Sobór Święty ze czcią słuchając słowa Bożego i ufnie je głosząc, podejmuje

Transkrypt

1 PAWEŁ BISKUP SŁUGA SŁUG BOŻYCH RAZEM Z OJCAM I ŚW IĘTEGO SOBORU NA W IECZNĄ RZECZY PAM IĄTKĘ KONSTYTUCJA DOGMATYCZNA O OBJAWIENIU BOŻYM WSTĘP Sobór Święty ze czcią słuchając słowa Bożego i ufnie je głosząc, podejmuje słowa św. Jana, który mówi: Oznajmiamy wam życie wieczne, które było w Ojcu, a nam zostało objawione - cośmy ujrzeli i usłyszeli, oznajmiamy także wam, abyście i wy mieli współuczestnictwo z nami. A mieć z nami współuczestnictwo, znaczy: mieć je z Ojcem i z Jego Synem, Jezusem Chrystusem (1 J 1,2n). Zamierza przeto, w łączności z nauczaniem soborów Trydenckiego i Watykańskiego I, przedłożyć autentyczną naukę o Bożym objawieniu i jego przekazywaniu, aby wszyscy ludzie, słuchając orędzia o zbawieniu, wierzyli, wierząc, ufali, ufając zaś, miłowali1. R ozdział I O OBJAWIENIU 2. Spodobało się Bogu w swej dobroci i mądrości objawić samego siebie i ukazać tajemnicę swej woli (por. Ef 1,9), dzięki której ludzie przez Chrystusa, Słowo, które stało się ciałem, mają dostęp do Ojca w Duchu Świętym i stają się współuczestnikami Bożej natury (por. Ef 2,18; 2 P 1,4). Przez to objawienie niewidzialny Bóg (por. Kol 1,15; 1 Tm 1,17) w swojej wielkiej miłości przemawia do ludzi jak do przyjaciół (por. Wj 33,11; J 15,14n) i przestaje z nimi (por. Ba 3,38), aby zaprosić i przyjąć ich do wspólnoty z sobą. Ta ekonomia Objawienia realizuje się przez czyny i słowa wewnętrznie ze sobą połączone, tak że czyny dokonane przez Boga w dziejach zbawienia ujawniają 350 1Por. św. A ugustyn, De catechizandis rudibus, IV, 8: PL 40,316.

2 i potwierdzają doktrynę i sprawy wyrażone w słowach, słowa zaś obwieszczają czyny i rozświetlają zawartą w nich tajemnicę. Przez to Objawienie najgłębsza prawda zarówno o Bogu, jak i o zbawieniu ludzi jaśnieje dla nas w Chrystusie, który jest zarazem Pośrednikiem i Pełnią całego Objawienia (por. Mt 11,27; J 1,14. 17; 14,6; 17,1-3; 2 Kor 3,16; 4,6; Ef 1,3-14). 3. Bóg, który przez Słowo wszystko stwarza (por. J 1,3) i zachowuje, daje ludziom w rzeczach stworzonych wieczne świadectwo o sobie (por. Rz 1,19n). Zamierzając zaś otworzyć drogę zbawienia wiecznego, objawił ponadto siebie samego pierwszym rodzicom na początku. Po ich upadku przez obietnicę odkupienia podźwignąl ich w nadziei zbawienia (por. Rdz 3,15). Nieustannie troszczył się o rodzaj ludzki, aby dać życie wieczne wszystkim, którzy przez wytrwałość w czynieniu dobra poszukują zbawienia (por. Rz 2,6n). W swoim znów czasie powołał Abrahama, aby uczynić z niego wielki naród (por. Rdz 12,2). Naród ten po patriarchach wychowywał za pośrednictwem Mojżesza i proroków, aby Jego jednego uznawał za Boga żywego i prawdziwego, troskliwego Ojca i sprawiedliwego Sędziego oraz aby oczekiwał obiecanego Zbawiciela. W ten sposób przez wieki przygotowywał drogę Ewangelii. 4. Skoro zaś wielokrotnie i na wiele sposobów Bóg przemawiał przez proroków, to w tych ostatecznych dniach przemówił do nas przez Syna (Hbr 1, ln). Posłał bowiem Syna swojego, to jest Słowo odwieczne, który oświeca wszystkich ludzi, aby wśród nich zamieszkał i opowiedział im o głębi Boga (por. J 1,1-18). Tak więc Jezus Chrystus, Słowo, które stało się ciałem, Człowiek do ludzi posłany2, mówi słowa Boże (J 3,34) oraz spełnia zbawcze dzieła, które Ojciec dał Mu do wykonania (por. J 5,36; 17,4). Dlatego kto widzi Jego, widzi i Ojca (por. J 14,9). On to samą swoją obecnością i ujawnieniem się, słowami i czynami, znakami i cudami, a zwłaszcza przez swoją śmierć i chwalebne zmartwychwstanie, a wreszcie przez zesłanie Ducha prawdy wypełniając Objawienie, kończy je oraz Bożym świadectwem potwierdza, że Bóg jest z nami, aby nas wybawić z ciemności grzechu i śmierci i wskrzesić do życia wiecznego. Toteż chrześcijańska ekonomia zbawienia, jako nowe i ostateczne przymierze, nigdy nie przeminie i nie należy już więcej oczekiwać żadnego publicznego objawienia przed chwalebnym ukazaniem się Pana naszego, Jezusa Chrystusa (por. 1 Tm 6,14; Tt 2,13). 5. Bogu objawiającemu należy się posłuszeństwo wiary (por. Rz 1,5; 16,26; 2 Kor 10,5n). Przez nie człowiek w sposób wolny całkowicie powierza 2 Epist. ad Diognetum, 7,4; wyd. Funk, Patres Apostolici, I, s. 403 (tekst poi. List do Diogneta, tłum. J. Czuj, POK 18, Poznań 1935). 351

