Temporalna niedopuszczalność złoŝenia nowej skargi na przewlekłość postępowania

Transkrypt

1 Czesław Paweł Kłak Temporalna niedopuszczalność złoŝenia nowej skargi na przewlekłość postępowania Streszczenie Przedmiotem artykułu są terminy do wniesienia nowej skargi na przewlekłość postępowania. Zdaniem Autora temporalne ograniczenie moŝliwości wniesienia nowej skargi nie podwaŝa samo w sobie prawa do złoŝenia skargi, będąc wyrazem koniecznego kompromisu między tym prawem a koniecznością uchronienia postępowania głównego przed opóźnieniami spowodowanymi rozpoznawaniem kolejnych skarg na przewlekłość. Autor wskazuje, Ŝe skarga niedopuszczalna podlega odrzuceniu. Wprowadzenie Jak wynika z treści art. 14 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (dalej: ustawa), skarŝący moŝe wystąpić z nową skargę w tej samej sprawie po upływie 12 miesięcy, a w postępowaniu przygotowawczym, w którym stosowane jest tymczasowe aresztowanie, oraz w sprawie egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego po upływie 6 miesięcy, od daty wydania przez sąd orzeczenia, o którym mowa w art. 12 ustawy. Sąd odrzuca skargę niedopuszczalną na podstawie art. 14 ustawy (art. 9 ust. 2 ustawy). W konsekwencji ustawodawca wprowadził temporalne (czasowe) ograniczenie moŝliwości złoŝenia nowej skargi przez tego samego skarŝącego w tej samej sprawie, wyraźnie przewidując rozwiązanie, Ŝe w takim przypadku musi upłynąć co najmniej 12 lub 6 miesięcy, w zaleŝności od tego, w jakiej sprawie składana jest nowa skarga. JeŜeli skarga zostanie wniesienia bez zachowania tego rygoru, tj. przed upływem wskazanych terminów, sąd bezwzględnie zobowiązany jest odrzucić taką skargę, a więc nie będzie ona, bo nie moŝe być, merytorycznie rozpoznana. Dopuszczalność skargi na podstawie art. 14 ustawy jest więc warunkiem jej rozpoznania przez sąd. Jak podkreślono w uzasadnieniu projektu z dnia 17 listopada 2003 r. wskazanej ustawy, konieczne jest ograniczenie moŝliwości wnoszenia kolejnych skarg na przewlekłość postępowania, a przeciwne stanowisko mogłoby 44

2 Temporalna niedopuszczalność złoŝenia nowej skargi doprowadzić do zniweczenia celu tej regulacji 1. W uzasadnieniu projektu ustawy o zmianie ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki 2 z dnia 30 października 2008 r., proponując nowelizację art. 14 w kontekście rozszerzenia zakresu ustawy o postępowania przygotowawcze, takŝe wskazano, Ŝe czasowe ograniczenie moŝliwości złoŝenia nowej skargi w postępowaniu przygotowawczym podyktowane jest koniecznością zapobieŝenia zniweczenia celu ustawy, do którego mogłoby dojść w sytuacji, gdy istniałaby moŝliwość składania nowych skarg, nieograniczona Ŝadnym terminem. Stanowisko to jest jak najbardziej racjonalne, albowiem nie ulega wątpliwości, Ŝe postępowanie incydentalne, jakim jest postępowanie w przedmiocie skargi na przewlekłość, nie moŝe paraliŝować (tamować) postępowania głównego. Musi więc istnieć rozwiązanie, które wyeliminuje zatamowanie postępowania głównego, ale przy jednoczesnym zapewnieniu moŝliwości zło- Ŝenia nowej skargi. JeŜeli ma ona bowiem przeciwdziałać przewlekłości i być w tym zakresie skutecznym instrumentem ochrony prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki ( w rozsądnym terminie ), to musi być ona przed wszystkim dostępna dla strony, a to wyklucza wprowadzenie rozwiązań formalnych, bezzasadnie wykluczających moŝliwość złoŝenia kolejnej (kolejnych) skargi (skarg). Temporalne ograniczenie moŝliwości wniesienia nowej skargi nie podwaŝa samo w sobie prawa do złoŝenia skargi, będąc wyrazem koniecznego kompromisu między tym prawem a koniecznością uchronienia postępowania głównego przed opóźnieniami spowodowanymi rozpoznawaniem kolejnych skarg na przewlekłość. Z przywołanego uzasadnienia nie wynika, Ŝe rygor art. 14 ustawy ma odnosić się tylko i wyłącznie do podmiotu, który juŝ skorzystał z prawa do wniesienia skargi. Dokładna analiza argumentacji zawartej w uzasadnieniu projektu ustawy, jak równieŝ uzasadnienia projektu jej nowelizacji z dnia 30 października 2008 r., wskazuje na to, Ŝe celem tego przepisu jest ograniczenie moŝliwości wnoszenia kolejnych skarg, bez względu na to, kto jest ich autorem. Obecne brzmienie art. 14 ustawy nie koresponduje zatem z ratio legis tej regulacji, zawartym w przywołanych uzasadnieniach. 1 Uzasadnienie projektu ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania w rozsądnym terminie sprawy w postępowaniu sądowym z dnia 17 listopada 2003 r., druk sejmowy nr 2256, publ. 2 Druk sejmowy nr 1281, publ. 45

3 Zakres zastosowania art. 14 ustawy Art. 14 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. odnosi się do skarŝącego, który wniósł skargę na przewlekłość postępowania i w sprawie wydane zostało orzeczenie, o którym mowa w art. 12 ustawy. Tym samym ograniczenie zawarte w tym przepisie dotyczy wyłącznie osoby, która skorzystała juŝ z moŝliwości wniesienia skargi, w następstwie czego wydano orzeczenie merytoryczne w przedmiocie skargi, przy czym nie ma znaczenia, czy sąd oddalił skargę (art. 12 ust. 1 ustawy), czy teŝ stwierdził, Ŝe w postępowaniu którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania (art. 12 ust. 2 ustawy). Art. 14 ustawy wyraźnie stanowi, Ŝe wskazane w nim terminy liczy się od daty wydania przez sąd orzeczenia, o którym mowa w art. 12 ustawy, a więc znajduje on zastosowanie bez względu na treść merytorycznego orzeczenia w przedmiocie skargi. Na bieg tych terminów nie ma wpływu przesunięcie postępowania na dalszy etap w tym znaczeniu, Ŝe przesunięcie postępowania nie powoduje w Ŝadnym wypadku przerwania biegu tego terminu i ponownego liczenia od momentu rozpoczęcia kolejnego etapu procesu. Ustawa określa, od kiedy liczy się ten termin i ile, w danym przypadku, on wynosi. I tak, jeŝeli w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji wniesiona została skarga na przewlekłość postępowania, a przed upływem 12 miesięcy od daty wydania orzeczenia w przedmiocie skargi sprawa w tej instancji ulegnie zakończeniu i w wyniku wniesienia środka zaskarŝenia dojdzie do rozpoznania sprawy w postępowaniu odwoławczym, to nowa skarga na przewlekłość postępowania moŝe być wniesiona po upływie tego terminu, liczonego od wydania orzeczenia w przedmiocie poprzedniej skargi. Przeniesienie sprawy do innej instancji nie ma znaczenia dla biegu terminu, albowiem termin ten nie jest zaleŝny od etapu postępowania, lecz w kaŝdym przypadku liczony od wydania orzeczenia w przedmiocie pierwszej skargi i ustawa nie przewiduje Ŝadnej moŝliwości jego przerwania. Art. 14 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. posługuje się pojęciem nowej skargi w tej samej sprawie, a więc nie róŝnicuje etapów postępowania karnego. Problem dotyczy przypadku, w którym poprzednia skarga została złoŝona w toku postępowania przygotowawczego, w którym zastosowano tymczasowe aresztowanie, a przed upływem terminu 6 miesięcy sprawa trafiła do sądu. Rodzi się pytanie, po upływie jakiego terminu moŝliwe jest wniesienie nowej skargi na przewlekłość w takim przypadku. Niewątpliwie w postępowaniu przygotowawczym, w którym stosowane jest tymczasowe aresztowanie, nowa skarga moŝe być wniesiona po upływie 6 miesięcy. Ustawa nie rozstrzyga natomiast wyraźnie, po jakim terminie moŝe być wniesiona nowa skarga, jeŝeli postępowanie przygotowawcze, w ramach którego stosowany był ten środek zapobiegawczy, zakończyło się, a sprawa trafiła do sądu. W postępowaniu sądowym, bez względu na to, czy stosowane jest 46

