Raport z działania Lokalnej Grupy Przyrodniczej

Transkrypt

1 Raport z działania Lokalnej Grupy Przyrodniczej 1. Informacje ogólne: a) realizator działań LGP: Stowarzyszenie Aktywności Społecznej TREK i Wydział Nauk Biologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego. b) obszar działania LGP: Gmina miejska Szczawno-Zdrój, Gmina miejska Wałbrzych, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Wałbrzychu c) osoba prowadząca: Anna Kucmus, anna.kucmus@gmail.com, Uniwersytet Wrocławski, Wydział Nauk Biologicznych d) ilość godzin odbytych spotkań/zajęć/szkoleń: Opis inwentaryzacji miejsc przyrodniczo cennych na obszarze działalności LGP Obszarem jaki zinwentaryzowali studenci z LGP Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Wałbrzychu był głównie teren Parku Szwedzkiego oraz Parku Zdrojowego w Szczawnie-Zdroju, a także najbliższe okolice uczelni przy ulicy Zamkowej, do której należy teren parkowo-pałacowy dawniej własność rodu Czettritzów. Celem badań było ustalenie miejsc wykorzystywanych przez nietoperze jako kryjówki oraz żerowiska, a także zweryfikowanie pod kątem bogactwa przyrodniczego, które sprzyja różnorodności biologicznej. Szczwno-Zdrój to miasto uzdrowiskowe, którego około 60% powierzchni stanowią tereny zielone. 2 zinwentaryzowane parki znajdują się w centrum, otaczają zespół zabudowań zdrojowych. Park szwedzki położony jest w północno-zachodniej części Szczawna i zajmuję obszar ok. 14 ha. Po swojej zachodniej stronie naturalnie łączy się z łąkami. Charakteryzuję się średnio zróżnicowaną rzeźbą terenu, co ważne znajdują się tam dwa stawy, które stanowią unikatowe miejsca żerowania dla nietoperzy, a także dla innych zwierząt. Obserwuję się tam regularnie dzikie gatunki kaczek oraz łabędzie. Drzewostan parku jest zróżnicowany. Występują tam gatunki drzew iglastych i liściastych rodzimych, ale także obcych- introdukowanych. Możemy wyróżnić obszary nieprzekształcone, gdzie rosną drzewa charakterystyczne dla lasów mieszanych takie jak: modrzew europejski Larix decidua, sosna zwyczajna Pinus sylvestris, świerk pospolity Picea abies, klon pospolity Acer platanoides i klon

