Zespół Szkół im. Ignacego Łukasiewicza w Policach PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z GEOGRAFII W SZKOLE PODSTAWOWEJ NUMER IX W POLICACH

Transkrypt

1 Zespół Szkół im. Ignacego Łukasiewicza w Policach PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z GEOGRAFII W SZKOLE PODSTAWOWEJ NUMER IX W POLICACH ROK SZKOLNY 2018/2019 Opracowały: Joanna Cichecka Monika Kraszewska-Moroz Beata Siwiec Police 2018 r.

2 I.PODSTAWA PRAWNA: Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty z późniejszymi zmianami; Ewa Maria Tuz, Barbara Dziedzic Program nauczania geografii, dla szkoły podstawowej Planeta Nowa Planeta Nowa Podręcznik do geografii dla klasy siódmej szkoły podstawowej, Roman Malarz, Mariusz Szubert, Tomasz Rachwał, 906/3/2017 Statut Zespołu Szkół im. Ignacego Łukasiewicza w Policach (Rozdział 10. Ocenianie uczniów). II. CELE EDUKACYJNE: 1. Zdobycie i rozszerzenie wiedzy potrzebnej do zrozumienia istoty zjawisk i procesów zachodzących w środowisku geograficznym w skali małych i dużych regionów. 2. Zdobycie umiejętności geograficznych niezbędnych do wykorzystania w praktyce opanowanej wiedzy geograficznej. 3. Przygotowanie do świadomego podejmowania decyzji, uwzględniających zachowanie ciągłości funkcji przyrody i równowagi w środowisku, jak też potrzeby człowieka /rozwój zrównoważony/. 4. Wykształcenie umiejętności interpretowania zjawisk i procesów społeczno-ekonomicznych i politycznych na tle uwarunkowań przyrodniczych, historycznych i kulturowych w różnych skalach przestrzennych. 5. Wyposażenie ucznia w wiedzę i umiejętności umożliwiające zdanie matury i dostanie się na studia wyższe. III. CELE OCENIANIA: 1. Wdrażanie do systematycznej pracy i samooceny. 2. Określenie stopnia opanowania wiedzy teoretycznej i praktycznej. 3. Wspieranie szkolnej kariery uczniów i ich motywowanie. 4. Oddziaływanie na uczniów najzdolniejszych, ale także słabych oraz przeciętnych, których w szkole jest najwięcej. 5. Dostarczanie rodzicom i uczniom informacji o poziomie osiągnięć edukacyjnych i postępach w tym zakresie oraz indywidualnych potrzebach.

3 6. Dostarczenie nauczycielom informacji o poziomie osiągnięć edukacyjnych i postępach w tym zakresie. 7. Ustalenie oceny śródrocznej i rocznej. IV. OGÓLNE KRYTERIA OCEN 1. Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: - twórczo rozwija własne uzdolnienia i zainteresowania, - pomysłowo i oryginalnie rozwiązuje nietypowe zadania, - bierze udział i osiąga sukcesy w konkursach i olimpiadach geograficznych lub olimpiadach pokrewnych, - w wysokim stopniu opanował wiedzę i umiejętności określone w programie nauczania i podstawie programowej. 2. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który opanował pełen zakres wiadomości i umiejętności przewidzianych programem nauczania oraz potrafi: - sprawnie poruszać się w tematyce geograficznej, - samodzielnie rozwiązywać problemy, - wykazać się znajomością pojęć i terminów oraz umiejętnością poprawnego ich zastosowania w sytuacjach typowych i nietypowych, - posługiwać się poprawnie terminologią geograficzną, - samodzielnie zdobywać wiedzę i umiejętności, - przeprowadzać prawidłową analizę związków przyczynowo-skutkowych, zachodzących pomiędzy elementami środowiska geograficznego, - w oparciu o źródła przeprowadzić analizę procesów i określić ich konsekwencje. 3. Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który opanował wiadomości i umiejętności przewidziane podstawą programowa oraz wybrane elementy programu nauczania, a także potrafi: - samodzielnie wyjaśniać typowe zależności, - posługiwać się terminologią geograficzną z nielicznymi potknięciami i błędami, - sprawnie rozwiązywać zadania geograficzne, - przeprowadzić prostą analizę związków przyczynowo-skutkowych zachodzących pomiędzy elementami środowiska geograficznego, - samodzielnie dokonać analizy danych statystycznych przedstawionych w różnej formie,

4 - w oparciu o dane liczbowe sporządzić diagramy, wykresy, kartodiagramy itp. 4. Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który opanował wiadomości i umiejętności przewidziane podstawą programową, co pozwala mu na: - wykazanie się znajomością i rozumieniem podstawowych pojęć i terminów geograficznych - stosowanie poznanych pojęć i terminów w sytuacjach typowych, - wykonywanie prostych obliczeń geograficznych, - wskazywanie elementarnych związków przyczynowo-skutkowych zachodzących pomiędzy elementami środowiska geograficznego, - samodzielne rozwiązywanie elementarnych zadań geograficznych. 5. Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który opanował wiadomości i umiejętności przewidziane podstawą programową w takim zakresie, że potrafi: - samodzielnie lub z niewielka pomocą nauczyciela wykonać ćwiczenia i zadania o niewielkim stopniu trudności, - wykazać się znajomością i rozumieniem najprostszych pojęć i terminów geograficznych, - wskazać elementarne związki pomiędzy składnikami środowiska geograficznego. 6. Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie opanował podstawowych wiadomości i umiejętności wynikających z programu nauczania oraz: - nie radzi sobie ze zrozumieniem najprostszych pojęć i terminów geograficznych, - nie potrafi nawet przy pomocy nauczyciela wykonać najprostszych ćwiczeń i zadań, - nie wykazuje najmniejszych chęci współpracy w celu uzupełnienia braków oraz nabycia podstawowej wiedzy i umiejętności. V. ZASADY WSPÓŁPRACY Z UCZNIAMI: 1. Każdy uczeń jest oceniany zgodnie z zasadami oceniania zawartym w statucie szkoły. 2. Ocenie podlegają formy aktywności ucznia takie jak: prace pisemne, odpowiedzi ustne, praca w grupie, aktywność na lekcji, przygotowanie i wygłoszenie referatów oraz prezentacji, praca w grupie, prace domowe w zeszycie przedmiotowym i kartach pracy, prowadzenie zeszytu przedmiotowego, wkład pracy własnej ucznia i przygotowanie do lekcji. 3. Prace pisemne tj. prace klasowe, sprawdziany i zapowiadane kartkówki są obowiązkowe. 4. Prace klasowe są zapowiadane, z co najmniej tygodniowym wyprzedzeniem i podany jest ich zakres.