4 Temporalna niedopuszczalność złoŝenia nowej skargi tymczasowe aresztowanie, czy teŝ nie, nowa skarga moŝe być wniesiona po upływie 12 miesięcy od daty wydania orzeczenia, o którym mowa w art. 12 ustawy (arg. ex art. 14 ustawy). NaleŜy przyjąć, Ŝe w omawianym przypadku nowa skarga moŝe być wniesiona po upływie 12 miesięcy od daty wydania orzeczenia w przedmiocie poprzedniej skargi (zapadłego jeszcze w postępowaniu przygotowawczym), gdyŝ zgodnie z treścią art. 14 ustawy skarŝący moŝe wystąpić z nową skargą w tej samej sprawie po upływie 12 miesięcy, a zatem termin ten, co do zasady, w kaŝdym przypadku wynosi 12 miesięcy, chyba Ŝe nowa skarga składana jest w toku postępowania przygotowawczego, w którym stosowane jest tymczasowe aresztowanie. Jedynie zatem w ramach postępowania przygotowawczego, w którym stosowane jest tymczasowe aresztowanie, termin ten jest krótszy i wynosi 6 miesięcy, ale ustawa wyraźnie termin ten odnosi tyko to takiego postępowania, co stanowi wyjątek od zasady. W omawianym przypadku bieg terminu do wniesienia skargi nie ulega przerwaniu, ale wniesienie aktu oskarŝenia prowadzi do tego, Ŝe skarŝący moŝe złoŝyć nową skargę nie z upływem terminu 6 miesięcy, ten bowiem termin dotyczy tylko postępowania przygotowawczego, w którym stosowane jest tymczasowe aresztowanie, lecz dopiero 12 miesięcy. Taki jest skutek przesunięcia postępowania z etapu przygotowawczego na etap sądowy. Sprawa zawisła bowiem przed sądem i naleŝy do tego przypadku stosować termin zasadniczy, przewidziany w art. 14 ustawy odnośnie do postępowania sądowego, co nie zmienia jednak faktu, Ŝe początek tego terminu zawsze liczony jest od daty wydania orzeczenia merytorycznego w przedmiocie pierwszej skargi. Inny uprawniony podmiot (w rozumieniu art. 3 ustawy), który w danym postępowaniu skargi nie wniósł, nie jest objęty zakresem zastosowania art. 14 ustawy, a zatem moŝe złoŝyć skargę bez względu na to, czy terminy określone w tym przepisie upłynęły. Trafny jest więc pogląd M. Romańskiej, Ŝe ograniczenia dopuszczalności skargi przewidziane w art. 14 ustawy odnoszą się wyłącznie do tej osoby, która złoŝyła juŝ skargę na przewlekłość postępowania i została ona rozpoznana merytorycznie, w następstwie czego kaŝdy inny podmiot legitymowany do wniesienia skargi moŝe wnieść skargę na przewlekłość przed upływem terminu określonego w tym przepisie 3. Przepis ten słuŝy zatem w rzeczywistości przeciwdziałaniu przewlekłości postępowania co do istoty sprawy poprzez nagminne składanie skarg na przewlekłość postępowania w tej samej sprawie przez tę samą stronę, nie zaś generalnie przeciwdziałaniu przewlekłości postępowania głównego 4. 3 M. R o m ańska, Skarga na przewlekłość postępowania sądowego, Przegląd Sądowy 2005, nr 11 12, s P. G ó r e c k i, S. S t a c h o w i a k, P. W i l iński, Skarga na przewlekłość postępowania sądowego. Komentarz, Warszawa 2007, s

5 Art. 14 ustawy nie znajduje zastosowania w przypadku, gdy skarga na przewlekłość postępowania nie została merytorycznie rozpoznana. Z jego treści wynika bowiem, Ŝe nie jest moŝliwe złoŝenie nowej skargi przez skarŝącego przed upływem wskazanych w nim terminów, w sytuacji, gdy w wyniku złoŝenia poprzedniej skargi zapadło orzeczenie merytoryczne. Takim orzeczeniem jest bowiem wyłącznie rozstrzygnięcie wydane w oparciu o art. 12 ustawy. JeŜeli więc dany podmiot (skarŝący) wniesie skargę, która zostanie odrzucona na podstawie art. 9 ust. 1 ustawy, to złoŝenie nowej skargi nie jest obwarowane terminem, o którym mowa w art. 14 ustawy, albowiem nie zostało wydane orzeczenie merytoryczne w przedmiocie skargi, a to powoduje, Ŝe nie został spełniony wymóg określony w art. 14 ustawy. Podobnie, jeŝeli skarga uznana zostanie za bezskuteczną w oparciu o art k.p.k. w zw. z art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. TakŜe jest to bowiem orzeczenie formalne w przedmiocie skargi, nie regulowane przez art. 12 ustawy. W konsekwencji, gdy skarga nie zostanie rozpoznana merytorycznie, a odnośnie do niej zapadnie rozstrzygnięcie formalne, ograniczenia przewidziane w art. 14 ustawy nie obowiązują co do wnoszenia nowej skargi. Taka skarga, tj. skarga wniesiona w sytuacji, gdy w odniesieniu do poprzedniej skargi zapadło orzeczenie o charakterze formalnym, nie będzie nową w rozumieniu tego przepisu, gdyŝ ten za nową uznaje tylko taką skargę, która została wniesiona w tej samej sprawie po merytorycznym rozpoznaniu poprzedniej skargi, a jej autorem jest ta sama osoba. W konsekwencji, w sytuacji, gdy po odrzuceniu skargi lub uznaniu jej za bezskuteczną, skarŝący wniesie kolejną skargę, nie będzie to nowa skarga w rozumieniu art. 14 ustawy, choć z punktu widzenia językowego będzie to niewątpliwie nowa skarga. Rodzi się pytanie, czy art. 14 ustawy odnosi się do nowej skargi, w sytuacji, gdy jej podstawę stanowią okoliczności, które nie było podniesione w pierwszej skardze, która została rozpoznana merytorycznie, a które istniały przed wydaniem orzeczenia? W doktrynie na powyŝsze pytanie udzielono odpowiedzi przeczącej ograniczenie dopuszczalności skargi na podstawie tego przepisu działa, chociaŝby jej podstawę stanowiły okoliczności istniejące przed wydaniem orzeczenia, a nie powołane przez skarŝącego uprzednio 5. Stanowisko to naleŝy w pełni podzielić, albowiem art. 14 ustawy przewiduje ograniczenie co do moŝliwości wniesienia nowej skargi w przypadku, gdy w wyniku wniesienia poprzedniej skargi zapadło orzeczenie merytoryczne, bez względu na to, czy dane okoliczności były przez skarŝącego podniesione w pierwszej skardze, czy teŝ nie. Z punktu widzenia art. 14 ustawy istotne jest, Ŝe w wyniku rozpoznania poprzedniej skargi doszło do wydania orzeczenia merytorycznego, o którym mowa w art. 12 ustawy, 5 M. R o m ańska, Skarga, op. cit., s

