiwane z danych i metadanych systemów katalogowych, urządzeń, aplikacji i tak dalej. Im bogatszym zestawem danych dysponujemy, tym lepiej ponieważ możemy wywnioskować z nich więcej informacji, a ostatecznie więcej zrobić na ich podstawie. Z tego powodu, rozwiązania automatyzujące zarządzanie nie mogą zamykać się w świecie jednego dostawcy, ograniczać się do jednej warstwy czy domeny. Zdeněk Pala Pracuje jako presales technical consultant w Extreme etworks w regionie Europy Centralnej i Wschodniej. Automatyzacja to podejmowanie decyzji i działań bez udziału człowieka, ale zgodnie z jego intencjami. Im więcej mamy danych na temat zdarzeń, tym lepiej intencje te mogą być wyrażone, odzwierciedlając precyzyjnie różne niuanse rzeczywistości. Równie ważny jest język, za pomocą którego intencje są wyrażane. Im bardziej jest ekspresyjny, tym bardziej złożoną logikę można zastosować do zdefiniowania automatycznej odpowiedzi. Ostatecznym celem automatyzacji jest zapewnienie najwyższego bezpieczeństwa środowiska w każdych warunkach, ale bez poświęcania dostępności i łatwości użycia. Tylko taka perspektywa ma sens. Automat potrzebuje informacji Przykładem dobrego podejścia do automatyzacji zarządzania jest oprogramowanie etsight firmy Extreme etworks. W jego ramach dostępny jest bardzo szeroki framework do podłączania źródeł danych, obejmujący technologie i protokoły warstw od do 7, a także agentów i wtyczki do łączenia się z popularnymi źródłami danych. Analizować można dane bieżące i historyczne na temat dowolnego urządzenia lub użytkownika, przez co ocena zaufania oraz nadawanie uprawnień mogą dostosowywać się do zmieniającej się rzeczywistości. Przykład: podłączenie do sieci firmowej laptopa z wirusami może spowodować automatyczne ograniczenie uprawnień, pozostawiając jedynie możliwość dostępu do Internetu. A gdy zdarzy się to ponownie, zablokowany może być nawet sam dostęp urządzenia do sieci. To tylko prosty przykład. Możliwe jest obsłużenie scenariuszy dużo bardziej złożonych i to właśnie sedno automatyzacji. Wraz z mechanizmami do mapowania źródeł danych etsight dostarcza platformę do zarządzania logiką automatyzacji. Reguły można definiować za pomocą webowych narzędzi graficznych, skryptów, a także poprzez interfejsy API dostępne dla kilku języków programowania. Dzięki temu możliwa jest łatwa, a jednocześnie głęboka integracja platformy z oprogramowaniem firm trzecich, np. z systemami do zarządzania urządzeniami mobilnymi (MDM Mobile Device Management). Istnieją nawet gotowe integracje, jak w przypadku oprogramowania MobileIron. Im więcej możliwości integracji, tym lepiej dla klienta. Standardy, interoperacyjność, otwarte formaty danych to właśnie jest przyszłość zarządzania i fundament dla jego automatyzacji. Dostęp wyłącznie bezprzewodowy? Większość nowych instalacji sieciowych oferuje dostęp przewodowy i bezprzewodowy, ale rośnie liczba wdrożeń, w których dostęp jest wyłącznie bezprzewodowy. Prawdę powiedziawszy, od kiedy prędkości radiowych sieci dostępowych stały się wystarczające do obsługi strumieni wideo, użytkownicy przestali poszukiwać kabla Ethernetowego. Firmy przyklaskują temu trendowi, bo wdrożenie sieci bezprzewodowych jest szybsze i pozwala oszczędzić znaczne kwoty. Taki rozwój wypadków ma jednak duże konsekwencje dla zarządzania sieciami, bezpieczeństwem i aplikacjami, i w sumie cały czas odkrywamy, co jeszcze może z tego wyniknąć. Skupmy się na sprawach najbardziej oczywistych. Sieci bezprzewodowe zacierają różnice między tym, co firma uważa za środowisko wewnętrzne a tym, co jest wobec niego zewnętrzne. Pierwszym wyzwaniem jest więc zasięg fizyczny sieci. Zakładając, że planowanie radiowe, podział na strefy, zarządzanie mocą transmisji, sterowanie wiązkami sygnału, konfiguracje anten i wytłumienia, np. w oknach, zostały wykonane poprawnie, utrzymanie sygnału wyłącznie wewnątrz budynku jest zupełnie wykonalne. Z drugiej strony, trzeba sobie zadać pytanie: co z przestrzenią publiczną czy też mieszaną wokół budynku, w której pracownicy również wykonują swoją pracę? W wielu przypadkach ograniczanie zasięgu po prostu mija się z celem, co oczywiście nie oznacza rezygnacji z silnych mechanizmów zabezpieczeń i zarządzania wręcz odwrotnie. Według mnie, zasięg powinien być konfigurowany z myślą o wygodzie użytkowników. Ostatecznie, głównym powodem popularności Wi-Fi jest umożliwienie łączności tam, gdzie nie ma gniazdka Ethernetowego. Bezpieczeń- stwo należy zapewnić w inny sposób, w szczególności za pomocą mechanizmów etwork Access Control (AC). Stosując serwer autoryzacyjny w połączeniu z solidnym protokołem uwierzytelniania, jak np. 80.1x oraz dobrze skonfigurowanym szyfrowaniem sieć można zabezpieczyć niezwykle skutecznie zachowując jednocześnie wygodę po stronie użytkownika. otowość na duże zmiany Udostępnienie sieci bezprzewodowej wszystkim użytkownikom sprawia, że konieczne staje się elastyczne zarządzanie pasmem. W tym celu sieć bezprzewodowa musi jednak być w stanie śledzić fizyczne położenie użytkownika w przestrzeni. Tylko wtedy bowiem możliwe będzie zapewnienie łączności w sposób efektywny, a więc dostarczenie pasma przyznanego w profilu przy najmniejszej mocy transmisji. Optymalizacja mocy wymaga w praktyce dynamicznego przekazywania sesji użytkownika między punktami dostępowymi oraz stosowania uwierzytelniania wyprzedzającego, by uniknąć zerwania połączenia. Efektywne zarządzanie pasmem polega również na dynamicznym modyfikowaniu limitów pasma w zależności od aplikacji, profilu, lokalizacji użytkownika itd. Przy obecnym stanie technologii możliwe jest zapewnienie wszystkich usług i pełnego pasma wewnątrz budynku oraz ograniczenie usług u pasma na zewnątrz, np. na parkingu. Przykładowo, użytkownik wychodzący z budynku może utrzymać ciągłość sesji VoIP lub wideokonferencji, ale nie będzie mógł korzystać z aplikacji CRM inaczej, jak przez VP. Odrębne reguły można stosować dla gości. Te i wiele innych scenariuszy można realizować już dziś, i to w pełni automatycznie. Automatyzacja zarządzania sieciami bezprzewodowymi wymaga rozumienia tego, jak działa radio jako medium. O ile konfigurację warstwy sieciowej można zmieniać w sumie dowolnie, zmiana topologii sieci może być problematyczna, a wręcz prowadzić do przerw w łączności. Z taką sytuacją mamy do czynienia wtedy, gdy np. firmy chcą wyłączać dostęp do sieci bezprzewodowej lub ich segmentów poza godzinami pracy, albo na weekend. Sugerowałbym raczej tego nie robić. Dostęp można ograniczyć w warstwie sieciowej, informując użytkowników o tym, w jakich godzinach sieć jest dostępna za pośrednictwem mechanizmów webowych tj. np. captive portal. Włączanie i wyłączanie sieci, czy nawet wyłączenie rozgłaszania SSID może sprawić, że przywrócenie sieci do normalnej i optymalnej zajmie sporo czasu, co może utrudnić życie pracownikom. Architektura kontra skala Automatyzacja zarządzania wymaga także zaadresowania kwestii architektury systemu zarządzania. a początku ery Wi-Fi jedynie słuszna wydawała się architektura, w której konfiguracją punktów dostępowych zarządzał centralny serwer, przy czym dostępne ówcześnie punkty dostępowe były w pełni funkcjonalnymi routerami bezprzewodowymi. iedługo później przyszła era chudych punktów dostępowych, ograniczonych w zasadzie do samych modułów radiowych z antenami, zarządzanie którymi zostało przerzucone na dedykowany przełącznik sieciowy. Było to rozwiązanie eleganckie i łatwe do zarządzania, tyle, że jedynie na niewielką skalę. Skalowanie było drogie i to przesądziło o tym, że architektura ta nie upowszechniła się. Tym bardziej, że w międzyczasie największe sieci Wi-Fi stały się naprawdę duże, obejmując setki tysięcy punktów dostępowych. Architektura zarządzania, która sprawdziła się w dużych sieciach (należących zwykle do dużych operatorów komórkowych i obejmujących zasięgiem w zasadzie cały świat) wygląda następująco. W pełni funkcjonalne punkty dostępowe utrzymują lokalnie ustawienia konfiguracyjne i okresowo synchronizują się z serwerem zarządzającym. Serwery mogą wysyłać zmiany do punktów dostępowych w trybie Push. Serwery działają w maszynach wirtualnych w głównym centrum danych. Celem tej architektury jest wysoka wydajność sieci i obniżenie kosztów zarządzania. W pełni funkcjonalne punkty dostępowe posiadają wszelkie informacje potrzebne do tego, by umożliwiać Zakładając, że planowanie radiowe, podział na strefy, zarządzanie mocą transmisji, sterowanie wiązkami sygnału, konfiguracje anten i wytłumienia, np. w oknach, zostały wykonane poprawnie, utrzymanie sygnału wyłącznie wewnątrz budynku jest zupełnie wykonalne. Z drugiej strony, trzeba sobie zadać pytanie: co z przestrzenią publiczną czy też mieszaną wokół budynku, w której pracownicy również wykonują swoją pracę? W wielu przypadkach ograniczanie zasięgu po prostu mija się z celem. 34 ICT Professional Lato 015 (nr 7) 35

19 t e c h n o l o g i e t e c h n o l o g i e uprawniony ruch i blokować ruch niechciany całkowicie autonomicznie, bez ciągłego odpytywania serwera zarządzającego co mają zrobić. Punkty dostępowe mogą też komunikować się ze sobą i współdzielić informacje operacyjne, a nawet podejmować decyzje w rozproszeniu, gdy serwer jest zbyt odległy w sensie hopów, lub gdy nie jest dostępny. Chcąc skalować sieci do tysięcy punktów dostępowych (użytkowników, urządzeń, aplikacji), czy nawet bardziej, trzeba rozumieć to, co się w niej dzieje. Przy dużej skali jest to bardzo trudne nie tylko dla administratora, ale nawet dla standardowego oprogramowania zarządzającego. To przypadek, w którym należy sięgnąć po narzędzia klasy SIEM Security Information and Event Management. Standardowe narzędzia do zarządzania gromadzą dane i wyliczają miary, na podstawie których mogą być podejmowane konkretne decyzje. Oprogramowanie SIEM patrzy na zdarzenia w sieci w szerszej perspektywie przetwarza surowe logi poddając je analizie korelacji czy klastrowej, aby wnioskować na temat faktycznej sytuacji. Kluczowa różnica między narzędziami standardowymi i SIEM sprowadza się do tego, że te pierwsze analizują informacje z poszczególnych źródeł oddzielnie, SIEM zaś ocenia sytuację na podstawie analizy wszystkich zdarzeń łącznie. Bez automatyzacji nie da rady Infrastruktura sieciowa już wkrótce stanie się jeszcze bardziej złożona. Platformy sieciowe działające jako oprogramowanie oderwane od tradycyjnych przełączników (SD Software-Defined etworking), wirtualizacja usług sieciowych (FV etwork Function Virtualization), otwierają nowe możliwości, ale tworzą także nowe kategorie problemów. Routing oparty na treści, wirtualne klastry, wirtualne przełączniki warstwy, sieci działające z prędkością pamięci RAM, a nie kabla Ethernet te technologie generują zupełnie nowe klasy zdarzeń, w związku z czym potrzebna jest nowa logika do ich interpretowania oraz automatycznego zarządzania nimi. Internet of Things jeszcze bardziej zwiększy skalę sieci, poddając nawet narzędzia klasy SIEM skrajnym testom na wytrzymałość. Trzeba przyznać, że nie znamy wszystkich wyzwań dotyczących zarządzania aplikacjami, sieciami i ich bezpieczeństwem, z którymi przyjdzie nam się nam zmierzyć się jutro. Pewne jest jedynie to, że potrzeby w dziedzinie automatyzacji zarządzania będą tylko rosnąć. Wypada zatem przynajmniej rozpocząć przygotowania do tego, co niechybnie nadejdzie: mapować potrzeby, ustanowić procesy zarządzania zmianami, zatroszczyć się o źródła danych, uzgodnić standardy i zasady interoperacyjności, a być może nawet wykonać jakieś wdrożenia pilotażowe, które rzucą więcej światła na to, co jest możliwe