5 5. Uczeń nieobecny na pracy klasowej lub sprawdzianie zobowiązany jest zaliczyć daną partie materiału w terminie do 2-tygodni od powrotu do szkoły. W przypadku nieusprawiedliwionych nieobecności na klasówce nauczyciel ma prawo zażądać zaliczenia materiału na najbliższych zajęciach lekcyjnych. 6. Uczeń może poprawić jedną pracę klasową w semestrze, w terminie nie dłuższym niż dwa tygodnie. 7. Na poprawie obowiązuje ten sam zakres materiału. 8. Kartkówki i sprawdziany z 3 ostatnich lekcji nie muszą być zapowiadane. 9. Uczeń nie może poprawiać kartkówek. 10. Praca domowa jest obowiązkowa. 11. W ciągu semestru uczeń może być raz nieprzygotowany do zajęć, pod warunkiem, że zgłosi ten fakt nauczycielowi przed rozpoczęciem lekcji. Zwolnienie nie dotyczy wcześniej zapowiedzianych kartkówek, sprawdzianów i prac klasowych (testów). 12. Brak pracy domowej równorzędny jest ocenie niedostatecznej i uczeń ma obowiązek nadrobić te zaległości na następne zajęcia. Brak poprawionej pracy domowej jest oceniany kolejną oceną niedostateczną. 13. W przypadku pracy pisemnej, gdy uczeń zmieni grupę lub zadania otrzymuje z niej ocenę niedostateczną. 14. W przypadku przyłapania ucznia podczas prac klasowych, sprawdzianach i kartkówkach na korzystaniu z pomocy (ściąganiu), uczeń otrzymuję ocenę niedostateczną i nie przysługuję mu możliwość poprawy. 15. Uczeń, który opuścił więcej niż 50% lekcji, nie może być klasyfikowany z geografii. 16. W przypadku nieklasyfikowania ucznia przeprowadza się egzamin klasyfikacyjny. 17. Ocena roczna jest oceną pracy ucznia w ciągu całego roku szkolnego, a nie z drugiego okresu. VI. FORMY SPRAWDZANIA WIEDZY I UMIEJETNOSCI UCZNIÓW: 1. Odpowiedź ustna (obejmuje przynajmniej dwie ostatnie jednostki tematyczne). 2. Kartkówka - równorzędna odpowiedzi ustnej (obejmuje materiał z trzech ostatnich lekcji, nie podlega poprawie, może być niezapowiedziana czas trwania 5-20 minut). 3. Praca klasowa sprawdzian bądź test (obejmuje treści z jednego działu tematycznego, zapowiedziany 1-2 tygodnie przed terminem realizacji, czas trwania 45 minut, możliwość poprawy w ciągu dwóch tygodni od momentu oddania przez nauczyciela). 4. Sprawdzian z mapy (obejmuje topografię Polski oraz poszczególnych kontynentów, czas trwania do 10 min., możliwość poprawy w

6 ciągu 2 tygodni od momentu oddania przez nauczyciela, odpowiednio zapowiedziany przed planowanym terminem). 5. Aktywność na lekcji 6. Praca domowa (uzupełniony przedmiotowy zeszyt ćwiczeń z poszczególnych jednostek tematycznych, różnorakie zadania, prowadzony słownik definicji naukowych w zeszycie przedmiotowym). 7. Prace dodatkowe (referaty, doświadczenia, prezentacje). 8. Udział w konkursach i olimpiadach związanych z przedmiotem. VII. LICZBA PUNKTÓW PROCENTOWYCH I SYMBOL CYFROWY OCENY Stopień Symbol cyfrowy Liczba punktów procentowych celujący 6 >100 bardzo dobry dobry dostateczny dopuszczający niedostateczny VIII OCENY ŚRÓDROCZNE I ROCZNE Na ocenę śródroczną i roczną uczeń pracuje systematycznie; nie ma możliwości zmiany oceny w wyniku jednorazowego przygotowania się z określonej części materiału. Udział i znaczące osiągnięcia w konkursach przedmiotowych lub olimpiadach może spowodować podwyższenie oceny o jeden stopień. O grożącej ocenie niedostatecznej nauczyciel informuje ucznia i jego rodziców na cztery tygodnie przed klasyfikacyjnym posiedzeniem rady pedagogicznej

7 Warunkiem poprawy przewidywanej oceny rocznej jest napisanie testu sprawdzającego wiedzę z całego roku, dla wszystkich chętnych uczniów, termin zostanie ustalony i podany przez nauczycieli przedmiotowych. Uczeń, który otrzymał ocenę niedostateczną śródroczną, może uzupełnić braki na zasadach ustalonych w Statucie. Warunkiem uzyskania pozytywnej oceny rocznej jest zaliczenie materiału z I i II okresu na ocenę co najmniej dopuszczającą. Uczniowie z opiniami i orzeczeniami poradni mają możliwość uzyskania pomocy ze strony nauczyciela na dodatkowych godzinach ich pracy oraz zmniejszenia ilości zadań we wszystkich pracach pisemnych IX POSTANOWIENIE KOŃCOWE: Przedmiotowy system oceniania z geografii jest integralną częścią statutu Zespołu Szkół im. Ignacego Łukasiewicza w Policach. Wszystkie sprawy nie ujęte w przedmiotowym systemie oceniania rozstrzygane będą zgodnie z zasadami oceniania uczniów zawartymi w statucie. Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z geografii dla klasy 5 oparte na Programie nauczania geografii w szkole podstawowej Planeta Nowa autorstwa Ewy Marii Tuz i Barbary Dziedzic Wymagania na poszczególne oceny konieczne podstawowe rozszerzające dopełniające wykraczające (ocena dopuszczająca) (ocena dostateczna) (ocena dobra) (ocena bardzo dobra) (ocena celująca) 1. Mapa Polski wyjaśnia znaczenie terminów: mapa, skala, legendamapy wymienia elementy mapy wyjaśnia znaczenie terminów: wysokośd bezwzględna, wysokośd względna odczytuje wysokośd bezwzględną obiektów na mapiepoziomicowej odczytuje za pomocą legendy znaki kartograficzne na mapie stosuje legendę mapy do odczytania informacji odczytuje skalę mapy rozróżnia rodzaje skali oblicza wysokośd względną na podstawie wysokości rozróżnia na mapieznaki punktowe, liniowe i powierzchniowe rysuje podziałkę liniową wyjaśnia, dlaczego każda mapa ma skalę oblicza odległośd na mapie wzdłuż linii prostej za pomocą skali liczbowej dobiera odpowiednią mapę w celu uzyskania określonych informacji geograficznych przekształca skalę liczbową na mianowaną i podziałkę liniową oblicza odległośd w terenie za pomocą skali liczbowej posługuje się planem miasta w terenie podaje przykłady wykorzystania mapo różnejtreści analizuje treśd map przedstawiających ukształtowanie powierzchni Polski czyta treśd mapy lub planu najbliższego otoczenia szkoły,

