magia okularów kontaktologia optometria

Transkrypt

1 ISSN numer 1(14)2012 magia okularów kontaktologia optometria

2 ZNANE Z TV

3 2 / od redakcji numer 1(14)2012 Szanowni Państwo, magia okularów kontaktologia optometria Tym numerem rozpoczynamy kolejny rok naszej pracy dla Państwa. Dziękujemy za wszystkie opinie, pochwały i uwagi, które zawsze doceniamy i rozważamy, dzięki czemu możemy lepiej spełniać Państwa oczekiwania co do treści i wyglądu naszego dwumiesięcznika. Stąd wzięła się drobna zmiana w naszym layoucie aby łatwo można było odszukać konkretny numer Optyki, każde wydanie wyróżnione zostanie odmiennym, charakterystycznym dla danego numeru kolorem. Mamy nadzieję, że takie rozwiązanie zyska aprobatę w Państwa oczach i ułatwi korzystanie z materiałów publikowanych w Optyce. A w pierwszym tegorocznym numerze przygotowaliśmy dla Państwa wiele ciekawych tematów, jak choćby fascynująca historia oraz nie mniej intrygująca teraźniejszość materiałów służących do produkcji soczewek okularowych czy prezentacja nowości sprzętowych, które wraz z Nowym Rokiem pojawiły się na naszym rynku. Mgr Agnieszka Białoskórska publikuje drugą część swojej pracy na temat pryzmatów, celów i metod leczenia zaburzeń widzenia obuocznego. Autorka, a my wraz z nią, zaprasza do prezentowania na łamach Optyki odmiennych od jej własnych poglądów odnośnie korekcji pryzmatycznej. Dział Optyka nauka zawiera tekst na temat Roli cover testu w badaniu widzenia obuocznego autorstwa mgr Katarzyny Pabjańczyk, mgr Marii Molskiej i prof. Ryszarda Naskręckiego. Sporo się dzieje na rynku kontaktologicznym o przyszłości soczewek, trendach w nauce, nowych produktach i wydarzeniach informujemy w dziale Kontaktologia. Zachęcamy do lektury kolejnego artykułu panów Mikołaja Pindelskiego i Rafała Mrówki z naszego wspólnego marketingowego cyklu w ramach Academy for Eyecare Excellence firmy CIBA Vision. Tym razem cały tekst poświęcają oni omówieniu znaczenia telefonu dla wizerunku salonu optycznego. Ten rok ogłoszony został w Unii Europejskiej Europejskim Rokiem Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej. Europejska Rada Optometrii i Optyki zachęca, by skorzystać z tej sposobności i przygotować specjalną ofertę informacyjno-produktową dla osób starszych w swoim salonie. Warto przyjrzeć się temu pomysłowi. Zapraszamy do lektury! Layout i skład Studio Sundaylove Fotografie FoTomasMedia.pl Redaktor naczelna Magdalena Lis mlis@gazeta-optyka.pl Sekretarz redakcji Tomasz Kaczyński tomekk@gazeta-optyka.pl tel Manager ds. organizacji i marketingu Monika Gawinowicz monika@gazeta-optyka.pl tel Współpracownicy Doc. dr Janina Bartkowska Szymon Grygierczyk LEMUR Prof. dr hab. Ryszard Naskręcki Polskie Towarzystwo Optometrii i Optyki Polskie Stowarzyszenie Soczewek Kontaktowych Dr n. med. Andrzej Styszyński Mgr inż. Tomasz Tokarzewski Wydawca M2 Media s.c. Adres Redakcji M2 Media s.c. ul. Walecznych 36 lok Warszawa Telefon Fax Wszystkie prawa zastrzeżone. Redakcja Optyki nie zwraca materiałów niezamówionych, zastrzega sobie prawo redagowania nadesłanych tekstów i nie odpowiada za treść zamieszczonych reklam. Redakcja zastrzega sobie również prawo dokonywania niezbędnych poprawek i skrótów w przesłanych do Aktualności informacjach bez porozumienia z autorem. Wydawca ma prawo odmówić zamieszczenia ogłoszenia i reklamy, jeżeli ich treść i forma są sprzeczne z misją i charakterem pisma. Wydawca nie prowadzi sprzedaży numerów archiwalnych.

4 4 / spis treści numer 1(14)2012 moda okularowa Silmo d Or 2012 nominowani i wygrani 6 Wszystko czerwone 8 Nowe kolekcje, nowe modele 10 optyka Materiały soczewek okularowych wczoraj i dziś 22 wyposażenie Wybrane nowości sprzętowe 32 optometria Korekcja pryzmatyczna zaburzeń widzenia obuocznego, 36 cz. II (mgr Agnieszka Białoskórska) 20 ór 20optyka nauka Rola cover testu w badaniu widzenia obuocznego 44 (mgr Katarzyna Pabjańczyk, mgr Maria Molska, 20 prof. dr hab. Ryszard Naskręcki) 20 kontaktologia Przyszłość soczewek kontaktowych 50 W poszukiwaniu idealnej soczewki kontaktowej 52 (Tim Giles, Inma Pérez-Gómez, Mark Draper) 20 Biokompatybilność w noszeniu i pielęgnacji soczewek kontaktowych: 56 jak ją mierzymy i co oznacza? (Paul Karpecki) 20 Kontaktologia: nowe produkty i wydarzenia 60 marketing Telefon narzędziem pracy salonu optycznego 62 (dr Mikołaj Pindelski, dr Rafał Mrówka) 20 wydarzenia Rok seniorów 64 Spotkanie noworoczne w KRIO 67 targi Opti 2012, Mido; kalendarium 66 aktualności Aktualności optyczne 68 Przypisy do I okładki: 1. Sulley A and Meyler J. Two unique technologies unite in a new daily lens for astigmatism. Optician 2010; 239: Dane firmy JJVC,2010 dla soczewek 1DAMfA, w oparciu o subiektywną refrakcję; fizyczne dopasowanie soczewek zakończone 100% sukcesem; Badanie równoległe, pojedynczo maskowane bilateralne, w grupie obecnych użytkowników miękkich, torycznych soczewek kontaktowych, dane po 1 tygodniu dziennego noszenia, N= Sulley A, et al. A Multi-centre Study of Astigmatic Non-users of Soft Toric Contact Lenses. BCLA Poster presentation Dane firmy JJVC, Soczewki kontaktowe z filtrem UV nie zastępują okularów przeciwsłonecznych z filtrem UV, gdyż nie zakrywają całkowicie oczu i okolic wokół nich. Soczewki kontaktowe 1DAMfA zapewniają II klasę ochrony przed promieniowaniem UV (>99% promieniowania UVB; >85% promieniowania UVA). 5. Dane firmy JJVC, W oparciu o parametry powszechnie dostępnych produktów, czerwiec 2011; zakres parametrów 1DAMfA 2,8 razy szerszy niż najbliższego konkurenta. 6. Sulley A, et al. A Multi-centre Study of Astigmatic Non-users of Soft Toric Contact Lenses. BCLA Poster presentation Dane firmy JJVC,2010 dla soczewek 1DAMfA, w oparciu o subiektywną refrakcję; fizyczne dopasowanie soczewek zakończone 100% sukcesem; Badanie równoległe, pojedynczo maskowane bilateralne, w grupie obecnych użytkowników miękkich, torycznych soczewek kontaktowych, dane po 1 tygodniu dziennego noszenia, N=67. ACUVUE, 1 DAY ACUVUE MOIST, LACREON i SEE WHAT COULD BE są zastrzeżonymi znakami towarowymi firmy Johnson & Johnson Poland Sp. z o.o. Johnson & Johnson Poland Sp. z o.o W następnym numerze: Oferta edukacyjna w zakresie optyki okularowej i optometrii w Polsce Dział Optyka nauka Materiały opraw okularowych Moda na eko Czyszczenie soczewek okularowych Nowe produkty kontaktologiczne Marketing dla salonów optycznych dr Pindelski, dr Mrówka Aktualności Wysyłka nr 2(15) kwietnia

5 6 / moda okularowa Silmo d'or 2011 nominowani i wygrani Na targach Silmo od lat przyznawane są nagrody Silmo d Or, z założenia mające nagradzać najbardziej innowacyjne i kreatywne produkty optyczne. Czy tak rzeczywiście jest, to kwestia dyskusyjna, ale przyznać trzeba, że w nominowanych i zwycięskich projektach okularowych zawsze jest to COŚ, co decyduje o ich wyjątkowości w danym aspekcie. Poniżej prezentujemy kilka takich wyjątkowych modeli, zarówno tych nagrodzonych Silmo d Or na ostatnich targach w 2011 roku, jak i tylko do nagrody nominowanych, ale z pewnością wartych odnotowania. Zwycięzcy Kategoria: Oprawa okularowa Gold & Wood Firma Gold & Wood została nagrodzona Silmo d Or za damską oprawę B23.2, która łączy w sobie ciepło drewna z nowoczesnością metalu. Refleksy metalu wydobywają piękno wykorzystanego drewna (w kolorze złotym bądź ciemnobrązowym), a cały projekt sprawdza się doskonale w kształcie neoretro. Nie trzeba dodawać, że wykonanie jest perfekcyjne, jak zawsze w przypadku tej firmy rodem z Luksemburga. Foto: Wood Optic Diffusion Kategoria: Okulary przeciwsłoneczne IC!Berlin Projekt Power Law powstał z niepolerowanego acetatu, co paradoksalnie w pełni wydobyło naturalne piękno tego tworzywa. Podobno model ten wziął się z braku czasu jako niedokończony został zaprezentowany przez projektantów IC!Berlin na spotkaniu właśnie w takiej surowej wersji i tak się wszystkim spodobał, że postanowili zatrzymać się na tym etapie, aby pokazać, jak się rodzi oprawa okularowa. Foto: IC!Berlin Kategoria: Innowacja technologiczna Lindberg Oprawa Lindberg Precious Horn ma front wykonany z rogu bawoła, zaś zauszniki z tytanu. Kształt oprawy to klasyczne retro, co stanowi ciekawy kontrast z tak innowacyjnym i zarazem perfekcyjnym wykonaniem. Ale przecież z tego słynie duńska firma Lindberg minimalistyczny design, doskonałe materiały i idealne rzemiosło. Foto: Lindberg Nominowani Kategoria: Okulary przeciwsłoneczne Face a Face Te piękne okulary przeciwsłoneczne o nazwie Senso zainspirowane zostały ustami aktorki Mae West, które najpierw namalował Salvador Dali, a później zaprojektował sofę o ich kształcie, co przez dekady było reinterpretowane na różne sposoby w świecie sztuki i designu. Model okularowy paryskiej firmy Face a Face występuje w dwóch wersjach kolorystycznych, stuprocentowo kobiecych: czarno-czerwonej i czerwono-białej. Foto: Face a Face Kategoria: Okulary przeciwsłoneczne IDC Lunettes Do nagrody Silmo d Or zostały nominowane dwie wersje modelu przeciwsłonecznego EVA marsylskich designerów z Eye DC. Te okulary wykonano z trzech warstw acetatu, występują one w dużych rozmiarach i kilku kombinacjach kolorystycznych, co świetnie zostało podkreślone warstwami naprzemian transparentnymi i nieprzezroczystymi. Bardzo letni, atrakcyjny i kreatywny projekt. Foto: IDC Lunettes Kategoria: Oprawa okularowa Frost Nominowany do Silmo d Or został również projekt Stiletto niemieckiej firmy designerskiej Frost. Model ten zainspirowany został uwaga butami na wysokich obcasach. Detal szpilek został fantastycznie włączony w dwukolorowy projekt oprawy, który jest tak wyrazisty i dynamiczny, jak właśnie rzeczone szpilki. Foto: Frost Opr. M.L.

6 8 / moda okularowa Wszystko czerwone Ważnym kolorem w modzie, nie tylko okularowej, jest w tym sezonie czerwień. Co prawda okres świąteczno-noworoczny już za nami, ale ta odświętność czerwieni pozostanie z nami dłużej, nie tylko na wieczorowej sukni, ale i na noszonych codziennie okularach. Czerwień w kolekcjach okularowych jest bardzo zróżnicowana, zarówno pod względem odcienia, jak i stylistyki, w jakiej występuje. Czerwone mogą być okulary sportowe, czarujące okulary przeciwsłoneczne o kocim kształcie, obszerne oprawy korekcyjne z grubego acetatu albo delikatne, cienkie ramki z metalu. Czerwień najczęściej bywa dominującym kolorem i zdobywa sobie całość projektu, jednak czasami może być tylko detalem, dodatkiem, rozjaśniającym resztę. Najlepiej wygląda z czernią, srebrem i w wersji półprzezroczystej. Może być ognista, ceglasta, bordowa, purpurowa albo wpadająca w róż, stonowana lub bezdyskusyjnie jaskrawa, nowoczesna lub retro. Wszystko, co czerwone, jest jak najbardziej dozwolone. Blue Bay mod. 845 Gucci mod Sonia Rykiel mod Bikkembergs mod Ogi mod Moschino mod Vanni mod. Ufo 8385 Oxibis mod. Kubic Prodesign mod Versace mod Kenzo mod Oxydo mod Vanni mod. Backlight 1882 Blue Bay mod. 824 Kenchi mod. C1 Emilio Pucci mod. 695S Wyłączny dystrybutor okularów przeciwsłonecznych i korekcyjnych SAFILO: Viscom Lens Optimex Jai Kudo Podium mod. Octavia Tommy Hilfiger mod i 1074 Foto: Allison, Jai Kudo, Kenchi, Luxottica, Marchon, Nicodesign, Ogi, Oxibis, Prodesign, Rege et Associes, Safilo Opr. M.L. Dolce&Gabbana mod. 411 ul. Ks. Trószyńskiego 7, Warszawa tel.: , , fax: , optimex@tlen.pl

7 10 / moda okularowa moda okularowa / 11 Foto: Marchon MICHAEL KORS Amerykański designer Michael Kors uznawany jest za jednego z najlepszych projektantów luksusowej odzieży dla ludzi aktywnych, ceniących sobie zarówno elegancję, jak i wygodę. Pierwszą kolekcję stworzył w 1981 roku i od tamtej pory projektuje właściwie wszystko: perfekcyjnie skrojoną odzież, buty, torebki, biżuterię, zegarki, okulary oraz kosmetyki. Nas oczywiście najbardziej interesują kolekcje okularowe tej marki, które w Polsce dystrybuuje firma Jai Kudo. Aktualna kolekcja okularów przeciwsłonecznych i opraw korekcyjnych Michael Kors zachowała typową dla tej marki stylistykę wyrafinowanej elegancji, a zarazem luksusowej prostoty. Wszystkie produkty amerykańskiego projektanta łączą w sobie te dwa aspekty nigdy nie są awangardowe czy nadmiernie zdobione, charakteryzuje je miejski, funkcjonalny szyk najwyższej jakości. Kors chętnie sięga po klasyczne wzornictwo, które odświeża i nadaje mu swoisty, perfekcyjny styl. Warto zwrócić uwagę na przeciwsłoneczne projekty Campbell i Teresa, utrzymane w charakterystycznych dla tej marki ciepłych barwach. Wszelkie odcienie brązu i również stylistykę retro znajdziemy w linii korekcyjnej. Oprawy w stylu uniseks najczęściej wykonane są z acetatu, który najlepiej oddaje ich vintageowe inspiracje. Metalowe dodatki (jak logo na długiej metalowej blaszce) ciekawie rozświetlają całość, podobnie zresztą jak częste gradacje tworzywa. ROBERT LA ROCHE Okularowa marka Robert La Roche powstała w 1973 roku w Wiedniu. Jej założyciel Robert La Roche chciał zamienić okulary pomoce w widzeniu w modowe akcesoria, odzwierciedlające osobowość i indywidualność użytkownika. Od 2000 roku marka należy do Michael Pachleitner Group, a designerzy Klaus Huber i Alexandra Hötzl-Giselbrecht starają się na nowo zinterpretować projekty założyciela marki, co jak Państwo zobaczą na zdjęciach bardzo udanie im wychodzi. Prezentujemy tu kilka modeli pokazanych na Silmo 2011 w ramach kolekcji Classic i Vienna College, składających hołd latom 70. Vintageowe modele z serii Classic to wznowione po niemal 40 latach projekty Roberta La Roche, przeżywające swój renesans jako piękne, klasyczne retro głównie w okrągłych kształtach i barwach szylkretu. Wykonano je ręcznie z czteromilimetrowych bloków acetatu. Również acetat, choć przede wszystkim w wersji przezroczystej, króluje w linii Vienna College, która, jak sama nazwa wskazuje, koncentruje się na intelektualnej, klasycznej stylistyce i jako taka także sięga po inspiracje retro, kształty panto, kocie, itp. Z kolei te modele wykonane zostały z jeszcze grubszego acetatu, bo ośmiomilimetrowego, a 90-stopniowe zawiaski i śrubki z możliwością dopasowania sprawiły, że retro świetnie się tu łączy z nowoczesną technologią. Foto: Robert La Roche JOOP! Modowa marka Joop! rodem z Niemiec już dawno przekroczyła granice, zarówno jeśli chodzi o zasięg geograficzny, jak i produktowy. Joop! nie tylko kreuje modę, ale tworzy kompletny świat stylu, do którego zaliczają się i kolekcje okularowe (w portfolio Ferdinand Menrad Gruppe, w Polsce: dystrybucja AM Group). Stylistyka tej marki koncentruje się na wyrazistych projektach, skierowanych do niezależnych i dynamicznych użytkowników z wyczuciem indywidualnego stylu i mody. Designerzy Joop! chętnie łączą klasyczne elementy z nowoczesnością miejskiego szyku, subtelny glamour z ekspresywnymi detalami. Takie są też najnowsze kolekcje okularowe tej marki. Zarówno w okularach przeciwsłonecznych, jak i oprawach korekcyjnych przeważającym trendem jest odświeżone retro i uniwersalne kształty ze współczesnymi elementami. Wśród opraw korekcyjnych głównie panuje acetat, decydujący o wyrazistości vintageowych, wyrafinowanych projektów i (na modelach). Absolutnie rewelacyjne są pokazane tu korekcyjne pilotki w odcieniu bursztynu. Spośród okularów przeciwsłonecznych Joop! warto zwrócić uwagę na maskujący, bardzo kobiecy model w rozmiarze XXL 87151, w stylu Jackie Kennedy Onassis. Mężczyznom Joop! proponuje pilotki lub wydłużone, geometryczne projekty w stylu lat 70. Foto: FMG Foto: Safilo Group TOMMY HILFIGER Okularowa kolekcja Tommy ego Hilfigera (w portfolio Safilo Group) na nadchodzący sezon od razu zdradza rękę ulubionego projektanta Stanów Zjednoczonych. Stylistyka projektanta koncentruje się na swobodnej elegancji i ponadczasowych wzorach w unowocześnionym wykonaniu. Hilfiger sięga często po klasyczne projekty retro, którym nadaje swoją wyróżnialną stylistykę z typowo amerykańskimi detalami tak samo jest w przypadku przedstawionej tu kolekcji okularowej. Okulary przeciwsłoneczne tu zaprezentowane, modele 1083 i 1089, to vintageowe kształty z kultowymi elementami TH w kolorach białym, czerwonym i niebieskim. W modelu 1083 są to paseczki w tych barwach w okolicach zawiasów, zaś w obszernym, kwadratowym 1089 zauszniki są niebieskie i czerwone, z białymi końcówkami. Jak na inspiracje retro przystało, w linii przeciwsłonecznej dużo jest szylkretów i czerni, a także nieśmiertelnych pilotek. Linia korekcyjna również wyraźnie odzwierciedla stylistykę retro. Oprawa 1094 to przykład wykorzystania gradacji i przezroczystego acetatu, jak też ciekawego wkomponowania logo i pasków w zausznik. Czarny projekt 1096 z kolei składa hołd wyrazistej stylistyce z lat 50. ze swoimi solidnymi, grubymi kształtami. Podwójne metalowe T na zawiaskach atrakcyjnie rozświetla oprawę. To przystępna, funkcjonalna moda z wyższej półki.

8 12 / moda okularowa Foto: Kenmark Optical JHANE BARNES Rzadko zdarza się, by kobieta projektantka zajmowała się tylko i wyłącznie modą męską. Tak jednak jest w przypadku amerykańskiej designerki Jhane Barnes. Projektuje ona odzież tylko dla mężczyzn, tak ubrania formalne, na oficjalne okazje, jak i sportowe czy weekendowe. Co więcej, Jhane Barnes pasjonuje się wnętrzarstwem, a to sprawia, że ciągle tworzy nowe wzory i tekstylia, które może wykorzystywać potem również i w okularach. Kolekcje okularowe Jhane Barnes (w portfolio Kenmark Optical, w Polsce: dystrybucja J&M Group) skierowane są jakżeby inaczej wyłącznie do mężczyzn. Jest to niewątpliwa zaleta, bowiem, mimo ogromnej ilości marek okularowych na rynku, rzadko zdarzają się wyłącznie męskie kolekcje, i to tak udane pod względem stylistycznym i jakościowym. Ciekawe rozwiązania materiałowe i technologiczne można znaleźć wśród propozycji tak korekcyjnych, jak i przeciwsłonecznych tej marki. Przy czym projekty te zawsze pozostają funkcjonalne i męskie w stylistyce, a ich kształty są zdecydowanie bardziej klasyczne niż awangardowe. Nadchodzący sezon upłynie pod znakiem inspiracji trendami retro, co jest widoczne również w przedstawianej tu kolekcji. Wyraziste formy okrągłe i prostokątne, klasyczna kolorystyka plus innowacyjne zdobienia na zausznikach to najistotniejsze wyróżniki najnowszej kolekcji Jhane Barnes. THEO Belgijska marka Theo to okularowa awangarda. Powstała w 1989 roku z inicjatywy dwóch optyków, Wima Somersa i Patricka Hoeta, którzy chcieli stworzyć dla swoich klientów coś nadzwyczajnego, wykraczającego poza panującą masówkę. Theo często współpracuje z designerami z rozmaitych dziedzin i efekty tej współpracy są zazwyczaj bardzo innowacyjne i kreatywne. Na Silmo firma Theo zaprezentowała swoje najnowsze propozycje zainspirowane uwaga ziemniakami. Otóż w rejonie Antwerpii, gdzie firma ma swoją siedzibę, ziemniaki są bardzo popularne i robi się z nich wiele dań. Projektanci Theo stali się kreatywni dzięki ziemniakom i stworzyli pięć projektów o nazwach potraw ziemniaczanych o przekroju zaiste globalnym od Belgii (Chips), Szwajcarii (Rösti), Włoch (Gnocchi) po Indie (Samosa) i Meksyk (Tortilla). Oprawy korekcyjne z tej kolekcji bynajmniej nie zostały wykonane z ziemniaków, ale ze stali nierdzewnej i nyloru. Ich stylistyka przypomina pierwsze projekty Theo, z tym, że tu mamy więcej kolorów, żywych i modnych. Minimalizm opraw zrównoważony został ich fikuśnym kształtem, niekoniecznie ziemniaczanym. Warto przyjrzeć się niekonwencjonalnym pomysłom Theo. Foto: Theo Opr. M.L.