potencjalnie i realnie, i co jest pożądane zanim w grę wejdą większe kwoty. zdenek.pala@extremenetworks.com Standardowe narzędzia do zarządzania gromadzą dane i wyliczają miary, na podstawie których mogą być podejmowane konkretne decyzje. Oprogramowanie SIEM patrzy na zdarzenia w sieci w szerszej perspektywie, oceniając sytuację na podstawie analizy wszystkich zdarzeń łącznie, a nie z poszczególnych źródeł oddzielnie. WYPRÓBUJ ASTĘPCĘ AJPOPULARIEJSZEO PRZEŁĄCZIKA 10E DLA ISP 48 x 10E 4 x 40E w 1U JEST JESZCZE LEPSZY Jak projektować budowę linii światłowodowej? Część 6 M I C H A Ł M A T U S Z E W S K I, P K I K E, F O T. M I C H A Ł M A T U S Z E W S K I Mikrokanalizacja światłowodowa daje wiele możliwości, jakich nie ma przy klasycznej kanalizacji teletechnicznej. Zmniejsza koszty produkcji oraz zakupu poprzez mniejszą ilość materiału PEHD jaki trzeba zużyć. Materiał do produkcji mikrokanalizacji światłowodowej jest lżejszy i mniejszej średnicy, więc na bębnie może go być więcej. To z kolei zmniejsza koszty transportu liczone na kilometr materiału. Zmniejsza to także koszty budowy mniejsze nakłady na rozwijanie rur, ich układanie, przekładanie przez rury osłonowe. Czy zastosowanie mikrokanalizacji może mieć wpływ na obniżenie kosztów operowania? - odpowiedź nie jest prosta. Mikrokanalizacja nie zmienia kosztów projektu, gdyż uzyskanie map i uzgodnienie przebiegów będzie tak samo czasochłonne. Zmniejszy się jedynie ilość studni, których lokalizację trzeba uzgodnić, to jednak nie będzie miało dużego wpływu na wartość całego opracowania projektowego, jednak zmniejszy ilość obiektów do utrzymania. Współpraca z zarządcą sieci W poprzednim wydaniu ICT Professional napisałem, że współcześnie decydują koszty, czasem wbrew inżynieryjnej logice czy praktyce budowy sieci. Ta potrzeba inwestora zderza się w rzeczywistości z realiami projektanta, który napotyka jeden podstawowy problem uzgodnienia z zarządcą drogi. a nic zdają się doświadczenie i wiedza projektanta, wytyczne inwestora (warunki wykonania sieci spisywane na okoliczność wyłonienia wykonawcy zwane PFU, OPZ czy po prostu wytyczne), czy sama technologia (w naszym wypadku wytyczne producenta systemu mikrokanalizacji) stosowana do budowy. Zarządy dróg niejednokrotnie zmuszają projektanta do wielu dziwnych i niepotrzebnych wywijasów projektowanej trasy używając argumentu inaczej nie zatwierdzę. Proces uzgadniania wymaga wiele cierpliwości i wyrozumiałości właśnie dlatego, że trzeba dokonać tego z ludźmi, którzy niejednokrotnie na projektowaniu i utrzymaniu sieci się nie znają. iestety zarządcy dróg często ingerują w kompetencje projektanta czy kierownika budowy. Dla doświadczonego projektanta wykonanie projektu pod wytyczne zarządcy drogi nie powinni stanowić problemu. Zawsze znajdzie kilka rozwiązań i zaproponuje najkorzystniejsze. Bardzo ważne jest, aby inwestor był w kontakcie z projektantem i uczestniczył w procesie projektowy, a następie wykonawczym. Metody budowy FTTH Zanim wykonamy podłączenie budynku i mieszkańców należy wykonać sieć dystrybucyjną. W centrach miast z gęstą zabudową jest to trudne i karkołomne. Prac ziemnych w tzw. pierwszej linii zabudowy nie wykonamy z powodu braku zgód i uzgodnień od zarządów dróg. Bazując na swoim doświadczeniu namawiam do wnioskowania o mapy na całe miejscowości (koszt map i projektu rośnie), ale sieć światłowodową należy wykonywać tylko tam, gdzie OPEX (koszty operowania i utrzymania sieci) będzie na akceptowalnej przez inwestora wysokości. W praktyce podłączeni zostaną mieszkańcy na obrzeżach miasta czy ulicach poza centrum. Podłączeni mieszkańcy, jeśli będą zadowoleni z jakości, mogą zareklamować nasze usługi. Wówczas to przyczyni się do tego, aby wykonać przyłącza i dobudować sieć do budynków w ścisłym centrum, które to w początkowym etapie inwestycji nie kalkulowały się (podwyższenie ceny za przyłącze, negocjacje z włodarzami i mieszkańcami prowadzące do obniżenia kosztów budowy, wykonanie inwestycji przy okazji np przebudowy drogi lub remontu chodnika). Daje to pewną przewagę na wielu płaszczyznach. a rozważanym przez nas etapie (projekt) zmusza nas to do dokładnego liczenia ilu będzie klientów, ilu z nich będzie płacić w terminie, ilu trzeba będzie windykować, jaka będzie długość sieci (opłaty i podatki lokalne), a jaka będzie ilość studni (utrzymanie, przebudowy). W gęstej zabudowie miast i miasteczek z domami ciągnącymi się wzdłuż głównej drogi praktykowane są dwie metody budowania sieci FTTB by podłączyć 90% budynków przy ulicy: Z wykonaniem kanalizacji po obu stronach jezdni (więcej studni, prostszy przebieg kanalizacji i jej utrzymanie). Wykonanie kanalizacji po jednej stronie z częstymi przejściami pod jezdnią, np. w miejscach gdzie po drugiej stronie będzie granica dwóch działek (budynków) doprowadzamy dwie rurki w jednym przecisku pod jezdnią na drugą stronę co kilkanaście, kilkadziesiąt metrów. Jest też wariant mieszany budowy raz jedną stroną, raz drugą (np. po 150 m). Taki wariant budowy pozwala na to, aby ISP podłączył nowego klienta bez najmowania firmy budowlanej, ponieważ może ręcznie przekopać te m i podłączyć go najbliższej studni. Decydując się na taki wariant otrzymujemy dość nietypową sieć, gdzie studnia zaczyna i kończy nam każdy odcinek długości około 150 m. W poprzek jezdni pomiędzy studniami układamy gładkościenną rurę przepustową, którą wprowadzamy do studni by mieć możliwość ewentuanego dokładania kolejnych kabli. Pomiędzy studniami możemy układać pakiet mikrorur np. 7 x 1 (siedem mikrorur 1 mm), który z uwagi na układ mikrorurek sam w sobie bardzo odporny na ściskanie, zginanie i zgniatanie, więc kanalizacja będzie w ziemi bardzo bezpieczna. Ważne by osłona pakietu rur była kolorowa, w żadnym wypadku czarna, co pokazuje fot. 6, gdyż czarna rura w ziemi jest prawie niewidoczna i łatwo o jej uszkodzenie podczas przyszłych prac prowadzonych przez innych inwestorów. W przypadku układania pakietu mikrorur 7 x 1 studnie i odcinki możemy lokalizować co 10 budynków, ponieważ wynika to z następującego założenia założenia: 5 budynków podłączymy do pierwszej studni, drugie 5 budynków do drugiej studni (czyli po dwa budynki do tej samej mikrorury, przy czym wycinamy ją z pakietu w miejscu, gdzie podłączamy złączką mikrorurę do budynku, a więc w dwóch miejscach na odcinku pomiędzy studniami). Jedna mikrorura (np. środkowa) przeznaczona jest na kabel dystrybucyjny, a jedna jest zapasowa. Obrazuje to schemat na rys. 1, gdzie dodatkowo ułożono rurę zapasową, np. HDPE 40mm. 37

20 t e c h n o l o g i e Działki studnia SKR 1 SK lub SKR siedem mikrorur: biała, szara, różowa, zielona, żółta, niebieska, czerwona ew rura zapasowa studnia SKR 1 SK lub SKR D R O A rura osłonowa, przepust pod drogą Rys. 1 Układanie pakietu mikrorur z ewentualną rurą zapasową w gęstej zabudowie bez zakończonej akwizycji pozwala w dowolnym momencie na przyłączanie klientów do ułożonej wiązki mikrorur. ależy dobrać ilość mikrorur lub odległości pomiędzy studniami do gęstości zabudowy. studnia SKR 1 SK lub SKR Fot. 1 Wnętrze studni z pakietem mikrorur 5x17 plus zapasowe HPDE 40 mm gotowa do podłączania klientów. Mikrorury zostały połaczone 1:1 w celu dokonania kalibracji i prób ciśnieniowych Fot. Wnętrze małej studni przed budynkiem, gdzie kończymy mikrokanlizacje (tutaj 5 x 1 mm) i jesteśmy gotowi przełączać kable światłowodowe na niepalne mikrorury prowadzące do klatek schodowych budynku wielorodzinnego 75% kosztów to robocizna W zasadzie więcej nie potrzebujemy, a budowanie na wyrost jest zbędne. Sądzę, że założenie 70% klientów na ulicy w miejscowości jest wystarczające i trudno oczekiwać większego wysycenia, a nawet jeśli się pojawi więcej klientów, to wystarczy zamontować dodatkową szafkę i spliter (lub mufę ze spliterem). Będzie to inwestycja dodatkowa, za którą zapłaci już nowy klient, który będzie zobowiązany ponieść większe koszty właśnie dlatego, że nie podłączył się na początku (nie podpisał zamówienia, wahał się). ależy zauważyć, że w CAPEX (koszty budowy) mikrorury stanowią około 10 do 1% kosztów, natomiast robocizna to nawet 75% kosztów. Pragnąc optymalizować koszty inwestycji szukajmy oszczędności w robociźnie, czyli nakładach roboczo-godzin. Weźmy pod uwagę koszty związane z opłatami za umieszczenie urządzeń w pasie drogowym. Budowa rurociągu doziemnego oznacza wykonanie wykopu i ułożenie jednej rury a to stanowi główny koszt. W przypadku budowy rurociągu wielootworowego powinniśmy spodziewać się dodatków za układanie każdej następnej rury, zgodnie z koszykiem czynności: Budowa rurociągu doziemnego dodatek za kolejną rurę co obejmuje rozwinięcie, ułożenie i odcięcie zwoju rury, którą układamy w wykopie z wykorzystaniem przekładek w przypadku rur np. fi 110, a w przypadku mikrokanalizacji z wykorzystaniem opasek zaciskowych. astępnie warstwa gruntu oddzielającego i potem jego zagęszczenie. Takie czynności wymagają czasu i spokojnego, równego oraz przemyślanego działania, gdyż w pośpiechu łatwo o błąd: zagięcie, złamanie mikrorury. Jeżeli inwestujemy na terenie, gdzie JST utrzymuje wysokie opłaty za umieszczenie urządzeń możemy próbować redukować powierzchnie zajęcia poprzez umieszczanie płaskich wiązek w pionie. Wówczas najlepiej zamówić już taki układ u producenta, gdyż nakłady na spinanie i układanie w pionie, więcej jak trzech mikrorur,mogą być nieadekwatnie wysokie do uzyskanych oszczędności. Przykład sieci 40 km długości trasowej, przy założeniu, że spinamy mikrokrury co 50 cm (w mojej opinii należy częściej), potrzeba 80 tys. opasek. Do tego potrzebny jest czas na ich zaciąganie oraz trzech pracowników. Z własnego doświadczenia wiem, że jeden pracownik jest w stanie zaciskać opaski przez maksimum 3 godzinny dziennie, pod warunkiem, że będą w tym co najmniej godzinne przerwy, aby ręce i palce odpoczęły. Koszt dodatkowego materiału łatwo policzyć: 80 tys. opasek to 800 paczek. Przyjmując, że operacja trwa 0 do 40 sek. (wyjęcie opaski, założenie, trafienie końcówką w zamek, zaciśnięcie) to daje to nam od 6 do 5 tys. minut, to jest roboczo-godzin. Kanalizacja pierwotna Dawniej operatorzy decydowali się budować sieci FTTH z układaniem dwóch niestandardowych wiązek wybierając jedną dostępną standardową wiązkę o największym dostępnym profilu i układają ją w jednym wykopie z rurą HDPE np. 40 mm. Pokazują to fot. 5 i 6, gdzie do pustej rury RHDE 40 mm możemy włożyć np. 5 mikrorur w przyszłości. Taki układ zabezpiecza przyszłe potrzeby inwestora, ponieważ może w razie rozbudowy sieci może zwielokrotnić rury HDPE 40 mm nawet 5 mikrorurami 10/8. Ponadto taką równoległą rurę HDPE można potraktować jako rezerwę na rzecz szybkiego usunięcia awarii na kablach zainstalowanych w mikrorurze (w HDPE można próbować ręcznie lub mechanicznie instalować światłowód). Tutaj niestety można dojść do wniosku, że budując mikrokanalizację w terenie mocno zurbanizowanym lepszym rozwiązaniem będzie układanie rur HDPE typu SRS i DVK o średnicy np. 75 mm i zaciąganie do nich pakietów mikrorur. Będzie to klasyczna kanalizacja pierwotna, chroniąca (dająca osłonę) mikrokanalizacji, z niewątpliwą zaletą możliwości zaciągnięcia dodatkowej mikrorury lub kabla. Katalog dobrych praktyk Zbierając opinie i sugestie podczas pracy zawodowej związanej z budową sieci A na obszarach miast, szczególnie gdy w jednym wykopie biegnie światłowód magistralny i dystrybucyjny (a niejednokrotnie także abonencki) powstał taki oto katalog dobrych praktyk, jaki warto stosować, szczególnie gdy planuje się użytkowanie wybudowanej mikrokanalizacji w okresie 15-0 i więcej