3 się Bogu, ofiarowując Bogu objawiającemu pełne poddanie umysłu i woli 3 oraz ochotnie przyjmując udzielone przez Niego Objawienie. Aby taką wiarę można było w sobie obudzić, potrzebna jest uprzedzająca i wspomagająca łaska Boga oraz wewnętrzne pomoce Ducha Świętego; On to porusza serce i do Boga je zwraca, otwiera oczy umysłu oraz obdarza wszystkich słodyczą pochodzącą z uznawania prawdy i wierzenia jej 4. Ten sam Duch Święty udoskonala nieustannie wiarę swoimi darami, aby coraz głębsze stawało się rozumienie Objawienia. 6. Poprzez Objawienie Bóg zechciał ukazać i ofiarować siebie samego oraz odwieczne zamiary swej woli dotyczące zbawienia ludzi, aby uczynić ich uczestnikami Bożych dobrodziejstw, całkowicie przewyższających pojmowanie rozumu ludzkiego 5. Święty Sobór wyznaje, że Bóg, początek i kres wszystkiego, może być poznany z rzeczy stworzonych w sposób pewny naturalnym światłem umysłu ludzkiego (por. Rz 1,20). Uczy też, że dzięki Bożemu objawieniu: To, co w rzeczach Boskich jest zasadniczo dostępne dla rozumu ludzkiego, także w obecnym położeniu rodzaju ludzkiego mogą wszyscy poznać szybko, z całą pewnością i bez domieszki błędu 6. R ozdział II O PRZEKAZYWANIU BOŻEGO OBJAWIENIA 7. Bóg w niezmierzonej łaskawości postanowił, aby to, co dla zbawienia wszystkich narodów objawił, pozostało na zawsze nieuszczuplone i było przekazywane wszystkim pokoleniom. Dlatego Chrystus Pan, w którym całe objawienie Najwyższego Boga znajduje swą pełnię (por. 2 Kor 1,20; 3,16-4,6), polecił Apostołom, aby Ewangelię zapowiedzianą przedtem przez proroków, przez siebie zaś wypełnioną i obwieszczoną, głosili wszystkim ludziom jako źródło wszelkiej zbawiennej prawdy i moralnego porządku (por. Mt 28,19n; Mk 16,15)7 oraz przekazywali im dobrodziejstwa Boże. Polecenie to zostało wiernie wypełnione tak przez Apostołów, którzy głoszeniem ustnym, przykładami i zorganizowanym działaniem przekazali to, o czym dowiedzieli się, 3 Sobór Watykański I, konst. dogm. Dei Filius, rozdz. 3: Denz (3008) BF I, II Synod w Orange, kan. 7: Denz. 180 (377) BF VII, 22; Sobór Watykański I, dz. cyt., Denz (3010) BF I, Sobór Watykański I, dz. cyt., rozdz. 2: Denz (3005) BF I, Tamże: Denz i 1786 (3004 i 3005) BF I, 42 i Por. Sobór Trydencki, dekret De canonicis Scripturis: Denz. 783 (1501) BF III, lon. 352

4 czy to z samych słów, z zachowania i czynów Chrystusa, czy też dzięki pomocy Ducha Świętego, jak i przez tych Apostołów i mężów apostolskich, którzy pod natchnieniem tegoż Ducha Świętego na piśmie utrwalili orędzie zbawienia8. Aby zaś żywa i nienaruszona Ewangelia zawsze przechowywana była w Kościele, Apostołowie pozostawili biskupów jako swoich następców, przekazując im swoje stanowisko nauczycielskie 9. Ta przeto święta Tradycja i Pismo święte obydwu Testamentów są jakby zwierciadłem; w nim Kościół pielgrzymujący na ziemi kontempluje Boga, od którego otrzymuje wszystko, aż zostanie doprowadzony do oglądania Go twarzą w twarz, takim, jaki jest (por. 1 J 3,2). 