9 14 / moda okularowa moda okularowa / 15 Boss Orange mod kol. fioletowy Lafont mod. Helene kol. 762 Oxibis mod. Aloha kol. niebieski Vanni mod. Tribe 3401 kol. zielony, brąz Le Tanneur mod. 229 kol. 7A Sonia Rykiel mod kol. C00 John Richmond mod kol. brąz, stal Face a Face mod. Sorel kol Jai Kudo Podium mod. Pandora kol. pink mink Jai Kudo Podium mod. Alice kol. czarny

10 16 / moda okularowa Belutti mod. 008 kol. C1 Kenchi mod kol. C2 Oscar Magnuson mod. Ed kol Prodesign mod kol. czerwony, zielony TruTrussardi mod kol. HV

11 18 / moda okularowa moda okularowa / 19 Alexander McQueen mod kol. 08tn3 Moschino mod kol. czarny, biały D&G mod kol Le Tanneur mod. S419 kol. 1B Kenzo mod kol. C06 Oscar Magnuson mod. Donant kol. amber Lafont mod. Hellebore kol. 168 Polar mod. 323 kol Ogi mod kol. 451 Smith mod. Serpico kol. miedź

12 20 / moda okularowa Joop! mod. 08_7146 kol Max Mara mod. Liza I kol. beż Solano mod kol. D TruTrussardi mod kol. BK Emilio Pucci mod. 688S kol. Hero

13 22 / optyka optyka / 23 Materiały soczewek okularowych wczoraj i dziś Fot. 1 Materiały, z których wykonane są soczewki okularowe, różnią się wieloma parametrami. Zależy od nich jakość soczewki, a co za tym idzie jakość widzenia świata przez użytkowników. Materiałów wykorzystywanych dziś w optyce jest niezwykle dużo, od wciąż używanych soczewek mineralnych po organiczne o niewyobrażalnych wcześniej zaletach. W poniższym artykule staramy się przybliżyć większość z obecnie stosowanych materiałów, wspominając także te, które przeszły już do historii, ale miały istotny wpływ na rozwój optyki okularowej. Początki Fot. 2. Pliniusz Starszy Fot. 3. Alhazen Historia okularów korekcyjnych, a właściwie wyszlifowanych soczewek skupiających promienie słoneczne (rozpraszające pojawiły się dopiero w XV wieku), zaczęła się w starożyt- nom Abu Ali al-hasan ibn al-haytham, znany jako Alhazen, napisał siedmiotomową Księgę optyki, w której zawarł swoje obserwacje będące podstawami nowoczesnej optyki fizycznej. Opisał m.in. matematycznie powiększające właściwości soczewek. Z jego pracy, która na przełomie XII i XIII wieku ukazała się po łacinie (Opticae Thesaurus), korzystali m.in. Witelo i Mikołaj Kopernik. Czas kwarcu i berylu Fot. 4. Roger Bacon Zapewne księgę tę poznał angielski franciszkanin i naukowiec Roger Bacon, który żył w latach Prowadził on eksperymenty optyczne ze szkłem oraz kryształem górskim. Zauważył, że odpowiednio oszlifowane (wypukłe z jednej i płaskie z drugiej strony) kawałki szkła lub kryształu (nazwane przez niego lapis ad legendum, czyli kamień do czytania ) mogą powiększać litery, co ułatwia czytanie osobom o obniżonej ostrości wzroku. Swoje odkrycie opisał w 1267 roku w Epistola de secretis operibus artis et naturae. Bacon jest także typowany jako jedna z czterech osób, które w mniej więcej tym samym czasie oprawiły dwie soczewki w jednej oprawie, tworząc pierwsze w historii okulary korekcyjne. Na przełomie XIII i XIV wieku kamienie do czytania, ale też pierwsze okulary (nazywane małymi krążkami do oczu ), były coraz bardziej popularne. Duża ich część powstawała w Wenecji, gdzie wykonywano je najczęściej z kryształu górskiego, ale zaczęto też stosować minerał beryl. Oba miały wspólną wadę, czyli dwójłomność, powodującą, że wchodzący do nich promień rozdzielał się na dwa promienie załamujące się pod różnymi kątami. Co za tym idzie, widziany obraz nie mógł być idealny. Drugą wadą była duża twardość takich soczewek, były więc one trudne w obróbce. Gdy na początku XIV wieku zaczęło się upowszechniać szkło weneckie, dość szybko wyparło ono kryształ i beryl. Co ciekawe, przekształcona nazwa tego ostatniego (beryllus) zachowała się we francuskim wyrazie bésicle, oznaczającego binokle oraz w niemieckim wyrazie brille, czyli okulary. Epoka szkła Pierwsze wyroby ze szkła znane były w starożytności z terenu Mezopotamii i Egipności. Jedne z najstarszych soczewek, które były wykonane z kryształu górskiego, znalazł w XIX wieku angielski archeolog Sir Austen Henry Layard w czasie prac w asyryjskiej Niniwie. Szacuje się, że odnalezione przez niego kryształy powstały 4000 lat p.n.e. Podobne znaleziska znane są z całego terenu, na którym rozwijały się starożytne cywilizacje. Przypuszcza się, że soczewki te służyły do rozpalania ognia. Z początku naszej ery znana jest praca rzymskiego historyka Pliniusza Starszego (23 r. n.e. 79 n.e.), Historia naturalna (Naturalis Historia), w której opisał on kamienie słoneczne używane przez lekarzy do przypalania ran. Warto tu wspomnieć o dość często spotykanym przy tym autorze przykładzie, jakoby miał on opisać oszlifowaną szmaragdową soczewkę używaną przez cesarza Nerona do patrzenia. Tymczasem, według specjalisty od łaciny dr. Dawida Woodsa z irlandzkiego University College Cork, Pliniusz opisał wyszlifowane w dużym szmaragdzie lustro, w którym Neron oglądał odbijające się walki gladiatorów. Co do tego, czy był to naprawdę szmaragd, też nie ma pewności, ponieważ Pliniusz wymienia aż 12 jego rodzajów i według specjalistów zaliczył do nich także malachit, zielony porfir, bazalt, łupek i jaspis. Faktycznie starożytny historyk opisuje, że ludzie używali do patrzenia nieoszlifowanych szmaragdów, które, mając naturalnie soczewkowaty kształt, miały właściwość skupiania obrazu. Dodatkowo patrzenie przez nie było przyjemne ze względu na ich kojącą głęboką zieleń. Upadek cywilizacji rzymskiej pogrzebał większość zdobyczy naukowych starożytności. Jedynie na Dalekim (w Chinach) i Bliskim Wschodzie nauka wciąż się rozwijała i tam w latach roku arabski fizyk i astrotu, gdzie powstawały już 5500 lat temu. Było to przypuszczalnie tylko i wyłącznie szkło barwne, używane do wytwarzania ozdób. Dopiero na początku naszej ery unowocześniona technologia pozwoliła na wytwarzanie szkła bezbarwnego, choć chropowatego, ze smugami i pęcherzykami. Stało się ono cennym produktem poszukiwanym przez bogaczy, którzy posiadali wytworzone z nich naczynia albo nawet szyby w oknach. Wraz z upadkiem cesarstwa rzymskiego upadła też sztuka wytwarzania szkła, kultywowano ją jedynie w Konstantynopolu. Dopiero pod koniec XIII wieku za sprawą ówczesnej potęgi ekonomicznej, jaką była Republika Wenecka, szklarstwo zaczęło się odradzać. W czasie wypraw krzyżowych Wenecjanie zajęli część terenu Bizancjum i sprowadzili z Konstantynopola mistrzów szklarskich, których osiedlili (uwięzili) na wyspie Murano. Szybko zaczęła ona słynąć ze swoich szklanych wyrobów w całej Europie. Wytwarzane tam szkło było nisko indeksowe, sodowo-wapienne i z niego pod koniec XIII wieku powstały pierwsze soczewki powiększające, które wkrótce wyparły te z kwarcu i berylu. Wenecjanie pilnie strzegli technologii wytwarzania swojego szkła i aż do XVII wieku mieli na nie monopol. Na przełomie XIII i XIV wieku doszło do kolejnego skoku technologicznego, gdy w piecach na wyspie Murano narodziło się nowe szkło, twarde, przezroczyste i mające wspaniały połysk. Było to szkło ołowiowe, które nazwano cristallo. Dzięki swoim właściwościom, zwłaszcza dużo wyższemu współczynnikowi załamania światła niż w szkle sodowo-wapiennym, doskonale nadawało się do wytwarzania soczewek optycznych. Powstawały z niego lupy i okulary sprzedawane w całej Europie. Szklarze z Murano, choć opływali w bogactwa i zaszczyty, to nie mieli prawa opuszczać wyspy. Za zdradzenie tajemnic produkcji groziło im obcięcie rąk, a nawet śmierć. Mimo to wielu z nich zostało skuszonych atrakcyjnymi propozycjami z innych państw i w XV wieku Wenecji wyrosła konkurencja w produkcji okularów we Florencji, w Altare koło Genui, później na

14 24 / optyka SOCZEWKI PROGRESYWNE W OFERCIE JAI KUDO terenie dzisiejszych Niemiec, a z czasem w Niderlandach i Francji. Wenecki monopol złamali na dobre w XVII wieku Czesi, którzy zaczęli wytwarzać szkło łatwe w obróbce, o połysku przypominającym kryształ górski. Z czasem technologia wytwarzania szkła upowszechniła się i soczewki zaczęły powstawać w różnych częściach Europy. Kolejnym krokiem milowym było wynalezienie w 1674 roku przez George a Ravenscrofta bezbarwnego szkła ołowiowego łatwego w obróbce. Nazwano je flintem ołowiowym i był on wysoko indeksowy (od 1.55 do 1.9). Wielkość współczynnika załamania światła zależy w nim od procentowej zawartości tlenku ołowiu i przy 50% jest on równy 1.65, a przy 80% Zatem im większy współczynnik, tym większy ciężar soczewki. Niedługo później angielscy szklarze wytworzyli bezołowiowy (sodowy lub sodowy-potasowy) nisko indeksowy (1.55) kron (crown). Oba zaliczane są do szkieł optycznych. Różniły się znacznie współczynnikiem załamania światła, ale z obu robiono soczewki, z których produkowano m.in. achromatyczne lupy i inne narzędzia optyczne. Obecnie stosowane w optyce szkło mineralne nazywane jest szkłem krzemianowym, gdyż podstawą jego struktury są krzemiany. Szkła mineralne dzieli się ze względu na wartość współczynnika załamania światła. Nisko indeksowe mają wartość równą 1.50, a wysoko indeksowe większą niż Im wyższy indeks, tym mniejsza zawartość krzemionki, a co za tym idzie zmniejsza się twardość i odporność chemiczna soczewki. Przez długie lata szkło optyczne (mineralne) było jedynym materiałem do produkcji soczewek okularowych. Przy wielu swoich zaletach ma ono wiele wad, jak ciężar i kruchość. Pojawienie się w pierwszej połowie XX wieku materiałów organicznych oznaczało koniec dominacji szklanych soczewek okularowych. Czasy materiałów organicznych Materiałami organicznymi wykorzystywanymi w optyce są różne tworzywa sztuczne, z których możliwe jest wykonanie soczewek okularowych o właściwościach optycznych zbliżonych do właściwości, jakie mają soczewki mineralne. Materiały te można podzielić na cztery główne grupy (choć niektórzy dzielą je tylko na trzy): nisko indeksowe (LI), o współczynniku załamania światła 1.48<n e <1.54; średnio indeksowe (MI), o współczynniku załamania światła 1.54<n e <1.64; wysoko indeksowe (HI), o współczynniku załamania światła 1.64<n e <1.74; bardzo wysoko indeksowe (THI), o współczynniku załamania światła n e >1.74. Niektóre wiodące na rynku firmy opracowują swoje własne materiały, uszlachetniając już istniejące, dzięki czemu uzyskują soczewki o lepszych parametrach. Technologie te są pilnie strzeżone. Poniżej zostały przedstawione wybrane nowoczesne materiały dostępne obecnie na rynku w ofercie różnych firm, czasem pod swoją nazwą, czasem dodana jest ona do nazwy handlowej, a czasem ukryte są tylko pod nazwą handlową. PMMA (n e 1.50, liczba Abbego 53, gęstość 1,17g/cm 3 ) Pierwszym materiałem organicznym, z którego wykonano soczewki okularowe, był Perspex. Pod tą handlową nazwą krył się polimetakrylan metylu (PMMA), znany szerzej Fot. 5. Otto Röhm jako pleksiglas. Materiał ten jest dość stary, gdyż w laboratoriach wytworzono go już w drugiej połowie XIX wieku. Do masowej produkcji wszedł jednak dopiero w 1936 roku, trzy lata potem niemiecki chemik Otto Röhm opatentował go jako plexiglas. Szeroko wykorzystywano go w czasie II wojny światowej do produkcji owiewek i kopułek strzeleckich w samolotach. Wykonywano z niego także soczewki okularowe, ale były bardzo podatne na zarysowania nawet podczas zwykłego czyszczenia. Produkowała je od lat 30. XX wieku firma Combined Optical Industries Ltd. (COIL) w procesie formowania wtrysku. Na rynku dostępne były soczewki jedno-, dwu- i trzyogniskowe. W 1952 roku firma LOS (Lentilles Ophtalmiques Spéciales) wprowadziła na rynek soczewkę Orma 500, której nazwa wzięła się od słów organic i materials. Od około 1960 roku miękki materiał zaczęto utwardzać poprzez nanoszenie na niego powłoki utwardzającej, Z-coating. Jednak żywot soczewek z PMMA był już przesądzony, gdyż na horyzoncie pojawiła się doskonalsza konkurencja. CR-39 (n e 1.50, liczba Abbego 58, gęstość 1,32 g/cm 3 ) W 1940 roku chemicy z firmy Columbia Southern Chemical (która od początku Fot. 6 XX wieku była filią firmy Pittsburg Plate Glass, znanej dziś jako PPG) wynaleźli polimer o nazwie CR-39, który z czasem zrewolucjonizował rynek optyczny. Nazwa jest skrótem słów Columbia Resin # 39, co oznacza 39. termoutwardzalną żywicę syntetyczną, jaka została wynaleziona w laboratorium Columbia Chemical. Był to efekt poszukiwań doskonałego odpowiednika dla szyb okiennych. Materiał szybko znalazł zastosowanie w przemyśle zbrojeniowym, zwłaszcza przy produkcji bombowców B-17. Jednak gdy wojna się zakończyła, rząd skasował wszystkie zamówienia na CR-39 i PPG zostało z magazynami chemikaliów potrzebnych do tworzenia swojej żywicy. W związku z tym postanowiono poszukać wykorzystania CR-39 na rynku cywilnym. Dość szybko dostrzeżono w materiale potencjał, jeśli chodzi o wykorzystanie go do produkcji soczewek okularowych. Pierwszą na świecie organiczną soczewkę z materiału CR-39, Orma 1000, wyprodukowała w 1959 roku firma LOS (późniejszy Essilor). To jej materiał zawdzięcza swoją sławę i opanowanie wszystkich rynków światowych. Produkcja soczewek z CR-39 polega na odlewaniu w szklanych formach monomeru ADC (diwęglan diallilo glikolu etylenowego), ODKRYJ BOGACTWO WYBORU Maksymalnie spersonalizowana soczewka progresywna w technologii FreeForm Uwzględnia indywidualne parametry i potrzeby pacjenta Długość kanału progresji jest idealnie dopasowana do wielkości oprawy Polecana nowym i doświadczonym użytkownikom soczewek progresywnych Zindywidualizowana soczewka progresywna w konstrukcji hard design w technologii FreeForm Indywidualne dopasowanie soczewki do zjonomii pacjenta gwarantuje najlepszą jakość widzenia Polecana dla osób, które na co dzień korzystają przede wszystkim z patrzenia w dal lub bliż Uniwersalna soczewka progresywna w konstrukcji soft design wykonana w technologii FreeForm Nowoczesna soczewka pierwszego kontaktu Polecana osobom, które korzystają w umiarkowany sposób ze wszystkich obszarów widzenia już od 239 zł już od 160 zł już od 115 zł

15 26 / optyka do którego dodaje się inicjator IPP (nadtlenodiwęglan diizopropylenu) lub BPO (nadtlenek dibenzoilu). Ten ostatni jest wprawdzie bezpieczniejszy w użyciu, ale soczewki są lekko zażółcone. Kolejnym krokiem jest dwudziestogodzinna polimeryzacja w temperaturze, która rośnie do 95 C. Zaletą CR-39 jest świetna przejrzystość, bardzo wysoka liczba Abbego, łatwość barwienia, sprawdzona technologia nakładania powłok AR, no i oczywiście niska cena. To materiał wyjątkowo przyjazny do obróbki warsztatowej. Wadą jest stosunkowo duża kruchość (odradzany do opraw wierconych, a przez wielu optyków również do rowkowania), stosunkowo duża wrażliwość termiczna i brak pełnej absorpcji promieniowania UV. Niepodzielne rządy CR-39 trwały długie lata i wciąż jest to jeden z najczęściej produkowanych materiałów soczewkowych. Jednak ma coraz większą konkurencję, pozbawioną jego wad. CR-39 występuje pod różnymi nazwami handlowymi, np. w JZO oferowany jest jako Izoplast 150, a w Essilorze jako Orma. CR-407 (n e 1.56, liczba Abbego 34, gęstość 1,28 g/cm 3 ) Materiał ten jest modyfikacją CR-39, jest od niego znacznie miększy, za to soczewki z niego wykonane są o około 20% lżejsze i cieńsze. CR-607 (n e 1.50, liczba Abbego 58, gęstość 1,28 g/cm 3 ) Nowoczesny materiał organiczny będący modyfikacją CR-39, produkowany przez firmę PPG Industries, używany do soczewek fotochromowych Transitions. Poliwęglan (n e 1.59, liczba Abbego 30, gęstość 1,20 g/cm 3 ) Materiał ten używany jest w technologii kosmicznej i narodził się teoretycznie już w 1898 roku w umyśle chemika z Monachium, Alfreda Einhorna, ale ówczesna technologia nie pozwalała na jego wyprodukowanie. Udało się to dopiero w 1953 roku dwóm niezależnym badaczom: Hermannowi Schnell z firmy Bayer i Danielowi Fox z General Electric. Pierwsza produkowała go pod nazwą Makrolon, a druga pod nazwą Lexan. Fot. 7. Herman Schnell Fot. 8. Daniel Fox Poliwęglan jest materiałem termoplastycznym o bardzo wysokiej odporności na uderzenia. Tak dużą wytrzymałość mechaniczną zawdzięcza długim łańcuchom węglowym. Wadą jest niska liczba Abbego, duża podatność do wchodzenia w reakcje chemiczne z różnymi substancjami i materiałami oraz ogromne naprężenia wewnętrzne. Do tego jest on miękki i łatwo ulega zarysowaniu. Dlatego długo trwało, zanim udało się wyprodukować poliwęglanowe soczewki okularowe. Nastąpiło to w latach 70. w firmie Gentex Corporation, która zastosowała utwardzanie poliwęglanu. W 1995 roku została ona przejęta przez firmę Essilor. Poliwęglan musi być odpowiednio obrabiany i wiercony, inaczej wykazuje tendencję do pękania wokół otworów. Soczewki poliwęglanowe uzyskuje się poprzez wtrysk płynnego polimeru do stalowej formy, gdzie zastyga, po czym jest gotowy do dalszej obróbki. Ze względu na swoją wytrzymałość, soczewki z poliwęglanu są zalecane do okularów noszonych przez dzieci, znajdując też szerokie zastosowanie w okularach używanych przy uprawianiu różnych sportów. Trivex (n e 1.53, liczba Abbego 43/45, gęstość 1,11 g/cm 3 ) Trivex jest nowoczesnym materiałem organicznym, na bazie poliuretanu, produkowanym przez firmę PPG Industries od 2002 roku. Początkowo materiał ten, jako kuloodporny, miał zastosowanie w lotnictwie do przeszklenia kabiny śmigłowców bojowych oraz myśliwców odrzutowych. Do optyki okularowej wprowadziła go jako pierwsza firma Hoya, która, po dodatkowych modyfikacjach, uzyskała jego unikalne parametry. Materiał ten jest bardzo ciekawym połączeniem metod produkcji jest jednocześnie termoutwardzalny i termoplastyczny. Do produkcji używa się poliuretanu silnie wzbogaconego azotem. Trivex spełnia rygorystyczne normy wytrzymałości FDA. Kolejnym atutem jest niezwykła lekkość jest to obecnie zdecydowanie najlżejszy materiał optyczny dostępny w naszej branży. Materiał jest praktycznie obojętny chemicznie, nie wykazuje też naprężeń wewnętrznych. W firmie Hoya występuje pod nazwą PNX, a w JZO jako Izoplast 153 TRV. W 2006 roku firma PPG Industries wykupiła włoską firmę Intercast Europe, która specjalizuje się w produkcji soczewek z materiału NXT. Stworzono go na bazie materiału Trivex, którego wszystkie zalety posiada. Innowacją jest to, że soczewki NXT są barwione, przeciwsłoneczne, dzięki czemu doskonale sprawdzają się w polaryzacyjnych soczewkach sportowych. Dostępne są również fotochromy wykonane z NXT. SunSensors+ (n e 1.55, liczba Abbego 38, gęstość 1,17 g/cm 3 ) Materiał fotochromowy produkowany przez istniejącą od 250 lat francuską firmę Corning. Swoją pierwszą soczewkę fotochromową wprowadziła ona na rynek w 1968 roku. W 2000 roku na świat przyszła soczewka wykonana z nowoczesnego materiału organicznego nazwanego SunSensors, który pięć lat później został zastąpiony przez monomer SunSensors+. Materiał ten dostępny jest w ofertach polskich firm, mają go m.in. firmy Jai Kudo, Szajna Laboratorium Optyczne oraz JZO. Solio II (n e 1.55, liczba Abbego 40, gęstość 1,20 g/cm 3 ) Materiał organiczny firmy Hoya z substancjami fotochromowymi wprowadzonymi do masy. Do produkcji fotochromów Solio II użyte zostały substancje fotochromowe Suntech, opracowane przez firmę Hoya. Welcome to colour. mauijim.com Blask. Mistrzostwo. Od czasów naszych skromnych początków na plażach Maui robimy wszystko, aby doskonalić nasz kunszt i oferować najlepsze okulary. Okulary skutecznie chroniące przed odblaskami i szkodliwymi promieniami słońca bez zniekształcania cudownych kolorów, które nas otaczają. Dlatego Maui Jim jest jedyną firmą oferującą barwione soczewki wykonane w technologii PolarizedPlus2. Eliminują one odblaski i wzmacniają barwy tak, aby błękit był bardziej realistyczny, zieleń soczystsza, a czerwień jaskrawsza. To właśnie z tego powodu firma Maui Jim jest powszechnie nazywana lae ula (mistrz) wśród soczewek. TECHNOLOGIA POLARIZEDPLUS2 ELIMINUJE 99,9% ODBLASKÓW. BLOKUJE 100% SZKODLIWEGO PROMIENIOWANIA ULTRAFIOLETOWEGO. WZMACNIA KOLORY. reflect your brilliance. Wodoodporna i oleofobowa powłoka Woda i śnieg szybko z niej spływa. Tłuszcz do niej nie przywiera, co ułatwia czyszczenie smug i odcisków palców. Powłoka antyrefleksyjna Odbija wpadające światło i blokuje irytujące odblaski w tylnej części soczewki, zapewniając wyraźny obraz i zapobiegając zmęczeniu oczu. Odporna na zarysowania powłoka CLEARSHELL Soczewki MauiPure, Maui Evolution i poliwęglanowe znakomicie działają przez dłuższy czas dzięki podwyższonej trwałości powłoki CLEARSHELL. Soczewki wzmacniające kolor Optycznie poprawne, pozbawione aberracji, pokryte opatentowanymi powłokami i zawierające dodatki metali rzadkich, które nasycają obraz kolorem. Filtr polaryzacyjny Absorbuje odblaski z każdej płaskiej, gładkiej, bądź lśniącej powierzchni. Zapewnia czysty i wyraźny obraz. Sprawia, że dostrzeżesz nawet to, co znajduje się pod powierzchnią wody. Powłoki gradalne Bi-gradalna powłoka lustrzana eliminuje odblaski w górnej i dolnej części soczewki. Natomiast metoda barwienia MauiGradient eliminuje odblaski, zachowując proporcjonalną przepuszczalność światła na całej powierzchni soczewki.