8 podaje nazwy barw stosowanych na mapach hipsometrycznych wymienia różne rodzaje map odczytuje informacje z planu miasta bezwzględnej odczytanej z mapy odczytuje informacje z mapy poziomicowej i mapy hipsometrycznej wyszukuje w atlasie przykłady map: ogólnogeograficznej, krajobrazowej, turystycznej i planu miasta wyjaśnia, jak powstaje mapa poziomicowa wyjaśnia różnicę między obszarem nizinnym, wyżynnym a obszarem górskim wyjaśnia różnicę między mapą ogólnogeograficzną a mapą krajobrazową przedstawia sposoby orientowania mapy w terenie oblicza odległośd w terenie za pomocą podziałki liniowej oblicza długośd trasy złożonej z odcinków za pomocą skali liczbowej rozpoznaje przedstawione na mapach poziomicowych formy terenu rozpoznaje formy ukształtowania powierzchni na mapie hipsometrycznej omawia zastosowanie map cyfrowych podaje różnice między mapą turystyczną a planem miasta odnosząc je do obserwowanych w terenie elementów środowiska geograficznego projektuje i opisuje trasę wycieczki na podstawie mapyturystycznej lub planu miasta 2. Krajobrazy Polski wyjaśnia znaczenie terminu krajobraz wymienia składniki krajobrazu wymienia elementy krajobrazu najbliższej okolicy wymienia pasy rzeźby terenu Polski wskazuje na mapie Wybrzeże Słowioskie wymienia elementy krajobrazu nadmorskiego wymienia główne miasta leżące na Wybrzeżu Słowioskim wymienia po jednym przykładzie rośliny i zwierzęcia podaje różnicę między krajobrazem naturalnym a krajobrazemkulturowym określa położenie najbliższej okolicy na mapie Polski przedstawia główne cechy krajobrazu nadmorskiego na podstawie ilustracji omawia cechy krajobrazu Pojezierza Mazurskiego wymienia atrakcje turystycznepojezierza Mazurskiego przedstawia cechy charakteryzuje pasyrzeźby terenu w opisuje krajobraz najbliższej okolicyw odniesieniu do pasów rzeźby terenu opisuje wpływ wody i wiatru na nadmorski krajobraz przedstawia sposoby gospodarowania w krajobrazie nadmorskim opisuje zajęcia mieszkaoców regionu nadmorskiego dokonuje oceny krajobrazu najbliższego otoczenia szkoły pod względem jego piękna oraz ładu i estetyki zagospodarowania porównuje na podstawie mapy Polski i ilustracji rzeźbę terenu w poszczególnych pasach wyjaśnia na podstawie ilustracji, jak powstaje jezioro przybrzeżne wymienia obiekty dziedzictwa proponuje zmiany w zagospodarowaniu terenu najbliższej okolicy prezentuje projekt planu zagospodarowania terenu wokół szkoły przygotowuje prezentację multimedialną na temat Wybrzeża Słowioskiego z uwzględnieniem elementów krajobrazu naturalnego i kulturowego przedstawia zróżnicowanie krajobrazu krain geograficznych w pasie pojezierzy na podstawie mapy

9 charakterystycznych dla Wybrzeża Słowioskiego wskazuje na mapiepojezierze Mazurskie odczytuje z mapy nazwy największych jezior na Pojezierzu Mazurskim wskazuje na mapiepas Nizin Środkowopolskich oraznizinęmazowiecką wskazuje na mapie największe rzeki przecinające Nizinę Mazowiecką wskazuje na mapienajwiększe miasta Niziny Mazowieckiej podaje nazwę parku narodowego leżącego w pobliżu Warszawy określa położenie Warszawy na mapie Polski wymienia najważniejsze obiekty turystyczne Warszawy wskazuje na mapie pas Wyżyn Polskich i Wyżynę Śląską wskazuje na mapie największe miasta na Wyżynie Śląskiej wskazuje na mapiepolski Wyżynę Lubelską wymienia gleby i główne uprawy Wyżyny Lubelskiej określa na podstawie mapy Polski położenie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej podaje nazwę parkunarodowego leżącego na Wyżynie Krakowsko- Częstochowskiej podaje nazwyzwierząt żyjących w jaskiniach na Wyżynie krajobrazu Niziny Mazowieckiej wymienia atrakcje turystyczneniziny Mazowieckiej opisuje cechy krajobrazu wielkomiejskiego wymienia główne cechy krajobrazu miejskoprzemysłowego Wyżyny Śląskiej przedstawia cechy krajobrazu rolniczego Wyżyny Lubelskiej omawia cechy krajobrazu Wyżyny Krakowsko- Częstochowskiej na podstawie ilustracji wymienia dwa przykładyroślin charakterystycznych dla Wyżyny Krakowsko- Częstochowskiej wskazuje na mapie najwyższe szczyty Tatr wymienia cechy krajobrazu wysokogórskiego omawia cechy pogody w górach wymienia atrakcje turystyczne Tatr przedstawia wpływ lądolodu na krajobraz pojezierzy omawia cechy krajobrazu przekształconego przez człowieka na Nizinie Mazowieckiej przedstawia najważniejsze obiekty dziedzictwa kulturowego w stolicy omawia znaczenie węgla kamiennego na Wyżynie Śląskiej charakteryzuje życie i zwyczaje mieszkaoców Wyżyny Śląskiej omawia na podstawie ilustracji powstawanie wąwozów lessowych charakteryzuje czynniki wpływające na krajobraz rolniczy Wyżyny Lubelskiej charakteryzuje na podstawie ilustracji rzeźbę krasową i formy krasowe Wyżyny Krakowsko- Częstochowskiej opisuje na podstawie ilustracji piętra roślinności w Tatrach opisuje zajęcia i zwyczaje mieszkaoców Podhala przyrodniczego i kulturowego Wybrzeża Słowioskiegooraz wskazuje je na mapie wyjaśnia znaczenie turystyki na Wybrzeżu Słowioskim charakteryzuje najważniejsze obiekty dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego na Nizinie Mazowieckiej opisuje zabudowę i sied komunikacyjną Warszawy omawia atrakcje turystyczne na Szlaku Zabytków Techniki opisuje za pomocą przykładów rolnictwona Wyżynie Lubelskiej opisuje najważniejsze obiekty dziedzictwa kulturowego Wyżyny Lubelskiej charakteryzuje na podstawie mapy atrakcje turystyczneszlaku Orlich Gniazd przedstawia argumenty potwierdzające różnicę w krajobrazie Tatr Wysokich i Tatr Zachodnich opisuje dziedzictwo przyrodnicze Tatr analizuje na podstawie dodatkowych źródeł informacji oraz map tematycznych warunki rozwoju rolnictwa na Nizinie Mazowieckiej planuje na podstawie planu miasta wycieczkępo Warszawie przedstawia pozytywne i negatywne zmiany w krajobrazie Wyżyny Śląskiej wynikające zdziałalności człowieka analizuje na podstawie dodatkowych źródeł informacji oraz map tematycznych warunki sprzyjające rozwojowi rolnictwa na Wyżynie Lubelskiej przedstawia historię zamków znajdujących się na Szlaku Orlich Gniazd wyjaśnia negatywny wpływ turystyki na środowisko Tatr