2 jawor Acer pseudoplatanus, dąb szypułkowy Quercus robur, buk zwyczajny Fagus sylvatica, jesion wyniosły Fraxinus excelsior. Natomiast obszary przekształcone cechują gatunki zawleczone jak miłorząb dwuklapowy Ginkgo biloba, skrzydłorzech kaukaski Pterocarya fraxinifolia, modrzewnik chiński Pseudolarix amabilis czy jodła grecka Abies cephalonica i kalifornijska Abies concolor. Podszyt budują licznie występujący bez czarny Sambucus nigra, leszczyna pospolita Corylus avellana, głóg jednoszyjkowy Crataegus monogyna, cyprysiki Chamaecyparis i żywotniki Thuja. Park Szwedzki jest tak ważny dla wielu gatunków nietoperzy, ale także bezkręgowców przede wszystkim z powodu pozostawienia w nim starych, dziuplastych drzew. Wiele z nich zdobyło status pomników przyrody m.in. cypryśnik błotny Taxodium distichum o wysokości 26 metrów, rozpiętości korony 10 m, obwodzie pnia 296 cm; miłorząb japoński- rzadkie i wyjątkowe drzewo- wysokość 17 m, rozpiętość korony 8 m, obwód pnia 164 cm; odmiana purpurowa buka zwyczajnego- wysokość 25 m, rozpiętość korony 20 m, obwód pnia 331 cm. Natomiast Park Zdrojowy imienia H. Wieniawskiego zajmuje około 100 ha powierzchni i jest bardzo zróżnicowany pod względem dendrologicznym, a także ukształtowania terenu. W granice parku wchodzi szereg zabudowań jak teatr, wieża widokowa Anna czy pijalnia wód mineralnych. Ich konstrukcja stanowi potencjalne miejsce kryjówek nietoperzy (rozległe strychy, drewniane obicia, liczne szczeliny, piwnice). Park Zdrojowy znany jest z szeregu gatunków drzew rzadko spotykanych, ale co ważniejsze z wiekowego drzewostanu. Znajdziemy tam 89 gatunków drzew i krzewów liściastych, a także 38 iglastych. Do ciekawostek należą liczne obce taksony jak tulipanowiec amerykański Liriodendron tulipifera, miłorząb dwuklapowy, skrzydłorzech kaukaski, grujecznik japoński Cercidiphyllum japonicum. Na terenie parku możemy też zaobserwować cisa pospolitego Taxus baccata (gatunek chroniony, długowieczny), pięknie kwitnące rododendrony Rhododendron, buki zwyczajne, lipy drobnolistne Tilia cordata (które stwarzają idealne warunki dla występujących tam wiewiórek), 3 dęby szypułkowe (które są pomnikami przyrody, jeden z nich jest najstarszy w Szczawnie), świerk pospolity (też pomnik przyrody). Rośnie tu wiele innych pomnikowych drzew: lipa przy Solnej Grocie- 428 cm w obwodzie oraz naprzeciw teatru 382 cm, wierzba biała Salix alba przy bramie wejściowej do parku- 363 cm w obwodzie. Tak duża różnorodności biologiczna parków Szczwana-Zdroju stanowi idealne miejsce występowania nietoperzy. Wysoka ilość gatunków roślin stwarza doskonałe warunki dla bezkręgowców, którymi żywią się te ssaki. Stare dziuplaste drzewa są miejscem kryjówek rozrodczych, godowych czy zimowych. Dzięki monitoringowi przy użyciu detektorów akustycznych udało nam się stwierdzić obecność nietoperzy w parku, a także stwierdzić kryjówki godowe w licznych dziuplastych drzewach. Szczawno- Zdrój jest dogodnym miejscem występowania wielu gatunków zwierząt ze względu na duży udział terenów zielonych (parki, łąki, lasy), a także zabytkowy i uzdrowiskowy charakter tego miasta, co pomaga współistnieniu z ludźmi. Dodatkowo gmina Szczawno-Zdrój

3 znajduje się na Obszarze Specjalnej Ochrony ptaków Natura 2000 PLB020010, gdzie występują 22 gatunki ptaków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej, gdzie 10 z nich zostało uznane za przedmioty ochrony w obszarze. Możemy tu zaobserwować takie rzadkie gatunki jak: bocian czarny Ciconia nigra, trzmielojad Pernis apivorus, puchacz Bubo bubo, włochatka Aegolius funereus czy dzięcioł zielonosiwy Picus canus. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa imienia Angelusa Silesiusa przy ulicy Zamkowej położona jest na terenie pałacowo- parkowym (który jest wpisany do krajowego rejestru zabytków). W swoim zasięgu posiada budynki gospodarcze oraz techniczne, a także niewielki park o powierzchni ok. 5 ha. W bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się cmentarz komunalny wraz z zabudową sakralną- potencjalne miejsca- często wybierane przez nietoperze. Uczelnia mieści się w centrum Wałbrzycha, co ogranicza znacznie tereny zielone. Na terenie parku oprócz budynku PWSZ zbudowanego w latach 80' znajduje się odrestaurowany zamek Czettritzów, dwie wille księżnej Daisy (które obecnie są remontowane), zabytkowe budynki z muru pruskiego oraz pałacowe stajnie i wozownie (w ruinie). Tak bogata zabudowa stanowi potencjalne miejsce kryjówek letnich i zimowych. Drzewostan parku składa się w większości ze starych, dziuplastych drzew, lecz jest mało liczny i mało zróżnicowany. 3. Efekty inwentaryzacji stanowisk oraz miejsc związanych z aktywnością roczną nietoperzy. - obszary leśne: Park Zdrojowy, Park Szwedzki - obszary zabudowane: zespół parkowo-pałacowy Czettritzów przy ul. Zamkowej (zamek z XVII wieku, pałacowe stajnie i wozownie, dwie wille księżnej Daisy, dawny budynek przypałacowy), zabudowa uzdrowiskowa z XIX w. w Szczawnie- Zdroju (hala zdrojowa, pijalnia wód mineralnych, teatr zdrojowy), ale także Sanatorium Uzdrowiskowe nr 1, kościół parafialny Wniebowzięcia NMP, pawilon usługowo-handlowy, drewniany, ul. Kościuszki 50, z 1935 r., dawny pensjonat Kynast, obecnie sanatorium Zuch, ul. Sienkiewicza 10, z drugiej poł. XIX w., dawny pensjonat Dom Nauczycielek, obecnie szkoła sanatoryjna, ul. Ogrodowa 5, z XIX w./xx w. Te obiekty wpisane są na listę zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa. - strychy/poddasza/piwnice: zespół parkowo-pałacowy Czettritzów przy ul. Zamkowej, zabudowa uzdrowiskowa w Szczawnie-Zdroju, sztolnia Gustaw w Szczawnie-Zdroju - głównymi zagrożeniami dla występujących w tych miejscach nietoperzy są wycinki starych, dziuplastych drzew, osuszanie terenów, fragmentacja siedlisk, drapieżnictwo, ale także remonty budynków i ich dachów (głównie tych przy ulicy Zamkowej w Wałbrzychu), stosowanie szkodliwych środków ochrony drewna; musimy pamiętać