8. Tak więc przepowiadanie apostolskie, które w sposób szczególny zawarte jest w księgach natchnionych, ma być ciągle zachowywane aż do wypełnienia się czasu. Dlatego Apostołowie, przekazując to, co sami otrzymali, upominają wiernych, aby trzymali się tych tradycji, o których dowiedzieli się za pośrednictwem czy to żywego słowa, czy też z listu (por. 2 Tes 2,15), oraz aby walczyli w obronie przekazanej im raz na zawsze wiary (por. Jud 3)10 1. To zaś, co zostało przekazane przez Apostołów, obejmuje wszystko, co pomaga Ludowi Bożemu prowadzić święte życie oraz przyczynia się do wzrostu jego wiary. W ten sposób Kościół w swojej doktrynie, w życiu i kulcie przedłuża i przekazuje wszystkim pokoleniom wszystko, czym jest i w co wierzy. Tradycja ta pochodząca od Apostołów rozwija się w Kościele pod opieką Ducha Świętego". Wzrasta bowiem zrozumienie zarówno przekazanych spraw, jak i słów czy to dzięki kontemplacji i dociekaniu wierzących, którzy rozważają je w swoich sercach (por. Łk 2,19. 51), czy też dzięki głębokiemu pojmowaniu przeżywanych rzeczywistości duchowych, czy wreszcie dzięki przepowiadaniu tych, co wraz z sukcesją biskupią otrzymali niezawodny charyzmat prawdy. Tak właśnie w ciągu wieków Kościół nieustannie zdąża ku pełni Bożej prawdy, aż w nim samym wypełnią się słowa Bożej obietnicy. Wypowiedzi świętych Ojców wskazują na ożywczą obecność tej Tradycji, której bogactwo przenika działanie i życie wierzącego i modlącego się Kościoła. Dzięki tej Tradycji Kościół poznaje cały kanon ksiąg świętych, w niej także samo Pismo święte pełniej jest rozumiane i nieustannie skutecznie oddziałuje. W ten sposób Bóg, który niegdyś przemówił, bezustannie rozmawia z Oblubienicą swego umiłowanego Syna, a Duch Święty, dzięki któremu żywy głos 8 Por. Sobór Trydencki, dz. cyt.; Sobór Watykański I, dz. cyt., rozdz. 2: Denz (3006) BF III, Św. Ireneusz, Adv. Haer., III, 3, 1: PG 7, 848; Harvey, 2, s Por. Sobór Nicejski II: Denz. 303 (602); Sobór Konstantynopolitański IV, ses. 10, kan. I: Denz. 336 ( ). 11 Por. Sobór Watykański I, dz. cyt., rozdz. 4: Denz (3020) BF I, 65 i II, Sobór Watykański II

5 Ewangelii rozbrzmiewa w Kościele, a przez Kościół w świecie, doprowadza wierzących do całej prawdy i sprawia, że słowo Chrystusa przebywa w nich obficie (por. Kol 3,16). 9. Święta Tradycja zatem i Pismo święte ściśle łączą się z sobą i przenikają. Obydwa bowiem wypływają z tego samego Bożego źródła, zespalają się jakby w jedno i zmierzają do jednego celu. Albowiem Pismo święte jest słowem Boga utrwalonym na piśmie pod natchnieniem Ducha Bożego; święta zaś Tradycja słowo Boga powierzone Apostołom przez Chrystusa Pana i Ducha Świętego przekazuje w całości następcom Apostołów, aby w swoim przepowiadaniu oświecani Duchem prawdy wiernie go strzegli, ukazywali je i szerzyli. Dzięki temu Kościół swoją pewność odnośnie do wszystkich spraw objawionych czerpie nie z samego tylko Pisma świętego. Toteż i Pismo święte, i Tradycję należy przyjmować z jednakim pietyzmem i otaczać taką samą czcią Święta Tradycja i Pismo święte stanowią powierzony Kościołowi jeden święty depozyt słowa Bożego, na którym opierając się, cały lud święty zjednoczony wokół swoich pasterzy trwa nieustannie w nauce Apostołów, we wspólnocie, w łamaniu chleba i modlitwie (por. Dz 2,42 gr.), tak iż w trzymaniu się przekazanej wiary, w jej praktykowaniu i wyznawaniu pojawia się szczególna jednomyślność przełożonych i wiernych13. Zadanie zaś autentycznego wyjaśniania słowa Bożego spisanego bądź przekazanego w Tradycji14zostało powierzone samemu tylko żywemu Urzędowi Nauczycielskiemu Kościoła15, który autorytatywnie działa w imieniu Jezusa Chrystusa. Ten Urząd Nauczycielski nie jest ponad słowem Bożym, lecz jemu służy, nauczając jedynie tego, co zostało przekazane. Z nakazu Bożego i przy pomocy Ducha Świętego pobożnie słucha on Bożego słowa, święcie strzeże i wiernie wykłada. I wszystko, co z tego jednego depozytu wiary czerpie, podaje do wierzenia jako objawione przez Boga. Jest więc oczywiste, że święta Tradycja, Pismo święte i Urząd Nauczycielski Kościoła według mądrego Bożego postanowienia tak ściśle łączą się ze sobą i zespalają, że jedno bez pozostałych nie może istnieć, a wszystkie razem, każde na swój sposób, pod wpływem jednego Ducha Świętego skutecznie przyczyniają się do zbawienia dusz. 12 Por. Sobór Trydencki, dz. cyt. 13 Por. Pius XII, konst. apost. Munificentissimus Deus, 1 listopada 1950: AAS 42 (1950) s. 756, przytacza on słowa św. Cypriana (Epist., 66, 8: CSEL 3, 2, 733): Ecclesia plebs Sacerdoti adunata et Pastori suo grex adhaerens (Kościół - lud zebrany przy Kapłanie i owczarnia złączona ze swym Pasterzem). 