lat: I. Budowanie wspólnych tras kablowych w rurze ochronnej na głębokości około 1 m, a w miastach nie płyciej jak 0,7 m. II. Stosowanie rury ochronnej DVK o średnicy dostosowanej do pakietu mikrorur np mm o długościach 50 m, umożliwiającej łatwe łączenie z rurami ochronnymi SRS stosowanymi przy przepustach, przejściach pod drogami i wjazdami oraz wszelkimi możliwymi miejscami rozbudów i przebudów dróg. III. Stosowanie zasypki z piasku na wysokość około 10 cm nad rurę oraz dalsze zasypanie gruntem rodzimym na wysokość minimum 5 cm. IV. Stosowane rury powinny mieć kolor pomarańczowy, względnie czerwony, czy chociaż niebieski (nie czarny). V. Taśma ostrzegawcza o szerokości minimum 30 cm. VI. Stosowanie studni co około m. VII. Ewentualne ułożenie dodatkowo (razem z pakietem mikrorur) np. rury HDPE 3 mm jako rezerwy na wypadek zerwania któregśo z właściwych pakietów. VIII. Stosowanie SOP i EMS. Dlaczego warto stosować katalog dobrych praktyk? Budowanie po obu stronach tej samej drogi kabla magistralnego i dystrybucyjnego jest mało zasadne. Jeśli będą trwały prace drogowe z katalogu pogłębianie rowu, budowa urządzeń odwadniających wzdłuż czy utwardzanie jej pobocza albo poszerzanie, to prace te zwykle nie mają wpływu na instalacje biegnące wzdłuż na głębokościach poniżej 1 m. Inaczej będzie przy budowie zjazdów na posesje, budowie czy przebudowie przepławek, przepustów pod drogą czy prac wykonywanych w poprzek drogi (przeciski, przewierty), które mogą uszkodzić naszą infrastrukturę. Zrobienie przewiertu pod jezdnią asfaltową jest wykonalne, jednak ewentualna naprawa kabla uszkodzonego pod taką jezdnią może się wiązać z wyłączeniem jednego pasa, objazdami dla ruchu kołowego i pieszego, i rozbieraniem samej drogi, jak i jej podbudowy na powierzchni kilku metrów kwadratowych w celu naprawy uszkodzonej kanalizacji. Jeżeli już niemożliwym jest zaprojektowanie zupełnie alternatywnych tras w opinii piszącego, najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie rury pierwotnej na tyle twardej, by ewentualna maszyna przeciskowa lub koparka nie mogła jej łatwo zerwać, a na tyle miękkiej by poddając się działającej sile mogła się odkształcić i dać szansę operatorowi na wycofanie maszyny. Rura pierwotna powinna być na tyle dużej średnicy by przewody wewnętrzne mogły się swobodnie przemieszczać w przypadku kontaktu z przeciskiem, głowicą przewiertową czy łyżką koparki. Oczywiście nie uchronimy się przed wszystkim - np. przebiciem rurą stalową dużej średnicy. Zasypywanie żwirem zasypowym o ustalonej ziarnistości pozwoli zasugerować operatorowi koparki np. że coś tam się znajduje. Ułatwia to też ręczne kopanie wokół rury. Dodatkowa rura HDPE 3 byłaby na wypadek, gdyby nastąpiło zerwanie kanalizacji pomiędzy studniami, a ekipa serwisowa zwykle nie posiadająca przy sobie sprężarki i wdmuchiwarki może wycofać zerwane końce do studni. Ekipa serwisowa może również przy użyciu mechanicznych metod ręcznie włożyć odcinek światłowodu do rury fi 3 i dokonać awaryjnego pospawania przynajmniej kilku włókien w studni, by wznowić łączność na odcinku oraz zaplanować prace naprawcze bez presji braku usługi. Fot. 3 Układanie w ziemi układu rur ( x pakiet mikro plus x HDPE) bez wyróżników daje trudność w późniejszym czasie gdy trzeba rozciąć, wyciąć daną rurę z konkretnego przebiegu trasowego Fot. 5 Układanie rur w ziemi powinno być staranne, równolegle i bez przeplatania się jednej o drugą Fot. 7 Przygotowany do zasypania zasobnik kablowy. ależy zwrócić uwagę by łączenie mikrorur biegnących dalej było na wprost Fot. 4 iewłaściwe uszczelnienie rur może powodować wypłukiwanie podbudowy drogi i zarwanie się jezdni Fot. 6 Rury powinno się obsypywać czystym żwirem, by ułatwić ich odnajdywanie na wypadek awarii, czy przebudowy Fot. 8 Słupek oznaczeniowo-pomiarowy (SOP) z zakończonymi kablami lokalizacyjnymi 38 ICT Professional Lato 015 (nr 7) 39

21 t e c h n o l o g i e ie taki kabel straszny, jak go malują! W O J C I E C H J U R E W I C Z K I E R O W I K D S. PRODUKTU ACE W. J U R E W I C C C PA RT E R S.PL ARTY K U Ł S P O S O R O WA Y Jest problem, trzeba pomóc takim zdaniem przywitał mnie pewnego piątkowego poranka jeden z kierowników ds. kluczowych klientów. Po wstępnej rozmowie okazało się, że chodzi o wybudowaną przez jednego z głównych operatorów telekomunikacyjnych w kraju sieć FTTH. Sieć powstała na nowym osiedlu w jednym z miast w województwie dolnośląskim i została zbudowana przy wykorzystaniu systemu mikrokanalizacji, a dokładniej mówiąc, do każdego z abonentów doprowadzono mikrorurę 7/4 (śr. zewnętrzna / śr. wewnętrzna) do bezpośredniego zakopywania w ziemi, ale ze sznurkiem. Operator założył, że zaoszczędzi na kosztach OPEX i nie będzie musiał szukać firmy ze specjalną wdmuchiwarką, przeznaczoną do mikrokanalizacji i minikabli. Czasami takie założenia są dobre i dopuszczalne, jednak tylko dopóty, dopóki nie wyjdą poza papier. Rzeczywistość jest niestety zupełnie inna Operator miał problem z podłączeniem abonentów, ponieważ na etapie instalacji wykonawca zapomniał o sznurkach (o tym, że są w mikroruce), które trzeba zabezpieczyć, by się nie cofnęły (co, jak się później okazało, miało miejsce), a tym samym nie do wszystkich mikrorur można było zaciągnąć kable. a tym etapie wątpliwy staje się sposób tej instalacji. Zaciąganie mechaniczne, jako metoda instalacji, powinna być zarezerwowana tylko dla kabli przeznaczonych do kanalizacji tradycyjnej, czyli kabli kanałowych typu A-DQ(Z)BY ewentualnie -Y. Kable, które są przeznaczone do mikrokanalizacji, powinny być w niej instalowane tylko i wyłącznie za pomocą wdmuchiwania, a konkretniej - wdmuchiwania strumieniowego. Oczywiście, gdyby na etapie instalacji były przestrzegane przez instalatorów parametry podawane w karcie katalogowej (maksymalna siła naprężająca; z reguły nie więcej niż 00) - metoda zaciągania mechanicznego mogłaby zostać zastosowana. ikt nie sprawdza, co się dzieje z włóknami światłowodowymi po przekroczeniu maksymalnej siły naprężającej określonej dla kabla. Mikropęknięcia wcale nie muszą dawać znać o sobie zaraz po instalacji, ale w późniejszym etapie użytkowania. Moc sygnału, jaka będzie docierać do abonenta, będzie coraz mniejsza. Pojawia się pytanie: dlaczego? Otóż dlatego, że już na etapie samej instalacji nie zostały zachowane odpowiedni parametry. W tym momencie należy również wspomnieć o interesie inwestora, który odbierając taką inwestycję od firmy wykonawczej, jest przekonany, że posiada sieć o co najmniej kilkunastoletniej trwałości, podczas gdy faktycznie włókna w kablach, które były poddane zbyt dużym siłom naprężającym, mogą przestać działać już po kilku latach (czyli po okresie gwarancyjnym zarówno na produkt, jak i na wykonawstwo). Zostaliśmy poproszeni o pomoc, bo jak się okazało trzy doświadczone ekipy wykonawcze nie miały odpowiedniego sprzętu, który umożliwiałby wdmuchiwanie kabli o średnicy < mm lub stwierdzały, że mikrorury zostały ułożone w niedbały sposób i dlatego nie można wdmuchnąć kabla. Jest jeszcze trzecia możliwość - kabel < mm nie nadaje się do wdmuchiwania do mikrorury 7/4 jednak to nie jest prawdą. Pojechaliśmy z naszym sprzętem, który na co dzień wykorzystujemy w celach szkoleniowych, na naszym poligonie testowym w Lesznie. Po zapoznaniu się z sytuacją przystąpiliśmy do niemalże 90% sukcesu w budowie sieci w oparciu o mikrokanalizację leży w jej poprawnym ułożeniu, dodanie do mikrorury sznurka w przyszłości może sprawiać problemy i tylko pozornie ułatwia proces instalacji mini kabli, pomimo że system mikrokanalizacji nie jest rozwiązaniem nowym, nadal sprawia problemy ekipom wykonawczym - zarówno tym odpowiedzialnym za jej ułożenie w ziemi, jak i tym odpowiedzialnym za wdmuchiwanie kabli, ze względu na brak kontroli siły zaciągania, mechniczne zaciąganie kabli nie daje 100% gawarancji na poprawne wprowadzenie kabla bez uszkodzenia włókien, brak kontroli nad mechanicznym procesem montażu kabla daje odpowiedź o poprawności instalacji dopiero w finalnej wersji wykonania pomiaru, co powoduje, że w przypadku poprawy instalacji, proces staje się czasochłonny (generuje koszty). Jakie może być rozwiązanie powyższych problemów? Zmiana technologii. Od kilku lat na rynku jest dostępny kabel do bezpośredniego zakopywania w ziemi DAC. Taki kabel wprowadziliśmy do naszej oferty jako pierwsi w Polsce (jako metodę budowy sieci FTTH). a rynku europejskim kabel zdobywa uznanie już od ponad 10 lat, a pierwsze instalacje w Holandii zostały wykonane w latach Co zyskamy dzięki zastosowaniu kabla do bezpośredniego zakopywania w ziemi zamiast mikrokanalizacji? Ułożenie kabla oraz podłączenie abonenta nie wymaga specjalistycznego sprzętu. ie ma ryzyka problemów z wdmuchiwaniem (niedoświadczenie ekip, brak odpowiedniego urządziałania. Standardowo, najpierw za pomocą powietrza zidentyfikowaliśmy, do której rurki należy wdmuchiwać kabel (tak, rurki nie były opisane), następnie gąbka i przystąpiliśmy do wdmuchiwania. Po około 30 metrach nagle: STOP. Za nic w świecie nie chce ruszyć dalej. Jedną z przyczyn może być fakt, że kabel w coś uderzył. Prawdopodobnie tak było i tym razem (rurka zbyt mocno złamana), bo kontynuacja wdmuchiwania nie była już możliwa. Wybraliśmy drugą rurkę (dobrze, że była taka opcja, bo mikrorury zostały ułożone nadmiarowo, co oczywiście zwiększa koszty, jednak w tej konkretnej sytuacji uratowało projekt), która teoretycznie była ułożona zaraz obok tej pierwszej, w sposób identyczny. Zaczęło się wdmuchiwanie 10 m, 0 m, 30 m i już bez problemów doszliśmy kablem od abonenta do słupka optycznego. Wszystko zostało wykonane poprawnie, kabel wdmuchnięty. Klient otrzyma upragnioną usługę. Używaliśmy wdmuchiwarki firmy Plumettaz PRM-196, umożliwiającej wdmuchiwanie kabli od 1 mm do 8 mm (czyli swego rodzaju urządzenia uniwersalnego), a wykorzystany przez nas kabel, to SFU J o średnicy 1.4 mm. Oczywiście to, co zrobiliśmy podczas wdmuchiwania, pozostanie już naszą tajemnicą. Błędów, jakie napotkaliśmy na tej instalacji, było jednak dużo więcej. Z podobnymi sytuacjami spotykamy się bardzo często, więc nie jest to odosobniony przypadek. ie można jednak popadać w paranoje, bo nie każda instalacja w oparciu o mikrokanalizację tak wygląda - wszystko zależy od staranności osób ją układających. Po wizycie na ww. projekcie nasuwają się następujące stwierdzenia: dzenia, brak czasu na wdmuchnięcie tylko jednego odcinka kabla do abonenta itd.). Koszty OPEX; kabel DAC są zdecydowanie niższe od mikrokanalizacji. W przypadku DAC, po skończonej instalacji koszty CAPEX są o ok. 1% niższe w odniesieniu do instalacji mikrokanalizacji z zainstalowanym kablem. W przypadku awarii - tańsza naprawa (brak konieczności użycia wdmuchiwarki, co zmniejsza ilość osób zaangażowanych w projekt o co najmniej jedna firmę). Mniejsza ilość błędów popełnianych podczas instalacji kabli DAC vs mikrokanalizacja z wdmuchiwanym kablem. Szybsza instalacja ze względu na mniejszą liczbę poszczególnych jej kroków. Oczywiście każdy projekt jest inny, natomiast warto bazować na sprawdzonych rozwiązaniach. Wiemy wszak nie od dziś, że człowiek uczy się na błędach. Wszyscy wolelibyśmy, aby ta nauka odbywała się na cudzych błędach, a nie własnych. Jeżeli budujecie lub planujecie budowę sieci FTTH, a jeszcze się nie znamy, to zachęcam do kontaktu! 40 ICT Professional Lato 015 (nr 7)