10 Krakowsko-Częstochowskiej określa na podstawie mapy położenie Tatr wskazuje na mapie Tatry Wysokie i Tatry Zachodnie 3. Lądy i oceany wskazuje na globusie i mapie świata bieguny, równik, o południk zerowy i 180, półkule, zwrotniki i koła podbiegunowe wymienia nazwy kontynentów i oceanów oraz wskazuje ich położenie na globusie i mapie wymienia największych podróżników biorących udział w odkryciach geograficznych wyjaśnia, co to sąsiatka geograficzna i siatka kartograficzna wskazuje główne kierunki geograficzne na globusie porównuje powierzchnię kontynentów i oceanów na podstawie diagramów wskazuje akweny morskie na trasach pierwszych wypraw geograficznych podaje przyczyny odkryd geograficznych wskazuje na mapie wielkie formy ukształtowania powierzchni Ziemi i akweny morskie na trasie wyprawy geograficznej Marca Polo opisuje na podstawie mapy szlaki wypraw Ferdynanda Magellana i Krzysztofa Kolumba określa na globusie i mapie położenie punktów, kontynentów i oceanów na kuli ziemskiej opisuje podróże odkrywcze w okresie od XVII w. do XX w. oblicza różnicę wysokości między najwyższym szczytem na Ziemi a największą głębią woceanach przedstawia znaczenie odkryd geograficznych 4. Krajobrazy świata wyjaśnia znaczenie terminu pogoda wymienia składniki pogody wyjaśnia znaczenie terminu klimat wymienia na podstawie mapy tematycznej strefy klimatyczne Ziemi wymienia na podstawie ilustracji strefy krajobrazowe Ziemi wskazuje na mapie strefy wilgotnych lasów równikowych oraz lasów liściastych i mieszanych strefy umiarkowanej wyjaśnia różnicę między wskazuje na mapie pogodą a klimatem klimatycznej odczytuje z obszary o najwyższej oraz klimatogramutemperaturę najniższej średniej rocznej powietrza i wielkośdtemperaturze powietrza opadów atmosferycznych w wskazuje na mapie danym miesiącu klimatycznej wymienia typy klimatów obszary w o największej strefie umiarkowanej i najmniejszej rocznej sumie omawia na podstawie opadów mapy stref klimatycznych i porównuje temperaturę klimatogramów klimat powietrza i opady strefy wilgotnych lasów atmosferyczne w klimacie równikowych oraz klimat morskim i kontynentalnym oblicza średnią roczną temperaturę powietrza oblicza różnicę między średnią temperatura powietrza w najcieplejszym miesiącu i najzimniejszym miesiącu roku oblicza roczną sumę opadów prezentuje przykłady budownictwa, sposoby gospodarowania i zajęcia mieszkaoców stref przedstawia zróżnicowanie temperatury powietrza i opadów atmosferycznych na Ziemi na podstawie map tematycznych omawia wpływ człowieka na krajobrazy Ziemi porównuje wilgotne lasy równikowe z lasami liściastymi i mieszanymi strefy umiarkowanej pod względem klimatu, roślinności i świata zwierząt analizujestrefy sawann i stepów pod względem położenia, warunkówklimatycznychi głównych

11 podaje nazwy warstw wilgotnego lasu równikowegoi wskazuje te warstwy na ilustracji rozpoznaje rośliny i zwierzęta typowe dla lasów równikowych oraz lasów liściastych i mieszanych wyjaśnia znaczenie terminów: sawanna, step wskazuje na mapie strefy sawann i stepów wymienia gatunki roślin i zwierząt charakterystyczne dla sawann i stepów wyjaśnia znaczenie terminu pustynia wskazuje na mapie obszary występowania pustyo gorących i pustyo lodowych rozpoznaje rośliny i zwierzęta charakterystyczne dla pustyo gorących i pustyo lodowych wskazuje na mapiepołożenie strefy krajobrazów śródziemnomorskich wymienia na podstawie mapy paostwa leżące nad Morzem Śródziemnym rozpoznaje rośliny i zwierzętacharakterystyczne dla strefy śródziemnomorskiej wymienia gatunki upraw charakterystycznych dla strefy śródziemnomorskiej wyjaśnia znaczenie terminów:tajga, tundra,wieloletniazmarzlina wskazuje na mapie położenie strefy lasów liściastych i mieszanych omawia na podstawie ilustracji warstwową budowę lasów strefy umiarkowanej wyjaśnia znaczenie terminów: preria, pampa omawia charakterystyczne cechy klimatu stref sawann i stepów opisuje na podstawie ilustracji świat roślin i zwierząt pustyo gorących i pustyo lodowych wymienia cechy charakterystyczne klimatu śródziemnomorskiego wymienia obiekty turystyczne w basenie Morza Śródziemnego wymienia charakterystyczne cechy klimatu stref tajgi i tundry wskazuje na mapie położenie najwyższych łaocuchów górskich innych niż Himalaje charakteryzuje krajobraz wysokogórskiw Himalajach opisuje świat roślin i zwierząt w Himalajach wymienia kryteria wydzielania stref krajobrazowych przedstawia na podstawie ilustracji układ stref krajobrazowych na półkuli północnej charakteryzuje warstwy wilgotnego lasu równikowego charakteryzuje na podstawie ilustracji krajobrazy sawann i stepów omawia klimat stref pustyo gorących i pustyo lodowych omawia rzeźbę terenu pustyo gorących omawia cechykrajobrazu śródziemnomorskiego charakteryzuje cechy krajobrazu tajgi i tundry charakteryzuje na podstawie ilustracji piętra roślinne w Himalajach wilgotnych lasów równikowych orazlasów liściastych i mieszanych porównuje cechy krajobrazu sawann i stepów omawia przykłady budownictwa i sposoby gospodarowania w strefach pustyo gorących i pustyo lodowych prezentuje przykłady budownictwa i sposoby gospodarowania w strefie śródziemnomorskiej porównujebudownictwo i życie mieszkaoców stref tajgi i tundry analizuje zmiennośd warunków klimatycznych w Himalajach i jej wpływ na życie ludności cech krajobrazu przedstawia podobieostwa i różnice między krajobrazamipustyo gorących i pustyo lodowych opisuje na podstawie dodatkowych źródeł informacji zróżnicowanie przyrodnicze i kulturowe strefy śródziemnomorskiej porównuje rozmieszczenie stref krajobrazowych na Ziemi i pięter roślinności w górach

12 stref tajgi i tundry rozpoznaje gatunki roślin i zwierzątcharakterystyczne dla tajgi i tundry wskazuje na mapiehimalaje wymienia charakterystyczne dla Himalajów gatunki roślin i zwierząt Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z geografii dla klasy 7oparte na Programie nauczania geografii w szkole podstawowej Planeta Nowa autorstwa Ewy Marii Tuz i Barbary Dziedzic Wymagania na poszczególne oceny i konieczne podstawowe rozszerzające dopełniające wykraczające (ocena dopuszczająca) (ocena dostateczna) (ocena dobra) (ocena bardzo dobra) (ocena celująca) 1. Podstawy geografii. wyjaśnia znaczenie terminu geografia przedstawia podział nauk geograficznych podaje wymiary Ziemi wyjaśnia znaczenie terminów: siatka geograficzna, południk, równoleżnik, zwrotnik, długośd geograficzna, szerokośd geograficzna wskazuje na globusie i na mapie południk: 0 i 180 oraz półkulę wschodnią i półkulę zachodnią wskazuje na globusie i na mapie równik oraz półkule: przedstawia różnicę między geografią fizyczną a geografią społeczno-ekonomiczną wymienia źródła informacji geograficznej podaje cechy kształtu Ziemi odczytuje wartości szerokości geograficznej zwrotników, kół podbiegunowych oraz biegunów podaje cechy siatki geograficznej określa położenie geograficzne punktów i obszarów na mapie wyjaśnia różnicę między wyjaśnia, czym się zajmują poszczególne nauki geograficzne przedstawia poglądy na kształt Ziemi wymienia dowody na kulistośd Ziemi wymienia cechy południków i równoleżników odczytuje długośd i szerokośd geograficzną na globusie i na mapie odszukuje obiekty na mapie na podstawie podanych współrzędnych geograficznych podaje przykłady praktycznego zastosowania geografii wyjaśnia różnicę między elipsoidą a geoidą wyjaśnia znaczenie układu współrzędnych geograficznych oblicza na podstawie współrzędnych geograficznych rozciągłośd równoleżnikową i rozciągłośd południkową analizuje treści map wykonanych w różnych skalach określa przedmiot badao poszczególnych nauk geograficznych ocenia znaczenie umiejętności określania współrzędnych geograficznych w życiu człowieka oblicza skalę mapy na podstawie odległości rzeczywistej między obiektami przedstawionymi na mapie wskazuje możliwośd praktycznego wykorzystania map w różnych skalach