6 Temporalna niedopuszczalność złoŝenia nowej skargi i wydanie takiego orzeczenia wywołuje skutek w postaci niedopuszczalności wniesienia nowej skargi przed upływem terminów wskazanych w tym przepisie. Z brzmienia art. 14 ustawy wynika, Ŝe moŝliwa jest sytuacja, Ŝe skarŝący będzie w toku postępowania w sprawie wielokrotnie składał skargę, w tym domagał się wydania sądowi rozpoznającemu sprawę co do istoty albo prokuratorowi prowadzącemu lub nadzorującemu postępowanie zalecenia podjęcia odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie na podstawie art. 12 ust. 3 ustawy, czy teŝ zasądzenia sumy pienięŝnej w oparciu o art. 12 ust. 4 ustawy 6. Art. 14 ustawy nie ma na celu wyeliminowania moŝliwości wielokrotnego występowania o zasądzenie sumy pienięŝnej poprzez wprowadzenia ograniczeń czasowych związanych z wniesieniem nowej skargi, lecz uchronienie postępowania co do istoty sprawy przez paraliŝem spowodowanym przez konieczność częstego i wielokrotnego rozpoznawania kolejnych skarg. Brzmienie tego przepisu nie podwaŝa moŝliwości wystąpienia z nowym wnioskiem o zasądzenie sumy pienięŝnej, przewidując jedynie czasowe ograniczenie moŝliwości złoŝenia takiego wniosku. Charakter terminu przewidzianego w art. 14 ustawy Termin przewidziany w art. 14 ustawy (12 miesięcy i 6 miesięcy) to termin ustawowy, jest bowiem przewidziany przez ustawę ustawę o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki 7. Cechę terminów ustawowych jest to, Ŝe nie mogą być przez uczestników procesu ani skracane, ani przedłuŝane, regulowane są bowiem przez ustawę. Nie mogą być równieŝ z tego samego powodu skracane czy teŝ przedłuŝane przez organy procesowe 8. Wskazany termin to z całą pewnością termin procesowy, gdyŝ związany jest z postępowaniem w przedmiocie nowej skargi skarŝącego na przewlekłość postępowania i wywołuje skutki w sferze tego postępowania (a więc 6 L. G a r l i c k i, Przewlekłość postępowania sądowego a kryteria strasburskie (stosowanie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. z perspektywy Europejskiego Trybunału Praw Człowieka), (w:) Nowe technologie dowodowe a proces karny, pod red. L. G a r d o c k i e g o, J. G o d y - n i a, M. H u d z i k a, L. K. P a p r z y c k i e g o, Warszawa 2007, s. 95; M. Z b r o j e w s k a, Skarga na przewlekłość postępowania karnego, Palestra 2004, nr 11 12, s. 29; J. P r z y - b y l s k a, Odpowiedzialność państwa za przewlekłość postępowania w sprawach cywilnych, Rejent 2004, nr 9, s K. M a r s z a ł, Proces karny. Zagadnienia ogólne, Katowice 2008, s. 250; T. G r z e g o r - c z y k, (w:) T. G r z e g o r c z y k, J. T y l m a n, Polskie postępowanie karne, Warszawa 2008, s I. N o w i k o w s k i, Terminy w kodeksie postępowania karnego, Lublin 1988, s. 14; S. K a l i - n o w s k i, Polski proces karny, Warszawa 1971, s

7 w sferze prawa procesowego), nie wywołując natomiast Ŝadnych skutków w sferze prawa materialnego 9. Jest to termin minimalny (ab quo), tj. taki, który musi upłynąć, aby czynność mogła być dokonana 10. Dopiero upływ terminu minimalnego otwiera moŝliwość dokonania czynności, tj. czynność moŝe być dokonana najwcześniej w pierwszym dniu po upływie terminu minimalnego 11. Niezachowanie terminu minimalnego polega na przedsięwzięciu czynności przedwcześnie, tj. przed upływem terminu, a więc, zanim termin upłynął 12, czyli, aby nie uchybić terminowi minimalnemu, czynność nie moŝe być podjęta przed jego upływem 13. W odniesieniu do nowej skargi na przewlekłość postępowania minimalny charakter terminu wskazanego w art. 14 ustawy wynika ze sformułowania moŝe wystąpić z nową skargą w tej samej sprawie po upływie, tj. musi upłynąć co najmniej 12 miesięcy lub 6 miesięcy, aby moŝliwe było wniesienie nowej skargi. W języku potocznym upływ to inaczej przejście, minięcie, skończenie się, a upłynąć, to minąć, przeminąć, zejść, ubiec 14. W konsekwencji upływ mniejszej jednostki czasu, np. 10 miesięcy, w przypadku gdy upłynąć musi 12 miesięcy, nie spełnia wymogu, o którym mowa w art. 14 ustawy, i w przypadku wniesienia nowej skargi rodzi obowiązek jej odrzucenia, jako wniesionej przed upływem terminu wymaganego przez ustawę. W doktrynie podkreśla się, Ŝe terminy minimalne mają na celu zapewnienie lepszego przygotowania się do czynności 15. Niewątpliwie jest to stanowisko trafne, znajdujące pełne oparcie normatywne np. termin określony w art k.p.k. ma zapewnić oskarŝonemu i jego obrońcy moŝliwość przygotowania się do rozprawy głównej 16. W odniesieniu do nowej skargi na przewlekłość postępowania karnego zaakcentować trzeba inną kwestię, 9 Zob. I N o w i k o w s k i, Terminy, op. cit., s M. C i eślak, Polska procedura karna. Podstawowe załoŝenia teoretyczne, Warszawa 1984, s. 342; I. N o w i k o w s k i, ibidem, s. 15; Z. Ś w i d a, (w:) Z. Ś w i d a, R. P o n i k o w - s k i, W. P o s n o w, Postępowanie karne. Część ogólna, pod red. Z. Ś w i d y, Warszawa 2008, s. 247; K. W oźni e w s k i, (w:) Prawo karne procesowe część ogólna, pod red. J. G r a j e w s k i e g o, Warszawa 2007, s. 335; zob. równieŝ: wyrok TK z dnia 19 września 2008 r., K 5/07, OTK A 2008, nr 7, poz. 124; wyrok TK z dnia 10 lipca 2007 r., sygn. SK 50/06, OTK A 2007, nr 7, poz S. K a l i n o w s k i, Polski, op. cit., s. 353; E. S k rę t o w i c z, (w:) R. K m i e c i k, R. S k ręt o w i c z, Proces karny. Część ogólna, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2006, s I. N o w i k o w s k i, ibidem, s Wyrok WSA w Warszawie z dnia 9 marca 2006 r., sygn. VI SA/Wa 1182/05, LEX nr ; wyrok WSA w Warszawie z dnia 18 listopada 2005 r., sygn. IV SA/Wa 1623/05, LEX nr Słownik Języka Polskiego, t. III, pod red. M. Szymczaka, Warszawa 1984, s S. W a l t oś, Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2008, s T. G r z e g o r c z y k, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2008, s. 775; wyrok SN z dnia 2 sierpnia 1974 r., sygn. V KR 222/74, OSNKW 1974, nr 12, poz