22 t e c h n o l o g i e Rys.3 Przykładowy schemat rozwiązania Fiber Watcher Inteligentny monitoring i zarządzanie siecią światłowodową od Shinewaytecha R Z E O R Z W E C, K I E R O W I K D S. Z A R Z Ą D Z A I A P R O D U K T A M I A R T Y K U Ł S P O S O R O W A Y Fiber Watcher to rozwiązanie realizujące inteligentny pomiar sieci światłowodowych w czasie rzeczywistym. System Fiber Watcher został stworzony dla operatorów, dostawców usług internetowych, a także firm świadczących serwis sieci światłowodowych. Fiber Watcher pomaga zapewnić wysoką jakość sieci, testować nowe usługi, szybko identyfikować i naprawiać błędy oraz przewidywać degradację włókien. wysłaniu alarmu do administratora nt. zmiany tłumienia w linku światłowodowym albo poluzowania czy zabrudzenia się złącza. Testy porównawcze są bardzo pomocne dla osób nadzorujących sieć światłowodową. W każdym momencie można otrzymać informację lub raport nt. degradacji kabla, porównując dane archiwalne oraz przygotować symulację starzenia się kabla, co może uchronić przed problemami w przyszłości. zawodności usług w sieci. Dzięki rozproszonej i modułowej architekturze, system może być wykorzystywany nie tylko przez dużych operatorów, ale również niewielkie firmy. Shinewaytech oferuje kompleksowe rozwiązanie do monitoringu, diagnozowania i usuwania usterek w sieciach światłowodowych. Rys.1 Fiber Watcher od Shinewaytech Fiber Watcher wykorzystuje technologię Adobe Flex wieloplatformowy program do opracowywania aplikacji RIA (Rich Internet Aplication). RIA to określenie, które odwołuje się do aplikacji internetowych, oferujących bogaty, dynamiczny, jednoekranowy interfejs eliminujący uciążliwość standardowych rozwiązań z technologii HTML (np. wielokrotne przeładowanie stron). Charakterystyczną cechą RIA jest również animowany interfejs, który zawiera elementy multimedialne (obraz wideo oraz dźwięk). Całość połączona jest z systemem IS (system informacji geograficznej), dzięki czemu można w łatwy i szybki sposób lokalizować wszystkie zdarzenia w naszej sieci światłowodowej. MODULARA BUDOWA DUŻA ELASTYCZOŚĆ W KOFIUROWAIU SYSTEMU Fiber Watcher to system modularny, składający się z elementów, które mogą zostać dołożone w dowolnym momencie działania sieci. Są to m.in.: łówny Moduł Kontroli MCU (Main Control Unit); Modułu Reflektometru OTDR (Optical Time Domain Reflectometr) długości fali 1310/1550/165 nm z różnymi zakresami dynamiki; Modułu Przełącznika Optycznego OSW (Optical Switch) maksymalnie 18 portów w półce; Modułu Zasilania PWU (Power Unit) redundantne zasilanie. Wszystkimi powyższymi modułami steruje Jednostka Zdalnego Testowania RTU (Remote Test Unit). Zaletami RTU są hot swapowe moduły oraz redundantne zasilanie. Jednostka może być elastycznie konfigurowana z różnymi modułami sprzętowymi, aby sprostać różnym zadaniom. RTU może monitorować włókna przez 4 godziny na dobę oraz porównywać wyniki pomiarów bieżących z archiwalnymi. Kiedy system wykryje jakąś usterkę lub dużą zmianę, natychmiast poinformuje moduł zarządzający TSC, a on wyśle do użytkownika informację, np. sms lub . Cały system zarządzany jest przez kontroler TSC (Test System Controller). Oprogramowanie odpowiedzialne jest za gromadzenie oraz analizę danych pobieranych przez Fiber Watcher. Za pomocą TSC Rys. Remote Test Unit Jednostka Zdalnego Testowania RTU jesteśmy w stanie zarządzać zdalnymi jednostkami RTU. Wszystkie wyniki pomiarów, analizy, alarmy itp., przechowywane są na kontrolerze TSC. SZYBKA LOKALIZACJA AWARII TO WIELU ZADOWOLOYCH KLIETÓW Fiber Watcher posiada bardzo przyjazny dla użytkownika interfejs zintegrowany z systemem map IS. Użytkownik może nałożyć kilka map na siebie, aby jeszcze dokładniej określać miejsca wykrytych zdarzeń. Do każdego z nich możemy dodać alarm od wyskakujących ikon na mapie, przez wysyłanie wiadomości i smsów, do powiadomień głosowych na telefon. To rozwiązanie gwarantuje szybkie wykrycie awarii. Ocenimy jej przyczynę, a następnie sprawnie ją usuniemy, ograniczając czas przerw w naszej sieci. Różne tryby pracy pozwalają na ustawienie spersonalizowanych testów, np. automatyczny test po FIBER WATCHER TO WARACJA JAKOŚCI ORAZ IEZAWODOŚCI SIECI ŚWIATŁOWODOWEJ Podsumowując, system do monitoringu Shinewaytech Fiber Watcher może przynieść wiele korzyści dla naszej sieci. Zwiększające się stale oczekiwania użytkowników zmuszają dostawców do podnoszenia jakości oraz nie- Rys.4 Zrzut ekranu z oprogramowania Rys. 5 Porównanie wykresów degradacja światłowodu (ostatni pomiar/dane archiwalne) 4 ICT Professional Lato 015 (nr 7) 43

23 z a r z ą d z a n i e Pierwszy dzień w pracy Jak zatrzymać idealnego pracownika? D O R O T A K R A K O W I A K Dobrze wykształcony, znający obce języki, z bogatym doświadczeniem i ogromną wiedzą tak wielu pracodawców wyobraża sobie nowego idealnego pracownika. Warto jednak pamiętać, że bez odpowiedniej opieki i motywacji nawet osoba z wieloletnim stażem pracy może nie poradzić sobie z obowiązkami w nowym miejscu. Jak zatem zatrzymać pracownika, który może okazać się skarbem dla naszej firmy? Podpowie nam to Dorota Krakowiak, ekspert ds. zarządzania zasobami ludzkimi, w drugim artykule z cyklu Telekomunikację tworzą ludzie. Proces rekrutacji nareszcie zakończył się sukcesem. Poszukiwania trwały kilka tygodni, ale w końcu udało nam się znaleźć kandydata, który ma odpowiednie wykształcenie, doświadczenie, wiedzę nabytą w toku tego doświadczenia, włada obcymi językami i ma sukcesy w swojej dziedzinie, a my byliśmy w stanie zaproponować mu satysfakcjonujące wynagrodzenie. Odczekaliśmy ustawowy okres wypowiedzenia, gdyż poprzednia firma nie chciała wcześniej pozwolić odejść najlepszemu fachowcowi, ale wreszcie mamy nasz owy, tak go nazwijmy, przyszedł pierwszy dzień do pracy. Jak niemal wszyscy nowi pracownicy, przyszedł do niej bardzo zmotywowany, pełen energii i zapału do osiągania postawionych przed nim celów, ale też pełen nadziei, że nowa praca pozwoli mu rozwijać i zaspokajać swoje ambicje. Miał też poczucie sukcesu, bo w końcu, było nie było, wygrał wieloetapową rekrutację i to na niego nowy pracodawca postawił, wierząc, że sprosta wymogom stanowiska i firmy. Wdrożenie nowego pracownika jak nie popełnić błędu Po załatwieniu formalności w dziale kadr i odebraniu narzędzi pracy, owym miał się zająć jego bezpośredni przełożony. Obowiązki nie pozwoliły mu jednak na poświęcenie owemu nawet jednego dnia. Mimo to był przekonany, że owy, jako osoba z dużym doświadczeniem, samodzielna i łatwo nawiązująca kontakty międzyludzkie, sama szybko wdroży się do obecnych warunków i wtopi w kulturę organizacji. Cele, jakie przed nim zostały postawione, były ambitne, ale jak sądził przełożony z pewnością przez owego do zrealizowania. Po miesiącu, kiedy się spotkali, okazało się, że cele nie zostały osiągnięte, zespół nie zaakceptował nowego przełożonego, a i sam kandydat, a właściwie teraz już pracownik, nie jest tak zmotywowany jak 44 ICT Professional Lato 015 (nr 7) pierwszego dnia, wręcz przeciwnie, jest zniechęcony i coraz częściej zastanawia się, czy dobrze zrobił decydując się na zmianę pracy. Czyżby błąd został popełniony w procesie rekrutacji? Wydaje się, że nie. Błąd został popełniony w procesie wdrożenia nowego pracownika. Zgodnie z teorią Kena Blancharda dobry menadżer powinien umieć dostosować odpowiedni styl kierowania do sytuacji i potrzeb pracownika. Błędem jest stosowanie delegującego stylu, jak w powyższym przypadku, do nowo zatrudnionego pracownika. awet, jeżeli nowy pracownik jest wybitnym fachowcem w swojej dziedzinie, osobą samodzielną, z dużym doświadczeniem eksperckim lub menadżerskim, w pierwszych tygodniach pracy potrzebuje stylu nakazowego, czyli dokładnie określonych zadań, oczekiwań i terminów. ajważniejsze są opieka i motywacja Jak zatem powinno wyglądać wdrożenie nowego pracownika? Moim zdaniem, każdy nowo zatrudniony pracownik powinien mieć swojego opiekuna, do którego będzie mógł się zwrócić z problemami i który będzie czuwał nad realizacją procesu adaptacyjnego. Może to być ktoś z działu personalnego lub bezpośredni przełożony. W proces adaptacji powinien być zaangażowany zespół, który przekaże informacje organizacyjne, ale także wprowadzi w strukturę mniej formalną. Ważne jest też, żeby wdrożenie było ściśle zaplanowane i żeby pracownik wiedział, czego, od kogo i w jakim czasie musi się dowiedzieć oraz według jakich kryteriów i w jakich terminach będzie oceniany przez swojego przełożonego, bo to już do niego należy ten obowiązek. Poniżej przykładowy plan wdrożenia przedstawiciela handlowego. Cel: Wyposażenie nowych pracowników działu sprzedaży w kompetencje niezbędne w pracy na stanowisku przedstawiciela handlowego. Dorota Krakowiak Jest managerem i trenerem z wieloletnim doświadczeniem w obszarze HR, organizacji i zarządzania. Obecnie właścicielka firmy doradczo-szkoleniowej Krakowiak Consulting. Moim zdaniem, każdy nowo zatrudniony pracownik powinien mieć swojego opiekuna, do którego będzie mógł się zwrócić z problemami i który będzie czuwał nad realizacją procesu adaptacyjnego. Cele szczegółowe: Usprawnienie i przyspieszenie procesu wdrażania nowych pracowników zatrudnionych na stanowisku Przedstawiciela Handlowego. Zapoznanie nowo przyjętych pracowników z pracownikami firmy, zasadami, procedurami i regulaminami obowiązującymi w Konsorcjum. Ułatwienie nowo przyjętym pracownikom przyswojenia zasad, wiedzy i procedur niezbędnych w pracy na stanowisku Przedstawiciela Handlowego. Zminimalizowanie ilości błędów popełnianych przez nowo przyjęte osoby, poprzez opracowanie intensywnych szkoleń i programu wsparcia przez doświadczonych pracowników. Zwiększenie efektywności pracy nowych Przedstawicieli Handlowych w początkowym okresie zatrudnienia (pierwsze 3 miesiące). Dbanie o utrzymanie wysokiej motywacji do pracy nowych pracowników i identyfikacji z firmą. Osoby, które powinny być zaangażowane w proces wdrożenia nowego pracownika: dyrektor sprzedaży, specjalista ds. zasobów ludzkich, specjalista ds. szkoleń, specjalista ds. kadr i płac, przedstawiciel handlowy (z minimalnie rocznym stażem pracy). Przykładowe cele szczegółowe dla powyższego stanowiska, które powinny zostać rozpisane zgodnie z zasadą SMART w tabeli z dokładnie określonymi datami, godzinami, osobami odpowiedzialnymi: Przedstawienie współpracowników i zasad pracy. Fiberon Technologies Inc. specjalizuje się w dostarczaniu komponetów, okablowania, akcesoriów technicznych i urządzeń pasywnych do sieci światłowodowych. Od roku 010 prowadzimy działalność w Polsce dostarczając produkty światłowodowe dla wielu klientów w kraju i zagranicą. KOTAKT: Fiberon Technologies Inc. Oddział w Polsce ul. Krakowska 37-45, bud. B, Wrocław Tel/Fax , Tel saleseu@fiberon.com Przedstawienie pracownika w firmie, omówienie struktury firmy, ogólnych zasad działania, misji, wizji itd. Wysłanie a powitalnego do wszystkich pracowników w firmie. Przekazanie narzędzi pracy wraz ze szczegółowymi instrukcjami użytkowania. Przedstawienie obowiązujących dokumentów i procedur wewnątrz firmowych Regulamin Pracy, Regulamin Wynagrodzenia, obieg dokumentów, opis procedur. Przekazanie informacji o współpracownikach (dane teleadresowe). Przedstawienie listy zadań na pierwszy miesiąc pracy. Przekazanie istotnych informacji o funkcji i ogólnie zadaniach oraz terenie działania nowego pracownika. Szkolenie z obsługi systemu CRM. Cały proces jest oczywiście przykładowy i należy dostosować go do potrzeb konkretnej organizacji. Zawsze jednak powinien zakończyć się sformalizowaną rozmową oceniającą, którą powinien przeprowadzić bezpośredni przełożony, czyli w powyższym przykładnie Dyrektor Sprzedaży. ależy pamiętać, że wdrożenie nowego pracownika to jedno z ważniejszych zadań stojących przed menadżerami. Od nich zależy jak długo będzie trwał proces adaptacji nowego pracownika i jak szybko będzie on efektywnie pracował. I tego procesu nie można odwlekać ani przekładać na inny czas. Motywacja pierwszego dnia trwa tylko jeden dzień i rządzi się tym samym mechanizmem, co mechanizm utraconego klienta. Trzeba będzie włożyć dwa razy tyle wysiłku i dwa razy tyle czasu, aby z powrotem uzyskać ten poziom zaangażowania, a i tak nie mamy pewności czy to nam się uda. FTTx TELECOM ISP DATA CETER CATV Komponenty i urządzenia pasywne do sieci światłowodowych OFERTA: Splitery planarne PLC typu 1x, x Cyrkulatory i filtry światłowodowe Tłumiki światłowodowe stałe i regulowane Adaptery i wtyki światłowodowe Multipleksery CWDM, DWDM, FWDM, WDM Akcesoria czyszczące do złącz światłowodowych Przełącznice światłowodowe Patchcordy, pigtaile, kable wielowłóknowe Kable DAC (Direct Attach Cable) typu SFP+, QSFP+