13 północną i południową wyjaśnia znaczenie terminów: mapa, skala, siatka kartograficzna, legenda mapy wymienia elementy mapy wymienia rodzaje skal wyjaśnia znaczenie terminów: wysokośd względna, wysokośd bezwzględna, poziomica odczytuje z mapy wysokośd bezwzględną podaje na podstawie atlasu nazwy map ogólnogeograficznych i tematycznych 2. Środowisko przyrodnicze Polski siatką kartograficzną a siatką geograficzną szereguje skale od największej do najmniejszej podaje różnicę między wysokością względną i wysokością bezwzględną określa na podstawie rysunku poziomicowego cechy ukształtowania powierzchni terenu charakteryzuje mapy ze względu na ich przeznaczenie przedstawia skalę w postaci mianowanej i podziałki liniowej wymienia metody prezentacji zjawisk na mapach omawia sposoby przedstawiania rzeźby terenu na mapie oblicza wysokości względne omawia podział map ze względu na treśd, skalę i przeznaczenie posługuje się skalą mapy do obliczania odległości w terenie i na mapie omawia metody prezentacji zjawisk na mapach charakteryzuje rzeźbę terenu na podstawie rysunku poziomicowego i mapy ogólnogeograficznej odszukuje w atlasie mapy i określa ich przynależnośd do poszczególnych rodzajów interpretuje treści różnego rodzaju map i przedstawia ich zastosowanie podaje omawia oblicza rozróżnia wykazuje cechy położenia Polski w Europie na podstawie mapy ogólnogeograficznej podaje całkowitą i administracyjną powierzchnię Polski wskazuje na mapie geometryczny środek Polski wymienia kraje sąsiadujące z Polską i wskazuje je na mapie podaje długośd granic z sąsiadującymi paostwami wyjaśnia znaczenie terminu geologia wymienia najważniejsze wydarzenia geologiczne na obszarze Polski wyjaśnia znaczenie terminów plejstocen i holocen wyjaśnia znaczenie terminów krajobraz polodowcowy i rzeźba glacjalna wymienia formy terenu utworzone na obszarze Polski przez lądolód skandynawski wymienia pasy rzeźby terenu Polski i wskazuje je na mapie wymienia główne rodzaje skał wyjaśnia znaczenie terminów: cechy położenia Europy i Polski na podstawie mapy ogólnogeograficznej opisuje granicę między Europą a Azją na podstawie mapy ogólnogeograficznej Europy odczytuje szerokośd i długośd geograficzną wybranych punktów na mapie Polski i Europy wskazuje na mapie przebieg granic Polski omawia na podstawie mapy płytową budowę litosfery omawia proces powstawania gór wymienia na podstawie mapy geologicznej ruchy górotwórcze w Europie i w wymienia i wskazuje na mapie ogólnogeograficznej góry fałdowe, zrębowe oraz wulkaniczne w Europie i w omawia zlodowacenia na obszarze Polski opisuje nizinne i górskie formy rozciągłośd południkową i rozciągłośd równoleżnikową Europy i Polski charakteryzuje na podstawie map geologicznych obszar Polski na tle struktur geologicznych Europy opisuje cechy różnych typów genetycznych gór przedstawia współczesne obszary występowania lodowców na Ziemi i wskazuje je na mapie ogólnogeograficznej świata charakteryzuje działalnośd rzeźbotwórczą lądolodu i lodowców górskich na obszarze Polski omawia na podstawie mapy ogólnogeograficznej cechy ukształtowania powierzchni Europy i Polski opisuje rozmieszczenie surowców mineralnych w na podstawie mapy tematycznej omawia warunki klimatyczne konsekwencje położenia matematycznego, fizycznogeograficznego oraz geopolitycznego Polski opisuje jednostki geologiczne Polski i podaje ich charakterystyczne cechy określa na podstawie mapy geologicznej obszary poszczególnych fałdowao na terenie Europy i Polski opisuje mechanizm powstawania lodowców wykazuje pasowośd rzeźby terenu Polski przedstawia czynniki kształtujące rzeźbę powierzchni Polski rozpoznaje główne skały występujące na terenie Polski podaje przykłady gospodarczego wykorzystania surowców mineralnych w opisuje pogodę kształtowaną przez główne masy powietrza napływające nad teren Polski opisuje na podstawie map konsekwencje rozciągłości południkowej i rozciągłości równoleżnikowej Polski i Europy wykazuje zależnośd między występowaniem ruchów górotwórczych w Europie a współczesnym ukształtowaniem powierzchni Polski wykazuje zależnośd między występowaniem zlodowaceo w Europie a współczesnym ukształtowaniem powierzchni Polski opisuje wpływ wydobycia surowców mineralnych na środowisko przyrodnicze wykazuje wpływ zmienności pogody w na rolnictwo, transport i turystykę ocenia znaczenie gospodarcze rzek Polski analizuje główne źródła zanieczyszczeo Morza Bałtyckiego ocenia przydatnośd przyrodniczą i gospodarczą