16 28 / optyka Materiały optyczne na co zwrócić uwagę Jakość materiału optycznego to suma wielu parametrów, oto najważniejsze z nich: Współczynnik załamania światła parametr ten ma bezpośrednie przełożenie na grubość soczewki. Jest powszechnie określany indeksem materiału. Wbrew często słyszanym opiniom, obok indeksu na grubość wpływa także konstrukcja soczewki oraz grubość środkowa, która, im bardziej materiał jest elastyczny, tym może być mniejsza. Świetnym przykładem jest porównanie soczewek o identycznej mocy wykonanych z materiału CR oraz PNX 1.53: o ile soczewki ujemne 1.50 muszą mieć grubość środkową minimum 2,0 mm, o tyle PNX może mieć grubość środkową 1,2 mm. Odporność mechaniczna elastyczność. W tym przypadku łączymy bezpieczeństwo użytkownika z możliwością wykonywania wytrzymałych okularów wierconych oraz redukcją ryzyka szczerbienia soczewki, która ma wykonany rowek przy małej grubości brzegowej. Liczba Abbego dyspersja światła. Zależność jest łatwa do zapamiętania: im wyższa liczba Abbego, tym mniejsze rozszczepienie światła. Dyspersja zwiększa się wraz ze wzrostem wartości korekcyjnej soczewki, stąd im wyższa moc, tym ważniejsza jest w miarę wysoka liczba Abbego. Gęstość wprawdzie zasada pozornie wydaje się prosta: im mniejsza gęstość, tym lżejsza powinna być soczewka, jednakże w praktyce trochę trudniej przełożyć to na bezpośredni ciężar samej soczewki. Ciężar soczewki jest oczywiście bezpośrednio uzależniony od ilości materiału użytego do jej wyprodukowania, a im wyższy indeks, tym mniej tego materiału potrzeba na uzyskanie danej wartości korekcyjnej. Stąd może się okazać, że wprawdzie materiał o wyższym indeksie będzie sam w sobie cięższy (będzie miał większą gęstość), ale już soczewka będzie miała ciężar porównywalny, jak nie niższy, z tą wykonaną ze standardowego materiału. Odporność termiczna parametr ten jest istotny w wielu sytuacjach: od momentu produkcji samej soczewki (np. barwienie), poprzez obróbkę i montaż soczewek w oprawie, aż po sam komfort używania okularów. Na szczególną uwagę zasługuje tu połączenie tego parametru z trwałością powłok AR. Praktycznie każdy optyk miał styczność z problemem przegrzanych soczewek czy to na etapie obróbki w warsztacie, czy podczas niewłaściwego użytkowania przez klienta. Większość powłok AR ma tendencję do pękania już po przekroczeniu około C. Jedynie nieliczne, najlepsze powłoki AR w połączeniu z materiałami w indeksach 1.60, 1.67 są w stanie wytrzymać temperatury przekraczające 100 C. Wiodący producenci kładą ogromny nacisk na dopasowanie powłoki AR do parametrów danego materiału, opisujących zmiany zachodzące podczas podgrzewania. Absorpcja promieniowania UV praktycznie wszystkie materiały poza 1.50 pochłaniają 100% promieniowania UV. Na soczewki wykonane z materiału CR można dodatkowo nałożyć filtr blokujący UV do 400 nm. Odporność chemiczna parametr istotny zarówno dla optyka, jak i dla użytkownika okularów. Dobry materiał optyczny powinien być obojętny na czyszczenie soczewek za pomocą acetonu i alkoholu. Ważna jest również odporność na substancje chemiczne, z którymi potencjalnie można się zetknąć podczas noszenia okularów, tu flagowym przykładem jest lakier do włosów. Przejrzystość materiału bardzo często wzrost współczynnika załamania światła prowadzi do pogorszenia przejrzystości soczewki. Dodatkowo wpływ na nią mają filtry UV dodawane do niektórych materiałów. Naprężenia wewnętrzne problem ten dotyczy zarówno naprężeń zastanych w nieobrobionych soczewkach, jak i naprężeń wywołanych obróbką soczewki. Naprężenia zastane to ogromny problem soczewek wykonanych z poliwęglanu. Naprężenia łatwo zobaczyć pod polaryskopem. Urządzenie to zresztą świetnie nam się sprawdzi do oceny naszej pracy warsztatowej. Naprężenia można wywołać także niewłaściwą obróbką soczewki, w szczególności dotyczy to wiercenia soczewek. Niektóre materiały są bardzo wrażliwe na niewłaściwą obróbkę i jeżeli wokół otworów pojawią się naprężenia, to nie tylko obniżą one mechaniczną wytrzymałość soczewki, ale również mogą doprowadzić do samoistnego pękania. Wielu optyków zna dobrze problem gwiaździstych pęknięć pojawiających się w pewnych materiałach po wywierceniu otworów. Trivex jest materiałem praktycznie pozbawionym naprężeń wewnętrznych, a jednocześnie szczególnie tolerancyjnym pod kątem obróbki, w tym właśnie opisanych powyżej wierceń. Łatwość uszlachetniania adhezja powłok antyrefleksyjnych, trwałość powłok AR przez kilka lat. Efekt starzenia materiału problem stopniowego żółknięcia niektórych materiałów. Na efekt ten wpływ ma kilka czynników, jak ekspozycja na promieniowanie UV, temperatura czy też wilgotność. Możliwość barwienia jednolite zabarwienie na całej powierzchni bynajmniej nie jest oczywiste w przypadku wielu tanich materiałów optycznych, dostępnych na rynku. Łatwość obróbki w warsztacie optycznym tu sprawa jest oczywistą oczywistością. Soczewki wysoko indeksowe Fot. 9 SZYMON GRYGIERCZYK Wraz z rozwojem technologicznym rozwijała się moda na coraz cieńsze soczewki. Żeby je jednak otrzymać przy zachowaniu odpowiednich parametrów optycznych, niezbędne stało się wynalezienie odpowiedniego materiału. Chodziło głównie o to, by stworzyć materiał o wysokim współczynniku załamania światła i wysokiej liczbie Abbego, przy jednoczesnym utrzymaniu wysokiej odporności na zniszczenie. Liderem w poszukiwaniach była japońska firma Mitsui Chemicals, która wprowadziła na rynek soczewki monomerowe oznaczone jako MR, a charakteryzujące się wysokim indeksem. SEIKO EMBLEM SEIKO EMBLEM Wyjątkowo komfortowe i estetyczne soczewki progresywne Najcieńsza soczewka progresywna Klasyczna soczewka progresywna Porównanie klasycznej soczewki progresywnej i SEIKO EMBLEM w tych samych mocach i indeksie infolinia: SEIKO EMBLEM cieńsza, lżejsza i bardziej płaska soczewka progresywna soczewka progresywna z wewnętrzną progresją zaprojektowana w oparciu o technologię indywidualnych soczewek progresywnych SEIKO SUPERIOR poszerzone pole widzenia w porównaniu z konwencjonalnymi soczewkami z wewnętrzną progresją zoptymalizowane strefy bliży i pośrednie indywidualnie kalkulowany inset idealne dla wysokich addycji i mocy cylindrycznych naturalne i komfortowe widzenie bardzo łatwa adaptacja dostępne w indeksie 1.50, 1.60, 1.67 i 1.74 oraz fotochromowe Transitions w indeksie 1.50, 1.60,

17 30 / optyka Badacze uszlachetnili znane monomery pierwiastkami i związkami, które mają wyższą refrakcję atomową, w tym przypadku wykorzystując siarkę. Tak narodził się materiał MR-6, z którego wykonano soczewki wysoko indeksowe wprowadzone do sprzedaży w 1986 roku. Kolejne badania nad polepszeniem parametrów doprowadziły do wynalezienia w 1992 roku monomeru MR-7, który miał współczynnik załamania światła W 1996 roku pojawiła się jego zmodyfikowana wersja nazwana MR-10. Jednak największe triumfy zacząć święcić monomer MR-8, który opracowano w 1999 roku. MR-7 (n e 1.66, liczba Abbego 32, gęstość 1,36 g/cm 3 ) Materiał ten charakteryzuje się tym, że jest miększy niż CR-407, ale twardszy niż poliwęglan. Soczewki z niego wykonane robią się miękkie w temperaturze powyżej 60 C, a w czasie obróbki mechanicznej wydzielają nieprzyjemny zapach. MR-8 (n e 1.60, liczba Abbego 41, gęstość 1,32 g/cm 3 ) Jest on obecnie najpopularniejszym materiałem organicznym o współczynniku załamania światła Jego zaletą jest korzystny stosunek ceny do bardzo dobrych parametrów (liczba Abbego, odporność, przejrzystość), połączony z estetyką cieńszych soczewek. Jest on aż siedmiokrotnie odporniejszy na przełamanie niż CR-39. chetnianiu specjalnymi dodatkami na etapie polimeryzacji. W firmie Hoya nacisk położony został na jak najlepszą współpracę z powłokami AR, odporność termiczną oraz najlepszą czystość (klarowność) samego materiału. Rzadko wspominanym atutem materiału Eynoa 1.67 jest jego doskonała elastyczność. Nazwa Eynoa jest nazwą wewnętrzną firmy Hoya. MR-174 (n e 1.74, liczba Abbego 33, gęstość 1,47 g/cm 3 ) To monomer mający obecnie najwyższy współczynnik załamania światła. Jest on ponad pięciokrotnie wytrzymalszy na próbę przełamania niż CR-39. Doskonale sprawdza się w oprawach bezramkowych. Eyvia (n e 1.56, liczba Abbego 34; gęstość 1,47 g/cm 3 ) Materiał o najwyższym współczynniku załamania światła w ofercie firmy Hoya. Zastąpił materiał Eyry Podobnie jak przy materiale 1.67, materiał 1.74 jest dodatkowo modyfikowany przez firmę Hoya. Uszlachetnienia tego monomeru mają na celu połączenie dużej odporności termicznej z bardzo dobrą elastycznością, co predysponuje go do opraw wierconych oraz rowkowanych przy wysokich wartościach korekcyjnych. Tribrid (n e 1.60, liczba Abbego 41, gęstość 1,23 g/cm 3 ) czenie niż inne materiały o takim indeksie. Materiał ten powstał z połączenia technologii Trivex z technologią wykorzystywaną przy produkcji soczewek wysoko indeksowych, więc jest niezwykle cienki, lekki, przejrzysty, a przy tym niemal niezniszczalny. Przyszłość Przyszłość soczewek okularowych związana jest z pracami nad Fot. 11 nanokompozytami polimerowymi. To mieszaniny polimeru z różnymi innymi materiałami mającymi wielkość nanocząsteczek. W czasie badań okazało się, że doskonale znane nam materiały po uszlachetnieniu nanocząsteczkami tytanu, zwiększają swój współczynnik załamania światła na przykład z 1.51 do wartości 2.38 dla PMMA. Wartość indeksu rośnie liniowo w zależności od stężenia domieszki. Z kolei dodanie nanocząsteczek krzemu do polimeru spowodowało wzrost współczynnika załamania światła z 1.50 do wartości przekraczającej 3. Zapewne już wkrótce na rynku pojawią się soczewki o niespotykanych dotąd parametrach optycznych, zachowujące przy tym wszystkie swoje zalety mechaniczne. Opr. TKK Eyas (n e 1.60, liczba Abbego 41, gęstość 1,32 g/cm 3 ) Unikalny materiał organiczny opracowany przez firmę Hoya od opisanego powyżej materiału MR-8 różni go wyższa odporność termiczna, krystaliczna czystość i wysoka adhezja powłok antyrefleksyjnych. Materiał, podobnie jak Trivex, bazuje głównie na poliuretanie. Soczewki wykonane z materiały Eyas 1.60 posiadają sześcio-, a nawet ośmiokrotnie wyższą odporność mechaniczną od materiału CR-39. Eynoa (n e 1.67, liczba Abbego 31, gęstość 1,37 g/cm 3 ) Monomer dla tego materiału wytwarzany jest tylko przez jednego producenta, tym niemniej różnice między firmami polegają na uszla- Fot. 10 Najnowszym materiałem soczewkowym jest zaprezentowany na zeszłorocznych targach Silmo w Paryżu materiał Tribrid, produkowany przez firmę PPG. Charakteryzuje się on wysokim współczynnikiem światła wynoszącym 1.60 oraz wysoką liczbą Abbego 41. Jest przy tym aż pięciokrotnie wytrzymalszy na znisz- Redakcja dziękuje firmom Hoya Lens Poland i Szajna Laboratorium Optyczne za przesłane materiały, a panu Szymonowi Grygierczykowi z firmy Hoya za pomoc w przygotowaniu tekstu. Piśmiennictwo: 1. Boutevin Patric, Labernardiere Marc, Verdet Corinne, Essilor, Seeing the world better, Creapress Edition, Issy-les- Moulineaus Bruneni Joseph L., More Than Meets The Eye, The Stories Behind the Development of Plastic Lenses, PPG Industries 3. De Lotto Enrico, From Nero s emerald to the Cadore glasses, Tiziano Printing House Pieve Di Cadore, Hanusz Jerzy, Soczewki organiczne, przegląd materiałów, Izoptyka 52/ Mielczarek Andrzej, Kryształy berylu i kwarcu, Izoptyka 53/ Mielczarek Andrzej, Szkło weneckie, Izoptyka 56/ Mielczarek Andrzej, Szklarstwo zachodnioeuropejskie, Izoptyka 58/ Mielczarek Andrzej, Rozwój szklarstwa europejskiego, Izoptyka 59/ Naskręcki Ryszard, Materiały optyczne dziś i jutro, Optyka 1/ Neumann Agnieszka, MR-8 Prezentacja materiału (indeks 1.60), Info 29/ Neumann Agnieszka, Trivex prezentacja materiału (indeks 1.53), Info 30/ Materiały organiczne, Info 23/ Woods David, Pliny, Nero, and The Emerald, Arctos 40/ Fot. 1. Hoya Lens Poland Fot Fot wiki/file:ibn_al-haytham.png Fot Fot. 5. Röhm and Haas Company Fot. 6, 10, 11. PPG Industries Fot. 7. Bayer MaterialScience AG Fot. 8. General Electric Company Fot. 9. FoTomasMedia.pl Zawiercie ul.górnośl¹ska 6 tel.: biuro@optima.nom.pl

18 32 / wyposażenie wyposażenie / 33 Wybrane nowości sprzętowe Sprzęt okulistyczny Pomimo hiobowych wieści o szalejącym kryzysie, przodujące firmy nie przejmują się tym i wciąż wprowadzają nowości do swoich ofert, byleby ułatwić pracę optykowi i unowocześnić jego praktykę. Poniżej można zapoznać się z wybranymi nowościami sprzętowymi, które już zostały wprowadzone na nasz rynek lub będą wprowadzone niebawem. Mamy nadzieję, że pomoże to w zaplanowaniu tegorocznych wydatków. Sprzęt optyczny Klucz + frez B&S (Optykon) Firma Optykon wprowadziła do swojej oferty nowe akcesoria, w tym klucz do nakrętek i frez do skracania śrub w jednym, firmy Breitfeld& Schliekert. Klucz ten pasuje do wszystkich popularnych nakrętek o średnicy zewnętrznej do 2,7 mm. Wyposażony jest w narzędzie do łamania śruby na poziomie nakrętki. Skrócenie odbywa się poprzez umieszczenie śruby wewnątrz otworu narzędzia i zginania tam i z powrotem kilka razy. Zaletą tej metody skrócenia śruby jest to, że nie pozostawia ona ostrych krawędzi, a śruba jest skrócona na równi z nakrętką. Narzędzie dedykowane jest dla śrub o gwintach 1,2 lub 1,4 mm. Mr Orange (Essilor) Firma Essilor wprowadziła do swojej oferty nowy zestaw szlifierski Mr Orange. W jego skład wchodzi skanocentroskop, który umożliwia m.in. automatyczne skanowanie dwuokularowe w trzech wymiarach do bazy 9. Przekrój i nachylenie wodzika zaprojektowane jest do odczytywania najbardziej wymagających opraw. Możliwe jest jednoczesne zapamiętywanie kształtu i pozycji otworów. Dzięki asystentowi centracji sprawdzana jest pozycja soczewki w czasie rzeczywistym dla uzyskania najlepszej pozycji. Szlifierka zaś umożliwia jednoczesne mierzenie przedniej i tylnej powierzchni soczewki. Zastosowano w niej patent, dzięki któremu możliwe jest aż 30-stopniowe wychylenie narzędzi połączone z analizą geometrii soczewki. Tak duże możliwości ruchu gwarantują doskonałe rezultaty, niezależnie od trybu wykończenia soczewki (rowek, wiercenie, faseta) i jej wypukłości. Ciekawostką jest zastrzeżona i opatentowana technologia Fit-4-Frame, dzięki której określenie przekroju fasety dokonywane jest w czterech strategicznych punktach. Umożliwia to najlepsze dopasowanie do rowka w oprawie w zależności od grubości soczewki, a co za tym idzie jest ona zamocowana w oprawie perfekcyjnie i estetycznie. Warto wspomnieć jeszcze o procesie Star Control, przeznaczonym dla soczewek z powłokami hydrofobowymi. Weco edge 680 (Krak-Optic) W pierwszych miesiącach 2012 roku firma Krak-Optic, która jest autoryzowanym przedstawicielem Weco w Polsce, wprowadzi na rynek nową szlifierkę Weco edge 680. Jej premiera odbyła się w połowie stycznia w czasie targów Opti w Monachium. Nowa szlifierka umożliwia rowkowanie, wiercenie, fazowanie oraz polerowanie. Zastosowano w niej nową głowicę wiercąco-rowkującą oraz więcej funkcji bezpośrednich dla superśliskich powłok. Ma nowy, większy display z regulacją, w którym możliwa jest jednoczesna edycja prawej i lewej soczewki. Możliwy jest szybki dostęp do korekty położenia fasety. Charakteryzuje się nowym designem. Swing 3 Activisu (Krak-Optic) Firma Krak-Optic wprowadziła pod koniec 2011 roku do swojej oferty narzędzie wspierające sprzedaż w salonach optycznych. Swing 3 firmy IVS Activisu Solutions to multimedialny zestaw składający się z jednostki głównej, lustra z kamerą, monitora dotykowego oraz oprogramowania. Dzięki pomocy urządzenia, klient może świadomie wybrać, jakie z wielu udogodnień technologicznych (np. powłoki, fotochromy, indeks, itp.) mają mieć jego okulary i jak będzie w nich wyglądał. Odyssey Parasol (Optotech Medical) Firma Optotech Medical wprowadziła do swojej oferty zatyczki do kanalików łzowych Odyssey Parasol. Ich zadaniem jest przynoszenie ulgi pacjentom cierpiącym na zespół suchego oka. Zatyczki dostępne są w czterech różnych rozmiarach, a ich aplikacja jest niezwykle łatwa. Jako jedyne na rynku posiadają udokumentowaną 92-procentową skuteczność retencji. Reichert ipac (Optotech Medical) Pachymetr Reichert ipac to nowość w ofercie Optotech Medical. Jest to przenośne urządzenie wyposażone w kolorowy, obrotowy ekran, na którym oprócz grubości rogówki wyświetlane jest odchylenie standardowe oraz wartość, o jaką należy skorygować ciśnienie wewnątrzgałkowe. Pachymetr można wyposażyć w drukarkę Bluetooth, która umożliwia drukowanie bezprzewodowe. Topcon CV-5000 i ipad Firma Topcon wprowadziła do swojej oferty automatyczny foropter CV-500, którym można sterować za pomocą ipada. Łączność odbywa się bezprzewodowo. Wśród innych zalet warto wymienić: szybką rotację soczewek, kompaktową budowę, wygodę w użytkowaniu oraz podświetlenie tablic do bliży.