8 Temporalna niedopuszczalność złoŝenia nowej skargi a zarazem cechę terminu minimalnego. Przyjęty w art. 14 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. termin nie słuŝy przygotowaniu się do czynności procesowej, lecz ma celu zapobieŝenie zatamowania przebiegu postępowania co do istoty sprawy w wyniku składania kolejnych skarg, ma on więc charakter zaporowy, słuŝąc zapewnieniu odpowiednich warunków czasowych dla rozpoznania sprawy co do istoty. Termin ten wyznacza czas, który upłynąć musi, aby moŝliwe było dokonanie czynności. Jest to więc termin, który określa moŝliwy czas dokonania danej czynności 17 wniesienia nowej skargi na przewlekłość postępowania przez tego samego skarŝącego. Termin przewidziany w art. 14 ustawy adresowany jest do skarŝącego występującego z nową skargą, a więc jest to termin, z którym związana jest strona czynna postępowania w przedmiocie skargi na przewlekłość postępowania. Z treści art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. wynika, Ŝe jest to termin, którego niedochowanie zobowiązuje organ procesowy (sąd) do odrzucenia skargi wniesionej przed jego upływem. Termin ten odnosi się więc do strony 18, z tym, Ŝe organ procesowy zobowiązany jest do podjęcia decyzji w oparciu o art. 9 ust. 2 ustawy w kaŝdym przypadku uchybienia temu terminowi przez stronę. Sąd nie jest więc adresatem tego terminu, a jego rola polega na sprawdzeniu, czy w przypadku wniesienia nowej skargi termin ten upłynął, tj. polega ona na ustaleniu, czy dochowany jest temporalny wymóg związany z wniesieniem nowej skargi. Termin, o którym mowa w art. 14 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. jest terminem określonym kalendarzowo. Termin określony kalendarzowo to termin, który określony jest w godzinach, dniach, tygodniach, miesiącach lub latach 19. JeŜeli więc termin ten wynosi 12 miesięcy lub 6 miesięcy, jest to z całą pewnością termin ujęty kalendarzowo. Termin przewidziany w art. 14 ustawy nie jest z całą pewnością terminem zawitym. Wprawdzie odnosi się on do środka zaskarŝenia, jakim jest niewątpliwie skarga na przewlekłość postępowania 20, określając czas, w jakim moŝliwe jest wniesienie nowej skargi, niemniej jednak termin zawity w rozumieniu art k.p.k. to termin do wnoszenia środków zaskarŝenia, a więc jest to termin maksymalny, określający moment końcowy dokonania czynności 21. Ponadto środek zaskarŝenia, o którym mowa w art I. N o w i k o w s k i, Terminy, op. cit., s I. N o w i k o w s k i, ibidem; M. L i p c z yńska, Polski proces karny. Zagadnienia ogólne, Warszawa 1986, s T. G r z e g o r c z y k, (w:) T. G r z e g o r c z y k, J. T y l m a n, Polskie, op. cit., s A. J ó z e f o w i c z, Prawo do skargi na przewlekłość postępowania sądowego, Jurysta 2004, nr 9, s Uchwała SN z dnia 2 grudnia 2003 r., sygn. III CZP 90/03, OSNC 2005, nr 2, poz. 21; wyrok SN z dnia 5 marca 2009 r., sygn. II KK 339/08, LEX nr ; postanowienie SA w Lublinie z dnia 19 listopada 2008 r., sygn. II AKz 547/08, LEX nr

9 k.p.k. (art k.p.k. z 1969 r. 22 ), naleŝy rozumieć wniosek zainteresowanego podmiotu, zmierzający do wywołania kontroli procesowej określonej decyzji, np. wyroku czy postanowienia 23. W przypadku kaŝdego terminu zawitego czynność prawna musi być dokonana przed jego upływem, pod rygorem jej bezskuteczności 24, tj. dokonanie czynności po upływie terminu zawitego powoduje, Ŝe czynność jest bezskuteczna (art k.p.k.). Przypomnieć naleŝy, Ŝe w przypadku terminu, o którym mowa w art. 14 ustawy, czynność moŝe być dokonana dopiero po jego upływie, nie chodzi w nim więc o wskazanie momentu końcowego, lecz o określenie momentu początkowego, od którego moŝliwe jest wniesienie nowej skargi. Skoro zaś dopiero upływ tego terminu otwiera moŝliwość dokonania czynności wniesienia nowej skargi, to nie ma Ŝadnych podstaw, aby termin ten uznać za zawity. Skarga na przewlekłość nie słuŝy kontroli decyzji procesowej, nie jest bowiem wnoszona w następstwie jej wydania, lecz prowadzi do oceny określonego stanu faktycznego przebiegu danego postępowania w kontekście wymogu rozpoznania kaŝdej sprawy w rozsądnym terminie ( bez nieuzasadnionej zwłoki ). Zawieszenie postępowania a bieg terminu przewidzianego w art. 14 ustawy Zgodnie z dyspozycją art k.p.k., jeŝeli zachodzi długotrwała przeszkoda uniemoŝliwiająca prowadzenie postępowania, a w szczególności, jeŝeli nie moŝna ująć oskarŝonego albo nie moŝe on brać udziału w postępowaniu z powodu choroby psychicznej lub innej cięŝkiej choroby, postępowanie zawiesza się na czas trwania przeszkody. Przepis ten określa podstawy zawieszenia postępowania karnego, zarówno postępowania toczącego się przed sądem, jak i postępowania przygotowawczego 25. Rodzi się pytanie, czy zawieszenie postępowania na podstawie art k.p.k. po rozpoczęciu biegu tego terminu, a przed jego upływem, wpływa na jego bieg, w szczególności, czy zawieszenie postępowania przerywa bieg tego terminu? W doktrynie twierdzi się, Ŝe zawieszenie postępowania powoduje wstrzymanie biegu terminów procesowych dla stron 26. Pogląd ten po- 22 Dz. U. z 1969 r., Nr 13, poz. 96 z późn. zm. 23 I. N o w i k o w s k i, Terminy, op. cit., s Postanowienie SN z dnia 7 maja 2007 r., sygn. V KZ 23/07, OSNwSK 2007, poz. 1009; postanowienie SN z dnia 22 marca 2007 r., sygn. IV KZ 20/07, OSNwSK 2007, poz. 686; postanowienie SN z dnia 4 stycznia 2007 r., sygn. III KZ 84/06, OSNwSK 2007, poz T. G r z e g o r c z y k, Kodeks, op. cit., s. 130; zob. uchwałę SN z dnia 11 września 1992 r., sygn. I KZP 27/92, OSNKW 1992, nr 11 12, poz Z. G o s t yński, S. Z a b ł o c k i, (w:) J. B r a t o s z e w s k i, L. G a r d o c k i, Z. G o s t yński, S. M. P r z y j e m s k i, R. A. S t e f ański, S. Z a b ł o c k i, Kodeks postępowania karnego. 52