14 Por. Sobór Watykański I, dz. cyt., rozdz. 3: Denz (30J 1) BF I, 51 i III, Por. Pius XII, enc. Humani generis, 12 sierpnia 1950: AAS 42 (1950) s. 568n; Denz (3886) BF I,

6 R ozdział III O BOSKIM NATCHNIENIU PISMA ŚWIĘTEGO I JEGO INTERPRETACJI 11. Prawdy przez Boga objawione, zawarte i przedłożone na piśmie w księgach świętych zostały spisane pod natchnieniem Ducha Świętego. Księgi zarówno Starego, jak i Nowego Testamentu święta Matka Kościół na podstawie wiary apostolskiej uznaje w całości, ze wszystkimi ich częściami, za święte i kanoniczne, dlatego że spisane pod natchnieniem Ducha Świętego (por. J 20,31; 2 Tm 3,16; 2 P 1,19-21; 3,15n), Boga mają za autora i jako takie zostały Kościołowi przekazane16. Do napisania świętych ksiąg Bóg wybrał używających własnych umiejętności i sił17 ludzi, którymi posłużył się, tak aby działając w nich i przez nich18, to wszystko i tylko to, co sam chciał, przekazali na piśmie jako prawdziwi autorzy19. Skoro więc wszystko to, co autorzy natchnieni, czyli hagiografowie, twierdzą, należy uważać za stwierdzone przez Ducha Świętego, to z całą mocą należy też wyznać, że księgi Pisma w sposób pewny, wiernie i bez błędu uczą prawdy, jaka z woli Boga została zapisana w księgach świętych dla naszego zbawienia20. Dlatego: Wszelkie Pismo jest przez Boga natchnione i pożyteczne do nauczania, do przekonywania, do poprawiania, do wychowywania w sprawiedliwości - aby człowiek Boży był doskonały, przysposobiony do każdego dobrego czynu (2 Tm 3,16n). 12. Ponieważ zaś w Piśmie świętym Bóg przemówił przez ludzi na sposób ludzki21, interpretator Pisma świętego, chcąc poznać to, co Bóg zechciał nam przekazać, powinien starannie dociekać, co hagiografowie rzeczywiście zamierzali powiedzieć i co przez ich słowa spodobało się Bogu ujawnić. 16 Por. Sobór Watykański I, dz. cyt., rozdz. 2: Denz (3006); Komisja Biblijna, Dekret, 18 czerwca 1915: Denz (3629); EB 420; Święta Kongregacja Świętego Oficjum, List, 22 grudnia 1923: EB Por. Pius XII, enc. Divino afflante Spirita, 30 września 1943: AAS 35 (1943) s. 314; EB W człowieku i przez człowieka: por. Hbr 1,1 i 4,7 (w); 2 Sm 23,2; Mt 1,22 i passim (przez); Sobór Watykański I, schemat De doctr. calli., nota 9: Coll. Lac. VII, Leon XIII, enc. Providentissimus Deus, 18 listopada 1893: Denz (3293); EB Por. św. A ugustyn, De Gen. ad liti., 2, 9, 20: PL 34, 270n; CSEL 28, 1, 46n; tenże Epist., 82, 3: PL 33, 277; CSEL 34, 2, 354; św. Tom asz, De ventate, q. 12, a. 2, C; Sobór Trydencki, dz. cyt.; Leon XIII, dz. cyt.: EB 121, 124, 126n; Pius XII, enc. Divino afflante Spiriti!, dz. cyt., EB Por. św. A ugustyn, De civ. Dei, XVII, 6, 2: PL 41, 537; CSEL 40, 2, 288 (tekst poi. Państwo Boże, tłum. W. Kornatowski, W-wa 1977). 355

7 Chcąc odkryć zamiar hagiografów, należy uwzględnić między innymi także gatunki literackie. Niejednakowo bowiem podawana jest i wyrażana prawda w tekstach historycznych różnego typu, w prorockich, w poetyckich lub też w innych jeszcze rodzajach wypowiedzi. Jest przeto konieczne, aby interpretator szukał tego znaczenia, jakie w określonych okolicznościach swego czasu i kultury hagiograf zamierzał wyrazić i rzeczywiście wyraził22 za pomocą stosowanych wówczas gatunków literackich. Aby należycie zrozumieć, co święty autor w swym piśmie chciał wyrazić, trzeba uwzględnić zarówno owe naturalne sposoby myślenia, mówienia i opowiadania