24 Występują jednak pewne ułatwienia w kierowaniu przeprowadzaniem badań lekarskich pracowników. Wprowadzone ustawą Kodeksu pracy oraz ustawą o ułatwieniu wykonywania działalności gospodarczej ułatwienia dotyczą w szczególności badań wstępnych. Pracodawca nie musi przeprowadzać badań wstępnych, jeżeli pracownicy: są ponownie przyjmowani do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę; przedstawią w ciągu 30 dni aktualne zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskaz a r z ą d z a n i e Rys. 1 Wzór skierowania na badania lekarskie obowiązujący od 1 kwietnia 015 Skierowanie na badania lekarskie jest wydawane w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje osoba kierowana na badania. Obowiązki pracodawcy Badania lekarskie Badania lekarskie pracowników to obowiązek, którego niewypełnienie może słono kosztować pracodawcę. Kodeks pracy przewiduje karę grzywny w wysokości nawet zł, a w niektórych przypadkach pracodawca może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej. Od kwietnia tego roku obowiązuje także nowy wzór skierowania na takie badania. Orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do podjęcia pracy na określonym stanowisku to jeden z podstawowych elementów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. a wstępie należy podkreślić, że wymaganie to dotyczy pracowników, czyli osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru lub mianowania. Rodzaje badań lekarskich Wyróżnia się trzy rodzaje badań lekarskich: wstępne przeprowadzane przed dopuszczeniem pracownika do pracy oraz w przypadku przeniesienia pracownika młodocianego i innego pracownika na stanowisko, na którym występują czynniki szkodliwe dla zdrowia (przekroczenie norm) lub warunki uciążliwe; okresowe przeprowadzane po okresie ustalonym przez lekarza medycyny pracy, widniejącym na zaświadczeniu lekarskim; kontrolne przeprowadzane po niezdolności do pracy trwającej ponad 30 dni. A D A M P I S A R C Z U K, S P E C J A L I S T A D S. B H P zań do wykonywania pracy w warunkach opisanych na skierowaniu na badania lekarskie. W tej sytuacji nowy pracodawca musi stwierdzić, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy, z wyłączeniem osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych. Podstawowe zasady organizacyjne Podstawową zasadą organizacyjną z zakresu bhp jest to, że pracodawca ma bezwzględny zakaz dopuszczania do pracy pracownika, który nie posiada aktualnego orzeczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań do podjęcia pracy na danym stanowisku. ie dopełnienie tego obowiązku może skutkować sankcjami określonymi przez prawo. Dodatkowo należy pamiętać, że badania okresowe i kontrolne powinny odbywać się w godzinach pracy pracownika (co nie znaczy, że muszą się w tych godzinach odbywać bezwzględnie). Kosztami badań lekarskich zawsze obciążony jest pracodawca. Sama ich organizacja musi się odbywać na podstawie umowy zawartej między pracodawcą a poradnią medycyny pracy. Umowa taka powinna zawierać następujące punkty: Strony umowy oraz osoby objęte świadczeniami z tytułu umowy. Zakres opieki zdrowotnej, który w odniesieniu do pracowników powinien obejmować co najmniej te rodzaje świadczeń, do których zapewnienia zleceniodawca jest zobowiązany na podstawie Kodeksu pracy. Warunki i sposób udzielania świadczeń zdrowotnych, a w szczególności: sposób rejestracji osób objętych umową, organizację udzielania świadczeń, tryb przekazywania świadczeń lekarskich o zdolności do pracy lub nauki oraz sposób podania tych informacji do wiadomości zainteresowanych. Sposób kontrolowania przez zleceniodawcę wykonywania postanowień umowy. Obowiązki zleceniodawcy wobec zleceniobiorcy dotyczące: przekazywania informacji o występowaniu czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych wraz z aktualnymi wynikami badań i pomiarów tych czynników; zapewnienia udziału w komisji bezpieczeństwa i higieny pracy działającej na terenie zakładu pracy; zapewnienia możliwości przeglądu stanowisk pracy w celu dokonania oceny warunków pracy; udostępniania dokumentacji wyników kontroli warunków pracy, w części odnoszącej się do ochrony zdrowia. Wysokość należności, sposób jej ustalania, terminy płatności oraz tryb rozliczeń finansowych. Dopuszczalność zlecania przez zleceniobiorcę osobom trzecim niektórych obowiązków wynikających z umowy. Okres zawarcia umowy (nie krótszy niż rok). Sposób rozwiązania umowy za wypowiedzeniem i przypadki stanowiące podstawę rozwiązania umowy ze skutkiem natychmiastowym. Tryb rozstrzygania sporów związanych z realizacją i rozliczeniem finansowym umowy. Oprócz powyższego należy pamiętać, że badanie lekarskie nie odbędzie się bez skierowania na takowe badanie. Od 1 kwietnia 015 r. obowiązuje nowy wzór skierowania. Wzór oraz sposób jego wypełnienia przedstawiono na rys. 1. Katalog kar za dopuszczenie pracownika do pracy bez ważnego orzeczenia lekarskiego Sankcje za dopuszczenie pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego, na jakie narażony jest pracodawca, wynikające z Kodeksu pracy, ograniczają się do kary grzywny, która może zawierać się w widełkach od 1000 do zł. atomiast w określonych przypadkach pracodawca lub osoba kierująca pracownikami może odpowiadać również karnie. Odpowiedzialność karna za niedopełnienie obowiązków w zakresie bhp, jaka może ciążyć na pracodawcy i pracowniku kierującym pracami, zawiera się w trzech paragrafach kodeksu karnego przedstawionego poniżej: 1. Kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. 3. ie podlega karze sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo. Podsumowując za brak aktualnego orzeczenia lekarskiego winny jest pracodawca.. (oznaczenie pracodawcy). (miejscowość, data) SKIEROWAIE A BADAIA LEKARSKIE (wstępne/okresowe/kontrolne* ) ) Działając na podstawie art. 9 4a ustawy z dnia 6 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. Z 014 r. poz.150, z późn. zm.), kieruję na badania lekarskie: Pana/Panią* ) (imię i nazwisko) JA KOWALSKI nrpesel** ) zamieszkałego/zamieszkałą* ) WARSZAWA , MEDYCZA 100/100 (miejscowość, ulica, nr domu, nr lokalu) zatrudnionego/zatrudnioną* ) lub podejmującego/podejmującą* ) pracę na stanowisku lub stanowiskach pracy: PRACOWIK BIUROWY określenie stanowiska/stanowisk* ) pracy*** ) praca przy komputerze pow. 4 godzin na dobę, obsługa klientów, obsługa korespondencji, praca w pozycji siedzącej Opis warunków pracy uwzględniający informacje o występowaniu na stanowisku lub stanowiskach pracy, czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub czynników uciążliwych i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy, z podaniem wielkości narażenia oraz aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tym stanowisku/stanowiskach należy wpisać nazwę czynnika/czynników i wielkość/wielkości narażenia**** ) : I. Czynniki fizyczne: OŚWIETLEIE ELEKTRYCZE (wpisać wyniki pomiarów) PROMIEIOWAIE ELEKTROMAETYCZE II. Pyły: III. Czynniki chemiczne: IV. Czynniki biologiczne: V. Inne czynniki, w tym niebezpieczne: PRACA PRZY KOMPUTERZE POWYŻEJ 4 ODZI A DOBĘ W POZYCJI SIEDZĄCEJ Łączna liczba czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub czynników uciążliwych 3 i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy wskazanych w skierowaniu:. (podpis pracodawcy) Objaśnienia: *) iepotrzebne skreślić. **) W przypadku osoby, której nie nadano numeru PESEL seria, numer i nazwa dokumentu stwierdzającego tożsamość, a w przypadku osoby przyjmowanej do pracy data urodzenia. ***) Opisać: rodzaj pracy, podstawowe czynności, sposób i czas ich wykonywania. ****) Opis warunków pracy uwzględniający w szczególności przepisy: 1) wydane na podstawie: a) art. 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1974 r. Kodeks pracy dotyczące wykazu substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, b) art. 1 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1974 r. Kodeks pracy dotyczące wykazu szkodliwych czynników biologicznych, c) art. 7 ustawy z dnia 6 czerwca 1974 r. Kodeks pracy dotyczące badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, d) art. 8 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1974 r. Kodeks pracy dotyczące wykazu najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, e) art. 5 pkt 1 ustawy z dnia 9 listopada 000 r. Prawo atomowe (Dz. U. z 014 r. poz. 151) dotyczące dawek granicznych promieniowania jonizującego; ) załącznika nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. r 69, poz.33, z późn. zm.) 46 ICT Professional Lato 015 (nr 7)

25 t r e n d y t e l e w i z j a Wojna totalna Marketing automation Jak wprowadzić telewizję do swojej sieci? Ł U K A S Z S U K I E I K Co zrobić, aby z dostawcy Internetu stać się Operatorem Telekomunikacyjnym? Jakie rozwiązanie wybrać, aby wdrożyć telewizję IPTV w swojej sieci? W poprzedniej odsłonie Wojny totalnej wskazywaliśmy przewagi naszej lokalnej marki nad międzynarodowymi dostawcami. Pisaliśmy też o tym, jak pozyskać lojalnego klienta. W końcu udało nam się go zdobyć, ale co teraz? a wstępie załóżmy, że to klient z reklamy. Ktoś, do kogo dotarły nasze dobrze zorganizowane i zaadresowane treści. Czy w związku z tym podpisanie umowy to koniec? Czy w ten sposób uzyskamy maksymalny zwrot z każdej zainwestowanej w akcję złotówki? Okazuje się, że nie. Umowa jest bowiem jak uścisk dłoni z sąsiadem, który właśnie wprowadził się obok. Teraz tę relację trzeba pielęgnować. Kowalski, zainteresowany naszą marką, zostawia nam informacje o sobie. Ciasteczka, aktywność w social media, ankiety, wreszcie informacje zebrane przez handlowców w terenie czy biuro obsługi klienta. Wszystkie te dane są na wagę złota, jednakże podstawowym błędem jest to, że traktujemy je rozłącznie i często lekceważymy. Warto wiedzieć, że, wystarczą dobre narzędzia i trochę pomysłowości, żeby dzięki tym wiadomościom usprawnić nasz produkt i poprawić sprzedaż. Jeśli już dowiemy się, kim jest Kowalski i jakie ma potrzeby, łatwiej nam będzie na nie odpowiedzieć. Science fiction? Wcale nie. W gąszczu rynkowych usług pomagających w kompleksowym badaniu klienta, jest oczywiście sporo narzędzi drogich, ale do rajdu w Mikołajkach nie potrzebujemy przecież bolidu F1. W wielu przypadkach system jesteśmy w stanie zorganizować sami, najważniejsza jest pomysłowość. R O B E RT K U B I C A, D O M I I K Ł A C I A K, M E A KOFIURATO R. P L John Wanamaker, jeden z pionierów marketingu, wypowiedział ponad 100 lat temu słynne zdanie: Połowa pieniędzy, które wydaję na reklamę, marnują się. Problem w tym, że nie wiem, która to połowa. Marketing automation jak zacząć? Problemy, jakie generuje praca z dużą ilością danych, pozyskanych dodatkowo z różnych źródeł, można rozwiązać, tworząc