19 34 / wyposażenie Visionix WaveLine (JZO) W 2011 roku firma JZO wprowadziła na rynek urządzenia reklamowane jako bezprzewodowy system pomiaru refrakcji Visionix WaveLine. W skład zestawu wchodzi jeden z trzech autorefraktokeratometrów do wyboru: L78 ARK, L79 ARK TOPO i L80 Wave+. Są to nowoczesne urządzenia diagnostyczne, których funkcjonalność oparta została na metodzie pomiarowej Shack-Hartmann. Bardzo duża dokładność pomiarowa oraz intuicyjna obsługa sprawiają, że urządzenia te sprawdzają się w wielu typach badań. Umożliwiają one prowadzenie pomiaru refrakcji w dwóch trybach: dziennym i nocnym, a także pomiar krzywizny rogówki (keratometria). Dodatkowo modele L79 i L80 Wave+ pozwalają określić topografię rogówki i zdiagnozować stożek rogówki, są więc pomocne przy doborze soczewek kontaktowych. Model L80 Wave+ umożliwia też pomiar aberracji rogówki. Drugim elementem systemu jest automatyczny foropter VisionPro, najmniejszy i najlżejszy foropter na rynku. Komunikacja z innymi urządzeniami, m.in. z panelem LCD, odbywa się dzięki Bluetooth. Foropterem można sterować bezprzewodowo panelem z dotykowym ekranem. Trzecim elementem jest dioptriomierz VL3000. Umożliwia on bezkontaktowy i precyzyjny pomiar. W przypadku soczewek progresywnych pomiaru dokonuje się jednym kliknięciem. Urządzenie ma podwójną funkcję: graficzny rozkład mocy soczewki i pomiar soczewki. Automatycznie rozpoznaje konstrukcję soczewki. Ostatnim elementem jest 22-calowy panel LCD L40P z polaryzacją. Charakteryzuje się oryginalnym kształtem, prostą obsługą, maksymalną ostrością i precyzją obrazu oraz szerokim wyborem optotypów, m.in.: zawiera test Ishihary, test Wortha, test Shobera czy kręgi Landolta. Urządzenia wchodzące w skład zestawu można również zakupić pojedynczo. Topcon IS-500E IS-500E to nowy, ekonomiczny unit okulistyczny w ofercie firmy Topcon. Jego zasadniczą zaletą jest mała podstawa, dzięki której unit ten jest doskonałym rozwiązaniem do zastosowania w małych pomieszczeniach. Wyposażony jest w blat mieszczący dwa urządzenia oraz umożliwia montaż foroptera i rzutnika testów. Dostępny jest w różnych wersjach kolorystycznych. Topcon KR-1 Firma Topcon wprowadziła na polski rynek najnowszy autorefraktokeratometr KR-1. Oprócz wszystkich znanych i sprawdzonych rozwiązań, zastosowano w nim unikalne rozwiązania techniczne. W pełni automatyczny pomiar obu oczu odbywa się wyjątkowo szybko i z minimalnym udziałem badającego. Dzięki zastosowaniu obrotowego i uchylnego ekranu możliwa jest praca na stojąco, jak również z boku aparatu. Pomiar keratometrii odbywa się nie tylko w dwóch osiach 180 i 90º, lecz również w dwóch osiach pośrednich. Wiarygodność precyzyjnych i powtarzalnych pomiarów możliwa jest dzięki technologii wirującego pryzmatu. EasyScan (Optotech Medical) Firma Optotech Medical poszerzyła swoją ofertę o konfokalny oftalmoskop laserowy (SLO) EasyScan. Dwie wiązki lasera skanujące siatkówkę pozwalają na uzyskanie ostrego obrazu już przy średnicy źrenicy 2 mm. Easy- Scan służy do szybkiej diagnostyki retinopatii cukrzycowej, zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem, jaskry i innych schorzeń siatkówki. Do wykonania badania na EasyScan nie potrzeba poszerzać źrenicy. Nidek AFC-330 (Poland Optical) Najnowsza automatyczna funduskamera Nidek AFC-330 to nowość w ofercie Poland Optical. Należy ona do zaawansowanej technologicznie generacji funduskamer non-mydriatic, które nie wymagają rozszerzenia źrenicy, a jednocześnie oferują najwyższą jakość obrazu i zaawansowane funkcje diagnostyczne. Jest to urządzenie idealne w diagnostyce przesiewowej tam, gdzie badanie przeprowadza personel pomocniczy, jak pielęgniarka czy technik. Funduskamera jest w pełni zautomatyzowana i prosta w obsłudze. Ma funkcję automatycznego śledzenia oka 3D, automatyczne ogniskowanie, a ponadto cechuje ją automatyczne i szybkie wykonywanie obrazu nawet w przypadku zaburzeń siatkówkowych i wysokiej krótkowzroczności. Jest to urządzenie typu All in One z wbudowanym komputerem, wysokiej rozdzielczości (12 mpx) cyfrowym aparatem fotograficznym oraz wielofunkcyjnym oprogramowaniem do zarządzania bazą danych. Opr. TKK na podstawie danych przesłanych przez firmy Foto: serwisy firm

20 36 / optometria optometria / 37 Korekcja pryzmatyczna zaburzeń widzenia obuocznego, cz. II Cele i metody leczenia zaburzeń widzenia obuocznego Leczenie zaburzeń widzenia obuocznego ma na celu usunięcie dolegliwości oraz uzyskanie prawidłowego ustawienia oczu z pełną ostrością wzroku i ze stabilnym widzeniem stereoskopowym w wolnej przestrzeni na wszystkie odległości [4,6,7]. Idealnie stan układu wzrokowego po leczeniu powinien przypominać układ wzrokowy osoby, u której zaburzenia widzenia obuocznego nigdy nie występowały, czyli powinny być spełnione wszystkie normy. W praktyce sukcesem jest, gdy w wyniku zastosowanej terapii pacjent ma obuoczne widzenie dołeczkowe, zmniejszyło się tłumienie, a ostrość wzroku i stereopsja wzrosły. Osiągnięcie pełnego widzenia u pacjentów z zezem jest możliwe (i to też nie zawsze) tylko wtedy, gdy terapia zostanie wprowadzona stosunkowo wcześnie, zanim zdążą uruchomić się mechanizmy adaptacyjne. Fakt ten ma szczególne znaczenie dla małych dzieci, u których nieprawidłowe ustawienie oczu i wszystkie tego konsekwencje mogą skutecznie zablokować prawidłowy rozwój widzenia obuocznego, a zwłaszcza stereopsji. Postępowanie z osobami, u których leczenie zeza rozpoczęto z opóźnieniem, jest znacznie trudniejsze, a całkowite wyprowadzenie, zarówno funkcjonalne, jak i kosmetyczne Mgr AGNIESZKA BIAŁOSKÓRSKA Artykuł na podstawie pracy magisterskiej przygotowanej na kierunku Optometria Wydziału Fizyki UAM w Poznaniu. Dziekan: prof. dr hab. RYSZARD NASKRĘCKI Promotor pracy: dr n. med. ANDRZEJ STYSZYŃSKI często nie jest możliwe. W takich przypadkach priorytetem jest zlikwidowanie subiektywnych dolegliwości pacjenta i zastanowienie się, czy lekka poprawa jest dla niego satysfakcjonująca. Istnieje wiele metod leczenia zeza i heteroforii, a do najpopularniejszych z nich należą: okluzja (zasłanianie), trening wzrokowy, zabieg chirurgiczny, leczenie farmakologiczne, dodatkowe soczewki sferyczne i pryzmaty. Od wielu lat w środowiskach związanych z leczeniem zaburzeń widzenia obuocznego trwa dyskusja, która z metod jest najskuteczniejsza, jednakże przyjmuje się, że najlepsze rezultaty osiąga się, stosując kilka z nich jednocześnie, zaś efektywna terapia powinna być prowadzona przy współpracy okulisty, optometrysty i ortoptysty [6 8,13]. Kombinacja powyższych metod, z wyjątkiem operacji, w literaturze anglojęzycznej określana jest terminem vision therapy [13,17,18] (terapia widzenia) i obecnie, ze względu na wysoką skuteczność, dziedzina ta cieszy się dużym zainteresowaniem. Metody leczenia mogą być różne dla każdego przypadku, jednakże pierwszą rzeczą, od której powinno zacząć się terapię każdego rodzaju z omawianych zaburzeń, jest całkowita korekcja wady refrakcji (najlepiej wyznaczonej po porażeniu akomodacji) i przeprowadzenie w niej dalszych pomiarów widzenia obuocznego. Jednym z następnych, opcjonalnych etapów może być modyfikacja tej korekcji poprzez wprowadzenie dodatkowych soczewek sferycznych lub pryzmatów. Pryzmat i jego działanie Pryzmat okularowy jest przezroczystym klinem wykonanym ze szkła mineralnego lub organicznego, o dwóch ścianach nachylonych do siebie pod kątem, określanym jako kąt wierzchołkowy lub łamiący. W budowie pryzmatu wyróżnia się wierzchołek i podstawę, zwaną bazą. W optyce okularowej używany jest do zmiany kierunku biegu promienia świetlnego. Jeżeli na drodze wiązki świetlnej o jednej długości fali umieszczony zostanie pryzmat, to po przejściu przez niego promienie ulegną załamaniu w kierunku jego bazy. Również obraz na siatkówce przesunie się zgodnie z kierunkiem ustawienia bazy, a więc oko, w ortoforii, żeby utrzymać fiksację dołeczkową, musi obrócić się w kierunku wierzchołka pryzmatu. Zgodnie z prawem Heringa, drugie oko obróci się w tę samą stronę, a obraz Ryc. 1. Działanie pryzmatu: u góry w ortoforii, na dole w tropii (egzotropii OP) utworzy się w nim na innej części siatkówki i jeżeli granica RKF zostanie przekroczona, pacjent będzie widział podwójnie. Wobec tego w przypadku ortoforii pryzmaty ustawione bazą w kierunku nosa (BN) wywołują ezoforię i przez to stymulują dywergencję, a pryzmaty ustawione bazą do skroni (BS) powodują egzoforię, stymulując konwergencję. Natomiast w zaburzeniach ustawienia oczu jedno oko jest odchylone bądź ma tendencję do zbaczania, i jeżeli nie rozwinęły się mechanizmy adaptacyjne, a RKF jest za mała, by skompensować nieprawidłowe ustawienie, pacjent widzi podwójnie. Zastosowanie w tym momencie pryzmatu pozwala na przesunięcie obrazu z innego miejsca siatkówki na dołeczek. Istotą korekcji pryzmatycznej w zaburzeniach widzenia obuocznego jest właśnie umieszczenie obrazów na dołeczku każdego z oczu jednocześnie, czyli uzyskanie i utrzymanie dwudołeczkowej jednoczesnej percepcji obrazów. W tym celu w stanach egzo stosuje się pryzmat BN, a w stanach ezo BS. Oprócz tego, że pryzmat zmienia kierunek biegu promienia świetlnego, to wpływa także na zakresy wergencji fuzyjnej, dzięki czemu odchylenie może zostać łatwiej skompensowane (zwiększają się zakresy w kierunku pryzmatu ustawionego bazą przeciwnie do kierunku odchylenia, czyli RKF; zmniejszają się zakresy w kierunku zgodnym z kierunkiem forii/tropii). Fuzja motoryczna zwykle pociąga za sobą również fuzję sensoryczną i likwidację dolegliwości. Pryzmatami można wyrównać odchylenia w pionie i poziomie, natomiast nie są one w stanie skorygować ustawienia cyklo [4,6]. Korekcja pryzmatyczna Pryzmaty stosowane są w leczeniu zeza od dawna, a jednym z pierwszych, który zalecał ich stosowanie już w 1863 roku, był Javal. Obecnie w optometrii i okulistyce używa się ich do korekcji nieprawidłowego ustawienia oczu, a także do wykonywania pomiarów i jako narzędzie w trakcie treningu wzrokowego. Przed zastosowaniem korekcji pryzmatycznej w przypadku heteroforii/tropii należy pamiętać, że jest to jedynie leczenie objawowe, a nie przyczynowe. Pryzmat pomaga tolerować pewien stan poprzez likwidację dolegliwości, jednakże sam w sobie nie rozwiązuje problemu (nie zmienia ustawienia oka) i nie zabezpiecza przed jego pogłębianiem, dlatego warto rozważyć najpierw inne, zwykle lepsze opcje postępowania. Trzeba także wiedzieć, że nie wszystkie stany wymagają korekcji pryzmatycznej i ją tolerują, chociaż w niektórych przypadkach jest ona niezbędna. W przypadku heteroforii pryzmaty stosuje się wówczas, gdy jest ona nieskompensowana, a pacjent uskarża się na dolegliwości. Sama dekompensacja bez wyraźnych symptomów nie stanowi jeszcze podstawy do zastosowania takiej korekcji, natomiast diplopia, która pojawia się w okresowej tropii, jest już wyraźnym wskazaniem. Aby przepisać pryzmat niwelujący dolegliwości, trzeba znać jego moc, którą najczęściej wylicza się z następujących kryteriów: Kryterium Shearda Sheard twierdził, że rezerwa konwergencji fuzyjnej (RKF) powinna być co najmniej dwukrotnie większa od forii (F): RKF 2F (1) W przypadku, gdy kryterium nie jest spełnione, heteroforia jest nieskompensowana, a pacjenci zwykle zgłaszają dolegliwości. Wówczas, jeżeli niemożliwe jest zastosowanie odpowiedniego treningu wzrokowego w celu zwiększenia RKF lub dodatkowych soczewek sferycznych, należy zastosować pryzmat o mocy: (2) Kryterium to nie jest jednak słuszne dla heteroforii wertykalnych.

21 38 / optometria optometria / 39 Kryterium Percivala Według Percivala heteroforia jest skompensowana, gdy krzywa Dondersa przechodzi przez tzw. strefę komfortu, stanowiącą 1/3 zakresu konwergencji fuzyjnej (ZKF), bez względu na to, jak duża jest foria. Jeżeli kryterium to nie jest spełnione, należy zastosować pryzmat o wielkości wyznaczonej z wzoru: 2 (3), gdzie W jest to większa wartość z dodatniej względnej konwergencji (DWK) i ujemnej względnej konwergencji (UWK), a M mniejszą z nich. Kryterium forii stowarzyszonej Kryterium to za wartość pryzmatu niwelującego dolegliwości przyjmuje wartość forii stowarzyszonej [6,7,20,21]. Kryterium Saladina Stosowane jest tylko w przypadku ezoforii. Wielkość pryzmatu, który powoduje ustąpienie dolegliwości w tym stanie, wyrażana jest wzorem: 3 (4), gdzie: F wielkość ezoforii, O BN moc pryzmatu ustawionego BN, przy którym następuje odtworzenie fuzji [6,7]. Kryterium wiedzy klinicznej Kryterium to zaleca całkowite wyrównanie ezoforii i hiperforii, natomiast w przypadku egzoforii moc pryzmatu powinna być równa 1/3 kąta obiektywnego. Dla każdego stanu pryzmaty powinny być rozdzielone po równo na każde z oczu [20]. Tea natomiast sugeruje kryterium procentowe, oparte również na doświadczeniach klinicznych, według którego pryzmat niwelujący dolegliwości dla dewiacji horyzontalnych powinien mieć moc między 1/3 a 1/2 całkowitego odchylenia, a w przypadku heteroforii wertykalnych 2/3 tej wartości [21]. Kryterium spełnienia norm Morgana Jest to najmniej zalecane kryterium, gdyż zwykle wyznaczony za jego pomocą pryzmat ma największą wartość. Wynika to z faktu, że w metodzie tej wielkość pryzmatu musi być taka, by doprowadzić do spełnienia norm Morgana. Skoro norma do bliży wynosi 6 pdptr egzoforii, a pacjent ma 18 pdptr egzoforii i odczuwa dolegliwości, należy zastosować pryzmat o mocy 12 pdptr. Najlepiej rozdzielić go po równo na oba oczy [6,20]. Kryterium Grosvenora dla heteroforii wertykalnej W przypadku odchyleń wertykalnych i związanych z nimi dolegliwości pryzmat jest zwykle konieczny. Przepisuje się go także pacjentom podejmującym trening zakresów horyzontalnych, którzy jednocześnie mają odchylenie w pionie, co znacznie ułatwia wykonywanie ćwiczeń. Pryzmat niezbędny jest również po to, by wykonać pomiar zakresów konwergencji fuzyjnej (ZKF) u takich osób. Według Grosvenora, pryzmat korygujący heteroforię wertykalną ma moc: (5), gdzie: P BG moc pryzmatu ustawionego bazą do góry (BG), powodującego zerwanie fuzji; P BD moc pryzmatu ustawionego bazą do dołu (BD), powodującego zerwanie fuzji. Jeżeli wynik ma wartość dodatnią, to pryzmat należy ustawić w pozycji BG, jeżeli ujemną BD. W zezie zastosowanie pryzmatów ma na celu wyrównanie odchylenia oka i umożliwienie jednoczesnego widzenia dwudołeczkowego. Aby do tego doszło, nie może istnieć niedowidzenie, tłumienie lub nieprawidłowa korespondencja siatkówkowa, a kąt zeza musi być stały. Jeżeli istnieją wymienione procesy, przed dobraniem korekcji pryzmatycznej należy je usunąć, co często nie jest możliwe [4,21]. W przypadku stałej tropii najczęściej dobiera się najmniejszy pryzmat, który doprowadza do fuzji dwóch obrazów. Czasami zdarza się, że wystarcza moc równa wielkości forii stowarzyszonej, lecz częściej jest ona większa i dorównuje raczej kryterium wiedzy klinicznej. Pryzmaty stosuje się także do wyrównania resztkowego kąta zeza po operacji na mięśniach zewnątrzgałkowych i zwykle zaleca się moc równą wielkości kąta obiektywnego [4]. W przypadku zezów porażennych pryzmaty przepisuje się w celu ustąpienia uciążliwego dwojenia i utrzymania widzenia obuocznego, co likwiduje też wyrównawcze ustawienie głowy. Przy porażeniu któregoś z mięśni zewnątrzgałkowych, kąt zeza należy zmierzyć w dwóch pozycjach: wtedy, gdy pacjent przyjmuje kompensacyjne ustawienie głowy i gdy jest ona ustawiona fizjologicznie na wprost. Wówczas, jeżeli paraliż jest świeży lub powstał niedawno, najbezpieczniej przepisać jest pryzmat o mocy równej odchyleniu oka w pozycji na wprost. W stanie występującym już od jakiegoś czasu lub takim, którego przyczyny nie da się rozwiązać, pryzmat przepisuje się przed oko zezujące, ponieważ mniej pdptr wymaganych jest do uzyskania fuzji. W przypadku niedawno powstałych paraliżów lub takich, w których przewiduje się ustąpienie przyczyny, korekcję pryzmatyczną powinno zastosować się przed okiem dominującym, by zapobiec wtórnym przykurczom ipsilateralnego antagonisty (jest to mięsień tej samej gałki działający w sposób przeciwny) [21, 22]. Ryc. 2. Zastosowanie pryzmatu w długo- i krótkotrwającym zezie porażennym [21] Przed zapisaniem korekcji pryzmatycznej należy również uważać, by korekcja dobrana na jedną odległość nie wywoływała zaburzeń na inne odległości. Problemem związanym z dobieraniem pryzmatów jest proces adaptacji pryzmatycznej, który polega na tym, że po pewnym czasie od jego zastosowania wartość kąta obiektywnego wzrasta, jednakże nie więcej niż o wielkość dodanego pryzmatu. Zwykle do pełnej adaptacji potrzeba około 24 godzin (niektórzy badacze twierdzą, że nawet tygodnia), jednakże pierwsze efekty adaptacji można zauważyć już po kilku minutach [6,13,20]. Jampolsky w swoich badaniach stwierdził, że adaptacja występuje u połowy ezotropów, natomiast Aust i Welge-Lüssen zauważyli ją u 71,5% z 88 pacjentów z ezotropią, wnioskując, że jest ona często powiązana z anomalną korespondencją siatkówkową (ARC). Postar natomiast wykazał, że pacjenci z ezotropią adaptują się tylko wtedy, gdy mają słabą fuzję sensoryczną (ze względu na ARC lub tłumienie), natomiast u osób z silną sensoryczną fuzją proces ten nie występuje. Carter tymczasem zbadał, jak zmienia się kąt zeza po zastosowaniu pryzmatu u heteroforyków i zauważył, że osoby z dobrą obuocznością i bez dolegliwości adaptują się, a te ze słabą i z dolegliwościami nie wykazują tego efektu. Osoby z dolegliwościami odnoszą więc korzyści z zastosowania takiej korekcji i można ją u nich stosować. Pacjenci, którzy optopol Handlowy Sp. z o.o Zawiercie, ul. Żabia 42 tel./fax: się adaptują, nie powinni otrzymać soczewek pryzmatycznych, choć istnieją pewne wyjątki [13,21]. Procedura doboru pryzmatu powinna być kilkuetapowa. Na początek, po pozytywnym przejściu testu adaptacji, przepisuje się najmniejszy pryzmat umożliwiający fuzję i poleca się pacjentowi powrócić za miesiąc. Podczas wizyty kontrolnej sprawdza się, czy pacjent nadal utrzymuje fuzję; jeżeli tak moc pryzmatu należy zmniejszyć o dwie pdptr, w przeciwnym wypadku wielkość korekcji pozostaje bez zmian. Algorytm powtarza się co dwa, cztery tygodnie i zwykle dwie, trzy wizyty bez zmiany mocy pryzmatu świadczą o tym, że jest ona ustalona. Taką korekcję pacjent nosi następnie przez trzy miesiące i gdy po tym czasie nic się nie zmieni, można zapisać pryzmat na stałe [6]. Ponieważ ustalenie właściwej wielkości pryzmatu wymaga częstej jego zmiany, ze względów ekonomicznych rozsądnie jest stosować przez ten czas folię pryzmatyczną. Excelon - XD Najwyższej jakości automat szlifierski ze zintegrowaną wiertarką 3D. Automat szlifierski EXCEloN z autoblokerem już od zł netto. Automat szlifierski EXCEloN XD z autoblokerem już od zł netto. BIURA HANDloWE: Zawiercie ul. Żabia 42, tel./fax: , kom Warszawa ul. Łukowska 2a, tel./fax: , kom poznań ul. Górki 13, tel./fax: , kom Gdynia ul. pionierów 4, tel./fax: , kom Własne przykłady kliniczne Przykład 1 Kobieta, lat 24. Zgłosiła się na badanie kontrolne. Obecnie nie odczuwa żadnych dolegliwości, choć twierdzi, że czasami, gdy się zapatrzy, czuje, że ucieka jej prawe oko, potrafi jednak kontrolować jego ustawienie. Pierwszą korekcję okularową przepisano siedem lat temu i były to okulary o mocach: OP = OL= sph -1,00 dptr. Pacjentka jednak nie czuła się w nich komfortowo, bolała ją głowa i oczy, czuła nudności podczas czytania, dlatego rok później zmieniono korekcję, zalecając jedynie okulary do czytania o mocach OP = OL = sph +0,50 dptr. W tych okularach pacjentka również czuła się źle i ponieważ nie pomagały, zrezygnowała z ich noszenia. Dwa lata temu dolegliwości się jednak nasiliły i pacjentka zaczęła szukać pomocy. W efekcie zastosowano następującą korekcję do noszenia na stałe: sph cyl ax pryzmat OP plan BN PL plan BN MENADŻER produktu: Polska północna Daniel Świdlicki, kom Polska południowa Jarosław Miś, kom