występujące w czasach hagiografa, jak i te, które w tamtym czasie były powszechnie stosowane we wzajemnym obcowaniu ludzi ze sobą23. Pismo święte powinno być odczytywane i objaśniane w tym samym duchu, w którym zostało spisane24; celem odszukania właściwego znaczenia tekstów świętych z nie mniejszą pieczołowitością należy uwzględnić treść i jedność całego Pisma, mając na uwadze żywą Tradycję całego Kościoła oraz analogię wiary. Zadaniem egzegetów jest zgodna z tymi zasadami praca na rzecz pełniejszego rozumienia i objaśniania Pisma świętego, tak aby sąd Kościoła przygotowany niejako przez studium stawał się bardziej dojrzały. Wszystko bowiem, co dotyczy wyjaśniania Pisma, podlega ostatecznie osądowi Kościoła, który od Boga otrzymał nakaz i posługę strzeżenia i objaśniania Bożego słowa Tak więc w Piśmie świętym objawia się, bez żadnego jednak uszczerbku dla prawdy i świętości Boga, przedziwne zniżanie się wiecznej Mądrości, abyśmy dowiedzieli się o niewyslowionej łaskawości Boga oraz o tym, jak bardzo w swej trosce i staraniu dostosował do nas sposób przemawiania 26. Boże bowiem słowa wyrażone ludzkimi językami upodobniły się do ludzkiej mowy, podobnie jak niegdyś Słowo Wiekuistego Ojca, przyjąwszy słabe ludzkie ciało, upodobniło się do ludzi. 22 Por. św. A ugustyn, De doctr. Christ., III, 18, 26: PL 34, 75n; CSEL 80, Por. Pius XII enc. Divino afflante Spiritii, dz. cyt., Denz ( ) BF III, 65 i 66; EB Por. Benedykt XV, enc. Spiritus Paraclitus, 15 września 1920: EB 469; św. H ie ro nim, In Gai, 5,19-21: PL 26, 417 A. 25 Por. Sobór Watykański I, dz. cyt., rozdz. 2: Denz (3007) BF III, Św. Jan C hryzostom, In Gen., 3, 8 (hom. 17, 1): PG 53, 134; łac. attemperatio, po grecku synkatbbasis. 356

8 Rozdział IV O STARYM TESTAMENCIE 14. Bóg w swej przeogromnej miłości, zamierzając i przygotowując troskliwie zbawienie całego rodzaju ludzkiego, szczególnym postanowieniem wybrał sobie lud, aby mu powierzyć obietnice. Przez przymierze z Abrahamem (por. Rdz 15,18) i z ludem Izraela za pośrednictwem Mojżesza (por. Wj 24,8) objawił się słowami i czynami ludowi w ten sposób nabytemu, jako jedyny, prawdziwy i żywy Bóg, po to aby Izrael poznał, jakie są zamiary Boga wobec ludzi, oraz dzięki Bożemu przemawianiu poprzez proroków coraz pełniej i wyraźniej je rozumiał i coraz szerzej ukazywał je narodom (por. Ps 22[21],28n; 96 [95], 1-3; Iz 2,1-4; Jr 3,17). Ta zaś ekonomia zbawienia zapowiedziana, oznajmiona i wyjaśniona przez świętych autorów zawiera się w księgach Starego Testamentu jako prawdziwe słowo Boże. Z tego powodu owe księgi jako natchnione przez Boga na zawsze zachowują znaczenie: To zaś, co niegdyś zostało napisane, napisane zostało także dla naszego pouczenia, abyśmy dzięki cierpliwości i pociesze, jaką niosą Pisma, podtrzymywali nadzieję (Rz 15,4). 15. Ekonomia Starego Testamentu zmierzała nade wszystko ku temu, aby przygotować przyjście Chrystusa, Odkupiciela wszystkich ludzi, oraz mesjańskiego królestwa, proroczo je zapowiedzieć (por. Łk 24,44; J 5,39; 1 P 1,10) i wyrazić je w obrazach typicznych (por. 1 Kor 10,11). Księgi zaś Starego Testamentu, na miarę położenia ludzkości przed dokonanym przez Chrystusa zbawieniem, dają wszystkim możliwość poznania Boga i człowieka, a także ukazują sposób, w jaki sprawiedliwy i miłosierny Bóg postępuje z ludźmi. Księgi te, choć zawierają także rzeczy niedoskonałe i przejściowe, ujawniają jednak prawdziwą Bożą pedagogię27. Dlatego te właśnie księgi, które wyrażają żywe odczucie Boga, w których znajdują się wzniosłe pouczenia o Bogu, nadto zbawienna mądrość dotycząca ludzkiego życia oraz przedziwne skarby modlitw, w których wreszcie ukryta jest tajemnica naszego zbawienia, przez chrześcijan powinny być ze czcią przyjmowane. 16. Bóg przeto, z którego natchnienia powstały księgi obydwu Testamentów i który jest ich autorem, mądrze rozporządził, aby Nowy Testament był ukryty w Starym, Stary zaś aby w Nowym znajdował wyjaśnienia28. Choć bowiem Chrystus ustanowił we Krwi swojej Nowe Przymierze (por. Łk 22,20; 27 Por. Pius XI, enc. Mit brennender Sorge, 14 marca 1937: AAS 29 (1937) s Por. św. A ugustyn, Quaest. in Hept., 2, 73: PL 34,