14 pogoda, klimat, ciśnienie atmosferyczne, niż baryczny, wyż baryczny wymienia cechy klimatu morskiego i klimatu kontynentalnego wymienia elementy klimatu wyjaśnia znaczenie terminu średnia dobowa wartośd temperatury powietrza wymienia czynniki, które warunkują zróżnicowanie temperatury powietrza i wielkośd opadów w wymienia rodzaje wiatrów wyjaśnia znaczenie terminu przepływ wyjaśnia znaczenie terminów system rzeczny, dorzecze, zlewisko wskazuje na mapie główne rzeki Europy i Polski określa na podstawie mapy ogólnogeograficznej położenie Morza Bałtyckiego podaje główne cechy fizyczne Bałtyku wyjaśnia znaczenie terminów: gleba, czynniki glebotwórcze, proces glebotwórczy, profil glebowy, poziomy glebowe wymienia typy gleb w wyjaśnia znaczenie terminu lesistośd wymienia różne rodzaje lasów w wymienia formy ochrony przyrody w wskazuje na mapie Polski parki narodowe polodowcowe porównuje krzywą hipsograficzną Polski i Europy dokonuje podziału surowców mineralnych wymienia strefy klimatyczne świata na podstawie mapy tematycznej podaje cechy przejściowości klimatu Polski podaje zróżnicowanie długości okresu wegetacyjnego w na podstawie mapy tematycznej opisuje wody Europy na podstawie mapy ogólnogeograficznej rozpoznaje typy ujśd rzecznych charakteryzuje temperaturę wód oraz zasolenie Bałtyku na tle innych mórz świata opisuje świat roślin i zwierząt Bałtyku opisuje charakterystyczne typy gleb w przedstawia na podstawie mapy tematycznej rozmieszczenie gleb na obszarze Polski omawia na podstawie danych statystycznych wskaźnik lesistości Polski omawia strukturę gatunkową lasów w podaje przykłady rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych i pomników przyrody na obszarze wybranego regionu charakteryzuje wybrane parki narodowe w w Europie charakteryzuje czynniki kształtujące klimat w odczytuje wartości temperatury powietrza i wielkości opadów atmosferycznych z klimatogramów wyjaśnia, na czym polega asymetria dorzeczy Wisły i Odry opisuje na podstawie mapy cechy oraz walory Wisły i Odry charakteryzuje i rozpoznaje typy wybrzeży Bałtyku wyróżnia najważniejsze cechy wybranych typów gleb na podstawie profili glebowych omawia funkcje lasów omawia na podstawie mapy Polski przestrzenne zróżnicowanie lesistości w ocenia rolę parków narodowych i innych form ochrony przyrody w zachowaniu naturalnych walorów środowiska przyrodniczego tematycznych rozkład lasów w temperatury powietrza oraz podaje argumenty opadów atmosferycznych w przemawiające za koniecznością zachowania omawia niszczącą i budującą walorów dziedzictwa działalnośd Bałtyku przyrodniczego omawia procesy i czynniki planuje wycieczkę do parku glebotwórcze narodowego lub rezerwatu opisuje typy zbiorowisk przyrody leśnych w opisuje unikalne na skalę światową obiekty przyrodnicze objęte ochroną na terenie Polski ocenia najważniejsze działania w zakresie ochrony środowiska 3. Ludnośd i urbanizacja w wskazuje szereguje omawia omawia analizuje na mapie politycznej Europy największe i województwa pod względem powierzchni od zmiany na mapie politycznej Europy w drugiej zmiany, które zaszły w podziale administracyjnym na podstawie dostępnych źródeł

15 najmniejsze paostwa Europy wskazuje na mapie administracyjnej Polski poszczególne województwa i ich stolice wyjaśnia znaczenie terminów: demografia, przyrost naturalny, współczynnik przyrostu naturalnego, współczynnik urodzeo, współczynnik zgonów wymienia na podstawie danych statystycznych paostwa o różnym współczynniku przyrostu naturalnego w Europie wyjaśnia znaczenie terminów: piramida płci i wieku, średnia długośd trwania życia odczytuje dane dotyczące struktury płci i wieku oraz średniej długości trwania życia w na podstawie danych statystycznych wyjaśnia znaczenie terminu wskaźnik gęstości zaludnienia wymienia czynniki wpływające na rozmieszczenie ludności w wyjaśnia znaczenie terminów: migracja, emigracja, imigracja, saldo migracji, przyrost rzeczywisty, współczynnik przyrostu rzeczywistego wyjaśnia różnicę między emigracją a imigracją odczytuje dane dotyczące wielkości i kierunków emigracji z Polski wymienia główne skupiska Polonii wyjaśnia znaczenie terminu migracje wewnętrzne wymienia przyczyny migracji wewnętrznych wymienia mniejszości narodowe w wskazuje na mapie Polski największego do najmniejszego prezentuje na podstawie danych statystycznych zmiany liczby ludności Polski po II wojnie światowej omawia na podstawie wykresu przyrost naturalny w w latach omawia przestrzenne zróżnicowanie współczynnika przyrostu naturalnego w omawia na podstawie danych statystycznych średnią długośd trwania życia Polaków na tle europejskich społeczeostw wyjaśnia przyczyny zróżnicowania gęstości zaludnienia w Europie i w omawia na podstawie mapy tematycznej przestrzenne zróżnicowanie gęstości zaludnienia w wymienia główne przyczyny migracji zagranicznych w określa kierunki napływu imigrantów do Polski podaje najważniejsze cechy migracji wewnętrznych w charakteryzuje mniejszości narodowe, mniejszości etniczne i społeczności etniczne w podaje przyczyny bezrobocia w porównuje wielkośd bezrobocia w i innych krajach europejskich na podstawie danych statystycznych wymienia typy zespołów miejskich w i podaje ich przykłady podaje różnicę między aglomeracją monocentryczną połowie XX w. oblicza współczynnik przyrostu naturalnego podaje przyczyny zróżnicowania przyrostu naturalnego w Europie i w omawia czynniki wpływające na liczbę urodzeo w porównuje udział poszczególnych grup wiekowych ludności w Polski na podstawie danych statystycznych oblicza wskaźnik gęstości zaludnienia Polski opisuje na podstawie mapy cechy rozmieszczenia ludności w opisuje skutki migracji zagranicznych w porównuje przyrost rzeczywisty ludności w i w wybranych paostwach Europy omawia przyczyny migracji wewnętrznych w porównuje strukturę narodowościową ludności Polski z analogicznymi strukturami ludności w wybranych paostwach europejskich określa na podstawie danych statystycznych różnicę w strukturze zatrudnienia ludności w poszczególnych województwach porównuje stopę bezrobocia w wybranych krajach europejskich analizuje wskaźnik urbanizacji w i wybranych krajach Europy analizuje rozmieszczenie oraz wielkośd miast w charakteryzuje funkcje wybranych miast w omawia przyczyny rozwoju Polski po 1 stycznia 1999 r. omawia na podstawie danych statystycznych uwarunkowania przyrostu naturalnego w na tle Europy omawia strukturę płci i wieku ludności Polski na tle struktur wybranych paostw europejskich na podstawie piramidy płci i wieku omawia czynniki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze wpływające na rozmieszczenie ludności w wybranych paostwach Europy i Polski oblicza przyrost rzeczywisty i współczynnik przyrostu rzeczywistego charakteryzuje skutki migracji wewnętrznych w omawia przyczyny rozmieszczenia mniejszości narodowych w przedstawia strukturę wyznaniową Polaków na tle innych paostw Europy omawia strukturę zatrudnienia wg działów gospodarki w poszczególnych województwach omawia pozytywne i negatywne skutki urbanizacji charakteryzuje przemiany współczesnych miast omawia problemy mieszkaoców dużych miast analizuje wielkośd miast w i ich rozmieszczenie wg grup wielkościowych omawia przemiany współczesnych miast ekonomiczne skutki utrzymywania się niskich lub ujemnych wartości współczynnika przyrostu naturalnego w krajach Europy i Polski analizuje konsekwencje starzenia się społeczeostwa europejskiego analizuje skutki nierównomiernego rozmieszczenia ludności w Europie i w ocenia skutki migracji zagranicznych w i w Europie omawia na podstawie dostępnych źródeł problemy mniejszości narodowych w Europie i w analizuje na podstawie dostępnych źródeł skutki bezrobocia w omawia na podstawie dostępnych źródeł zmiany zachodzące w procesie urbanizacji w po II wojnie światowej