22 40 / optometria optometria / 41 W przepisanych okularach pacjentka czuje się dobrze, wszystkie dolegliwości minęły, twierdzi, że nigdy nie miała tak dobrze dobranych okularów. Przyznaje, że nie nosi ich stale używa ich wyłącznie w pracy, podczas nauki i do prowadzenia auta. Obecnie chciałaby sprawdzić, czy coś się pogorszyło Przystąpiono więc do badań wstępnych. Ostrość wzroku w noszonej korekcji była prawidłowa. Prawidłowe były również ruchy oczu. Test Wortha w noszonej korekcji wskazywał na fuzję do dali i bliży, zarówno w jasnym, jak i ciemnym oświetleniu. Bez korekcji natomiast test Wortha wskazywał fuzję do dali w jasnym i ciemnym oświetleniu, natomiast do bliży w obu warunkach oświetleniowych pojawiło się okresowe dwojenie. W noszonej korekcji badana posiadała stereopsję do dali i obniżoną stereopsję do bliży 100. Następnie przystąpiono do badania refrakcji i wyznaczono nową korekcję (OP = sph +0,25 dptr, OL = -0,25 dptr), która poprawiała nieco ostrość wzroku w niej przystąpiono do badań widzenia obuocznego. UWA: +2,00 DWA: -3,25 Punkt bliski konwergencji (PBK): 11,7/15,7 cm Ułamek AC/A = 5 Na podstawie powyższych wyników zdiagnozowano egzoforię z okresową ezotropią OP do bliży w postaci niedostatecznej konwergencji. Pacjentce wyjaśniono rodzaj zaburzenia i zaproponowano trening wzrokowy, ale stwierdziła ona, że w obecnej chwili wyjeżdża na studia do innego kraju i na razie nie ma czasu na ćwiczenia, jednakże chętnie skorzysta z takiej możliwości po powrocie. Wobec tego zapisano pryzmat, tym bardziej, że pacjentka go już wcześniej nosiła. Najmniejszym pryzmatem utrzymującym fuzję przy ciemnym i jasnym oświetleniu do bliży był pryzmat obliczony z kryterium Shearda: F 0,4m = 9 BN, RKF 0,4m = 6 BS, Δ = 4BN Badana pozytywnie przeszła test adaptacji pryzmatycznej. Ostatecznie przepisano korekcję: sph cyl ax pryzmat OP +0, BN OL -0, BN Okulary polecono nosić jedynie do bliży. Zalecono również ćwiczenia PBK i dwojenia fizjologicznego, które badana miała wykonywać w domu. Z dobranej korekcji kobieta była w pełni zadowolona. Ryc. 3. Test Wortha bez noszonej korekcji pacjentki: po lewej fuzja do dali, po prawej okresowe dwojenie do bliży w obu warunkach oświetleniowych. Filtr czerwony umieszczony był przed OP badanej CT M F ZKF BN ZKF BS FS F ver ZWF BG ZWF BD FS 6,0m 3BN 3BN 3BN x/24/12 6/11/7 0 0,5BD OP 2/-1 2/0 0 0,4m 13BN 9BN 9BN 13/32/18 6/14/3 3BN 0,5BD OP 1,5/0 1,5/0 0 Tab. 1. Wyniki badań widzenia obuocznego w nowej korekcji, wartości podane w pdptr (CT cover test, M test Maddoxa, F foria zmierzona metodą von Graefego, ZKF zakresy konwergencji fuzyjnej, FS foria stowarzyszona, F ver foria wertykalna, ZWF zakres wergencji fuzyjnej) Przykład 2 Kobieta, lat 21, studentka. Okulary nosi od siódmego roku życia. Wtedy też przez dwa, trzy lata zasłaniano OL, a w okresie wakacyjnym pacjentka wykonywała różne ćwiczenia ortoptyczne. Przyszła na okresową kontrolę wzroku. Skarży się na zamazywanie obrazu z daleka, zwłaszcza jeżeli patrzy OP, które zawsze było słabsze. Dodatkowo czuje zmęczenie podczas pracy z bliska, prawie zawsze, gdy się uczy, ma zaczerwienione oczy. Często, w czasie czytania lub kiedy chce zobaczyć coś wyraźniej, zamyka OP. Przy czytaniu obraz często się dwoi ( litery zamazują/rozdwajają się po skosie ). Noszona korekcja: sph cyl ax vis OP -6,00-1, ,5 OL -3, ,0 Wynik badania refrakcji: sph cyl ax vis OP -5,00-2, ,8 OL -3, ,2 W nowej korekcji wykonano badania widzenia obuocznego, które przyniosły następujące wyniki: ZKF BN : 6 / 2 pdptr ZWF BG : 8 / 5 pdptr DAL ZKF BS : 10 / 4 pdtr ZWF BD : 2 / 1 pdptr Test Maddoxa: 8 pdptr BN i 11 pdptr BG Foria stowarzyszona: OP 2 pdptr BG Test Wortha w jasnym oświetleniu: dwojenie / fuzja Test Wortha w ciemnym oświetleniu: dwojenie Stereopsja: 200 Test Bagolliniego: NRC ZKF BN : 10 / 8 pdptr ZWF BG : 10 / 8 pdptr BLIŻ ZKF BS : 4 / 2 pdtr ZWF BD : 2 / 1 pdptr Test Maddoxa: 7 pdptr BN i 12 pdptr BG Foria stowarzyszona: OP 2 pdptr BG Test Wortha w jasnym oświetleniu: dwojenie Test Wortha w ciemnym oświetleniu: dwojenie Stereopsja: 80 Test Bagolliniego: NRC Cover test: 12 pdptr hipotropii i 8 pdptr egzotropii OP na dal i bliż Na podstawie powyższych badań stwierdzono hipotropię OP z podstawową egzotropią OP i normalną korespondencją siatkówkową. Poprzez dokładanie mocy do oprawy próbnej wyznaczono pryzmaty, przy których pacjentka utrzymuje fuzję w jasnym i ciemnym oświetleniu na teście Wortha. Wynosiły one: OP 12 BG, OL 3 BN i były jednakowe do dali i bliży. Pryzmaty rozdzielono równo na oba oczy, stosując pryzmaty skośne (moc i kierunek bazy wylicza się, stosując proste obliczenia trygonometryczne). Ryc. 4. Skala TABO z oznaczonymi bazami pryzmatu dla badanej nr 2 Ostatecznie więc przepisano następującą korekcję: sph cyl ax pryzmat OP -5,00-2,50 32º 6 B 76 OL -3, B 256 W korekcji tej pacjentka utrzymywała fuzję i czuła się komfortowo. Badana wykazała chęć wykonywania ćwiczeń wzrokowych w gabinecie, poczynając od wakacji. Przewiduje się, że ćwicząc fuzję i zakresy w kierunku horyzontalnym, odchylenie oka w pionie również zmniejszy się i być może uda się zlikwidować choć część odchylenia w pionie oraz obniżyć moc pryzmatu korekcyjnego lub całkowicie go usunąć. Przykład 3 Mężczyzna, lat 49, zawodowy kierowca (!). Przyszedł na wizytę, ponieważ od pewnego czasu coraz słabiej widzi i boi się, że nie przejdzie następnych testów okresowych. Obraz z daleka i z bliska zamazuje mu się od kilku lat, ale wcześniej jakoś sobie radził i nigdy nie nosił okularów, dopiero od niedawna do prowadzenia samochodu używa okularów +1,00 z apteki, w których obraz jest trochę lepszy, aczkolwiek nadal niewyraźny. ZWF OP BG : 0/3 pdptr ZKF BN : 5 / 3 pdptr Mężczyzna skarży się również na zmęczenie oczu, uczucie piasku pod powiekami i swędzenie oraz częste przekrwienie oczu, a także bóle głowy w okolicy czołowej. Ostatnie badanie okulistyczne przechodził pół roku temu i w jego wyniku nie wykryto żadnych patologii układu wzrokowego. Ostrość wzroku bez korekcji: OP 0,2, OL 0,2, OU 0,2 Wynik badania refrakcji: sph cyl ax vis add vis OP +2,50-0, ,25 +1,75 1,0 OL +3,25-0, ,25 +1,75 1,0 DAL W powyższej korekcji pacjent zaczął widzieć podwójnie w pionie zarówno z bliska, jak i z daleka. Przystąpiono więc do badań widzenia obuocznego, w którym uzyskano następujące wyniki: ZWF OL BD : 0/5 pdptr ZKF BS : 14 / 10 pdtr Test Maddoxa: OP 5 pdptr BG Foria stowarzyszona: OP 2 pdptr BG Test Bagolliniego: NRC ZWF OP BG : 0/4 pdptr ZKF BN : 18 / 12 pdptr BLIŻ ZWF OL BD : 0/5 pdptr ZKF BS : 12/ 10 pdtr Test Maddoxa: OP 4 pdptr BG, 9 pdptr BN Foria stowarzyszona: OP 2 pdptr BG, 3 pdptr BN Test Bagolliniego: NRC Δ Sheard = 2/3*8 1/3*12 =1,33 pdptr BN Cover test: 4 5 pdptr hipotropii OP na dal, 4 5 pdptr hipotropii OP i 8 pdptr egzoforii na bliż Ryc. 5. Test Wortha pacjenta nr 3 w korekcji na dal i bliż w korekcji w jasnym i ciemnym oświetleniu. Filtr czerwony przed OP

23 42 / optometria optometria / 43 Najmniejszym pryzmatem, z którym badany utrzymywał fuzję zarówno do dali, jak i bliży, była moc 4 pdptr BG przed OP, ostatecznie ustanowiono następującą korekcję: sph cyl ax add pryzmat OP +2,50-0, ,75 2,0 BG OL +3,25-0, ,75 2,0 BD Początkowo badany miał trudności z przyzwyczajeniem się do nowych okularów, skarżył się na bóle głowy i dziwne widzenie, ale już na pierwszej kontroli po dwóch tygodniach powiedział, że dolegliwości ustąpiły, a okulary bardzo mu pomagają. Przykład 4 (pacjent Poradni Okulistycznej Szpitala Wojewódzkiego w Poznaniu) Chłopiec, lat 3, któremu według rodziców od trzech miesięcy, po przebytej infekcji (zapalenie płuc), ucieka oko. Brak zezowania w rodzinie. Rozwój psychofizyczny prawidłowy. Wyniki: vis OP 0,2; vis OL 1,0 Kąt obiektywny zmierzony za pomocą synoptoforu: = 30 52,5 pdptr egzotropii OP. W wyniku badania okulistycznego stwierdzono podstawową egzotropię OP z niedowidzeniem tego oka. Fiksacja dołeczkowa zachowana, odcinek przedni i tylny oka bez zmian patologicznych, normalna korespondencja siatkówkowa. Na kolejnej wizycie zmierzono wadę refrakcji za pomocą skiaskopii statycznej po uprzedniej pięciodniowej cykloplegii oczu 0,5% roztworem Atropiny i zapisano następujące moce okularów: sph cyl ax vis OP +4,50-1, ,4 OL +3,00-0, ,0 Korekcja okularowa poprawiała znacznie ustawienie oczu kąt obiektywny w okularach wynosił = pdptr egzotropii OP. Ostrość wzroku na oku zezującym była jednak nadal niska, dlatego przed przystąpieniem do dalszego leczenia zastosowano całkowitą i bezpośrednią okluzję oka lewego, która początkowo trwała pięć godzin dziennie. Po czterech miesiącach zasłaniania ostrość wzroku na oku zezującym wzrosła do 0,8, ustawienie oczu nie uległo jednak poprawie. Pacjenta zakwalifikowano do zabiegu operacyjnego, natomiast do jego czasu podtrzymywano całkowitą bezpośrednią okluzję przez cztery godziny dziennie. Wykonano operację na OL (cofnięcie mięśnia prostego przyśrodkowego i skrócenie mięśnia prostego bocznego), której rezultatem było znaczne poprawienie ustawienia oczu: kąt obiektywny bez korekcji: = 10 17,5 pdptr egzotropii OP; kąt obiektywny z korekcją: = 5 8,75 pdptr egzotropii OP W celu zapewnienia dwudołeczkowej fiksacji zastosowano korekcję pryzmatyczną wyrównującą resztkowy kąt zeza, która pozwalała utrzymać fuzję i wynosiła 8 pdptr BN. Pryzmat rozdzielono na oba oczy, dodatkowo zalecono całkowitą okluzję OL przez cztery godziny dziennie. sph cyl ax pryzmat vis OP +4,50-1, BN 0,9 OL +3,00-0, BN 1,0 Kolejne wizyty przynosiły zmianę ustawienia oczu i zmianę korekcji pryzmatycznej. Obrazuje to tabela nr 2; skróty użyte w tabeli: ob s.c. obiektywny kąt zeza bez korekcji [ /pdptr], ob c.c obiektywny kąt zeza w korekcji [ /pdptr], Δ wielkość przepisanego pryzmatu [pdptr] Dwa miesiące po operacji Pięć miesięcy po operacji Osiem miesięcy po operacji Dziewięć miesięcy po operacji W wyniku zastosowania złożonej terapii, kąt zeza u pacjenta zmniejszył się do zera w wyznaczonej korekcji, ostrość wzroku na obu oczach była prawidłowa (usunięto ambliopię), a ponadto pacjent miał widzenie stereoskopowe na teście Titmusa. Podsumowanie Kłopoty z wyborem najbardziej odpowiedniej mocy pryzmatu z dostępnych kryteriów oraz niekiedy sprzeczne reguły mogą zniechęcać i sprawiać, że przepisywanie pryzmatów staje się dla niektórych specjalistów problematyczne. Dość często więc unikają oni stosowania takiej korekcji lub odsyłają pacjenta dalej. Bezspornie korekcja pryzmatyczna może stać się dla części pacjentów z zaburzeniami widzenia obuocznego dobrodziejstwem. Wymaga to jednak odpowiedniego przygotowania zarówno okulistów, jak również optometrystów. Ponadto istnieje ciągła potrzeba prowadzenia dalszych badań nad różnymi możliwościami korekcji zaburzeń widzenia obuocznego i wypracowania spójnego konsensusu w tym temacie. Oczywiście nie sposób w ramach powyższego artykułu omówić wszystkich istotnych problemów związanych z korekcją pryzmatyczną. Mam jednak nadzieję, że powyżej przedstawione kwestie pozwolą uświadomić czytelnikowi, jak znacznej wiedzy, umiejętności praktycznych i doświadczenia wymaga ten sposób korekcji. Jednocześnie mam świadomość, że nie wszyscy akceptują przedstawione w artykule poglądy, a to być może sprawi, iż w następnych wydaniach Optyki rozwinie się szersza dyskusja na temat korekcji pryzmatycznej. ob s.c. ob c.c Δ Uwagi 10 / 17,5 5 / 8,75 8 BN Pryzmat rozdzielony po równo na oba oczy (OP = OL = 4BN). Zasłanianie całkowite OL cztery godziny dziennie. 8 / 14 3 / 5,25 5 BN Pryzmat rozdzielony po równo na oba oczy (OP = OL = 2,5BN). Zasłanianie całkowite OL dwie godziny dziennie, ćwiczenia lokalizacyjne i zbieżności. 5 / 8,75 2 / 3,5 3 BN Pryzmat rozdzielony po równo na oba oczy (OP = OL = 1,5BN). Na synoptoforze fuzja z zakresami. Stereopsja na teście Titmusa. 2 / 3,5 0 0 Jedynie korekcja sferocylindryczna. Fuzja na dal i bliż. Stereopsja na teście Titmusa. Tab. 2. Zmiany ustawienia oczu i mocy korekcyjnego pryzmatu w czasie trwania terapii u pacjenta nr 4 WARTO ZAPAMIĘTAĆ, że: 1. Korekcja pryzmatyczna, chociaż jest leczeniem objawowym, stanowi ważną i skuteczną metodę postępowania w zaburzeniach widzenia obuocznego. 2. Działanie pryzmatu w leczeniu zaburzeń widzenia obuocznego polega na zmniejszeniu zapotrzebowania na udział konwergencji fuzyjnej i utrzymaniu jednoczesnej dwudołeczkowej fiksacji. 3. Reguły doboru korekcji pryzmatycznej: Pryzmat przepisujemy wówczas, gdy pacjent zgłasza dolegliwości, a inne metody postępowania nie mogą mieć zastosowania lub nie przynoszą poprawy. Należy przy tym wyznaczyć pełną korekcję wady refrakcji i w niej wykonywać wszystkie pomiary widzenia obuocznego. Przed zastosowaniem pryzmatu należy upewnić się, że nie istnieją mechanizmy adaptacyjne. Porady, szkolenia. ul. Parandowskiego Wrocław tel biuro@ophtalmica.pl Trzeba zmierzyć obiektywny i subiektywny kąt odchylenia oka oraz zakresy konwergencji fuzyjnej. Z dostępnych kryteriów należy wybrać najmniejszą moc pryzmatyczną, przy której badany utrzymuje fuzję. Sprawdzamy, czy badany akceptuje pryzmat poprzez umieszczenie go w oprawie próbnej. Z dobranym pryzmatem wykonać test adaptacji pryzmatycznej. W przypadku adaptacji należy zrezygnować z korekcji pryzmatycznej. Po przepisaniu pryzmatu kontrolujemy pacjenta co dwa, cztery tygodnie w celu ustalenia ostatecznej jego mocy. Należy sprawdzić, czy pryzmat zapisany na jedną odległość nie wywołuje zaburzeń na inne odległości. Badanego należy poinstruować, kiedy i w jakim celu używać ma okularów z korekcją pryzmatyczną. Piśmiennictwo: 1. Montés-Micó R., Prevalence of General Dysfunctions in Binocular Vision. W: Annals of Ophthalmology, 2001, 33(3), str Maino D.M., The Binocular Vision Dysfunction Pandemic, na: , 16:54 3. Grosvenor T., Primary Care Optometry, 5th Edition, Butterworth, Heinemann, Elsevier, St. Louis, Missouri, Krzystkowa K, Baranowska-George T., Sobański J., Choroba zezowa, W: Orłowski W., Okulistyka współczesna, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1986, str Ogle K.N., Researches in Binocular Vision, W.B. Saunders Company, Philadelphia & London, Przekoracka-Krawczyk A., Terapie widzenia, notatki do wykładów, Poznań Styszyński A., Korekcja wad wzroku procedury badania refrakcji, medica press, Bielsko- Biała Styszyński A., Widzenie obuoczne, notatki do wykładów, Poznań Borish I.M., Clinical Refraction, The Professional Press, Inc., Chicago, Illinois, 1970, str , , , Peter L.C., The Extra Ocular Muscles. A Clinical Study of Normal and Abnormal Ocular Motility, Lea & Febiger, Philadelphia 1941, str Duke-Elder W.S., Motor Anomalies of the Eyes, W: Text Book of Ophthalmology, vol. IV, The Neurology Of Vision Motor and Optical Anomalies, The C. V. Mosby Company, St. Louis 1949, str Otto J.M.N., Kromeier M., Bach M., Kommerell G., Do dissociated or associated phoria predict the comfortable prism? W: Graefes Arch Clin Exp Ophthalmol 2008, 246(5): Griffin J.R., Binocular Anomalies. Procedures For Vision Therapy, Professional Press Inc., Chicago, Illinois, Nakayama K., Scott A.B., Flax N., Grisham J.D., Diagnosis and Treatment of Strabismus, W: Schor C.M., Ciuffreda K.J., Vergence eye Movements: Basic and Clinical Aspects, Butterworth Publishers, Woburn, Ma, 1983, str Krzystkowa K., Narząd ruchu gałki ocznej i jego zaburzenia., W: Orłowski W., Okulistyka współczesna, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1986, str Niżankowska M.H., Podstawy okulistyki, Volumed, Wrocław 1992, str Cooper J.S., Care of the Patient with Accommodative and Vergence Dysfunction. Optometric Clinical Practice Guideline. American Optometric Association, St. Louis 1998, na: www. aoa.org/documents/cpg-18.pdf, , 23: , 17: Sobczak M., Optyka geometryczna, notatki do wykładów, Poznań Nawrot P., Redukcja astenopii u osób z niedostateczną konwergencją przy zastosowaniu treningu wzrokowego, Poznań Tea Y.C., Clinical Pearls for Prescribing Prism. American Optometric Association, na: , 23: Miśkowiak B., Perz K., Biologia układu wzrokowego, notatki do wykładów, Poznań Gray L.S., The prescribing of prisms in clinical practice. W: Graefes Arch Clin Exp Ophthalmol 2008, (246), Tea Y.C., Prime Yourself to Prescribe Prism. W: Review of Optometry 2/15/2008 na: , 13:45