9 1 Kor 11,25), to jednak księgi Starego Testamentu, w całości dołączone do ewangelicznego orędzia29, osiągają i ukazują w Nowym Testamencie pełne swoje znaczenie (por. Mt 5,17; Łk 24,27; Rz 16,25n; 2 Kor 3,14-16), a zarazem Nowy Testament oświetlają i objaśniają. R ozdział V O NOWYM TESTAMENCIE 17. Słowo Boga, które jest mocą Bożą dla zbawienia każdego, kto wierzy (por. Rz 1,16), najpełniej ujawnia siebie i swoją potęgę w pismach Nowego Testamentu. Gdy bowiem nadeszła pełnia czasu (por. Ga 4,4), Słowo stało się ciałem i zamieszkało wśród nas, pełne łaski i prawdy (por. J 1,14). Jezus Chrystus ustanowił na ziemi królestwo Boże, przez czyny i słowa objawił swojego Ojca i siebie, a przez śmierć, zmartwychwstanie i chwalebne wniebowstąpienie, a także zesłanie Ducha Świętego dopełnił swojego dzieła. Wywyższony nad ziemię, On, który sam jeden ma słowa życia wiecznego, wszystkich pociągnął do siebie (por. J 12,32 gr.). Tajemnica ta nie była ujawniona wcześniejszym pokoleniom, tak jak teraz w Duchu Świętym została objawiona Jego świętym Apostołom i prorokom (por. Ef 3,4-6 gr.), aby głosili Ewangelię, budzili wiarę w Jezusa jako Chrystusa i Pana oraz gromadzili Kościół. Pisma Nowego Testamentu są Bożym i trwałym tego świadectwem. 18. Powszechnie wiadomo, że pośród wszystkich Pism, także pośród ksiąg Nowego Testamentu, Ewangelie słusznie zajmują najważniejsze miejsce, ponieważ stanowią główne świadectwo o życiu i nauczaniu Wcielonego Słowa, naszego Zbawiciela. Zawsze i wszędzie Kościół utrzymywał i utrzymuje nadal, że cztery Ewangelie są pochodzenia apostolskiego. Wszystko bowiem, co Apostołowie głosili z nakazu Chrystusa, oni sami oraz apostolscy mężowie pod tchnieniem Ducha Świętego przekazali nam później na piśmie jako fundament wiary w czterech postaciach Ewangelii: według Mateusza, Marka, Łukasza i Jana Święta Matka Kościół mocno i niezmiennie utrzymywał i ciągle utrzymuje, że cztery wymienione Ewangelie, których historyczność bez wahania 29 Por. św. Ireneusz, Adv. Haer., III, 21, 3: PG 7, 950; 25, 1: Harvey, 2, s. 115; św. C yryl Jerozolim ski, Catech., 4, 35: PG 33, 497; T eodor z M opsuestii, In Sopli., 1, 4-6 : PG 66, 452 D -453 A. 30 Por. św. Ireneusz, Adv. Haer., III, 11, 8: PG 7, 885; wyd. Sagnard, s

10 potwierdza, przekazują wiernie to wszystko, co Jezus, Syn Boga, żyjąc wśród ludzi, dla ich wiecznego zbawienia rzeczywiście uczyni! i czego uczył aż do dnia, w którym został zabrany do nieba (por. Dz 1,1 n). Apostołowie bowiem po wniebowstąpieniu Pana to, co On mówił i czynił, przekazali słuchaczom w pełniejszym zrozumieniu (por. J 2,22; 7,39, 12,16; 14,26; 16,12n), którym cieszyli się pouczeni chwalebnymi wydarzeniami Chrystusa i oświeceni światłem Ducha prawdy (por. J 14,26; 16,13). Autorzy zaś święci spisali cztery Ewangelie, wybierając niektóre z wielu wiadomości przekazywanych ustnie albo już na piśmie, niektóre podając syntetycznie albo wyjaśniając stosownie do sytuacji Kościołów. Zachowali też formę przepowiadania, zawsze jednak w taki sposób, aby podzielić się z nami nieskażoną prawdą o Jezusie31. Pisali bowiem, czy to z własnej pamięci i wspomnień, czy też na podstawie świadectw tych, którzy od początku byli naocznymi świadkami i sługami słowa, po to, abyśmy poznali prawdę słów (por. Łk 1, ln), w których otrzymaliśmy pouczenie. 