16 regiony zamieszkałe przez mniejszości narodowe wyjaśnia znaczenie terminów: struktura zatrudnienia, struktura wykształcenia, bezrobocie, stopa bezrobocia, ludnośd aktywna zawodowo odczytuje z danych statystycznych wielkośd zatrudnienia w poszczególnych sektorach gospodarki odczytuje z mapy zróżnicowanie przestrzenne bezrobocia w i w Europie wyjaśnia znaczenie terminów: urbanizacja, wskaźnik urbanizacji odczytuje z danych statystycznych wskaźnik urbanizacji w i w wybranych krajach Europy wyjaśnia znaczenie terminu miasto wymienia największe miasta i wskazuje je na mapie Polski wymienia funkcje miast 4. Rolnictwo i przemysł Polski a policentryczną podaje przyczyny rozwoju największych miast w podaje przykłady miast o różnych funkcjach w miast w wymienia funkcje rolnictwa wymienia warunki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa w wymienia na podstawie map tematycznych regiony rolnicze w wyjaśnia znaczenie terminów: plon, zbiór wymienia główne uprawy w wskazuje na mapie główne obszary upraw w wyjaśnia znaczenie terminów: hodowla, pogłowie opisuje warunki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa w prezentuje na podstawie danych statystycznych strukturę wielkościową gospodarstw rolnych w przedstawia znaczenie gospodarcze głównych upraw w prezentuje na podstawie danych statystycznych strukturę upraw wskazuje rejony warzywnictwa i sadownictwa w przedstawia rolnictwo jako sektor gospodarki oraz jego rolę w rozwoju społeczno- - gospodarczym kraju omawia regiony rolnicze o najkorzystniejszych warunkach do produkcji rolnej w przedstawia strukturę użytkowania ziemi w na tle innych krajów Europy prezentuje na podstawie danych statystycznych strukturę hodowli w przedstawia przemysł jako sektor gospodarki i jego rolę w rozwoju społeczno- omawia poziom mechanizacji i chemizacji rolnictwa w charakteryzuje czynniki wpływające na rozmieszczenie upraw w porównuje produkcję roślinną w na tle produkcji w innych krajach Europy porównuje produkcję zwierzęcą w na tle produkcji w innych krajach Europy omawia rozwój przemysłu w po II wojnie światowej analizuje przyczyny i skutki restrukturyzacji polskiego przedstawia korzyści dla polskiego rolnictwa wynikające z członkostwa naszego kraju w Unii Europejskiej dokonuje na podstawie danych statystycznych analizy zmian pogłowia wybranych zwierząt gospodarskich w po 2000 r. i wyjaśnia ich przyczyny przedstawia perspektywy rozwoju gospodarki morskiej w

17 wymienia główne zwierzęta gospodarskie w wskazuje na mapie obszary hodowli zwierząt gospodarskich dokonuje podziału przemysłu na sekcje i działy wymienia funkcje przemysłu wymienia źródła energii wymienia typy elektrowni wskazuje na mapie największe elektrownie w wymienia największe porty morskie w i wskazuje je na mapie 5. Usługi w przedstawia znaczenie gospodarcze produkcji zwierzęcej w wymienia czynniki lokalizacji hodowli bydła, trzody chlewnej i drobiu w omawia cechy polskiego przemysłu wymienia przyczyny zmian w strukturze przemysłu Polski lokalizuje na mapie Polski elektrownie cieplne, wodne i niekonwencjonalne opisuje wielkośd produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych opisuje na podstawie danych statystycznych wielkośd przeładunków w portach morskich Polski gospodarczym kraju omawia przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia przemysłu w prezentuje na podstawie danych statystycznych strukturę produkcji energii elektrycznej w na tle wybranych krajów Europy opisuje na podstawie danych statystycznych strukturę przeładunków w polskich portach morskich opisuje strukturę połowów ryb w przemysłu omawia na podstawie dostępnych źródeł zmiany zachodzące współcześnie w polskiej energetyce określa na podstawie dostępnych źródeł uwarunkowania rozwoju gospodarki morskiej w omawia problemy przemysłu stoczniowego w podaje przykłady różnych rodzajów usług w wyjaśnia znaczenie terminu komunikacja wyróżnia rodzaje transportu w wskazuje na mapie Polski porty handlowe, śródlądowe oraz lotnicze wyróżnia rodzaje łączności wyjaśnia znaczenie terminów: turystyka, walory turystyczne, infrastruktura turystyczna dokonuje podziału turystyki wymienia i wskazuje na mapie regiony turystyczne Polski wyjaśnia znaczenie terminów: eksport, import, bilans handlu zagranicznego wymienia paostwa będące głównymi partnerami handlowymi Polski omawia zróżnicowanie usług w omawia rodzaje transportu lądowego w omawia na podstawie map tematycznych gęstośd dróg kołowych i autostrad w omawia na podstawie mapy tematycznej gęstośd sieci kolejowej w omawia na podstawie danych statystycznych morską flotę transportową w omawia czynniki rozwoju turystyki wymienia i wskazuje na mapie polskie obiekty, znajdujące się na Liście światowego dziedzictwa UNESCO omawia strukturę towarową handlu międzynarodowego przedstawia usługi jako sektor gospodarki oraz ich rolę w rozwoju społecznogospodarczym kraju charakteryzuje udział poszczególnych rodzajów transportu w przewozach pasażerów i ładunków omawia ruch pasażerski w portach lotniczych Polski podaje przyczyny nierównomiernego dostępu do środków łączności na terenie Polski charakteryzuje obiekty znajdujące się na Liście światowego dziedzictwa UNESCO charakteryzuje na przykładach walory turystyczne Polski przedstawia przyczyny niskiego salda bilansu handlu zagranicznego w wyjaśnia przyczyny zróżnicowania sieci transportowej w określa znaczenie transportu w rozwoju gospodarczym Polski prezentuje na podstawie dostępnych źródeł problemy polskiego transportu wodnego i lotniczego określa znaczenie łączności w rozwoju gospodarczym Polski analizuje na podstawie dostępnych źródeł wpływy z turystyki w i w wybranych krajach Europy ocenia na podstawie dostępnych źródeł atrakcyjnośd turystyczną wybranego regionu Polski ocenia znaczenie handlu zagranicznego dla polskiej gospodarki ocenia na podstawie dostępnych źródeł poziom rozwoju turystyki zagranicznej w na tle innych krajów Europy omawia na podstawie dostępnych źródeł zmiany, które zaszły w geograficznych kierunkach wymiany międzynarodowej Polski podaje przykłady sukcesów polskich firm na arenie międzynarodowej