10 Temporalna niedopuszczalność złoŝenia nowej skargi zostaje w zgodzie ze stanowiskiem M. Cieślaka, który uznał, Ŝe zawieszenie postępowania oznacza spoczywanie biegu procesu, skutkiem czego nie biegną terminy procesowe dla stron 27. Pogląd ten nie jest jednak powszechnie akceptowany. M. Siewierski i S. Śliwiński zajęli zdecydowane stanowisko, Ŝe zwieszenie postępowanie nie wstrzymuje biegu terminów dla stron 28. Art. 14 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. przewiduje termin procesowy dla strony skarŝącego zamierzającego wnieść nową skargę, dlatego przyjęcie pierwszego z zaprezentowanych poglądów oznacza, Ŝe w czasie zawieszenia postępowania bieg terminu, o którym mowa w tym przepisie ulega wstrzymaniu, co prowadzi do tego, Ŝe nie moŝe ulec zakończeniu, a podzielenie drugiego prowadzi do wniosku odmiennego zawieszenie postępowanie nie ma wpływu na bieg tego terminu, a konsekwencji moŝe on upłynąć z tym skutkiem, Ŝe uprawniony podmiot zyskuje moŝliwość wniesienia nowej skargi na przewlekłość postępowania, mimo zawieszenia postępowania. Udzielając odpowiedzi na powyŝsze pytanie, nie moŝna zapominać o celu ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r., a w tym o celu skargi na przewlekłość postępowania. To zatem nie tylko charakter terminu, lecz równieŝ charakter i cel danej instytucji prawnej, z którą termin jest związany (której dotyczy), przesądzają łącznie o tym, czy w trakcie zawieszenia postępowania termin ten biegnie, czy teŝ nie. Skoro skarga na przewlekłość postępowania słuŝyć ma przeciwdziałaniu opieszałości organu procesowego, to nie wydaje się zasadne, aby w trakcie zawieszenia biegu procesu termin ten nie biegł i nie mógł się zakończyć. Takie rozwiązanie w istocie pozbawiałoby skarŝącego moŝliwości zakwestionowania zachowania organu procesowego w trakcie zawieszenia postępowania, który przecieŝ zobowiązany jest zabezpieczyć dowody przed ich utratą lub zniekształceniem (art k.p.k.), jak równieŝ baczyć, by postępowanie zostało podjęte niezwłocznie po ustaniu przeszkody uniemoŝliwiającej jego prowadzenie (arg. ex art k.p.k.). Jak podnosi się w doktrynie 29, i jest to stanowisko zasadne, w okresie zawieszenia postępowania karnego, zwłaszcza postępowania przygotowawczego, dopuszczalne są czynności związane z poszukiwaniem dowodów w celu ich Komentarz, Warszawa 2003, s. 345; F. P r u s a k, Komentarz do kodeksu postępowania karnego, Warszawa 1999, s M. C i eślak, (w:) M. C i eślak, K. S p e t t, W. W o l t e r, Psychiatria w procesie karnym, Warszawa 1977, s S. S l i w iński, Polski proces karny. Zasady ogólne, Warszawa 1948, s. 684; t e nŝe, Polski proces karny przed sądem powszechnym. Zagadnienia ogólne, Warszawa 1959, s. 336; M. S i e w i e r s k i, (w:) J. B a f i a, J. B e d n a r z a k, M. F l e m i n g, S. K a l i n o w s k i, H. K e m p i s t y, M. S i e w i e r s k i, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 1976, s R. K m i e c i k, Przeszkody dowodowe a zawieszenie postępowania karnego, Palestra 1985, nr 2, s

11 zabezpieczania przed utratą lub zniekształceniem. Okres zawieszenia postępowania nie jest zatem, bo zgodnie z ustawą nie moŝe być, okresem całkowitej bierności organu procesowego, dlatego teŝ podlega on kontroli z punktu widzenia przewlekłości postępowania, bo i w trakcie zawieszenia postępowania moŝe dojść do braku wymaganego działania (bezczynność) lub teŝ wadliwego działania organu procesowego (bezproduktywność), skutkującego przewlekłością. Odmienna wykładnia prowadziłaby do sytuacji, w której skarŝący pozbawiony byłby moŝliwości zakwestionowania, jego zdaniem, nieprawidłowego, bo opieszałego, zachowania organu procesowego, który np. przez wiele miesięcy po ustaniu przeszkody uzasadniającej zawieszenie nie podejmowałby postępowania, mimo Ŝe proces mógłby i powinien być kontynuowany (bezczynność), co byłoby nie do pogodzenia z istotą skargi na przewlekłość postępowania, jako instrumentu ochrony prawa do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie. Tym samym termin, o którym mowa w art. 14 ustawy, biegnie mimo zawieszenia postępowania i po jego upływie moŝliwe jest wniesienie nowej skargi, kwestionującej m.in. zachowanie organu procesowego w trakcie trwania zawieszenia postępowania, w tym uchybienie obowiązkowi, o którym mowa w art k.p.k., co nie pozostaje bez wpływu na szybkość i sprawność postępowania. PowyŜszej tezy nie podwaŝa fakt, iŝ skargę o stwierdzenie, Ŝe w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania, zawsze wnosi się w toku postępowania w sprawie (art. 5 ust. 1 ustawy). Przepis ten precyzuje bowiem termin 30 do wniesienia skargi na przewlekłość, zakreślając, Ŝe moŝna to uczynić w toku postępowania w sprawie, a więc, gdy dane postępowanie nie uległo jeszcze zakończeniu. Wniesienie skargi moŝliwe jest do zakończenia postępowania, a zarzuty dotyczyć mają stanu z chwili wnoszenia skargi 31. Pojęcia w toku postępowania w sprawie nie naleŝy zatem utoŝsamiać wyłącznie z biegiem procesu, lecz równieŝ objąć nim okres, w którym postępowanie jest zawieszone w takim bowiem przypadku postępowanie znajduje się w toku, tyle Ŝe czasowo przerwany został jego bieg. Jak słusznie twierdzi się w doktrynie, zawieszenie postępowania nie kończy postępowania w sprawie, przerywając jedynie czasowo zawieszając jego bieg 32. Jak słusznie zauwaŝa Z. Gostyński, zawie- 30 Postanowienie SN z dnia 10 czerwca 2008 r., sygn. KSP 2/08, OSNKW 2008, nr 9, poz. 71; postanowienie SA w Białymstoku z dnia 27 czerwca 2007 r., sygn. II AS 2/07, OSAB 2007, nr 2, poz. 37; postanowienie SA w Katowicach z dnia 25 października 2006 r., sygn. II S 16/06, LEX nr Postanowienie SN z dnia 10 czerwca 2008 r., sygn. KSP 2/08, OSNKW 2008, nr 9, poz S. W a l t oś, Proces..., op. cit., s ; D. O s s o w s k a, (w:) A. B u l s i e w i c z, M. J eŝ- L u d w i c h o w s k a, D. K a l a, D. O s s o w s ka, A. L a c h, Przebieg procesu karnego, Toruń 2003, s. 60; W. D a s z k i e w i c z, (w:) W. D a s z k i e w i c z, T. N o w a k, S. S t a - c h o w i a k, Proces karny. Cześć szczególna, Poznań 1996, s