wspólne środowisko pracy działów marketingu i sprzedaży, popularnie nazywane marketing automation. Jest to przede wszystkim zebrana i przeanalizowana wiedza na temat klientów oraz narzędzia, które Twoich odbiorców i ocenią ich pod kątem dojrzałości zakupowej. System MA sam wyznaczy osoby wymagające poszerzenia wiedzy o Twojej ofercie, zbudowania potrzeby skorzystania z usług czy uświadomienia potencjału i nowych możliwości, jakie dają Twoje produkty. Budowę MA warto rozpocząć od dobrze dobranego systemu CRM, który pozwoli nam na dowolne modyfikacje i szybkie dostosowanie do aktualnych potrzeb. Do takiego systemu możemy włączyć kolejne moduły analityczne lub obsługujące kanały sprzedaży. W efekcie za jakiś czas powinniśmy mieć możliwość automatycznego tworzenia profili behawioralnych naszych klientów. Te z kolei umożliwią nam przygotowanie z nimi spójnej komunikacji, niezależnie od kanału, którym klient będzie się komunikował z naszą firmą (Facebook, strona www, rozmowy telefoniczne, ulotki itd.). Analizując zachowania klienta i jego historię zakupową, możemy przewidzieć, kiedy klient kolejny raz kupi produkt zużywający się, dokupi materiały eksploatacyjne lub rozszerzy abonament wykorzystywanej usługi. Analizując to, co kupili i przeglądali klienci, możemy łatwo określić typowe dla nich cykle zakupowe i prognozować przyszłe potrzeby, a dzięki automatyzacji system powinien wysłać w odpowiednim momencie ofertę dopasowaną do konkretnego klienta. Internet Rzeczy, marketing prowadzony przez rzeczy Zmiana związana ze zbliżającą się do nas wielkimi krokami erą Internetu Rzeczy dotyczy przede wszystkim sposobu tworzenia faktycznej wartości. Zdolność jej oceniania przejmą w przyszłości same produkty! W założeniu: artykuły spożywcze kupi za nas lodówka, pralka wybierze najlepszy proszek do prania, a ekspres poprosi o oryginalną kawę z nie mniejszą skutecznością niż drukarka domagająca się nowego kartridża. Świat przyszłości będzie światem zautomatyzowanym, a istotnym pytaniem jest, kto tę zmianę będzie obsługiwał? Czy lodówka będzie się komunikować przy pomocy domowego wi-fi, czy będzie miała swój Internet wliczony w cenę? Znów przywodzi to na myśl science fiction, ale to science, nie fiction. Ważne jest, byśmy na nadejście tej rzeczywistości byli przygotowani. Wdrożenie systemu marketing automation może nam w tym znacznie pomóc, bo jeśli zaprzyjaźnimy się z Kowalskim, to polubi nas także jego lodówka. Lokalny operator staje dziś przed decyzją o wdrożeniu telewizji dla swoich abonentów. Operator ma sieć IP, więc naturalnym dla niego jest uruchomienie usługi w technologii IPTV. Możliwość oferowania pakietów Internet + Telewizja to skok z bycia lokalnym dostawcą Internetu do bycia Operatorem Telekomunikacyjnym. Operator mówi: o dobra, chcę móc oferować telewizję, ale jak to zrobić? a te pytania postaram się odpowiedzieć w cyklu artykułów, które ukażą się w kilku najbliższych numerach ICT Professional. Walka o duży pokój Twojego abonenta Od zawsze telewizja była linearna, to oznacza, że telewidzowie oglądają kanały według ramówki. Ta forma jest oczywista i zgodnie z badaniami ciągle pożądana. Zawsze będziemy chcieli oglądać programy na żywo szczególnie wydarzenia sportowe. Od wczoraj już mamy do dyspozycji inne formy konsumpcji treści takie jak: wideo na życzenie VOD, Pay per View, dostęp do kanałów z komputera, smartfona czy tableta (Multiscreen). Abonenci mogą nagrywać programy na lokalnym dysku (PVR) oraz pauzować i przewijać telewizję na żywo (Timeshifting). Dziś zgodnie z trendami na rynku telewizji wchodzą nowe możliwości. etwork PVR pozwala abonentom na korzystanie z nagrywania telewizji w chmurze, nie muszą już kupować dekoderów z dyskiem. Dostęp do programów sprzed paru dni (Catchup TV). TimeShifting w chmurze to dużo lepsze rozwiązanie niż lokalna nagrywarka, nie ogranicza nas tylko do czasu przełączenia kanału. W ogromie kanałów, materiałów na życzenie, powstają inteligentne systemy rekomendacji treści dostosowujące się do preferencji abonenta. Płynie z tego wniosek taki, że należy wdrożyć takie rozwiązanie, które daje szansę oferowania usług, których klient dziś oczekuje. Jaka jest moja strategia marketingowa? Teoria i praktyka mówi, że są tylko dwie strategie: przywództwa kosztowego i cenowego lub różnicowania się. Strategia cenowa - trzeba mieć skalę. Koszt, a co za tym idzie cena usług u dużego operatora ogólnopolskiego zawsze może być niższa. Wniosek: tylko różnicowanie się ma szansę dać efekt w średnim i długim okresie. W kolejnych wydaniach ICT Professional będziemy się bliżej przyglądać poszczególnym obszarom, które operator musi zorganizować i zajmować się nimi w trybie ciągłym. Obszary: licencje na treść (kanały, VOD, multiscreen, catchup, npvr), billing abonentów (wiele pakietów, promocje, zmiany produktów w czasie), rozliczenia z nadawcami, rozliczenia z OZZ, technika, marketing i sprzedaż, pakiety i ceny, obsługa klienta, kwestie prawne, logistyka STB. Operator, który chce oferować telewizję swoim abonentom ma możliwość wybrania rozwiązania spośród kilku wariantów wdrożenia telewizji. Każde z rozwiązań ma wady i zalety, które omówię w kolejnym artykule. 48 ICT Professional Lato 015 (nr 7)

26 t e l e w i z j a t e l e w i z j a Fibre to the TV owy wymiar e-rozrywki Dzisiejszy audiowizualny krajobraz rozrywki zmienia się w szybkim tempie. Podczas gdy usługi i aplikacje telewizyjne nieustannie się mnożą i doskonalą, obecna infrastruktura telekomunikacyjna jest niewystarczająca, aby nadążyć w tym wyścigu w kierunku innowacji. W obliczu braku osiągów, FTTH jest jedynym niezawodnym rozwiązaniem, które umożliwi poradzenie sobie z takim postępem w rozrywce domowej wyjaśnia adia Babaali, dyrektor ds. komunikacji FTTH Council Europe. Większość firm wiodących w przemyśle rozrywki domowej zgadza się z jedną rzeczą: telewizja wciąż ma przed sobą lata świetności. W Europie zostały rozpowszechnione usługi triple play, podczas gdy quadruple play zyskuje popularność, możliwość powtórki i video na życzenie uważa się za podstawowe usługi, a wysoka rozdzielczość HD staje się normą. Wymagania konsumentów wzrastają z każdym dniem, a widzowie pragną możliwości oglądania ulubionych programów w dowolnym momencie i w możliwie najwyższej jakości. Zaczęli również oczekiwać większego wyboru treści, dodatkowych usług, personalizowanych informacji i pewnego stopnia interaktywności zauważa adia Babaali. Obecnie, zakupy, przechowywanie i oglądanie treści multimedialnych jest proste dzięki rozwojowi chmur obliczeniowych i technologii realizacji płatności. etflix, wiodąca na świecie sieć telewizji internetowej i video streamingu, prowadziła w ostatnich latach strategię rozległej ekspansji. Obecnie oferuje ponad 60 milionom użytkowników w 60 krajach, ponad miliard godzin programów telewizyjnych i filmów na miesiąc. Telewizja UHD Kolejną kwestią jest powstanie telewizji ultrawysokiej rozdzielczości (UHD): ten standard nowej generacji obejmuje rozdzielczości 4k i 8k, zwanymi tak ponieważ obsługują one w rozdzielczości poziomej odpowiednio 4 i 8 tysięcy pikseli. Im więcej pikseli tym lepszej jakości jest obraz telewizyjny, a przez to zapewniają one najlepszą optyczną rozdzielczość dostępną dla telewizji cyfrowej. Większość treści UHD przeznaczona jest obecnie dla usług video streamingu na życzenie, takich jak etflix czy nagrania z telewizji satelitarnych, co oznacza że potrzebują łącz o ultrawysokiej przepustowości mówi adia. Podczas gdy ta ekspansja jest istotna dla widzów TV w kwestii usług rozrywki domowej, powinniśmy zastanowić się czy obecna infrastruktura telekomunikacyjna jest w stanie utrzymać taki rozwój. Dzisiejsza telewizja kablowa i połączenia internetowe nie będą w stanie sprostać rozsnącemu zapotrzebowaniu na wysoką przepustowość łącza, która jest niezdbędna w przypadku tego postępu. I choć zmiany w tej kwestii są zauważalne, telewizja wciąż dociera do większości domostw poprzez tradycyjne i często przestarzałe sieci miedziane lub kable koncentryczne, które ograniczają usługi i powstrzymują rozwój technologii nadawania programów dodaje Babaali. Kolejnym ważnym aspektem jest jakość usług. - Każdy z nas doświadczył kiedyś ogromnej frustracji, gdy film akcji zatrzymał się w najbardziej ekscytującym momencie, wyświetlając informację o buforowaniu, ponieważ ograniczenia techniczne spowodowały chwilową redukcję przepustowości łącza. W przypadku chęci uzyskania doznań pierwszej klasy, zwykłe oferty przepustowości nie są już wystarczające. Co więcej, obecnie bardzo często zdarza się, że kilku mieszkańców jednego domostwa ogląda w tym samym czasie kilka różnych programów. Wyobraźcie sobie prędkość łącza, która jest wystarczająca, aby obejrzeć program w zadowalającej jakości. astępnie podzielcie tę prędkość na ilość osób oglądających telewizję, grających, używających VoiP-a i przesyłających dane przez Internet w tym samym czasie. Jako, że cyfrowe treści video ewoluują w bogatsze formaty, a telewizja staje się centrum łączącym wiele urządzeń w domu, zapotrzebowanie na wiekszą wydajność infrastruktury sieci będzie ciągle wzrastało. Jedynie FTTH jest w stanie sprostać tym wymogom, pozwalając każdemu użytkownikowi cieszyć się bezproblemowym streamingiem wybra- nych treści, ulepszając przy tym domową rozrywkę o usługi takie jak dekodery video na życzenie, smart TV czy systemy bezpieczeństwa wyjaśnia adia. owe, interaktywne sposoby korzystania z telewizji prowadzą do narastających zależności pomiędzy transmisją i łączem szerokopasmowym. Operatorzy i nadawcy treści powinni więc działać w zgodzie z tym trendem. We Francji zmagania, aby dostarczać telewizję drogą światłowodową zmieniły się w tym roku na lepsze. Dwa główne francuskie telecomy, Orange i Bouygues Telecom, ogłosiły w tym roku zainwestowanie ogromnej części ich budżetu we wdrożenie światłowodów. Ich zaawansowane narzędzia i rozwiązania czynią niezwykle łatwym łączenie ze sobą domów, apartamentowców i całych bloków. Światłowody oferują nieprzebrane możliwości rozwoju przepustowości łącza, a w przyszłości wszelkie modyfikacje będą możliwe przy użyciu aktywnych urządzeń, bez konieczności zastąpienia samych światłowodów. Światłowody utorują także drogę do nowych usług takich jak UHD TV. Telwizja przyszłości zrealizuje w pełni swój potencjał wyłącznie jeśli będzie napędzana przez światłowody - najnowocześniejsze, najtrwalsze i najbardziej opłacające się rozwiązanie. FTTH zapewnia najwyższe prędkości, zarówno pobierania jak i wysyłania. Wysoka i stabilna przepustowość łącza światłowodowego gwarantuje lepszą jakość audio i video, wysoką ilość kanałów, mniej zakłóceń, interaktywne możliwości, lepsze zabezpieczenia i ochronę transakcji online. W skrócie, FTTH jest nie tylko jedynym rozwiązaniem zdolnym do utrzymania obecnego postępu, ale także wpływającym znacznie na przyszły rozwój przemysłu rozrywki domowej podsumowuje adia. adia Babaali Dyrektor ds. komunikacji FTTH Council Europe Prawdy i mity o etv bez ściemy W maju usługa etv obchodziła rocznicę swojej premiery, kiedy to na 14. Konferencji KIKE, zapowiedziano prawdziwą reviolucję dedykowaną operatorom ISP chcącym uruchomić telewizję pod własną marką, bez kosztownych inwestycji. Dziś nasuwa się pytanie czy faktycznie usługa pojawiła się w dobrym momencie? Co się z nią działo przez ten rok? Czy zaproponowany model się sprawdził? M A R I U S Z F I L I P I A K, P R E Z E S Z A R Z Ą D U E V I O B A R T E K W I C I J O W S K I, D Y R E K T O R D S. S P R Z E D A Ż Y A R T Y K U Ł S P O S O R O W A Y lizować wdrażanie, tak by usługa była