18 6. Zanieczyszczenie środowiska przyrodniczego Polski wymienia omawia charakteryzuje wpływ poszczególnych sektorów gospodarki na stan środowiska wymienia źródła zanieczyszczeo komunalnych analizuje na podstawie mapy tematycznej stan zanieczyszczeo wód śródlądowych omawia skutki zanieczyszczeo środowiska naturalnego ustala wymienia czynniki sprzyjające powodziom w określa rolę przeciwpowodziową sztucznych zbiorników wyjaśnia wpływ warunków pozaprzyrodniczych na wykorzystanie OZE w województwach pomorskim i łódzkim omawia na podstawie map tematycznych zmiany liczby ludności w strefach podmiejskich Krakowa i Warszawy wskazuje na mapie województw podlaskiego i zachodniopomorskiego gminy o dużym spadku liczby ludności analizuje współczynnik salda migracji na przykładzie województw zachodniopomorskiego i podlaskiego omawia strukturę zatrudnienia w konurbacji katowickiej i aglomeracji łódzkiej przed 1989 r. wymienia główne inwestycje analizuje konsekwencje określa na wybranych stosowania różnych metod przykładach wpływ wylesiania ochrony przeciwpowodziowej dorzeczy, regulacji koryt omawia największe powodzie rzecznych, stanu wałów w i ich skutki przeciwpowodziowych, wymienia korzyści płynące z zabudowy teras zalewowych i wykorzystania źródeł sztucznych zbiorników odnawialnych do produkcji wodnych na wezbrania oraz energii występowanie i skutki analizuje dane statystyczne powodzi w dotyczące liczby farm analizuje na wybranych wiatrowych w Łódzkiem i przykładach warunki Pomorskiem przyrodnicze i omawia wpływ migracji do pozaprzyrodnicze sprzyjające stref podmiejskich na produkcji energii ze źródeł przekształcenie struktury odnawialnych i demograficznej okolic nieodnawialnych lub Krakowa i Warszawy ograniczające tę produkcję określa zmiany w użytkowaniu oraz określa ich wpływ na i zagospodarowaniu stref rozwój energetyki podmiejskich na przykładzie identyfikuje na wybranych Krakowa i Warszawy przykładach związki między wyjaśnia wpływ migracji na rozwojem dużych miast a strukturę wieku ludności zmianami w użytkowaniu i obszarów wiejskich zagospodarowaniu terenu, opisuje zmiany, jakie zaszły w stylu zabudowy oraz strukturze produkcji po 1989 strukturze demograficznej w r. w konurbacji katowickiej i strefach podmiejskich aglomeracji łódzkiej ukazuje na wybranych omawia rolę transportu przykładach wpływ procesów źródła zanieczyszczeo środowiska przyrodniczego podaje przyczyny kwaśnych opadów rodzaje zanieczyszczeo i ich źródła na podstawie dostępnych źródeł, jakie regiony w cechują się największym zanieczyszczeniem środowiska przyrodniczego 7. Relacje między elementami środowiska geograficznego wyjaśnia znaczenie terminów: opisuje zjawisko powodzi powódź, dolina rzeczna, koryto wskazuje na mapie rzeczne, terasa zalewowa, ogólnogeograficznej Polski sztuczny zbiornik wodny obszary zagrożone powodzią wymienia przyczyny powodzi wskazuje na mapie Polski w rozmieszczenie największych wymienia główne źródła sztucznych zbiorników energii w województwach wodnych pomorskim i łódzkim podaje przyczyny rozwoju wymienia przyczyny migracji energetyki wiatrowej i do stref podmiejskich słonecznej w województwach wymienia przyczyny pomorskim i łódzkim wyludniania się wsi omawia przyczyny migracji do oddalonych od dużych miast stref podmiejskich wymienia podstawowe cechy wskazuje na mapie gospodarki centralnie województw podlaskiego i sterowanej i gospodarki zachodniopomorskiego rynkowej obszary o dużym wzroście wyjaśnia znaczenie terminów: liczby ludności centra logistyczne, spedycja omawia cechy gospodarki wymienia główne atrakcje Polski przed 1989 r. i po nim turystyczne wybrzeża Bałtyku i omawia na podstawie mapy Małopolski sied autostrad i dróg ekspresowych wymienia rodzaje usług, które rozwijają się dzięki wzrostowi ruchu turystycznego

19 przemysłowe we Wrocławiu i w jego okolicach wskazuje na mapie tematycznej przykłady miejsc, w których przebieg autostrad i dróg ekspresowych sprzyja powstawaniu centrów logistycznych wskazuje na mapie położenie głównych atrakcji wybrzeża Bałtyku i Małopolski morskiego w rozwoju innych działów gospodarki analizuje dane statystyczne dotyczące ruchu turystycznego nad Morzem Bałtyckim i w Krakowie określa wpływ walorów przyrodniczych wybrzeża Bałtyku oraz dziedzictwa kulturowego Małopolski na rozwój turystyki na tych obszarach migracyjnych na strukturę wieku i zmiany zaludnienia obszarów wiejskich wykazuje na podstawie dostępnych źródeł wpływ przemian politycznych i gospodarczych w po 1998 r. na zmiany struktury zatrudnienia w wybranych regionach kraju identyfikuje związki między przebiegiem autostrad a lokalizacją przedsiębiorstw przemysłowych oraz centrów logistycznych i handlowych na wybranym obszarze kraju identyfikuje związki między transportem morskim a lokalizacją inwestycji przemysłowych i usługowych na przykładzie Trójmiasta 8. Mój region i moja mała ojczyzna wyjaśnia charakteryzuje wyjaśnia znaczenie terminu region wskazuje położenie swojego regionu na mapie ogólnogeograficznej Polski wymienia i wskazuje na mapie ogólnogeograficznej sąsiednie regiony wymienia najważniejsze walory przyrodnicze regionu wyjaśnia znaczenie terminu mała ojczyzna wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Polski, topograficznej lub na planie miasta obszar małej ojczyzny przedstawia źródła informacji o małej ojczyźnie wymienia walory środowiska geograficznego małej ojczyzny środowisko przyrodnicze regionu oraz określa jego główne cechy na podstawie map tematycznych rozpoznaje skały występujące w regionie miejsca zamieszkania wyróżnia najważniejsze cechy gospodarki regionu na podstawie danych statystycznych i map tematycznych określa obszar utożsamiany z własną małą ojczyzną jako symboliczną przestrzenią w wymiarze lokalnym rozpoznaje w terenie obiekty charakterystyczne dla małej ojczyzny i decydujące o jej atrakcyjności uwarunkowania przedstawia w dowolnej zróżnicowania środowiska formie (np. prezentacji przyrodniczego w swoim multimedialnej, plakatu, regionie wystawy fotograficznej) analizuje genezę rzeźby przyrodnicze i kulturowe powierzchni swojego regionu walory swojego regionu prezentuje główne cechy analizuje formy współpracy struktury demograficznej między własnym regionem a ludności regionu partnerskimi regionami prezentuje główne cechy zagranicznymi gospodarki regionu prezentuje na podstawie opisuje walory środowiska informacji wyszukanych w geograficznego małej ojczyzny różnych źródłach i w dowolnej omawia historię małej formie (np. prezentacji ojczyzny na podstawie multimedialnej, plakatu, dostępnych źródeł wystawy fotograficznej) atrakcyjnośd osadniczą oraz gospodarczą małej ojczyzny jako miejsca zamieszkania i rozwoju określonej działalności gospodarczej podaje przykłady osiągnięd Polaków w różnych dziedzinach życia społecznogospodarczego na arenie międzynarodowej projektuje na podstawie wyszukanych informacji trasę wycieczki krajoznawczej po własnym regionie wykazuje na podstawie obserwacji terenowych przeprowadzonych w wybranym miejscu własnego regionu zależności między elementami środowiska geograficznego planuje wycieczkę po swojej małej ojczyźnie projektuje na podstawie własnych obserwacji terenowych działania służące zachowaniu walorów środowiska geograficznego