12 Temporalna niedopuszczalność złoŝenia nowej skargi szenie postępowania karnego prowadzi do czasowego zatamowania biegu procesu, nie zaś do jego zakończenia 33. Dobitnie kwestię tę ujmuje J. Grajewski, twierdząc, Ŝe zawieszenie postępowania jest czasowym wstrzymaniem biegu procesu, gdy kwestia odpowiedzialności karnej nie została jeszcze rozstrzygnięta, a postanowienie o zawieszeniu postępowania nie jest orzeczeniem kończącym postępowanie, lecz decyzją wydaną w związku z czasową, choć długotrwałą przeszkodą uniemoŝliwiającą prowadzenie procesu 34. Zdaniem J. Grajewskiego nie ma Ŝadnych podstaw normatywnych, aby przyjąć, Ŝe decyzja o zawieszeniu postępowania przygotowawczego kończy ten etap postępowania karnego decyzja o zawieszeniu postępowania jedynie czasowo wstrzymuje bieg procesu, takŝe w odniesieniu do postępowania przygotowawczego 35. S Stachowiak zaznacza, Ŝe w gruncie rzeczy decyzja o zawieszeniu postępowania przygotowawczego nie kończy tego stadium procesowego, lecz wstrzymuje jego bieg na pewien czas z przyczyn określonych w ustawie 36. Zaprezentowane poglądy akceptowane są w orzecznictwie. Tytułem przykładu naleŝy wskazać na postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 7 stycznia 2004 r., sygn. II AKz 1056/03 instytucja zawieszenia postępowania polega na wstrzymaniu jego biegu na czas wyznaczony trwaniem przeszkody 37. Poglądy te znajdują pełne w oparcie w treści art k.p.k., albowiem przepis ten wyraźnie mówi o zawieszeniu postępowania, nie o jego zakończeniu. Zawieszenie postępowanie nie jest zatem toŝsame, bo nie moŝe być, z jego zakończeniem. Nieprawidłowe jest więc utoŝsamienie zawieszenia postępowania z jego zakończeniem 38. PowyŜszych uwag, w odniesieniu do postępowania przygotowawczego (zarówno śledztwa, jak i dochodzenia), nie podwaŝa treść art k.p.k. Przepis ten stanowi, Ŝe w ciągu 14 dni od daty zamknięcia śledztwa albo od otrzymania aktu oskar- Ŝenia sporządzonego przez Policję w dochodzeniu, prokurator sporządza akt oskarŝenia lub zatwierdza akt oskarŝenia sporządzony przez Policję w dochodzeniu i wnosi go do sądu albo sam wydaje postanowienie o umorzeniu, o zawieszeniu albo o uzupełnieniu śledztwa lub dochodzenia. Z przepisu tego nie wynika, Ŝe zawieszenie postępowania przygotowawcze- 33 Z. G o s t yński, Zawieszenie postępowania w nowym ustawodawstwie karnoprocesowym, (w:) Nowa kodyfikacja karna. Kodeks postępowania karnego. Krótkie komentarze, nr 3, Warszawa 1997, s J. G r a j e w s k i, (w:) J. G r a j e w s k i, L. K. P a p r z y c k i, S. S t e i n b o r n, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. I, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2006, s J. G r a j e w s k i, Przebieg procesu karnego, Warszawa 2004, s S. S t a c h o w i a k, (w:) T. N o w a k, S. S t a c h o w i a k, Prawo karne procesowe. Dynamika postępowania, Poznań 1999, s KZS 2004, nr 6, poz S. W a l t oś, Proces, op. cit., s

13 go jest formą jego zakończenia 39. Przepis ten przewiduje moŝliwość zawieszenia śledztwa przez prokuratora po jego zamknięciu, w sytuacji, gdy prokurator uzna, Ŝe zachodzą przesłanki, o których mowa w art k.p.k., a zatem brak jest podstaw do zakończenia postępowania. Prokurator moŝe równieŝ zawiesić dochodzenie (art k.p.k.), jeŝeli uzna, Ŝe brak jest podstaw do zatwierdzenia aktu oskarŝenia sporządzonego przez Policję i wniesienia go do sądu, a zachodzą podstawy do zawieszenia postępowania. Jak podnosi się w doktrynie, zawieszenie postępowania w oparciu o art k.p.k. nie jest formą zakończenia postępowania przygotowawczego, lecz sprowadza się do wprowadzenia postępowania w stan uśpienia, konieczny ze względu na niemoŝność jego kontynuowania i zakończenia 40. Uwzględniając powyŝsze uwagi, naleŝy przyjąć, Ŝe wniesienie skargi na przewlekłość w trakcie zawieszenia postępowania prowadzi do obowiązku jej rozpoznania przez właściwy sąd. Fakt, Ŝe postępowanie jest zawieszone, nie podwaŝa powyŝszej tezy, w szczególności fakt zawieszenia postępowania nie czyni niemoŝliwym rozpoznania skargi. Skoro skarga ma przeciwdziałać przewlekłości, a moŝe być ona np. wynikiem nie podjęcia zawieszonego postępowania, mimo ustania przeszkody uniemoŝliwiającej jego kontynuowanie, to zasadne jest zdyscyplinowanie sądu rozpoznającego sprawę albo prokuratora nadzorującego lub prowadzącego postępowanie, będące następstwem wniesienia i rozpoznania skargi. W doktrynie nie budzi wątpliwości fakt, Ŝe po ustaniu przeszkody uzasadniającej zawieszenie postępowanie musi być ono niezwłocznie (natychmiast) podjęte 41. Na koniec powyŝszych rozwaŝań warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną okoliczność. Ani ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r., ani kodeks postępowania karnego nie przewidują instytucji zawieszenia, czy teŝ wstrzymania biegu terminu procesowego dla strony, jak równieŝ spoczywania tego terminu. W takim przypadku, tj. wobec braku wyraźnego rozwiązania ustawowego, terminy procesowe dla stron określone kalendarzowo biegną mimo zawieszenia postępowania i nie jest moŝliwe przyjęcie, Ŝe ulegają przerwaniu, zawieszeniu, czy teŝ spoczywaniu 42. Skoro takiego rozwiązania nie zna ustawa, to nie moŝe być ono stworzone w drodze wykładni prawa, zwłaszcza Ŝe sprzeciwia się temu cel skargi na przewlekłość postępowania. 39 J. T y l m a n, Postępowanie przygotowawcze w procesie karnym, Warszawa 1998, s P. H o f m ański, E. S a d z i k, K. Z g r y z e k, Kodeks, op. cit., t. II, s. 230; M. K l e j n o w - s k a, Z. S o b o l e w s k i, (w:) G. A r t y m i a k, M. K l e j n o w s k a, C. P. K ł a k, A. M a s ł o w - s k a, Z. S o b o l e w s k i, P. K. S o w iń s k i, Proces karny. Część szczególna, Warszawa 2007, s J. G r a j e w s k i, (w:) J. G r a j e w s k i, L. K. P a p r z y c k i, S. S t e i n b o r n, Kodeks, op. cit., s I. N o w i k o w s k i, Terminy..., op. cit., s

14 Temporalna niedopuszczalność złoŝenia nowej skargi Wniesienie skargi niedopuszczalnej na podstawie art. 14 ustawy Skarga niedopuszczalna na podstawie art. 14 ustawy w kaŝdym przypadku jest odrzucana. Taki wniosek wynika z wyraźnego brzmienia art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. Sąd odrzuca skargę niedopuszczalną na podstawie art. 14 ustawy bez względu na charakter postępowania, w ramach którego została ona złoŝona. Ustawa w tym zakresie nie przewiduje Ŝadnych odstępstw. Wobec wyraźnego brzmienia ustawy nie znajduje tu zastosowania art. 8 ust. 2 ustawy 43. Skarga niedopuszczalna na podstawie art. 14 ustawy jest więc w postępowaniu karnym odrzucana. Sąd odrzuca skargę postanowieniem. Ustawa nie wymaga bowiem wydania wyroku (arg. ex art. 9 ust. 2). W takim przypadku, stosownie do treści art k.p.k. w zw. z art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r., właściwą formą decyzji sądu jest zawsze postanowienie. Odrzucenie skargi nie moŝe nastąpić zarządzeniem, to bowiem jest decyzją procesową prezesa sądu, przewodniczącego wydziału, przewodniczącego składu orzekającego albo upowaŝnionego sędziego (art k.p.k.), a skoro ustawa zastrzega decyzję o odrzuceniu skargi dla sądu, to jest oczywiste, Ŝe decyzja w tym zakresie nie moŝe nastąpić w tej formie jeŝeli decyzja procesowa, niebędąca wyrokiem, naleŝy do sądu, a nie do organu wewnątrzsądowego, to zawsze musi przybrać postać postanowienia 44. Jak bowiem trafnie przyjmuje się w doktrynie, kwestia niewymagająca wydania postanowienia występuje wówczas, gdy ustawa nie wymaga jej rozstrzygnięcia przez sąd jeŝeli więc dana kwestia zastrzeŝona została dla sądu, to nie jest moŝliwe wydanie zarządzenia 45. Sąd wydaje postanowienie w przedmiocie odrzucenia skargi na podstawie art. 9 ust. 2 ustawy bez względu na to, czy nowa skarga została złoŝona w postępowaniu przygotowawczym, czy teŝ w sądowym. Wprawdzie zgodnie z treścią art k.p.k. w postępowaniu przygotowawczym postanowienie i zarządzenia wydaje prokurator oraz inny uprawniony organ, a sąd w wypadkach przewidzianych w ustawie, co moŝe sugerować, Ŝe w postępowaniu przygotowawczym moŝliwe jest wydanie przez sąd zarządzenia 46, niemniej jednak taka wykładnia jest błędna w postępowaniu przygotowawczym, ilekroć ustawa wymaga podjęcia decyzji przez sąd, wydaje on postanowienie, albowiem z jednej strony ustawa nie wymaga wydania w postępowaniu przygotowawczym wyroku (arg. ex art k.p.k.), a z drugiej wyraźnie wyklucza wydawanie zarządzeń przez sąd (arg. ex art k.p.k.) 47. Sąd moŝe jedynie wydać wyrok albo postanowienie, nie wydaje natomiast zarządzeń, 43 Por. P. G ó r e c k i, S. S t a c h o w i a k, P. W i l iński, Skarga, op. cit., s T. G r z e g o r c z y k, Kodeks, op. cit., s P. H o f m ański, E. S a d z i k, K. Z g r y z e k, Kodeks, op. cit., t. I, s Zob. T. G r z e g o r c z y k, Kodeks, op. cit., s Ibidem, s