20. Kanon Nowego Testamentu oprócz czterech Ewangelii obejmuje także listy św. Pawła oraz inne pisma apostolskie napisane pod natchnieniem Ducha Świętego. Mądrym zrządzeniem Boga potwierdzają one wiadomości o Chrystusie Panu, coraz pełniej objaśniają autentyczne Jego nauczanie, ogłaszają zbawczą potęgę Bożego dzieła Chrystusa, opowiadają o początkach Kościoła i jego niezwykłym rozszerzaniu się, a także zapowiadają chwalebne jego wypełnienie. Pan Jezus bowiem, zgodnie z daną obietnicą, pozostał ze swymi Apostołami (por. Mt 28,20) i zesłał im Ducha Pocieszyciela, aby doprowadził ich do pełnej prawdy (por. J 16,13). R ozdział VI PISMO ŚWIĘTE W ŻYCIU KOŚCIOŁA 21. Kościół zawsze otaczał czcią Boże Pisma, podobnie jak i samo Ciało Pańskie. Zwłaszcza w liturgii świętej bierze ciągle chleb życia ze stołu Bożego słowa i Ciała Chrystusowego i podaje wierzącym. Pisma te w połączeniu ze świętą Tradycją uważał i uważa zawsze za najwyższą regułę swej wiary, ponieważ natchnione przez Boga i spisane raz na zawsze, niezmiennie przekazują Boże słowo i sprawiają, że w wypowiedziach Apostołów i proroków 31 Por. instrukcja Sancta Mater Ecclesia, wyd. przez Papieską Radę Studiów Biblijnych: AAS 56 (1964) s

11 rozbrzmiewa głos Ducha Świętego. Tak całe przepowiadanie kościelne, jak i sama religia chrześcijańska, musi się karmić Pismem świętym i nim się kierować. W świętych bowiem księgach Ojciec, który jest w niebie, z wielką miłością wychodzi swoim dzieciom naprzeciw i rozmawia z nimi. Tak wielka zaś w słowie Bożym zawiera się moc i potęga, że staje się ono dla Kościoła podstawą i siłą żywotną, a dla dzieci Kościoła umocnieniem wiary, pokarmem duszy, czystym i trwałym źródłem życia duchowego. Toteż bardzo słusznie do Pisma świętego odnoszą się słowa: Żywe jest słowo Boże i skuteczne (Hbr 4,12), władne zbudować i dać dziedzictwo ze wszystkimi świętymi (Dz 20,32; por. 1Tes 2,13). 22. Jest rzeczą niezbędną, aby wierni Chrystusowi mieli szeroki dostęp do Pisma świętego. Z tego powodu Kościół od początku przyjął ów starożytny przekład Starego Testamentu biorący nazwę od siedemdziesięciu tłumaczy. Z szacunkiem też odnosi się do innych przekładów wschodnich oraz przekładów łacińskich, a zwłaszcza tego, który otrzymał nazwę Wulgaty. Ponieważ zaś słowo Boże dla każdego zawsze powinno być dostępne, Kościół z macierzyńską troskliwością dokłada starań, aby w różnych językach zostały przygotowane stosowne i dobre przekłady, przede wszystkim z oryginalnych tekstów ksiąg świętych. Jeśli przy danej sposobności i za zgodą władzy kościelnej tłumaczenia zostaną przygotowane wspólnym wysiłkiem z braćmi odłączonymi, będą mogły być używane przez wszystkich chrześcijan. 23. Oblubienica Słowa Wcielonego, to jest Kościół, pouczona przez Ducha Świętego stara się osiągnąć coraz głębsze rozumienie Pism świętych, aby nieustannie żywić swe dzieci Bożym słowem. Z tego także powodu bardzo popiera studium świętych Ojców tak Wschodu, jak i Zachodu oraz świętych liturgii. Natomiast egzegeci katoliccy i inni uprawiający świętą teologię powinni nie szczędzić wspólnych wysiłków, aby pod opieką świętego Urzędu Nauczycielskiego i przy zastosowaniu odpowiednich pomocy w ten sposób zgłębiać Pisma Boga i wyjaśniać, żeby jak najliczniejsi głosiciele Bożego słowa mogli z pożytkiem podawać wiernym pokarm Bożych Pism dla oświecenia umysłu, umocnienia woli i rozpalenia serc miłością Boga32. Święty Sobór zachęca ludzi Kościoła zajmujących się studiami biblijnymi, aby dzieło szczęśliwie przez siebie podjęte starali się pełnić według myśli Kościoła, z odnawianą ciągle energią i z wielką sumiennością Święta teologia opiera się na spisanym słowie Bożym w łączności ze świętą Tradycją jakby na trwałym fundamencie. W nim coraz bardziej się 32 Por. Pius XII, enc. Divino afflante Spiritit, dz. cyt., EB 551, 553, 567; Papieska Komisja Biblijna, Instructio de Sacra Scriptura in Clericorum Seminariis et Religiosorum Collegiis recte docenda, 13 maja 1950: A AS 42 (1950) s Por. P ius XII, enc. Divino afflante Spiritu, dz. cyt., EB