24 44 / optometria optyka nauka optyka nauka / Rola cover testu w badaniu widzenia obuocznego Abstract The main purpose of the tests carried out within this work [1] was to examine the reliability of objective alternating cover test by comparing the results of the horizontal heterophoria with the results obtained by the subjective testing of the distant and near vision. The comparisons were also made for Maddox test for distant vision and modified Thorington test for near vision [2]. The study was performed on 102 subjects, including 55 females and 47 males, in the age between 18 and 75 years. The Friedman test was used to the analysis of the differences between obtained data. As it turned out, there were statistically significant differences in obtained values for different methods of testing (p < 0.01). Wstęp Celem badań przeprowadzonych w ramach niniejszej pracy [1] było sprawdzenie wiarygodności obiektywnego naprzemiennego testu przesłaniania oczu (cover testu) przez porównanie wyników heteroforii horyzontalnej z wynikami uzyskanymi metodą subiektywną do dali i bliży wzrokowej. Istotne było także porównanie obu tych metod z testem Maddoxa do dali oraz zmodyfikowanym testem Thoringtona do bliży [2]. Uzyskane wyniki pozwoliły na porównanie wyników heteroforii horyzontalnej uzyskanych metodą obiektywnego naprzemiennego, pryzmatycznego cover testu z subiektywnym jego odpowiednikiem do dali i bliży. Zestawiono również wyniki tych obu testów z wynikami otrzymanymi metodą Maddoxa do dali oraz zmodyfikowaną procedurą Thoringtona do bliży. W badaniach wzięły udział 102 osoby (55 kobiet oraz 47 mężczyzn), w wieku od 18 do 75 lat. Wszystkich uczestników charakteryzowała ostrość wzroku w normie (VIS 1,0 lub więcej), brak patologii narządu wzroku oraz brak dolegliwości astenopijnych. Żadna z osób badanych nie miała też heterotropii. Do analizy różnic pomiędzy rozkładami danych użyto testu Friedmana. W przypadku większości pomiarów do dali i do bliży stwierdzono istotne statystycznie różnice między metodami badawczymi (p<0,01). Rozkłady wyników do dali, uzyskanych obiektywnym cover testem i metodą Maddoxa oraz do bliży, otrzymanych subiektywnym cover testem i zmodyfikowaną metodą Thoringtona, nie różniły się istotnie (p = 1,0).Wszystkie metody pokazały, że średnia wielkość heteroforii horyzontalnej do dali wzrokowej mieściła się w przedziale pomiędzy -0,67 pdptr a -1,46 pdptr. Rozpiętość wyników została określona poprzez wartości odchylenia standardowego pomiędzy 2,33 a 3,00. Dla wyników dla bliży wzrokowej, średni wynik mieścił się w przedziale od -1,74 do -2,58 z odchyleniem standardowym pomiędzy 3,62 pdptr a 4,50 pdptr. Mgr KATARZYNA PABJAŃCZYK, mgr MARIA MOLSKA i prof. dr hab. RYSZARD NASKRĘCKI Pracownia Fizyki Widzenia i Optometrii Wydział Fizyki, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Metodyka badań Pacjenci zostali poddani badaniu optometrycznemu, które zawierało: dokładny wywiad (historia korekcji, dolegliwości, stan ogólny zdrowia, stale zażywane leki); wyznaczenie ostrości wzroku VIS bez korekcji (OP, OL, OO); pomiar odległości źrenic (osobno dla każdego oka); wyznaczenie oka dominującego; dobór korekcji wady refrakcji na dal, z użyciem oprawy próbnej: wyznaczenie ostrości wzroku w korekcji (OP, OL, OO), ewentualną korekcję prezbiopii przez ustalenie odpowiedniego dodatku do bliży. W dniu odbioru okularów były przeprowadzane dalsze badania: jednostronny obiektywny cover test do dali i bliży wzrokowej w celu eliminacji osób z heterotropią; pomiar heteroforii horyzontalnej do dali przy pomocy trzech metod: obiektywnego naprzemiennego cover testu z użyciem zestawu pryzmatów, subiektywnego naprzemiennego cover testu z użyciem zestawu pryzmatów, metody Maddoxa z zastosowaniem krzyża pomiarowego; pomiar heteroforii horyzontalnej do bliży przy pomocy trzech metod: obiektywnego naprzemiennego cover testu z użyciem zestawu pryzmatów, subiektywnego naprzemiennego cover testu z użyciem zestawu pryzmatów, zmodyfikowanej metody Thoringtona. Obiektywny, naprzemienny, pryzmatyczny cover test Badanie w dali wzrokowej było przeprowadzane we własnych okularach w jasnym oświetleniu (około 200 luxów). Obiekt fiksacji stanowił czarny punkt naniesiony na białe tło, umieszczony na wysokości oczu pacjenta. Osoba badana przyjmowała pozycję stojącą, głowę i oczy kierowała prosto przed siebie na obiekt obserwacji. W tym czasie standardowa przesłonka była wprowadzana naprzemiennie przed każde z oczu. Jednocześnie pod przesłonką, przed prawym okiem, zostały wymieniane odpowiednio skierowane pryzmaty o coraz większej mocy, aby doprowadzić do wyeliminowania poziomego ruchu tego oka po odsłonięciu. Za wielkość forii była uznawana moc pierwszego pryzmatu eliminującego ruch (metoda neutralizacji). Badanie w bliży wzrokowej było przeprowadzane w prawidłowej korekcji, we własnych okularach pacjenta i w silnie oświetlonym gabinecie. Użyto dodatkowego źródła światła skierowanego bocznie na patyczek fiksacyjny, trzymany w odpowiedniej odległości przez pacjenta. Procedura wyglądała podobnie, jak podczas badania na dal. Pacjent był stale upominany, aby skupiał wzrok na obrazku fiksacyjnym. Subiektywny, naprzemienny, pryzmatyczny cover test Procedura pomiarowa wyglądała bardzo podobnie jak podczas wykonywania obiektywnej wersji tego testu. Przy każdej zmianie pryzmatu, po odsłonięciu oka prawego, badający był pytany, czy zauważa poziomy ruch obiektu fiksacji oraz w którą stronę się odbywa: zgodnie czy przeciwnie do ruchu przesłonki. Pryzmaty były wymieniane aż do momentu wyeliminowania tego ruchu. Procedura Maddoxa z użyciem krzyża pomiarowego Przy zredukowanym oświetleniu, w pełnej korekcji, pacjent siadał naprzeciwko skali pomiarowej (krzyża Maddoxa) skalibrowanej odpowiednio do odległości 4 m. Przed jego prawym okiem był umieszczany cylinder Maddoxa o osiach zorientowanych horyzontalnie. Pacjent, skupiając wzrok na światełku odpowiadał, po której stronie czerwona linia przecinała podziałkę krzyża. Cyfra, przez którą przechodziła czerwona linia, oznaczała wielkość odchylenia. Zmodyfikowana metoda Thoringtona Obiektem testowym była klasyczna karta pomiarowa Bernella. Test składał się z pionowej kolumny i poziomego wiersza cyfr, skrzyżowanych pod kątem prostym. Odległość pomiędzy sąsiednimi znakami wynosiła 4 mm, co odpowiadało 1 pdptr z odległości 40 cm. W centrum znajdował się otwór podświetlony małą latarką. Oświetlenie w gabinecie było zredukowane. Zastosowano dodatkowe boczne oświetlenie testu. Pacjent obserwował kartę pomiarową w prawidłowej korekcji do bliży. Przed jego prawe oko został wprowadzony cylinder Maddoxa, o osiach cylindrów skierowanych horyzontalnie. Badany był poproszony, aby skupiając wzrok na cyfrze 2, znajdującej się nad światełkiem (działanie takie miało na celu utrzymanie odpowiedniej odpowiedzi akomodacji), odpowiedział, po której stronie znajduje się czerwona pionowa linia i przez którą cyfrę przechodzi. Wyniki Analizę wyników przeprowadzono z wykorzystaniem pakietu statystycznego Statistica. Analizy dokonano na podstawie uzyskanych rozkładu wyników, obliczono współczynniki korelacji Spearmana. W celu sprawdzenia różnic pomiędzy zastosowanymi procedurami pomiarowymi użyto testu Friedmana. Pomimo braku normalności rozkładu wyników, dodatkowo zastosowano analizę na podstawie średnich wartości oraz obliczono współczynniki korelacji liniowej, aby szerzej zobrazować różnice i podobieństwa pomiędzy porównywanymi testami. Zastosowano metodę wprowadzoną przez Blanda i Altmana w 1986 roku [3]. Umożliwiała ona porównanie i sprawdzenie zgodności między dwiema metodami badawczymi poprzez obliczenie różnic między wynikami, wyznaczenie średniej z wyników i umieszczenie tych danych na wykresie. Linia horyzontalna wzdłuż osi Y oznacza wówczas wartość średnią z różnicy między wynikami, linie przerywane granice zgodności, 95% przedział ufności. Granica górna: średnia różnica+1,95xsd. Granica dolna: średnia różnica-1,95xsd. Zgodność obu testów była określona poprzez wyznaczoną wartość średniej różnicy oraz zakres 95% przedziału ufności. Wysoka zgodność pomiędzy testami występuje, kiedy średnia różnica wyników przebiega blisko zera, a 95% przedział jest wąski. Jeśli warunki te są spełnione, to obie metody mogą być stosowane zamiennie. Należy pamiętać, że bardzo małe różnice pomiędzy wynikami mogą być znaczące statystycznie, ale nie klinicznie. Ludvigh sprawdzał minimalną wielkość ruchu gałki ocznej obserwowaną podczas obiektywnego cover testu. Badający prawidłowo określił ruch oczu odpowiadający 1,4 pdptr w 99% podejmowanych prób. Ponieważ najmniejszy ruch, jaki może być zaobserwowany przez osobę przeprowadzającą badanie odpowiada 2 pdptr, uznano, że różnice większe niż 2 pdptr powinny być uznawane za klinicznie istotne [4]. Metoda rekomendowana przez Blanda i Altmana pozwala sprawdzić, czy różnica między wynikami zależy od wielkości tych wyników. Sprawdzenie wiarygodności i niezawodności testów pomiarowych okazuje się szczególnie ważne w przypadku dużej wartości odchylenia oczu. U pacjentów z większą wartością forii bardzo często występują dolegliwości astenopijne. Takie osoby wymagają wdrożenia odpowiedniego postępowania, dopasowania korekcji czy zastosowania terapii wzrokowej. Badana grupa została podzielona na trzy podzbiory, zgodnie z wynikami uzyskanymi każdą z porównywanych metod: A: wielkość forii z przedziału (-,-3), B: wielkość forii z przedziału <-3,3>, C: wielkość forii z przedziału (3,+). W obrębie każdej z grup obliczono niezbędne wielkości statystyczne oraz przeprowadzono analizę graficzną, aby zobrazować przesunięcia (zmiany) w wynikach pomiarów w każdej z tych grup. Zmienna Cover test obiektywny (dal) Cover test subiektywny (dal) Metoda Maddoxa (dal) Cover test obiektywny (bliż) Cover test subiektywny (bliż) Thorington zmodyfikowany (bliż) Średnia -0,67-1,46-0,67-1,74-2,85-2,58 Błąd standardowy 0,23 0,29 0,30 0,36 0,45 0,41 Odchylenie standardowe 2,33 2,96 3,00 3,62 4,50 4,11 Minimum -11,00-13,00-11,00-13,00-16,00-14,50 Dolny kwartyl -1,00-2,00-1,50-3,00-6,00-4,00 Mediana 0,00-1,08-0,50 0,00-1,33-2,00 Górny kwartyl 0,00-0,50 0,50 0,00-0,50-1,00 Maximum 10,00 12,00 15,50 11,00 13,00 15,00 Tab. 1. Zestawienie wyników statystycznych analizowanych danych [1]. Przyjęto, że wynik dodatni oznacza esoforię, wynik ujemny exoforię. Wartości podano w pryzmodioptriach

25 46 / optometria 46 / optyka nauka Zmienna Różnica (OCT-SCT) (dal) Różnica (OCT-MM) (dal) Różnica (SCT-MM) (dal) Różnica (OCT-SCT) (bliż) Różnica (OCT-MTZ) (bliż) Różnica (SCT-MTZ) (bliż) Średnia 0,78 0,00-0,78 1,11 0,83-0,28 Błąd standardowy 0,10 0,12 0,07 0,13 0,17 0,15 Odchylenie standardowe 1,01 1,23 0,72 1,31 1,77 1,47 1,96xSD 1,98 2,41 1,41 2,56 3,47 2,88 Minimum -2,00-5,50-4,17-2,67-4,33-4,00 Dolny kwartyl 0,50-0,50-1,00 0,50 0,00-1,50 Mediana 1,00 0,17-0,67 1,00 1,17 0,00 Górny kwartyl 1,33 0,67-0,33 2,00 2,00 0,83 Maksimum 4,67 3,00 0,50 4,33 5,00 2,83 Tab. 2. Statystyki opisowe różnic pomiędzy analizowanymi wielkościami [1], gdzie: obiektywny cover test OCT, subiektywny cover test SCT, metoda Maddoxa MM, metoda Thoringtona zmodyfikowana MTZ. Wartości podano w pryzmodioptriach Dyskusja wyników W literaturze zagadnienia nie znajduje się wiarygodnych danych dotyczących powtarzalności wyników uzyskanych metodą cover test. Ludvigh, Romano i von Norden [5] wykonując różnorodne testy ustalili, że najmniejsze odchylenie odkrywane podczas rutynowo przeprowadzanego obiektywnego cover testu odpowiada wartości 2 pdptr. Von Norden uważał, że niektóre subiektywne testy mogą być bardziej precyzyjne. Istnieje sporo prac badawczych, w których optometryści/okuliści z wieloletnim doświadczeniem porównywali wyniki wielu technik pomiaru forii oraz sprawdzali powtarzalność tych wyników. Jednak, według naszej wiedzy, w żadnej z nich nie dokonano porównania wyników obiektywnego cover testu z subiektywnym cover testem. Wnioski 1. Cover test jest szybką procedurą, pozwalającą w krótkim czasie dostarczyć wielu cennych informacji na temat stanu widzenia obuocznego. Dlatego też powinien być on włączony w skład każdej badawczej procedury prowadzonej przez optometrystę czy lekarza okulistę. 2. Prawidłowa ocena wielkości forii podczas wykonywania obiektywnego cover testu jest łatwiejsza w czasie pomiaru na daleką odległość fiksacji. Między wynikami obiektywnego i subiektywnego cover testu odnotowano różnice nieprzekraczające 1,5 pdptr u 83 pacjentów dla dali wzrokowej oraz u 56 pacjentów dla bliży. 3. Duża liczba pacjentów z ortoforią lub małą forią powoduje, że bezwzględna różnica między metodami może być statystycznie zaniżona. W przypadku większego odchylenia, w przeważającej części, różnica ta kształtuje się na poziomie 1,5 2 pdptr, czyli nie jest istotna klinicznie. 4. W całym zakresie forii horyzontalnej, wyniki pomiarów dali wzrokowej uzyskane metodą obiektywnego cover testu były zaniżone, średnio o 1,1 pdptr względem wyników uzyskanych metodą subiektywnego cover testu oraz o 0,86 pdptr względem wyników uzyskanych metodą Maddoxa. Wyniki uzyskane metodą Maddoxa były przesunięte średnio o 0,81 pdptr w kierunku esoforii względem wyników uzyskanych metodą subiektywnego cover testu. 5. W całym zakresie forii horyzontalnej wyniki pomiarów dla bliży wzrokowej uzyskane metodą obiektywnego cover testu były zaniżone średnio o 1,46 pdptr względem wyników uzyskanych metodą subiektywnego cover testu. 6. W przypadku pomiarów dla bliży wzrokowej, u wszystkich pacjentów z esoforią oraz u 70% pacjentów z exoforią wyniki uzyskane metodą obiektywnego cover testu były zaniżone względem wyników uzyskanych zmodyfikowaną metodą Thoringtona. Wyniki uzyskane tymi obiema metodami różniły się średnio o 1,65 pdptr. 7. W przypadku pomiarów dla bliży, u wszystkich pacjentów z esoforią i u pacjentów z exoforią do 3 pdptr wyniki uzyskane zmodyfikowaną metodą Thoringtona były zawyżone względem wyników uzyskanych subiektywnym cover testem, natomiast u pacjentów z exoforią powyżej 3 pdptr wyniki te były zaniżone. Wyniki uzyskane obiema metodami różniły się średnio o 1,22 pdptr w całym zakresie forii horyzontalnej. Piśmiennictwo: 1. K. Pabjańczyk, Rola Cover-Testu w badaniu widzenia obuocznego, praca magisterska, Wydział Fizyki UAM, Poznań T. Grosvenor, Primary Care Optometry, Butterworth & Heinemann 2007; I.M. Borish, Clinical Refraction, 3th Edition, The Professional Press, Chicago J.M. Bland, D.G.Altman, Statistical methods for assessing agreement between two methods of clinical measurements, Lancet 1986, 1, E. Ludwigh, Amount of eye movement objectively perceptible, to the unaided eye, Am J Ophthalmol 1949, 32, P.E. Romano, G.K. von Norden, Limitations of cover test in detecting Strabismus, Am J Ophthalmol 1971, 72, Prace cytowane w pracy [1] Dział Optyka Nauka zapraszamy do współpracy! Redakcja Optyki, realizując postulaty środowisk akademickich oraz organizacji reprezentujących środowiska optyków i optometrystów (KRIO, PTOO, ŚKAOOiO), rozpoczyna wydawanie działu Optyka Nauka. To bezprecedensowe przedsięwzięcie ma na celu umożliwienie publikacji oryginalnych wyników badań naukowych przede wszystkim studentom, doktorantom oraz młodym pracownikom nauki. Nad merytorycznym poziomem nadsyłanych do druku prac czuwa Rada Naukowa dodatku Optyka Nauka w składzie: Prof. dr hab. RYSZARD NASKRĘCKI (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu) Dr hab. inż. D. ROBERT ISKANDER (Politechnika Wrocławska) Prof. dr hab. HENRYK KASPRZAK (Politechnika Wrocławska) Prof. dr hab. ANDRZEJ KOWALCZYK (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) Prof. UW dr hab. MAREK KOWALCZYK-HERNANDEZ (Uniwersytet Warszawski) Prof. dr hab. BOGDAN MIŚKOWIAK (Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu) Rada korzystać będzie także z pomocy zewnętrznych recenzentów. Wszelkie informacje na temat wymogów przygotowywania manuskryptów znajdują się na naszej stronie internetowej:. Czy chcesz się wyróżnić? Chcesz ugruntować swoją pozycję na rynku lokalnym? Cenisz wysoką jakość produktów i usług? Podkreśl swoją wyjątkowość dołączając do sieci Autoryzowanych Partnerów Rodenstock. Zapytaj o program partnerski przedstawiciela handlowego Rodenstock. Rodenstock Polska sp. z o.o Warszawa ul. Jubilerska 8 Tel.: Fax: Zamówienia: Tel.: Fax: biuro@rodenstock.pl