15 równieŝ w postępowaniu przygotowawczym 48. Pogląd ten nie budzi Ŝadnych wątpliwości w orzecznictwie Sądu NajwyŜszego w postanowieniu z dnia 20 sierpnia 2003 r. SN wyraźnie podkreślił, Ŝe zgodnie z art k.p.k., kodeks postępowania nie przewiduje moŝliwości wydawania zarządzeń przez sąd, a zarządzenie władny jest wydać jedynie prezes sądu, przewodniczący wydziału, przewodniczący składu orzekającego albo upowaŝniony sędzia 49. W konsekwencji, takŝe w postępowaniu przygotowawczym, sąd wydaje w przedmiocie odrzucenia skargi postanowienie (arg. ex art i 2 k.p.k. w zw. z art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r.). Pojawia się pytanie, jaki sąd uprawniony jest do odrzucenia skargi niedopuszczalnej na podstawie art. 14 ustawy? Jak wynika bowiem z treści art. 9 ust. 2 ustawy, czyni to sąd i ustawa w tym przepisie nie posługuje się określeniem sąd właściwy do rozpoznania skargi, tak jak to czyni w art. 9 ust. 1 ustawy, czy teŝ art. 10 ust. 1 ustawy. Kierując się kwestiami czysto językowymi moŝna by dojść do wniosku, Ŝe sąd, o którym mowa w art. 9 ust. 2 ustawy, to nie sąd właściwy do rozpoznania sprawy, albowiem racjonalny ustawodawca takiego rozwiązania nie wprowadził w tym przepisie, w innych natomiast tak uczynił. Kierując się tymi względami, M. Romańska wyraziła pogląd, Ŝe jeŝeli uprawnienie do odrzucenia skargi, ze względu na braki elementów, o jakich mowa w art. 6 ust. 2 ustawy, zastrzeŝone zostało wyłącznie na rzecz sądu właściwego do rozpoznania skargi (art. 9 ust. 1), to juŝ uprawnienie do odrzucenia skargi wniesionej przez nieuprawniony podmiot albo niedopuszczalnej na podstawie art. 14 ustawy przyznane zostało sądowi, z czego moŝna wyprowadzić wniosek, Ŝe przysługuje zarówno sądowi właściwemu do rozpoznania skargi, jak i temu, za pośrednictwem którego skarga jest składana 50. Problem polega jednak na tym, Ŝe ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. równieŝ w innych przepisach posługuje się pojęciem sąd, nie precyzując, Ŝe chodzi o sąd właściwy do rozpoznania sprawy, ale nie ulega wątpliwości, Ŝe pojęcie to odnosi się do sądu właściwego do rozpoznania sprawy. I tak: art. 12 ust. 1 stanowi, Ŝe sąd niezasadną skargę oddala, a art. 13 ust. 1 zobowiązuje sąd do doręczenia orzeczenia uwzględniającego skargę. W obu wskazanych przepisach sąd to sąd właściwy do rozpoznania skargi, gdyŝ tylko ten sąd władny jest rozpoznać skargę i wydać w jej przedmiocie orzeczenie merytoryczne, jak równieŝ to ten sąd doręcza odpis orzeczenia uwzględniającego skargę, po jej rozpoznaniu, gdyŝ zawsze orzeczenie doręcza ten organ, który je wydał. To za- 48 L. K. P a p r z y c k i, (w:) J. G r a j e w s k i, L. K. P a p r z y c k i, S. S t e i n b o r n, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, pod red. J. G r a j e w s k iego, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2006, s. 331; A. S a k o w i c z, (w:) K. T. B o r a t yńska, A. G ó r s k i, A. S a - k o w i c z, A. W aŝny, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2007, s Postanowienie SN z dnia 20 sierpnia 2003 r., sygn. III KZ 28/03, LEX nr M. R o m ańska, Skarga, op. cit., s

16 Temporalna niedopuszczalność złoŝenia nowej skargi tem nie sam termin uŝyty przez prawodawcę decyduje o tym, jaki sąd właściwy jest do odrzucenia skargi w oparciu o art. 9 ust. 2 ustawy, lecz wynikające z przepisów ustawy załoŝenie ustawodawcy co do właściwości sądu w danym przypadku. Jak wynika z art. 7 ustawy, sąd lub prokurator, do którego wniesiono skargę, przedstawia ją niezwłocznie sądowi właściwemu wraz z aktami sprawy, której skarga dotyczy. Ustawodawca wyraźnie zatem przesądził, jaką rolę spełnia sąd lub prokurator, do którego wniesiono skargę, i z przyjętego rozwiązania nie wynika bynajmniej, Ŝe organ, do którego wniesiono skargę, władny jest podjąć wobec niej decyzję w przedmiocie dopuszczalności. Jak trafnie podkreślił Sąd NajwyŜszy w wyroku z dnia 31 marca 2005 r., sygn. IV KZ 9/05, sąd rozpoznający skargę jest wyłącznie uprawniony do zbadania warunków formalnych złoŝonej skargi, a rola sądu, do którego złoŝono skargę, sprowadza się tylko do przyjęcia tego pisma i niezwłocznego przekazania go wraz z aktami sprawy sądowi właściwemu w myśl art. 4 ustawy 51. Pogląd wyraŝony przez Sąd NajwyŜszy zyskał akceptację w doktrynie, gdzie podkreślono, Ŝe organ, do którego wnosi się skargę, nie ma prawa dokonywać Ŝadnych czynności dotyczących skargi, w tym kontrolować spełnienia przez nią wymogów formalnych 52. Obowiązek niezwłocznego przekazanie skargi wraz z aktami postępowania eliminuje moŝliwość badania przez ten organ spełnienia przez skargę jakichkolwiek wymogów formalnych, w tym dopuszczalności jej wniesienia. Rola organu, do którego wniesiono skargę, ogranicza się zatem wyłącznie do przekazania skargi wraz z aktami sprawy sądowi właściwemu do rozpoznania skargi. W konsekwencji, to sąd właściwy do rozpoznania skargi jest sądem w rozumieniu art. 9 ust. 2 ustawy, a zatem to sąd właściwy do rozpoznania skargi jest wyłącznie władny odrzucić ją w oparciu wskazany przepis. Wniesienie nowej skargi a orzeczenie w przedmiocie poprzedniej skargi Wniesienie nowej skargi moŝliwe jest zarówno w przypadku, gdy pierwsza skarga uznana została za zasadną, tj. stwierdzono, Ŝe w danym postępowaniu zaistniała przewlekłość, jak równieŝ w przypadku, gdy skarga ta została oddalona, tj. uznano ją za niezasadną. Taki wniosek wynika z treści art. 14 w zw. z art. 12 ust. 1 i 2 ustawy. JeŜeli nowa skarga została wniesiona w postępowaniu, w którym stwierdzono w wyniku rozpoznania poprzedniej skargi przewlekłość postę- 51 OSP 2005, nr 11, poz M. K ł o p o c k a, Skarga na przewlekłość w postępowaniu sądowym (ze szczególnym uwzględnieniem przepisów postępowania karnego), (w:) Nowa kodyfikacja prawa karnego, pod red. L. B o g u n i, t. XIX, Wrocław 2006, s