4 żeby dostosowywać prace na tym obszarze do biologii i wymagań ekologicznych gatunków. 4. Rozpowszechnianie informacji o nietoperzach w swoim środowisku działania. Studenci z LGP wzięli udział w pogadankach w swoim najbliższym otoczeniu, w których to opowiadali o projekcie, zinwentaryzowanym obszarze oraz o tym jak zdobyta wiedza może przydać się im w projektowaniu krajobrazu przyjaznemu nietoperzom. 5. Szkolenie w zakresie budowanych skrzynek dla nietoperzy, ilość powieszonych skrzynek Członkowie LGP przy Wyższej Szkole Zawodowej w Wałbrzychu jako studenci architektury krajobrazu muszą posiadać wiedzę jak projektować przestrzeń przyjazną nie tylko ludziom, a także zwierzętom- szczególnie tym chronionym jak nietoperze. Zostali oni przeszkoleni w zakresie kryjówek nietoperzy, jak budować skrzynki, gdzie je wieszać i jak je kontrolować. Dodatkowo dowiedzieli się jak projektować krajobraz, wkomponowywać elementy przyjazne nietoperzom i ich orientacji w terenie. Łącznie wykonano 8 skrzynek, w dwóch różnych planach budowy, które zostały powieszone w najbliższym otoczeniu WPSZ oraz w ogródkach członków LGP. W najbliższym czasie- na wiosnę zaplanowane jest zbudowanie i powieszenie kolejnych budek, które mogą być zamieszkane tuż po zakończeniu hibernacji przez nietoperze. 6. Nagrania video, w tym video-opisy miejsc w których była prowadzona inwentaryzacja. W załączeniu 7. Zajęcia z zasady działania i obsługi detektorów, zajęcia terenowe z nasłuchu aktywności nietoperzy, ilość potwierdzonych miejsc aktywności nietoperzy. Zajęcia z budowy, zasad działania i obsługi detektorów akustycznych Lunabat oraz rejestratorów odbyły się w Szczawnie-Zdroju i składały się z części merytorycznej i praktycznej. Po wysłuchaniu prelekcji, członkowie LGP zostali podzieleni na 3 grupy, które wykonały po zachodzie słońca trzy transekty o różnych trasach przebiegu, mające na celu zbadanie jak największej liczby siedlisk pod kątem występowania tam nietoperzy. Udało nam się ustalić obecność nietoperzy w Parku Szwedzkim oraz Parku Zdrojowym. Dzięki nasłuchom ustaliliśmy kryjówki godowe

5 w dziuplach drzew Parku Zdrojowego, oraz w pobliżu Sanatorium Uzdrowiskowego nr 1. Członkowie grupy samodzielnie wykonali transekty, używali sprzętu oraz wypełniali kartę obserwacji. 8. Uwagi brak