26 ZAPEWNIJ SWOIM PACJENTOM JAKOŚĆ WIDZENIA, JAKIEJ POTRZEBUJĄ! Wyniki ogólnoświatowego badania ankietowego wskazują, że większość pacjentów z korekcją wzroku nadal nie jest w pełni usatysfakcjonowana ze swojej jakości widzenia 1. Rozwiązaniem tego problemu są soczewki kontaktowe Bausch + Lomb PureVision 2 z optyką High Definition. Technologia optyki High Definition zmniejsza efekt halo i zjawisko olśnienia dzięki redukcji aberracji sferycznych we wszystkich mocach soczewek, zapewniając ostre i wyraźne widzenie, nawet w warunkach słabego oświetlenia. A ponieważ soczewki PureVision 2 HD należą do najcieńszych dostępnych obecnie na rynku 2, zapewniają wysoki poziom transmisji tlenu oraz komfort, by oczy Twoich pacjentów przez cały dzień wyglądały pięknie i zdrowo. ZAPEWNIJ PACJENTOM OPTYKĘ HIGH DEFINITION. Przedstawiamy soczewki kontaktowe Bausch + Lomb PureVision 2 z optyką High De nition. Aby dowiedzieć się więcej, skontaktuj się z Przedstawicielem Regionalnym rmy Bausch + Lomb lub z Działem Obsługi Klienta pod numerem telefonu Wyniki ogólnoświatowego badania ankietowego przeprowadzonego w 7 krajach wśród 3800 konsumentów z korekcją wzroku w wieku lat. Konsumenci podawali częstość występowania objawów (suchość, wrażliwość itp.), określali ich wpływ i moment występowania oraz wymieniali cechy produktów przeznaczonych do pielęgnacji zdrowia narządu wzroku/korekcji wad wzroku, które najbardziej motywują wybory konsumentów. 2. Dane w dokumentacji. Bausch & Lomb Incorporated Bausch & Lomb Incorporated. Symbole / oznaczają znaki towarowe Bausch & Lomb Incorporated. PVT/TA/ /1 Soczewki kontaktowe korygujące astygmatyzm ogromna niezaspokojona potrzeba W nowym badaniu wykazano, że dobre widzenie stanowi absolutny priorytet dla pacjentów Możesz być bohaterem w oczach swojego pacjenta, gdy potrzebuje on nowej lub zaktualizowanej recepty, dzięki której uzyska korekcję widzenia. Jednak czy bierzesz wówczas w wystarczającym stopniu pod uwagę wszystkie dostępne możliwości poprawy satysfakcji pacjenta w tym ewentualne specjalistyczne soczewki kontaktowe? W najnowszej publikacji przedstawiono ocenę bazy danych recept na okulary, na podstawie której obliczono częstość występowania astygmatyzmu różnego stopnia. Stwierdzono, że odsetek pacjentów z astygmatyzmem 0,75 i 1,00 D lub większym w co najmniej jednym oku wynosi odpowiednio 47,4% i 31,8% 1. Świadczy to o istnieniu ogromnej grupy osób, które mogą się zgłaszać do optometrysty po toryczne soczewki kontaktowe. Jednak około 4 na 10 pacjentów z astygmatyzmem, którzy nie nosili dotychczas soczewek kontaktowych, nigdy ich nie spróbowało, ponieważ dowiedzieli się od bliskich czy znajomych lub gdzieś przeczytali, że nie można ich nosić w przypadku tej wady wzroku. A jeszcze bardziej zadziwiające jest to, że 3 na 10 nie podjęło takiej próby, ponieważ odradził im to specjalista 2. Do tego dochodzi fakt, że w skali całego świata 43% pacjentów z astygmatyzmem noszących okulary i 38% pacjentów z astygmatyzmem noszących Możliwość właściwego dopasowania soczewek i usatysfakcjonowania pacjentów z astygmatyzmem jest zdecydowanie w naszym zasięgu... soczewki kontaktowe zgłaszało niepełną satysfakcję z najczęściej noszonych przez nich okularów lub soczewek kontaktowych, co ustalono na podstawie wyniku 7 lub mniej punktów na skali od 1 (bardzo niezadowolony) do 10 punktów (bardzo zadowolony) 3. Wyniki te wskazują na niezaspokojoną potrzebę, którą można by było, w przypadku osób noszących okulary korygujące astygmatyzm, potencjalnie zaspokoić, rozważając zastosowanie u nich prawidłowo dobranych torycznych soczewek kontaktowych. Brak satysfakcji wśród osób z astygmatyzmem noszących soczewki kontaktowe może również świadczyć o zapotrzebowaniu na lepiej dobrane i dopasowane soczewki. Czego poszukują specjaliści w przypadku soczewki torycznej, aby zaspokoić potrzeby swoich pacjentów z astygmatyzmem? W badaniu identyfikującym najważniejsze cechy produktów brane pod uwagę przez specjalistów przy doradzaniu miękkich torycznych soczewek kontaktowych najważniejsze 3 korzyści uzyskiwane dzięki nim wiązały się z widzeniem, przy czym cechą o największym względnym znaczeniu było zapewnienie wyraźnego, ostrego widzenia przez cały dzień 4. I analogicznie, gdy pacjentów z astygmatyzmem zapytano o najważniejsze cechy produktu decydujące o wyborze soczewek kontaktowych, pięcioma wiodącymi cechami soczewek torycznych były korzyści związane z widzeniem, przy czym cechą o największym względnym znaczeniu było zapewnienie niezmiennie wyraźnego widzenia przez cały czas 5. Możliwość właściwego dopasowania soczewek i usatysfakcjonowania pacjentów z astygmatyzmem jest zdecydowanie w naszym zasięgu. Istnieje jednak realna potrzeba i szansa dla specjalistów praktyków, aby aktywnie zalecali i dobierali bardziej zadowalające rozwiązanie dla swoich pacjentów z tej grupy. Za dobrą wiadomość należy uznać fakt, iż specjaliści i pacjenci zgadzają się co do tego, że przy wyborze torycznych soczewek miękkich największe znaczenie mają korzyści związane z poprawą widzenia. Joe Barr, OD, MS, FAAO Wiceprezes Global Clinical & Medical Affairs and Professional Services Vision Care, Bausch + Lomb 1. Young G., Sulley A., Hunt C. Prevalence of astigmatism in relation to soft contact lens fitting. Eye & Contact Lens. Styczeń 2011; 37(1): Astigmatism: Incidence & Barriers (Astygmatyzm: częstość występowania i bariery). Sprawozdanie z badania rynku Stanów Zjednoczonych. Decision Analyst. Grudzień Badanie NSIGHT (Needs, Symptoms, Incidence, Global eye Health Trends). Market Probe Europe. Grudzień Badanie zapotrzebowania specjalistów chorób oczu na soczewki toryczne: Stany Zjednoczone. Millward Brown. Grudzień Badanie zapotrzebowania konsumentów na soczewki toryczne: Stany Zjednoczone. Millward Brown. Grudzień ARTYKUŁ REKLAMOWY 2012 Bausch & Lomb Incorporated. Symbole / oznaczają znaki handlowe firmy Bausch & Lomb Incorporated. Inne nazwy produktów/marek są znakami handlowymi należącymi do ich właścicieli. PNS05640 HL5446

27 50 / kontaktologia kontaktologia / 51 Przyszłość soczewek kontaktowych Nieustannie trwają prace nad soczewkami kontaktowymi, które spełniać będą absolutnie wszystkie potrzeby użytkowników. Na świecie jest obecnie 7 miliardów ludzi, spośród których 3,5 miliarda wymaga korekcji wzroku, choć tylko 120 milionów nosi soczewki kontaktowe. Z tych statystyk wynika jasno, że ten rynek ma olbrzymie możliwości rozwoju trzy miliardy ludzi, którzy potrzebują korekcji wzroku, z jakichś powodów nie nosi soczewek kontaktowych. Poza tym, gdyby rozszerzyć funkcjonalność soczewek kontaktowych, mogliby nosić je także ludzie bez wady wzroku. Poniżej streszczamy główne tezy artykułu Pete a S. Kollbauma, OD, PhD, FAAO, który ukazał się w Contact Lens Spectrum i traktuje o przewidywanych trendach rozwoju soczewek kontaktowych. Kontrola progresji krótkowzroczności Szacuje się, że do 2020 roku populacja ludzi krótkowzrocznych będzie mieścić się w zakresie między 1,6 a 2,5 miliarda osób (Holden et al, 2008). Niektóre regiony w Azji, jak Hongkong, Singapur czy Tajwan, doświadczają prawdziwej epidemii krótkowzroczności (Rose REKLAMA Foto: Sensimed et al, 2008). Jasne jest, że, niezależnie od przyczyn występowania, trzeba wypracować skuteczną metodę kontrolowania progresji myopii. Według niektórych badań soczewki GP są pomocne w ograniczeniu narastania wady u dzieci, według innych nie, choć niedawne badania z USA i Chin dowodzą wyraźnie, że nocna ortokeratologia przynosi efekty (Rah et al, 2002; Walline et al, 2009; Cho et al, 2005). Pewien potencjał dla opóźnienia wzrostu krótkowzroczności mają też soczewki wieloogniskowe, początkowo zaprojektowane do korekcji prezbiopii (Aller i Wildsoet, 2008; Walline, 2011). Są one zbudowane w formie koncentrycznych pierścieni o różnych mocach optycznych. W Hongkongu są już dostępne jednodniowe dwuogniskowe soczewki MiSight (CooperVision), które powstały właśnie w celu spowolnienia pogłębiania się krótkowzroczności. Pierwsze badania wskazują, że soczewki te ograniczają wzrost gałki ocznej i w miesiąc zmieniły wartość błędu refrakcyjnego (Anstice, 2011). Już prowadzone są długoterminowe badania. Inne firmy też pracują nad podobnymi rozwiązaniami. Korekcja prezbiopii Miliard ludzi na świecie to obecnie osoby starczowzroczne (Holden et al, 2008), ale mniej niż siedem procent nosi soczewki kontaktowe korygujące prezbiopię. Większość tych soczewek to soczewki hydrożelowe lub silikonowo-- -hydrożelowe (Morgan et al, 2011). Jednak zdaniem naukowców użytkownicy nie są do końca usatysfakcjonowani tymi projektami ze względu na zgłaszaną często problematyczną jakość widzenia, nawet gdy ostrość widzenia jest zadowalająca. Dlatego przyszłość wieloogniskowych soczewek kontaktowych zależy od tego, czy konstruktorom uda się zlikwidować aberracje sferyczne odpowiedzialne za brak tej jakości widzenia. Soczewki dostarczające leki Aplikowanie leków okulistycznych zawsze było problematyczne i obecnie ogranicza się jedynie do kropli. Chociaż krople stanowią 90% wszystkich leków okulistycznych, wiadomo, że tylko 5% penetruje rogówkę i trafia do tkanek oka (Gulsen i Chauhan, 2004). To zdecydowanie za mało, aby lek był skuteczny i dlatego często zwiększa się dawkę podawanego leku, a to z kolei wiąże się z większym prawdopodobieństwem wystąpienia efektów ubocznych (Ciolino et al, 2009; Gulsen i Chauhan, 2004). W przeszłości próbowano już wykorzystać konwencjonalne miękkie soczewki kontaktowe do dostarczania środków farmakologicznych do oka, próby te okazały się niezbyt udane (Karlgard et al, 2003a; Karlgard et al, 2003b). Oczywiście czym innym jest wykorzystywanie soczewek jako opatrunkowych czy terapeutycznych, a czym innym używanie ich jako aplikatorów leków. W tym pierwszym przypadku z powodzeniem od kilku lat używa się soczewek Air Optix Night & Day (CIBA Vision), które albo nasącza się lekiem, umieszczając je w płynie o odpowiednim stężeniu, albo zakrapla się lek do worka spojówkowego bądź na powierzchnię soczewki. Ostatnie osiągnięcia w nanotechnologii i technologii polimerów stworzyły nowe możliwości dla interesującej nas funkcji soczewek kontaktowych jako aplikatorów leków. Najbardziej powszechne zastosowania dotyczą leczenia jaskry, suchego oka i leczenia antybiotykowego. W technologii mikroemulsji molekuły leku mogą być zamknięte w ochronną węglowodorową micelę, której zadaniem jest dotarcie do komórek rogówki. Tak przygotowane cząstki leku znajdą się w materiale soczewki i gdy soczewka będzie na oku, cząsteczki zaczną dyfundować. Technika mikroemulsji zwiększa przepuszczalność błony, dlatego lek może się uwalniać równomiernie i docierać do głębszych warstw rogówki. Niedawne badania wykazały ponadto, że dodatek rozpuszczalnej w tłuszczach witaminy E do lekarstwa wprowadzanego do soczewki kontaktowej zwiększa dyfuzję leku (Peng i Chauhan, 2011). Chociaż w laboratoriach naukowych osiągnięto już pewne sukcesy (Gulsen i Chauhan, 2004), komercyjne wykorzystanie takich soczewek zajmie jeszcze trochę czasu. Jeśli w przyszłości technologie te okażą się efektywne, tradycyjne krople okulistyczne mogą zostać zastąpione takimi soczewkami. Na przykład zamiast sześciomiesięcznego zapasu kropli przeciw jaskrze, można będzie zapisać sześciomiesięczny zapas soczewek kontaktowych, które będą uwalniać wymaganą dozę leku każdego dnia. Fotochromowe soczewki kontaktowe Kolejnym rewolucyjnym krokiem w technologii polimerowej są fotochromowe soczewki kontaktowe (miękkie). Używa się do tego techniki mikroemulsji, podobnej do tej stosowanej przy fotochromowych soczewkach okularowych. Pracują nad tym naukowcy w Singapurze, w Instytucie Bioinżynierii i Nanotechnologii. Starają się oni skomercjalizować opracowaną przez siebie technologię, a gdy im się to uda, zachwyceni będą użytkownicy soczewek kontaktowych, którzy chcą jednocześnie uzyskać ochronę przeciwsłoneczną. Diagnostyczne soczewki kontaktowe Kolejną niewykorzystaną dotąd sposobnością dla soczewek kontaktowych jest stosowanie ich w roli instrumentów diagnostycznych, np. w przypadku jaskry. Zwykle leczenie jaskry wiąże się z kontrolą ciśnienia wewnątrzgałkowego (IOP) za pomocą środków farmakologicznych, aplikowanych najczęściej kilka razy dziennie. Skuteczność terapii zależy więc od tego, czy pacjent jest wystarczająco zdyscyplinowany, by o regularnej aplikacji lekarstwa pamiętać. Zatem soczewki kontaktowe, które uwalniałyby lekarstwo do oka, zdecydowanie usprawniłyby terapię. Podobnie, efektywne leczenie zależy też od specjalisty i jego zdolności do prawidłowego zdiagnozowania jaskry oraz monitorowania skuteczności terapii. Na przykład IOP pacjenta może być w normie w czasie wizyty u specjalisty, co skieruje go do stwierdzenia, że aktualne leczenie jest efektywne lub że w ogóle już niepotrzebne, bo ciśnienie się unormowało. Jednakże w innych porach dnia IOP może być znacznie wyższe. Sensimed, szwajcarska firma, opracowała silikonowo-hydrożelową soczewkę jednorazowego użytku (do noszenia do 24 godzin), której zadaniem są ciągłe pomiary ciśnienia wewnątrzgałkowego na podstawie zmian w średnicy rąbka rogówki. Sygnał wysłany przez znajdujący się w soczewce mikroprocesor do odbiornika wskazuje stan IOP w oku, zatem specjalista może kontrolować dobowe wskaźniki IOP i do tego dobrać właściwą terapię. Soczewka ta, nazwana Triggerfish (na zdjęciu), uzyskała już europejskie certyfikaty bezpieczeństwa i czeka na akceptację ze strony amerykańskiej FDA. Konsumencki serwis internetowy branży optycznej, jakiego jeszcze nie było! Nasza witryna edukacyjna kierowana jest do konsumentów, którzy poszukują pomocy w zakresie ochrony wzroku. Udostępniamy ją również wiodącym salonom optycznym oraz gabinetom i klinikom okulistycznym, które chcą się zaprezentować swoim potencjalnym Klientom i dać się im poznać z jak najlepszej strony. Mogą Państwo zamieścić tu swoją reklamę banerową lub przedstawić się dokładniej za pomocą rozszerzonej wizytówki. Dodatkowym bonusem dla Państwa będą wypowiedzi na naszym forum zadowolonych lub wręcz zachwyconych Państwa Klientów. Wszyscy przecież doskonale wiemy, jak ważne w naszej branży jest polecenie i marketing szeptany. Zainteresowanych współpracą prosimy o kontakt: Tomasz Tokarzewski Dyrektor Merytoryczny biuro@zdrowewidzenie.pl Opr. M.L.

28 52 / kontaktologia kontaktologia / 53 Producent Nazwa produktu Nazwa materiału Zawartość wody [%] Przepuszczalność tlenu (Dk) Transmisyjność tlenu -3,00D W poszukiwaniu idealnej soczewki kontaktowej Nawet najdłuższa droga zaczyna się od postawienia pierwszego kroku (przysłowie chińskie) Leonardo da Vinci naszkicował w swoim czasie kilka pomysłów opartych na genialnej (choć nieeleganckiej) koncepcji przystawienia oka do kieliszka z wodą, czyniąc prawdopodobnie pierwszy krok w kierunku rozwoju soczewek kontaktowych. Po upływie 500 lat technologia posunęła się znacząco do przodu, jednak poszukiwania idealnej soczewki kontaktowej trwają nadal. Określenie celu W ciągu ostatnich lat w znaczący sposób udoskonalono miękkie soczewki kontaktowe. Zadano sobie wiele trudu, dążąc do zrealizowania największego pragnienia użytkowników soczewek by ich noszenie było zupełnie nieodczuwalne. Postawiono sobie ambitny cel spełnienia potrzeb i oczekiwań pacjentów oraz specjalistów z jednoczesnym wyeliminowaniem problemu dyskomfortu, który doświadczany codziennie może przyczyniać się do rezygnacji z noszenia soczewek. Motywacja do osiągnięcia tego celu jest jednoznaczna. Korzyści, jakie soczewki kontaktowe przyniosły użytkownikom, są dobrze udokumentowane i widoczne w każdej praktyce optycznej. Udogodnienia takie jak np. bardziej naturalne widzenie, brak przeszkód przy uprawianiu sportu, brak ograniczeń związanych ze zsuwaniem się lub zaparowywaniem okularów, idą w parze z korzyściami emocjonalnymi, np. zwiększoną pewnością siebie u uczniów [1], poprawą wyglądu czy zachowaniem młodzieńczego wyglądu przez osoby z prezbiopią. Przeprowadzono również liczne badania, które dowiodły, że osoby noszące soczewki kontaktowe zwiększają dochody praktyk optyczno-okulistycznych i są bardziej lojalne wobec swoich specjalistów niż osoby, które noszą wyłącznie okulary [2]. Poszukiwanie doskonałej soczewki kontaktowej jest więc jak poszukiwanie Świętego Graala, gdyż powinna ona łączyć w sobie cechy, które spełnią cztery podstawowe potrzeby pacjentów: komfort i wygodę użytkowania, dobre widzenie oraz zdrowie oczu. Idealna soczewka powinna gwarantować spełnienie tych wszystkich potrzeb zawsze i u wszystkich osób noszących soczewki kontaktowe. Dążąc do tego celu można jednak napotkać mnóstwo przeszkód. Na przykład materiały silikonowe do produkcji soczewek zapewniają TIM GILES, OD, MBA, FBCLA, FIACLE; INMA PÉREZ-GÓMEZ, PhD, MCOptom, FAAO, FBCLA; MARK DRAPER, B Optom MCOptom, MBA wysoki stopień dotlenienia rogówki, ale ich hydrofobowość może zakłócać zwilżalność soczewki, czyli kluczowy czynnik decydujący o dobrym widzeniu i komforcie. Używanie soczewek do przedłużonego noszenia zapewnia wygodę, ale niesie ze sobą nieco większe ryzyko. Wyzwanie polega na uzyskaniu pożądanych cech soczewki przy jednoczesnym zminimalizowaniu ewentualnych problemów, które mogą one powodować. Podróż W ubiegłej dekadzie dało się zaobserwować niezwykły postęp w projektowaniu soczewek kontaktowych oraz chemii polimerów. Ze względu na ogólne obawy zdrowotne, poszukiwania koncentrują się głównie na soczewkach o wysokiej przepuszczalności tlenu (Dk/t) w celu zapobiegania niedotlenieniu rogówki. Dużo wyższa przepuszczalność tlenu przez silikon niż przez tradycyjne materiały hydrożelowe, oparte na polimerze HEMA, doprowadziła do opracowania materiałów silikonowo-hydrożelowych, które powszechnie są już wykorzystywane do produkcji soczewek kontaktowych (SiHy). Tabela 1 przedstawia główne, dostępne obecnie na rynkach światowych sferyczne soczewki silikonowo-hydrożelowe. Bausch + Lomb PureVision balafilcon A 36% CIBA VISION Air Optix Night & Day Aqua lotrafilcon A 24% CIBA VISION Air Optix Aqua lotrafilcon B 34% CooperVision Avaira enfilcon A 46% CooperVision Biofinity comfilcon A 48% Sauflon Clariti filcon II 3 58% Sauflon Clariti 1-Day filcon II 3 56% Vistakon (Johnson & Johnson) Acuvue Advance galyfilcon A 47% Vistakon (Johnson & Johnson) Acuvue Oasys senofilcon A 38% Vistakon (Johnson & Johnson) Acuvue TruEye narafilcon A 46% Vistakon (Johnson & Johnson) Acuvue TruEye (tylko w USA) narafilcon B 48% Tab. 1. Silikonowo-hydrożelowe soczewki kontaktowe W licznych wersjach materiałów SiHy wprowadzono zmiany zwiększono przepuszczalność tlenu oraz zwilżalność soczewki w celu polepszenia biokompatybilności, a także komfortu użytkowania. Wielu producentów podjęło wyzwanie i odniosło mniejszy lub większy sukces w tym zakresie. Stosując różne strategie, zaczęli oni produkować zwilżalne, komfortowe i odporne na powstawanie osadów materiały SiHy. Niektóre soczewki silikonowo-hydrożelowe mają innowacyjne powierzchnie modyfikowane w plazmie, co poprawia ich zwilżalność, a inne w tym celu wykorzystują wbudowane w materiał związki nawilżające lub zmienione łańcuchy polimerów. Najistotniejsze jest jednak to, że użycie materiałów silikonowo-hydrożelowych o wysokiej przepuszczalności tlenu przyczyniło się do zmniejszenia liczby przypadków niedotlenienia rogówki, do których dochodziło wcześniej podczas noszenia soczewek zarówno w trybie dziennym, jak i przedłużonym. Objawy związane z niedotlenieniem (np. mikrocysty, prążki, przekrwienie gałkowe lub rąbkowe) zostały praktycznie wyeliminowane u pacjentów noszących silikonowo-hydrożelowe soczewki kontaktowe [3]. Rozwój w dziedzinie chemii polimerów zbiegł się z przełomowymi odkryciami w projektowaniu soczewek. Dzięki temu cele związane ze zwiększeniem przejrzystości optycznej oraz poprawą ostrości widzenia znalazły się w zasięgu ręki. Optyka asferyczna koryguje aberrację sferyczną oka, zewnętrzne i wewnętrzne strefy toryczne REKLAMA umożliwiają skorygowanie astygmatyzmu, a nowoczesne konstrukcje soczewek pozwalają również na skorygowanie prezbiopii. Soczewki silikonowo-hydrożelowe są obecnie dostępne w różnych wariantach i w szerokim zakresie parametrów, pozwalających na korekcję sferycznych wad wzroku, astygmatyzmu oraz prezbiopii. Zaawansowanie konstrukcyjne sprawia, że toryczne, miękkie soczewki kontaktowe są teraz wygodniejsze i łatwiejsze do dopasowania. Ponadto unowocześnienie metod produkcyjnych i zmiany technologiczne umożliwiły pozbycie się wielu niejednorodności i wad optycznych, które były zmorą wśród miękkich soczewek odlewanych w formie. Te ulepszenia sprawiły, że soczewki silikonowo-hydrożelowe osiągnęły wysoką pozycję w porównaniu z soczewkami z innych materiałów w całej Europie [4] i są powszechnie uważane za najnowocześniejsze. Zapewne tylko kwestią czasu jest to, kiedy materiały silikonowo-hydrożelowe zastąpią całkowicie materiały na bazie HEMA. Podobnie było w przeszłości, kiedy to nowsze, zapewniające większą przepuszczalność tlenu, soczewki sztywne gazoprzepuszczalne (RGP) zajęły miejsce soczewek twardych z PMMA. Przeszkody Aby odbyć nawet najtrudniejszą podróż, wystarczy stawiać krok za krokiem, ale nie wolno przestać iść (przysłowie chińskie) Czy dotarliśmy więc do celu? Niezupełnie. Pomimo imponujących postępów, pewne nierozwiązane problemy wciąż stanowią przeszkodę dla specjalistów, badaczy, naukowców, producentów oraz osób noszących soczewki kontaktowe. Soczewki i komfort Obawa przed brakiem komfortu stanowi główną przeszkodę dla ludzi, którzy chcieliby wypróbować soczewki kontaktowe. Komfort jest kluczową kwestią dla około 125 milionów osób na całym świecie używających soczewek. Według ostatnich badań, poziom rezygnacji z soczewek wynosi 15,9% w USA, 17% w krajach Ameryki, 31% w Azji i 30,4% w Europie [5]. W zakresie 41,9% 52,9% przypadków głównym powodem tej rezygnacji był brak komfortu. Czynniki takie jak konstrukcja soczewki, jej dopasowanie oraz powstawanie osadów mogą wpływać na komfort. Jednak najbardziej powszechnym problemem jest suchość oczu [6]. Pod tym względem najważniejszą cechą miękkiej soczewki kontaktowej powinna być jej powierzchnia i interakcja z filmem