17 powania, to rozpoznaniu podlega okres po wydaniu tego rozstrzygnięcia do czasu złoŝenia skargi. Sąd rozpoznający nową skargę nie jest władny ponownie badać okresu poprzedzającego wniesienie pierwszej skargi, ten bowiem został juŝ bowiem oceniony w kontekście przewlekłości postępowania w poprzednim postępowaniu w przedmiocie skargi i orzeczenie to nie podlega Ŝadnej weryfikacji, w szczególności w następstwie złoŝenia nowej skargi. Ustawa nie przewiduje bowiem moŝliwości ponownego badania okresu postępowania, który był juŝ zakwestionowany w ramach skargi na przewlekłość postępowania. Tak samo, jeŝeli nowa skarga została wniesiona w sprawie, w której poprzedniej skarga nie została uwzględniona. Nie jest więc dopuszczalne w Ŝadnym wypadku badanie tego okresu, który był juŝ przedmiotem analizy w ramach postępowania w przedmiocie skargi, choć orzeczenie w przedmiocie pierwszej skargi moŝe mieć wpływ na treść orzeczenia w przedmiocie nowej skargi. JeŜeli poprzednia skarga została uwzględniona, a mimo to nadal postępowanie cechuje się opieszałością, przy czym wydane przez sąd rozpoznający skargę zalecenia podjęcia czynności w wyznaczonym terminie nie zostały wykonane lub zostały wykonane częściowo (połowicznie), jest to okoliczność rzutująca na orzeczenie w przedmiocie nowej skargi postępowanie nadal jest bowiem prowadzone przewlekle, mimo wskazania na konieczność jego sprawnego prowadzenia, w tym rzutuje równieŝ na wysokość przyznanej sumy pienięŝnej w oparciu o art. 12 ust. 4 ustawy. Podsumowując: sąd rozpoznający nową skargę, oceniając zasadność zarzutów odnośnie do przebiegu aktualnie toczącego się postępowania, zobowiązany jest do oceny przewlekłości w kontekście wcześniejszych zarzutów, co oczywiście nie moŝe prowadzić do orzekania co do przewlekłości za okres obejmujący uprzednie orzeczenie 53. W takim bowiem przypadku, oceniając przebieg postępowania po wydaniu orzeczenia w przedmiocie pierwszej skargi, sąd rozpoznający nową skargę zapozna się z całym przebiegiem postępowania, a przyczyny przewlekłości mogą tkwić w działaniach lub bezczynności zaistniałych w poprzednim, juŝ osądzonym, okresie. Nie jest to ponowne badanie tego okresu, ale rzetelna ocena stanu, w tym jego przyczyn, który jest aktualnie przedmiotem analizy. W tym miejscu warto przytoczyć pogląd wyraŝony przez Europejski Trybunał Praw Człowieka, który wyraził tezę, Ŝe jeŝeli skarga została ponowiona, to sąd ma obowiązek ocenić cały okres trwania procedury, a nieprawidłowe jest uznawanie, Ŝe skoro w pierwszej skardze stwierdzono brak przewlekłości, to pojawia się res iudicata, wyłączająca moŝliwość brania pod uwagę okresu ocenionego przy rozpatrywaniu pierwszej skargi P. G ó r e c k i, S. S t a c h o w i a k, P. W i l iński, Skarga, op. cit., s Wyrok ETPC w sprawie Swat v. Polska, nr skargi 13545/03; publikacja na stronie 60

18 Temporalna niedopuszczalność złoŝenia nowej skargi Pogląd ten wydaje się kategoryczny i wynika z niego, Ŝe oceniając zasadność zarzutów podniesionych w nowej skardze sąd zobowiązany jest badać równieŝ okres, który został oceniony przy rozpoznawaniu pierwszej skargi. Niezbędna jest jednak rzetelna analiza stanowiska Trybunału, zawartego w uzasadnieniu wydanego wyroku, albowiem zagadnienie, którym zajął się Trybunał ma bardzo duŝe znaczenie praktyczne. Dokłada analiza orzeczenia Trybunału pozwala na sformułowanie tezy, Ŝe oceniając ponowną skargę na przewlekłość postępowania ( nową skargę), sąd zobowiązany jest ocenić, czy przyczyny przewlekłości nie tkwią w działaniach lub ich braku, które miały miejsce w okresie juŝ ocenionym w ramach postępowania w przedmiocie poprzedniej skargi, prowadząc do przewlekłości na obecnym etapie procesu. Nie jest to jednak w Ŝadnej mierze ponowne badanie okresu juŝ ocenionego przy rozpatrywaniu pierwszej skargi, lecz ocena tego, co stało się przyczyną opóźnień w postępowaniu toczącym się po rozpoznaniu skargi. W tym sensie istotnie nie występuje res iudicata, albowiem sąd rozpoznający nową skargę władny jest odwołać się do zdarzeń, które miały miejsce przed wydaniem orzeczenia w przedmiocie pierwszej skargi w kontekście zarzutu przewlekłości w badanym obecnie okresie, co nie oznacza jednak, Ŝe orzekając w przedmiocie nowej skargi, władny jest objąć swym orzeczeniem takŝe okres oceniony przy rozpoznawaniu pierwszej skargi, czyli ocenić ten okres ponownie w sentencji orzeczenia. Ten okres został juŝ bowiem oceniony i ponowne orzekanie w tym zakresie nie moŝe mieć miejsca. Nowa skarga nie moŝe więc prowadzić do weryfikacji orzeczenia w przedmiocie pierwszej skargi i tego poglądu nie kwestionuje w Ŝadnym punkcie swego orzeczenia Trybunał. W tym zakresie występuje res iudicata. Trybunał w swym orzeczeniu nie wskazał na konieczność objęcia orzeczeniem w przedmiocie nowej skargi okresu juŝ rozpoznanego na skutek wniesienia pierwszej skargi, lecz uznał zasadność wzięcia tego okresu pod rozwagę przy rozpoznaniu ponownej skargi. Takie stanowisko jest racjonalne, albowiem przyczyny przewlekłości mogą tkwić w okresie juŝ osądzonym, doprowadzając w badanym okresie do przewlekłości. W konsekwencji pogląd Trybunału nie pozostaje w sprzeczności z tezą wyraŝoną na wstępie. Trybunał nie uznał bowiem, Ŝe rozpoznając nową skargę, sąd zobowiązany jest ocenić cały przebieg postępowania, w tym okres, który został juŝ osądzony, lecz, iŝ oceniając ponowną skargę, niezbędne jest dokładne ustalenie przyczyn opóźnień w okresie, który jest aktualnie badany, co moŝe oznaczać konieczność sięgnięcia do okoliczności, który wystąpiły w okresie juŝ ocenionym. 61