gotowa do produkcyjnego uruchomienia telewizji u abonentów. Doskonale wiemy, że każda sieć posiada swoje własne wytyczne, zależne od wielu zewnętrznych czynników (zastosowania technologia, przepustowość urządzeń, możliwość odbioru multicastu). Przez ostatni rok skupiliśmy się na technologicznym dopracowaniu usługi tak, by operatorzy mogli odbierać multicasty dosyłane przez EVIO za pomocą łączy transmisji danych mniejszych niż 1 B. Mit: Proces uruchomienia multicastu w sieci operatora, to żmudna praca ciągnąca się tygodniami, a nawet miesiącami. Prawda: a szczęście to wcale tak nie wygląda. Choć rozpoczynając pierwsze wdrożenia usługi z operatorami ISP naturalnie napotykaliśmy trudności, których rozwiązanie było dla nas dobrą nauką. Doświadczenie zdobyte na przestrzeni tego roku, pozwoliło nam na optymalizację procesu. Dzisiaj wiemy, że uruchomienie multicastu w sieci operatora, przy dobrej logistyce pracy, może zająć kilka godzin. Kluczowa jest komunikacja i zrozumienie tematu. Mit: iemożliwe jest podpisanie dwudziestu umów z nadawcami w ciągu 3 tygodni. Prawda: Z nami się da, mimo iż są na polskim rynku nadawcy, z którymi podpisanie umowy licencyjnej ciągnie się miesiącami. Czasem chodzi tylko o banalne wyprodukowanie umowy po zaakceptowaniu warunków oferty. Tymczasem etv i pakiet START, to propozycja darmowego pośrednictwa w zawieraniu umów operatora ISP z nadawcą. Dzięki ułożonej współpracy pomiędzy EVIO a nadawcami, możliwe jest podpisanie umów licencyjnych nawet w ciągu -3 tygodni. Oczywiście przy zaangażowaniu i chęci operatora w tym zakresie. Mit: ie da się wypromować marki operatora ISP, tak aby była kojarzona z telewizją. Prawda: A dlaczego nie? Przecież by móc działać w dzisiejszych realiach i konkurować Wiadomo jest, że nie wszystkie rewolucje wybuchem powalają od razu mury. Są takie, które niczym regularnie spadające krople, drążą kamień, czekając na właściwy moment, by go rozsadzić. Propozycja EVIO od początku zakładała dynamiczny rozwój, jednakże realnie dostosowany do potrzeb konkretnych operatorów ISP, również z uwagi na specyfikę środowiska, gdzie usługa etv była wdrażana. Wiedzieliśmy, że postawa branży będzie prezentowała pewien dystans, bo przecież to w polskiej mentalności wpisane jest zdanie a gdzie jest haczyk?. Wiedzieliśmy także, że kluczowym elementem jest czas, bo wprowadzając usługę, musieliśmy liczyć się z tym, iż są obszary, i w zakresie technologii, i w zakresie sprzedaży, na których etv musi się najwpierw sprawdzić, zanim zapuści korzenie. Zainteresowania i dyskusji na temat etv jest wiele. Usługa jest obserwowana przez branżę, a jej rozwój komentowany. To naturalna konsekwencja, gdy wprowadza się inicjatywę odbiegającą od powszechnie obowiązujących kierunków. Według niektórych głosów, o sukcesie decydują liczby. Oczywiście, że tak szczególnie jeśli reprezentują tendencję wzrostową. Jednakże sukces to pojęcie, o którym możemy rozmawiać dopiero z perspektywy długofalowej. Tymczasem na tym etapie, należy zadbać o to, by wprowadzana oferta była dobrze znana i dobrze funkcjonowała. Będąc świadomi takiej kolei rzeczy, dajemy czas czasowi, odpowiadając natomiast chętnie na wszystkie dociekliwe pytania. Bez ściemy. Mit: etv to jeden gotowy model współpracy, szyty na jeden wzór z konkretnym pakietem, do którego operator musi się dostosować. Prawda: ie jeden, tylko tyle ile trzeba! Bo to dzięki indywidualnemu podejściu do potrzeb operatora jesteśmy w stanie optymana rynku usług z innymi operatorami, konieczne jest posiadanie oferty, dzięki której można się wyróżnić. Tym wyróżnikiem powinna być siła marki, która funkcjonuje lokalnie, która zna potrzeby abonenta i na nie odpowiada. Jak najbardziej można, wręcz należy wypromować własną ofertę TV, dostosowaną do lokalnej społeczności. Mit: Każdy dostawca rozwiązań w modelu trójstronnym pobiera stałe opłaty, nie mające nic wspólnego z liczbą abonentów, do których usługę dostarcza operator. Prawda: My tak nie pracujemy. asz sukces jako dostawcy zaczyna się wtedy, gdy zaczyna zarabiać operator. Dzięki temu, iż brak jest konieczności uiszczania opłat dla nadawców z tytułu minimów gwarantowanych operator zarabia już od pierwszego abonenta. Rozliczamy się tylko za aktywnych abonentów. Mit: Przy szybko rosnącej liczbie współpracujących operatorów i abonentów końcowych nie da się utrzymać wysokiej jakości dostarczanego sygnału. Prawda: Oczywiście, że się da. Szukaliśmy i sprawdzaliśmy najlepsze rozwiązania w naszej sieci szkieletowej, by dostosować ją do obsługi dużej liczby operatorów. Kolejne wyzwania pozwoliły nam przygotować tak sieć, by sprostała odbiorowi usługi przez wielu partnerów i abonentów końcowych. a dzień dzisiejszy liczba wdrożeń przeprowadzonych i przeprowadzanych, świadczy o tym, że usługa etv znalazła swoje miejsce na rynku operatorów ISP. Od strony technologicznej zrobiliśmy wszystko, by proces uruchomienia przebiegał sprawnie i był dostosowany do lokalnych warunków. Tymczasem problem jaki się pojawił, dotyczył braku doświadczenia części operatorów w sprzedaży usługi telewizji. Podczas warsztatów sprzedażowych, przeprowadzonych w ramach Pierwszego Kongresu etv na jesieni zeszłego roku, podjęliśmy zobowiązanie stworzenia możliwości wsparcia w tym temacie naszych partnerów. Stąd też stworzenie w naszych strukturach nowego działu sprzedaży abonenckiej, który będzie realizował aktywną sprzedaż usługi TV w sieciach naszych operatorów. To również innowacyjna propozycja, która jak wszystkie wprowadzane przez EVIO projekty, jest odpowiedzią na głosy dobiegające od strony tych, dla których istniejemy. Odpowiedzi na zadane wyżej pytania według nas są pozytywne. 50 ICT Professional Lato 015 (nr 7) 51

27 d a t a c e n t e r Data Center as a Service Beyond.pl, modernizuje i oferuje pełne wsparcie w zakresie usług IT Kolokacja, Prywatny Box, Chmura dla Biznesu, Virtualne Data Center i Disaster Recovery komplementarne rozwiązania pozwalają klientom Beyond.pl w pełni wykorzystać Data Center as a Service. Małgorzata Bieńkowska, Key Account Manager Beyond.pl, przedstawia nowe rozwiązania z poznańskiego centrum danych. Virtual Data Center to nowość na polskim rynku. Jakie korzyści oferuje Państwa klientom? Virtual Data Center pozwala na zastąpienie infrastruktury IT pakietem korzyści rozliczanym w ramach usługi i tylko za faktyczne wykorzystanie. Takie rozwiązanie pozwala biznesowi skutecznie obniżyć koszty działań IT. Jednocześnie dzięki zaimplementowanym mechanizmom redundancji oraz wykorzystaniu profesjonalnego centrum danych wydatnie zwiększa poziom bezpieczeństwa i dostępności usługi. Jednocześnie Virtual Data Center oferuje znacznie więcej niż prywatna chmura obliczeniowa. Dzięki usłudze masz pewność kontroli nad wszystkimi warstwami rozwiązania - od profesjonalnego centrum danych Beyond.pl po systemy wirtualizacji i łączność. Trudno o większą pewność wybranego rozwiązania! W ramach usług centrum danych oferują Państwo oprócz kolokacji Prywatny Box. Czym jest to rozwiązanie? Prywatny Box to dedykowana firmie, dopasowana do potrzeb biznesowych własna serwerownia w postaci wyodrębnionego modułu w profesjonalnym centrum danych. Dzięki niej biznes korzysta ze wszystkich benefitów, jakie wynikają z posiadania własnego centrum danych w danej lokalizacji geograficznej, bez konieczności inwestowania czasu i środków w budowę własnego ośrodka. Prywatny Box jest wydzielony w centrum danych Beyond.pl w stopniu zgodnym z najbardziej wygórowanymi oczekiwaniami. Wyróżnia nas na rynku niespotykana swoboda wyboru parametrów usługi i możliwość pełnego outsourcingu działań dzięki wykorzystaniu usługi administracji i obsługi zasobów klienta przez dedykowany zespół inżynierów Beyond.pl owością jest również rozwiązanie vdisaster Recovery Center. Czy ta usługa cieszy się zainteresowaniem? Coż, nagłych wypadków losowych nie można przewidzieć. Można natomiast uchronić się przed ich konsekwencjami, teraz także dzięki rozliczeniu w modelu usługi bez potrzeby drogich inwestycji! vdisaster Recovery Center (vdrc) to bezpieczeństwo zachowania dostępności zasobów IT firmy bez konieczności zakupu dodatkowego sprzętu. Pozwala na niwelacje kosztów inwestycyjnych, a jednocześnie daje gwarancję odporności na nagłe zdarzenia losowe w firmie. Dzięki Centrum Zapasowym w formie usługi można swobodnie prowadzić działania bez obaw przed utratą danych czy zerwaniem kontaktu z klientem. vdisaster Recovery Center to nie tylko szybkość i pewność dostępności, ale też swoboda konfiguracji zakresu synchronizacji dostosowana do zakresu Business Continuity Plan i możliwość odwzorowania środowiska produkcyjnego do celów testowych i deweloperskich. Jeśli mówimy o elastyczności, to należy wspomnieć o Państwa Chmurze dla Biznesu. Beyond.pl jest jednym z liderów polskiego cloud computingu, jakie teraz nowości oferujecie Państwo klientom, dla których liczą się głównie oszczędność i bezpieczeństwo? Wybierając Chmurę dla biznesu, można uruchomić, przetwarzać lub przechowywać dowolne zasoby firmowe w Beyond.pl. Zapewniamy wszystkie korzyści oferowane przez chmurę obliczeniową przy zachowaniu pełnej kontroli i bezpieczeństwa aplikacji dla biznesu. Usługę Chmura dla biznesu w Beyond.pl można poszerzyć o wsparcie w zarządzaniu. Dzięki temu firma otrzyma połączenie sprawdzonych technologii dedykowanych biznesowi i wysokiej jakości obsługi. A R T Y K U Ł S P O S O R O W A Y Rozwiązanie Beyond.pl bazuje na wielu sprawdzonych konfiguracjach sprzętowych i programistycznych. Odpada więc dylemat Vmware czy Hyper-V. asz zespół ma certyfikacje, wsparcie i doświadczenie w tworzeniu infrastruktur opartych na rozwiązaniach od obu dostawców i zarządzaniu tymi infrastrukturami skutecznie zapewniając biznesowi wsparcie dedykowane jego potrzebom. Mówiąc o Beyond.pl nie sposób nie wspomnieć o Państwa nowej serwerowni. Zgadza się. owe centrum danych Beyond.pl to największy tego typu obiekt w Polsce, którego pierwszy etap przekroczy mkw powierzchni. ieosiągalny do tej pory w regionie współczynnik PUE poniżej 1,1 zapewnia nowej inwestycji miano green data center. Co równie ważne - nasza nowa inwestycja to najwyższy w regionie standard bezpieczeństwa potwierdzony certyfiakcją TIER IV. Małgorzata Bieńkowska Key Account Manager Beyond.pl Obowiązek chętnie przyjmę, czyli obsługa PLI CBD na życzenie A A W A LT E R, D Z I A Ł U S Ł U Ł O S O W Y C H W 3 S S. A. A R T Y K U Ł S P O S O R O W A Y Platforma Lokalizacyjno Informacyjna z Centralną Bazy Danych (PLI CBD) to projekt, który swoim zasięgiem obejmuje wszystkich operatorów telefonii w kraju, więc także nas i naszych operatorskich klientów. adzorujący go Urząd Komunikacji Elektronicznej określił dwa główne cele PLI CBD usprawnienie funkcjonowania systemu pozyskiwania informacji o lokalizacji abonenta wzywającego pomocy (pod numery alarmowe, w tym 11) oraz usprawnienie procesów związanych z przenoszeniem numerów przy zmianie operatora czytamy na stronie internetowej UKE. Komunikacja w procesie przenoszenia numeracji Dla wszystkich operatorów jasne jest, że zgodnie z obowiązującym Prawem Telekomunikacyjnym oraz właściwymi dyrektywami unijnymi, każdemu abonentowi, który zdecyduje się zachować swój numer przy zmianie dostawcy, należy zapewnić aktywację numeru telefonicznego u nowego operatora w ciągu jednego dnia roboczego. Przeniesienie numeracji odbywa się za pośrednictwem systemu PLI CBD. Wypracowanie modelu Wielu operatorów ma z procesem przenoszenia numerów duży problem, a droga do jego zakończenia bywa trudna i męcząca najczęstszym problemem w przeniesieniu numeracji