12 ugruntowuje i nieustannie odmładza, zgłębiając w świetle wiary całą prawdę zawartą w tajemnicy Chrystusa. Święte Pisma zawierają bowiem słowo Boga, a jako natchnione rzeczywiście są słowem Boga. Z tego powodu niech studium ksiąg świętych stanie się niejako duszą świętej teologii34. Tym samym słowem Pisma skutecznie żywi się oraz święcie umacnia także posługa słowa, to jest kaznodziejstwo, nadto katecheza i wszelkie nauczanie chrześcijańskie, w którym homilia liturgiczna powinna zajmować naczelne miejsce. 25. Jest przeto rzeczą konieczną, aby wszyscy duchowni, zwłaszcza kapłani Chrystusowi i inni, którzy jako diakoni lub katechiści zgodnie z otrzymaną misją zajmują się posługą słowa, pozostawali w zażyłości z Pismem świętym przez pilne czytanie duchowe oraz staranne studium, aby nikt z nich nie stał się bezużytecznym głosicielem słowa Boga na zewnątrz, wewnątrz nie będąc jego słuchaczem 35, gdy w rzeczywistości powinien z powierzonymi sobie wiernymi dzielić się obfitym skarbem Bożego słowa, zwłaszcza podczas świętej liturgii. Święty Sobór szczególnie usilnie wzywa też wszystkich wiernych, a zwłaszcza członków wspólnot zakonnych, aby przez częste czytanie pism Bożych osiągali najwyższą wartość poznania Jezusa Chrystusa (Flp 3,8): Nieznajomość Pisma świętego jest bowiem nieznajomością Chrystusa 36. Niech więc ochotnie przystępują do świętego tekstu czy to za pośrednictwem świętej liturgii obfitującej w Boże słowa, czy też poprzez pobożne czytanie, czy wreszcie przez odpowiednie instytucje i inne pomoce, które za przyzwoleniem i pod opieką pasterzy Kościoła chwalebnie upowszechniają się w naszych czasach. Niech jednak pamiętają, że czytaniu Pisma świętego powinna towarzyszyć modlitwa, aby stało się ono rozmową pomiędzy Bogiem a człowiekiem. Wszak z Nim rozmawiamy, kiedy się modlimy, i Jego słuchamy, gdy czytamy Boże słowa 37. Do biskupów, przy których jest nauka apostolska 38, należy odpowiednie doprowadzenie powierzonych ich pieczy wiernych do właściwego korzystania z ksiąg Bożych, zwłaszcza ksiąg Nowego Testamentu, a w szczególności Ewangelii, poprzez przekłady świętych tekstów, które powinny być opatrzone niezbędnymi i w pełni wystarczającymi objaśnieniami, tak aby dzieci Kościoła mogły bezpiecznie i owocnie obcować z księgami świętymi oraz przyjmować ich dycha. Niechaj ponadto zostaną sporządzone wydania Pisma świętego także do użytku niechrześcijan, opatrzone odpowiednimi uwagami i dostosowane do ich 34 Por. Leon XIII, dz. cyt., EB 114; Benedykt XV, dz. cyt.; EB Św. A ugustyn, Serm., 179, 1: PL 38, Św. H ieronim, Comm. in Is., prol.: PL 24, 17; por. B enedykt XV, dz. cyt., EB ; Pius XII, enc. Divino afflante Spiritu, dz. cyt., EB Św. A m broży, De officiis ministrorum, I, 20, 88: PL 16, Św. Ireneusz, Adv. Haer., IV, 32, 1: PG 7, 1071; 49, 2: Harvey, 2, s

13 uwarunkowań. Przekłady te niechaj starają się mądrze upowszechniać czy to duszpasterze, czy też chrześcijanie jakiegokolwiek stanu. 26. Tak więc przez czytanie i studium ksiąg świętych słowo Boże niech rozszerza się i rozsławia (2 Tes 3,1), a skarb Objawienia powierzony Kościołowi niech coraz bardziej napełnia serca ludzi. Jak dzięki częstemu sprawowaniu tajemnicy Eucharystii wzrasta życie Kościoła, tak wzmożona cześć dla Bożego słowa, które trwa na wieki (Iz 40,8; 1 P 1,23-25), przyniesie - jak wolno ufać - życiu duchowemu nowy zapał. Wszystko, co zostało wyrażone w tej konstytucji dogmatycznej, także w szczegółach, zyskało uznanie Ojców świętego Soboru. A My, na mocy władzy apostolskiej udzielonej Nam przez Chrystusa, razem z czcigodnymi Ojcami w Duchu Świętym to zatwierdzamy, postanawiamy i ustalamy oraz nakazujemy ogłosić te postanowienia Soboru na chwałę Bożą. W Rzymie, u Świętego Piotra, dnia 18 listopada 1965 roku Ja, PAWEŁ, Biskup Kościoła Katolickiego (Następują podpisy Ojców) 362