jest brak lub bardzo spóźniona już odpowiedź ze strony Operatora Dawcy co powoduje, iż numer nie może zostać przeniesiony w ciągu jednego dnia roboczego. Podstawą sukcesu są zatem bardzo dobre kontakty z operatorami, wzajemne zrozumienie i współdziałanie, a także doskonała znajomość procedur i samego systemu PLI CBD. Jest to dla nas pewien model działania, który wypracowaliśmy na tyle, by Schemat przedstawia komunikację w procesie przenoszenia numeracji. Docelowo, wszystkie informacje i wszystkie numery przeniesione od operatorów będą w bazie PLI CBD. móc zajmować się tym na zlecenie innych operatorów. Przenoszenie numeracji oraz obsługa systemu PLI CBD stanie się u nas taką samą usługą telekomunikacyjną, jak wszystkie inne, które na co dzień realizujemy: rozpoczynanie połączeń, zakańczanie połączeń, rozgłaszanie numeracji. a poznanie PLI CBD poświęciliśmy sporo czasu szkolenia, warsztaty, wspólne opracowanie zasad, nawiązanie kontaktów. Szczegóły oferty Ofertę współpracy przy obsłudze systemu PLI CBD kierujemy do wszystkich operatorów telefonii, którzy tę część swoich obowiązków chcieliby zlecić zewnętrznemu dostawcy. Specjaliści z działu usług głosowych w 3S pomagają operatorom w kontaktach z UKE, w dopełnieniu wszystkich formalności, wyjaśnianiu nieścisłości w komunikatach, ale przede wszystkim udzielają istotnego wsparcia technicznego na każdym etapie współpracy. Klient może liczyć na fachową pomoc w podłączeniu i uruchomieniu systemu, przygotowaniu baz referencyjnych, a także na obsługę komunikatów i wysyłanie ich do PLI CBD. Zapewniamy przy tym niezbędne oprogramowanie, wszystkie poprawki i aktualizacje. Anna Walter specjalista w zespole wsparcia działu usług głosowych 3S. Od 3 lat współpracuje z wszystkimi operatorami telekomunikacyjnymi w Polsce. Zespół wsparcia kierowany przez Annę Walter realizuje takie procesy jak: przenoszenie numeracji dla klientów 3S oraz innych operatorów, rozliczanie połączeń oraz obsługiwanie systemu PLI CBD. 3s 5 ICT Professional Lato 015 (nr 7) 53

28 k a r t a k a t a l o g o w a k a r t a k a t a l o g o w a PATCHCORDY ZBROJOE Q-FIBER ZESTAW PRODUKTÓW ipasolik PRACUJĄCYCH W MODULACJI 048QAM Producent: DLL Partners Sp. J. Oficjalny dystrybutor: Ex.T Sp. z o.o. Typ Full Outdoor Wzrost przepływności względem 56QAM o 38% Rodzaje urządzeń ipasolik 100A/00A Mikołaja Reja Police k/szczecina al. J. Mireckiego Sosnowiec ipasolik 400/400A tel faks biuro@dll.com.pl tel firma@ext.com.pl ipasolik IX ipasolik QAM 048QAM iap ODU IA ODU Patchcordy Zbrojone Q-Fiber to wysokiej klasy produkty technologii światłowodowej zapewniające transmisje sygnałów optycznych w trudnych warunkach środowiskowych. Ochrona mechaniczna włókien światłowodowych w przypadku nacisku na patchcord z siłą do 1000 [/100mm] możliwa jest dzięki zastosowaniu bardzo wytrzymałego oplotu ze stali nierdzewnej. Zapewnia to ochronę przed uszkodzeniem wywołanym nadepnięciem na patchcord przez dorosłą osobę. Specjalna konstrukcja spełnia również funkcje ochrony przed gryzoniami. Średnica zewnętrzna kabli używanych do produkcji patchcordów zbrojonych jest odpowiednikiem standardowych wymiarów, oznacza to że nie zajmują one więcej miejsca w porównaniu do standardowych kabli. Patchcordy zbrojone to idealne rozwiązanie dla przemysłu, monitoringu oraz dla sieci FTTX. Każdy produkt wytwarzany jest ściśle z zamówieniem klienta, co powoduje, że patchcordy Q-Fiber mogą być wykonywane w dowolnej konfiguracji. Właściwości: Dowolna długość (tolerancja dla długości do 3 m: 3%, powyżej: 1%), Kable LSOH, Wytrzymałość kabla na nacisk 1000 [/100mm] oraz na rozciąganie 1000, Ceramiczna ferrula złączy, Zgodność z normami Z-05/TP SA-044, Z-96/TPSA-07, IEC 61754, IEC 61755, Zgodność z normą RoHS. Standard polerowania: Flat, PC, UPC, APC 8, APC 9. Zastosowanie: Telekomunikacja, CATV, Monitoring, Przemysł, Sieci LA, MA, WA, FTTx. Rynek radiolinii nie stoi w miejscu. ajwięksi producenci radiolinii ciągle pracują nad ulepszeniem transmisji drogą radiową. EC posiada najnowsze rozwiązania technologiczne. Aktualnie 1bE na przysłowiowym radiu to nic nadzwyczajnego, a modulacje 048QAM (dzięki którym można uzyskać więcej przepływności w danym kanale) są już pewnym standardem w nowych radiach ECa. Wzrost przepływności względem 56QAM wynosi +38%. W niedalekiej przyszłości będziemy pokazać modulację 4096QAM oraz modulacje skrętne. Seria produktów linii radiowych pracujących w 9 stopniowej modulacji: URZĄDZEIE ipasolik100a WYJŚĆ RADIOWYCH Z JEDEO URZĄDZEIA gdzie 1 MODULACJA QPSK 048QAM OSIĄAA PRZEPUSTOWOŚĆ Parametry: ipasolik00a gdzie QPSK 048QAM 048QAM Ipasolik400/400A gdzie 4 QPSK 048QAM XPIC 8MHz ipasolik1000 ipasolik IX FULL OUTDOOR gdzie 1 gdzie QPSK 048QAM QPSK 048QAM With 048QAM, the requirement is reduced to XPIC only, meaning ( Antennae + 4 ODU) x 54 ICT Professional Lato 015 (nr 7) 55

29 karta katalogowa wpisy PATCHCORDY ŚWIATŁOWODOWE TYPU LC-X UIBOOT Oficjalny dystrybutor: 3s 3S S.A. ul. Ligocka 103 budynek 8, Katowice tel faks biuro@3s.pl Fiberon Technologies Inc. tel./faks tel kom saleseu@fiberon.com ATM S.A. ul. rochowska 1a Warszawa tel faks info@atman.pl Oddział w Katowicach: ul. Uniwersytecka Katowice tel faks Producent i dostawca rozwiązań FTTx Cellco Communications Sp. z o.o. ul. Szczecińska 30E Kobylanka tel kom mrkt@cellco.com.pl katowice@atman.pl Oddział w Krakowie: ul. Walerego Sławka Kraków tel Artykuł str. 53 Reklama str. 60 Artykuł str Sieć światłowodowa 0 Usługi telekomunikacyjne 0 3S Data Center 0 Kolokacja i serwery 0 Usługi w chmurze 0 Internet operatorski 0 Kable światłowodowe 0 FTTX 0 Splitery PLC FBT 3Services Factory S.A. 3S Data Center Ul. ospodarcza Katowice Oddział w Polsce ul. Krakowska budynek B Wrocław Oprócz tego oferujemy również gotowe produkty tj. patchcordy, pigtaile i wiązki światłowodowe zakończone wtykami dowolnego typu. Wychodząc naprzeciw potrzebom rynku w zakresie gęstego upakowania połączeń krosowych - polecamy Państwu patchcordy typu LC Duplex ze złączami serii LC-X Uniboot. Podstawowe zalety : 4Tel Partner Sp. z o.o. ul. Skarbka z ór 69a/ Warszawa tel faks LC -X Patchcord LC-X to patchcord LC Duplex wykonany na okrągłym kablu Duplex o średnicy mm lub 3 mm - zajmujący mniej miejsca biuro@4telpartner.pl Patchcordy LC-X dostępne w wersji SM PC i APC oraz MM (OM, OM3, OM4) Złącze LC-X Uniboot złącze LC Duplex z jedną odgiętką na kabel Artykuł str Reklama str. 17 Patchcordy LC-X Uniboot Flexible z regulowaną pod dowolnym kątem odgiętką Łatwa zmiana polaryzacji patchcordu - bez narzędzi i rozmontowania złącza Łatwa zmiana rozstawu wtyk LC-X ze standardu 6,5 mm (SFP) na 5,5 mm (mini SFP) bez narzędzi i na gotowym kablu krosowym Dostępne również jako patchcordy LC-X HD z elementem wypinającym złącze - do gęstego upakowania połączeń krosowych Easyi łatwiejszy Reverse Polarity exchange Uniboot Connector w układaniu w szafie niż standardowy kabel Duplex Zipcord 0 Kancelaria tajna 0 Obronność i bezpieczeństwo 0 Retencja Beyond.pl ul. Półwiejska Poznań tel faks biuro@beyond.pl Artykuł str. 5 0 Kolokacja 0 Chmura obliczeniowa 0 Disaster Recovery Center biuro@dll.com.pl Karta katalogowa str Osprzęt światłowodowy 0 Kable światłowodowe 0 Switche przemysłowe biuro@evio.pl mm 6.5mm Złącze LC-X polaryzacja wyjściowa AB astozi ul. Inżynierska owa Sól tel faks Zsunięcie klipsa w tył Obrót wtyków A i B o 180 stopni astozi@astozi.pl Reklama str System monitoringu 0 Infrastruktura IT 0 Data Center, ISP Wsunięcie klipsa po obróceniu wtyków Złącze LC-X po zmianie polaryzacji na BA P.H. ELMAT Sp. z o.o. ul. Wspólna 4A Rzeszów tel faks Biuro w Warszawie: EVIO Polska Sp. z o.o. ul. Chałubińskiego 8, ptr Warszawa tel elmat@elmat.pl Biuro Obsługi Operatora: boo@evio.pl Oddziały: ul. Rogoźnica łogów Małopolski tel faks rzeszow@elmat.pl Serwis techiczny / zgłaszanie awarii: serwis.tech@evio.pl www: pomoc.evio.pl (4h) Al. Korfantego 181B Katowice tel faks katowice@elmat.pl Zmiana rozstawu wtyku LC-X z 6,5mm (SFP) na 5,5mm (mini SFP) Zmiana polaryzacji wtyku LC-X : ICT Professional Lato 015 (nr 7) DLL Partners Sp. J. ul. Mikołaja Reja Police k/szczecina tel faks EVIO Polska Sp. z o.o. ul. Fryderyka Chopina Poznań tel faks Podstawowymi produktami Fiberon Technologies Inc. są wtyki i adaptery światłowodowe, których głównymi odbiorcami są producenci osprzętu i okablowania światłowodowego. Oferujemy komponenty wysokiej jakości i w przystępnej cenie. 56 teleadresowe C&C Partners Sp. z o.o. ul. 17 Stycznia 119, Leszno tel info@ccpartners.pl Artykuł str Reklama str. 41 Artykuł str Telewizja 0 Mobile 0 Wsparcie ul. Heliotropów Warszawa tel faks warszawa@elmat.pl ul. Kolumny Łódź tel faks lodz@elmat.pl ul. Dekerta Kraków tel faks krakow@elmat.pl Artykuł str. 3 Ex.T Sp. z o.o. al. J. Mireckiego Sosnowiec tel firma@ext.com.pl Karta katalogowa str Radiolinie 0 EC 0 LTE 57

30 wpisy teleadresowe rupa LoVo ul. Ruchliwa 17, 0-18 Warszawa IX Stowarzyszenie na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego e-południe ul. Zielna Bytom tel Formado Sp. z o.o. IX Lublin ul. liniana 1/33, tel , info@formado.pl Reklama str. 9 0 Dotacje 0 Rozliczanie 0 Fundusze unijne biuro@e-poludnie.pl / Twojinternet et ple-południe fb.com ternet / Twojinternet fb. com. plwwwwww ojinternet ul. Rynek 0/3, Bytom 0 niezależny węzeł wymiany ruchu internetowego Fiberon Technologies Inc. Oddział w Polsce ul. Krakowska budynek B Wrocław tel./faks tel kom Kontakt do Działu Obsługi Międzyoperatorskiej: hurt@lovo.pl Infolinia: Telefon: Działu Sprzedaży - Rynek Klientów Biznesowych: biznes@lovo.pl Reklama str Pełen zakres usług telekomunikacyjnych dla Klientów hurtowych ST S.A. ul. Ligocka 103 budynek Katowice tel biuro@sgtsa.pl Reklama str. 0 0 Telewizja dla ISP 0 IPTV 0 Multiscreen JUŻ JESIEIĄ PO RAZ PIERWSZY W POLSCE VADEMECUM POŚWIĘCOE W CAŁOŚCI ŚWIATŁOWODOM VADEMECUM P O D PAT R O AT E M : gabocom gabo Systemtechnik mbh Division gabocom Am Schaidweg iederwinkling ermany tel (0) faks 0049 (0) info@gabocom.de Biuro handlowe w Polsce tel tel gabo PL rafal.szwabowski@fiberon.com jerzy.buchta@gabocom.com Reklama str. 45 Karta katalogowa str Mikrokanalizacja 0 Rury dwudzielne 0 Sieci FTTx i FTTH 0 Splitery PLC 0 FTTH 0 Kable DAC Artykuł str. 33 S-ET Sp. z o.o Kraków, ul. J. Lea 114 Dział Handlowy: tel faks info@s-net.pl sales@s-net.pl Reklama str lobalny internet 0 Usługi operatorskie 0 Kolokacja Veracomp SA ul. Zawiła Kraków tel taks veracomp@veracomp.pl extremenetworks@veracomp.pl Artykuł str Reklama str Dystrybutor z wartością dodaną W VADEMECUM:» trendy na rok 016,» testy i porównania najpopularniejszych technologii,» poradnik jak wybudować sieć światłowodową,» opisy najlepszych realizacji sieci światłowodowych,» wypowiedzi specjalistów, którzy realnie przyczyniają się do rozwoju rynku telekomunikacyjnego,» mapa dostawców sprzętu, który umożliwi Ci ekspresowe znalezienie poszukiwanych rozwiązań. SALUMAUS Sp. z o.o. ul. Śnieżna 18, 30-8 Kraków tel faks FAST Software ul. Romanowska 55E, pasaż lok Łódź tel biuro@fast-software.pl Reklama str. 3 0 Paszportyzacja 0 Ewidencja 0 IS 58 ICT Professional Lato 015 (nr 7) ITERLAB Sp. z o.o. ul. Kosiarzy 37 paw Warszawa tel interlab@interlab.pl Reklama str. 49 sales@salumanus.com xbest.pl Sp. z o.o. Sp. komandytowa Św. Józefa 141D Rybnik tel faks Oddziały: Biuro Handlowe w Warszawie tel biuro@xbest.pl Biuro Handlowe w Poznaniu tel Reklama str. Artykuł str Moduły SFP, SFP+, QSFP+, XFP 0 Sieci Ethernet 0 xwdm 0 Kable światłowodowe 0 FTTH 0 Transceivery SFP/BIC, 10 SFP+/ XFP, 40 QSFP+/CFP, 100 CFP. ZAMÓW JUZ TERAZ! vademecum@ictprofessional.pl tel