29 54 / kontaktologia kontaktologia / 55 łzowym. Niezależnie od przyczyn, większość skarg użytkowników skarg skutkujących rezygnacją z soczewek dotyczy komfortu noszenia. Fakt ten świadczy o tym, że miękkie soczewki kontaktowe nie oferują jeszcze optymalnego poziomu komfortu. Stabilność filmu łzowego Stabilny film łzowy jest nieodzownym warunkiem udanego i komfortowego użytkowania soczewek kontaktowych. Podczas badań DEWS poświęconych suchemu oku stwierdzono, że niestabilność filmu łzowego jest główną przyczyną wysychania oczu na skutek odparowania łez, które obejmuje również suche oko związane z noszeniem soczewek kontaktowych [7]. Aby zapewnić stabilność filmu łzowego, przedrogówkowy oraz przedsoczewkowy film łzowy muszą być wspomagane w taki sposób, aby utrzymać integralność tych warstw w celu zapewnienia zwilżalności i gładkiej powierzchni optycznej oraz zapobiegania odwodnieniu. Badania sugerują, że zaburzenia w warstwie lipidowej odgrywają główną rolę w przypadku niestabilności filmu łzowego. Ich efektem jest nierównomierne rozłożenie warstwy lipidowej filmu łzowego, co prowadzi do odparowania warstwy wodnej i wywołania objawów suchości oczu, np. dyskomfortu [8]. Wygląda na to, że obecnie dostępne soczewki kontaktowe mogą powodować destabilizację filmu łzowego poprzez wytworzenie cieńszej warstwy lipidowej, co objawia się skróceniem czasu przerwania filmu łzowego oraz barwieniem rogówki [9]. Noszenie soczewek kontaktowych może wzmagać odparowywanie filmu łzowego, a tym samym pogłębiać suchość oczu [10]. Jedną z ostatnio opracowanych strategii, jak rozwiązać te problemy, jest stosowanie środków nawilżających. W niektórych przypadkach środek nawilżający zostaje na stałe wbudowany w strukturę soczewki, dzięki czemu zachowuje jej nawilżenie. W innych rozwiązaniach związek nawilżający zostaje uwalniany z soczewki kontaktowej do filmu łzowego. Technologia aktywująca stopniowe uwalnianie środków nawilżających w ciągu dnia na skutek mrugania znakomicie wpływa na stabilność filmu łzowego [11]. Takie innowacje są przyjmowane pozytywnie, gdyż w pewnym stopniu podnoszą komfort noszenia soczewek, ale jak dotąd żaden z materiałów SiHy nie zapewnił poprawy jakże istotnej stabilności warstwy lipidowej filmu łzowego. Właściwości powierzchni Materiały wykorzystywane do produkcji soczewek kontaktowych muszą być zaprojektowane lub wykonane tak, aby zapewnić stały komfort i zachować zdrowie oczu. Jednak niektóre właściwości powierzchni soczewek SiHy, mające na celu zwiększenie ich hydrofilności, mogą powodować zwiększenie przylegania osadów lipidowych, które, gromadząc się na soczewkach, będą wywoływać dyskomfort i ograniczenie ostrości widzenia [12]. Aby osiągnąć prawdziwą kompatybilność z rogówką oraz filmem łzowym, powierzchnia soczewki musi naśladować samą rogówkę, która przyciąga hydrofilową warstwę wodnistą, a jednocześnie zapobiega powstawaniu osadów. Biorąc pod uwagę wysoką zawartość wody w rogówce oraz w warstwie filmu łzowego, rozwiązaniem mógłby być zaprojektowany w unikatowy sposób gradient zawartości wody w soczewce kontaktowej, czyli zmienne uwodnienie, mniejsze w środku i większe na jej powierzchni. W ten sposób można by pogodzić wysoką przepuszczalność tlenu materiału SiHy z zachowaniem naturalnej struktury łez na powierzchni soczewki. Ze względu na dotychczasowy brak takiego rozwiązania, dobra zwilżalność soczewki pozostaje nadal głównym celem do osiągnięcia. Prawdopodobnie najlepiej byłoby, gdyby cel ten osiągnąć za pomocą jednodniowej soczewki kontaktowej. Barwienie rogówki wywołane płynami do pielęgnacji Zgłaszano przypadki barwienia rogówki powstałe na skutek braku kompatybilności płynu do pielęgnacji soczewek z soczewkami silikonowo-hydrożelowymi [13]. Badania wykazały spadek liczby przypadków tego typu barwienia rogówki przy zastosowaniu do pielęgnacji soczewek SiHy systemów oksydacyjnych na bazie nadtlenku wodoru [13]. Niepożądane objawy związane z noszeniem soczewek Chociaż materiały SiHy umożliwiły wyeliminowanie większości powikłań związanych z niedotlenieniem, to nadal występują efekty niepożądane powiązane z noszeniem soczewek kontaktowych, np. reakcje infekcyjne lub zapalne. Należą do nich m.in. bakteryjne zapalenie rogówki, mikrocysty, barwienie nabłonka, nacieki, zmiany typu GPC, przekrwienie spojówkowe lub zapalenie tęczówki. Poszukiwania trwają Pokonanie 95% podróży oznacza, że jesteś dopiero w połowie drogi (przysłowie japońskie) Przebyto długą drogę w poszukiwaniu doskonałej soczewki kontaktowej, lecz podróż jeszcze się nie skończyła. Postawiono milowe kroki w kluczowych dziedzinach związanych z komfortem, widzeniem, zdrowiem oraz wygodą. Mimo to nadal należy podejmować działania zmierzające do wypełnienia ważnych luk w zakresie niezaspokojonych potrzeb i niespełnionych oczekiwań. Najważniejsze dotyczą komfortu noszenia soczewek i efektów niepożądanych. Zarówno dla nowych, jak i obecnych użytkowników soczewek kontaktowych komfort jest kluczową potrzebą, a rola stabilności filmu łzowego w zapewnieniu komfortu noszenia soczewek jest dobrze znana. Cytując cenionego w branży profesora Briena Holdena: W dzisiejszych czasach mamy do dyspozycji soczewki lepsze niż kiedykolwiek dobrze zaprojektowane, z wysoką przepuszczalnością tlenu oraz o dobrej powierzchni. Ukoronowaniem naszych działań będzie soczewka, na której film łzowy będzie zachowywał się tak samo jak na powierzchni naszego oka Nasze badania wskazują, że fundamentalną kwestią związaną z komfortem jest stworzenie nowej generacji soczewek kontaktowych, których powierzchnia będzie charakteryzować się doskonałą lubrykacją, zwilżalnością i trwałością [14]. Dwóch innych ekspertów w dziedzinie soczewek kontaktowych ma podobne odczucia. Poczucie dyskomfortu i suchości oczu nadal pozostają wyzwaniem, a Świętym Graalem kontaktologii będzie z pewnością powierzchnia soczewki, która jest w stanie utrzymywać stabilny film łzowy dokładnie tak, jak robi to rogówka oraz spojówka tłumaczy Desmond Fonn [15]. Aby zapewnić optymalną zwilżalność, wydaje się konieczne wyprodukowanie nowych materiałów, które będą przypominać powierzchnię oka twierdzi z kolei Donald Korb [10]. Dla specjalistów w zakresie ochrony wzroku główną potrzebą nadal pozostaną zdrowsze oczy ich pacjentów. Niestety, bez względu na to, jak dobrze zostaną zaprojektowane i wyprodukowane soczewki, to i tak żadna z nich nie pozwoli uniknąć wszystkich niepożądanych efektów. W związku z tym, że soczewka kontaktowa nie jest używana w próżni, tylko w oku właściciela, to wpływają na nią różne czynniki indywidualne, których nie można kontrolować. Użytkownicy soczewek, tak jak wszyscy ludzie, popełniają błędy, w sposób zamierzony lub niezamierzony. Niestosowanie się do zaleceń zawsze będzie stanowić problem. Dlatego też najbardziej sensowne wydaje się to, aby specjaliści, dla których przecież tak ważne jest bezpieczeństwo i zdrowie ich pacjentów, skupili się na soczewkach, które, jak potwierdzono, zapewniają najwyższy poziom stosowania się użytkowników do zaleceń, czyli na soczewkach jednodniowych i miesięcznych [16]. Tak wiele nadal pozostaje do odkrycia, poznania i zrozumienia. Jak wcześniej wspomniano, używanie soczewek przynosi korzyści zarówno pacjentom, jak i specjalistom. Technologia będzie szła naprzód małymi kroczkami lub wielkimi skokami. Już teraz konstruuje się soczewki kontaktowe z wbudowanymi układami np. do dozowania leków lub soczewki stanowiące implanty narogówkowe lub śródrogówkowe. Ogranicza nas przecież jedynie wyobraźnia. Autorzy dziękują za konsultację Anne Austin Thompson, MS, OD. Redakcja dziękuje firmie CIBA VISION za możliwość przedruku tekstu, który pierwotnie ukazał się w czasopiśmie Optician, Piśmiennictwo: 1. Rah M, Walline J, Jones-Jordan L, Sinnott L, Mackson J, et al. Vision Specific Quality of Life of Pediatric Contact Lens Wearers. Optom & Vis Sci 2010; 87(8): Market Basket Study. Opinion Market Research & Consulting GMBH, Stapleton F, Stretton S, et al. Silicone hydrogel contact lenses and the ocular surface. Ocul Surf 2006; 4(1): Third party industry report, 12 months ending Dec Rumpakis J. New Data on Contact Lens Dropouts: An International Perspective. Review of Optometry 2010; 147(1): Riley C, Young G, Chalmers R. Prevalence of ocular surface symptoms, signs, and uncomfortable hours of wear in contact lens wearers: the effect of refitting with daily-wear silicone hydrogel lenses (senofilcon a). Eye Contact Lens 2006; 32: DEWS Report (no authors). The definition and classification of dry eye disease: report of the Definition and Classification Subcommittee of the International Dry Eye WorkShop (2007). Ocul Surf 2007;5(2):75 8. McCulley J, Shine W. The lipid layer of tears: dependent on meibomian gland function. Experimental Eye Research 2004; 78: Korb D, Greiner J, Glonek T. Tear Film Lipid Layer Formation: Implications for Contact Lens Wear. Optometry and Vision Science 1996; 73(3): Guillon M, Maissa C. Contact Lens Wear Affects Tear Film Evaporation. Eye & Contact Lens 2008; 34(6): Wolffsohn J, Hunt O, Chowdhury A. Objective clinical performance of comfort-enhanced daily disposable soft contact lenses. Contact Lens & Anterior Eye 2010; 33(2): Carney FP, Nash WL, et al. The adsorption of major tear film lipids in vitro to various silicone hydrogels over time. Invest Ophthalmol Vis Sci 2008; 49(1): Carnt N, Wilcox M, et al. Corneal Staining: The IER Matrix Study. Contact Lens Spectrum 2007; 22(9): Holden B. Minimizing discomfort. Contact Lens Spectrum, April 2005, Supplement 15. Fonn D. Preventing contact lens dropouts. Contact Lens Spectrum 2002; 17: Dumbleton K, Richter D, Woods C, Jones L, Fonn D. Compliance with Contact Lens Replacement in Canada and the United States. Optometry and Vision Science 2010; 87(2):

30 56 / kontaktologia kontaktologia / 57 Biokompatybilność w noszeniu i pielęgnacji soczewek kontaktowych: jak ją mierzymy i co oznacza? Tab. 1. Występowanie lub nie powikłań związanych z noszeniem soczewek kontaktowych przez użytkowników, którzy nie stosują wielofunkcyjnych płynów do ich pielęgnacji Objawy obiektywne i subiektywne Brak związku Występowanie związku (istotne statystycznie) Objawy obiektywne Nacieki rogówkowe Chalmers, ; Lakkis, 2005 (RGP) 91 ; Szczotka-Flynn, 2010 (SiHy) 92 Szczotka-Flynn, Neowaskularyzacja rogówki/rąbka rogówki Mikrocysty nabłonka rogówki Kuo, 2008 (SiHy) 94 Aakre, 2004 (SiHy) 20 ; Chalmers, 2005 (SiHy) 28 ; Fonn, 1995 (RGP&SCL) 93 ; Kuo, 2008 (SiHy) 94 Obrzęk rogówki Kuo, 2008 (SiHy) 94 ; Efron, ; Fisher, Zapalenie brzegów powiek Kuo, 2008 (SiHy) 94 MGD Arita, ; Kuo, 2008 (SiHy) 94 Przekrwienie rąbka rogówki Przekrwienie powiek Du Toit, Anomalia tarczki Fonn, 1995 (RGP&SCL) 93 Chalmers, 2005 (SiHy) 28 ; Doughty, 2005 (SiHy) 33 ; Fahmy, 2010; 35 Fletcher, ; Fonn, 1995 (RGP&SCL) 93 ; Kuo, 2008 (SiHy) 94 ; Michaud, 2009 (SiHy) 97 ; Paugh, Young, 1992 (RGP) 110 ; Schnider, 1996 (RGP) 111 Barwienie spojówki Fahmy, ; Kuo, 2008 (SiHy) 94 ; Morgan, 2009 (SiHy) 49 Infekcje Lakkis, 2005 (RGP) 91 Osady na soczewkach PAUL KARPECKI, OD, FAAO Fahmy, ; Maldonado-Codina, Objawy subiektywne Komfort Bickel, 1997 (RGP) 24 ; Brennan, 2007 (SiHy) 26 ; Du Toit, ; Fahmy, ; Fisher, ; Fletcher, ; Li, ; Lipson, ; Maldonado-Codina, 2005 (RGP&SCL) 103 ; Orsborn, ; Paugh, ; Stahl, ; van der Worp, 2009 (RGP) 106 Walker, ; Truong, 2008 (SiHy) 113 Poniższy artykuł stanowi przegląd trendów w przekonaniach specjalistów ochrony zdrowia oczu w świetle danych z badań naukowych dotyczących barwienia rogówki, przemijającej hiperfluorescencji związanej z obecnością środka konserwującego (PATH) oraz powikłań związanych z noszeniem soczewek kontaktowych. Pierwotnie tezy autora zostały zaprezentowane na łamach czasopisma Optician (czerwiec 2011), a ta wersja stanowi autorskie streszczenie publikowanych tam artykułów. Wszyscy specjaliści ochrony zdrowia oczu zgadzają się co do jednego, jeśli chodzi o badania z użyciem fluoresceiny u osób noszących soczewki kontaktowe (SK), którzy stosują do ich pielęgnacji płyny wielofunkcyjne: u znacznej liczby pacjentów obserwuje się, po dwóch godzinach od założenia soczewki, barwienie fluoresceiną [1]. Znaczenie tej obserwacji i jej nazwanie to kwestie, które wywołały toczącą się obecnie dyskusję. Niektórzy uważają, że jest to barwienie rogówki (ang. corneal staining, CS) lub barwienie rogówki indukowane płynem (ang. solution-induced corneal staining, SICS), jednak do dyskusji włączono ostatnio nowy termin przemijająca hiperfluorescencja związana z obecnością środka konserwującego (ang. preservative-associated transient hyperfluorescence, PATH). W niniejszym artykule zostaną omówione: 1) pomiary i znaczenie kliniczne obserwowanej hiperfluorescencji i jej związek z biokompatybilnością oraz 2) przekonania specjalistów dotyczące CS/PATH i biokompatybilności. Związek pomiędzy hiperfluorescencją rogówki a biokompatybilnością Biokompatybilność to ważny problem w przypadku stosowania miękkich soczewek kontaktowych i płynów wielofunkcyjnych. Zasadniczo uważa się ją za zdolność materiału/płynu do pielęgnacji soczewek do interakcji z żyjącymi komórkami/ tkankami, poprzez brak toksyczności, wywoływania uszkodzeń lub powodowania reakcji immunologicznych podczas prawidłowego działania lub funkcjonowania [16]. Na podstawie tej definicji wszystkie obserwacje przedstawione na wykresie 1, poza dwiema, nadają się do pomiaru tego zjawiska. Żadne pojedyncze badanie nie może jednak pozwolić na dokładne przewidzenie, jak soczewka wpłynie na oko koniecznych jest kilka takich badań, aby stworzyć obraz biokompatybilności materiału soczewki, płynów do pielęgnacji soczewek i zawartych w nich środków konserwujących [18,19], co zostało potwierdzone wieloma przykładami w piśmiennictwie naukowym [33,40,64,65 67]. Wszystkie dostępne obecnie na rynku Wykres najczęściej wymienianych przez specjalistów wskaźników pomiaru biokompatybilności w kontekście soczewek kontaktowych i płynów do ich pielęgnacji Integralność komórek rogówki Zwilżalność Interakcje między soczewkami a płynem Przepuszczalność tlenu Barwienie rogówki Cytotoksyczność Zapalenie rogówki lub nacieki Hiperfluorescencja rogówki związana z płynami wielofunkcyjnymi Utrzymanie zdrowia oczu Komfort, brak podrażnień Nie jestem pewien, czym jest biokompatybilność Suchość / suche oko Chalmers, 2005(SiHy) 28 ; Fahmy, ; Pult, ; Pult, Du Toit, ; Lundgrin, ; Truong, 2008 (SiHy) 113 Zamglone widzenie Du Toit, ; Fahmy, Bold = publikacje w czasopismach naukowych MGD = dysfunkcja gruczołów Meiboma; RGP = soczewki gazoprzepuszczalne; SCL = miękkie soczewki kontaktowe; SiHy = silikonowo-hydrożelowe soczewki kontaktowe, płyny wielofunkcyjne (i zawarte w nich odpowiednie środki konserwujące) oraz połączenia SK płyny wielofunkcyjne wykazują wysoką biokompatybilność na podstawie pojedynczych pomiarów; nie pozwala to jednak na ustalenie ich biokompatybilności ogólnej [20 63]. Barwienie rogówki a biokompatybilność Barwnik fluoresceinowy jest używany do oceny ciągłości nabłonka rogówki. Z tego powodu hiperfluorescencję stwierdzaną u osób noszących codziennie soczewki kontaktowe uważa się za niepokojące zjawisko. Jednak jak pokazuje tabela 1, większość piśmiennictwa nie potwierdza nawet, że rzeczywiste barwienie rogówki w trakcie długotrwałego/ ciągłego noszenia SK stanowi miarę biokompatybilności, ponieważ często nie wiąże się z innymi objawami przedmiotowymi [10,20,28,30,33,35,36,49,90 100] czy podmiotowymi [24,26,28,35,36,43,96,98, ], stanowiącymi jej powszechnie akceptowane wskaźniki. Dodatkowo fakt, że barwienie rogówki obserwuje się u znacznego odsetka zdrowych osób nienoszących SK (do 80%) [73 78], a także u zdrowych osób noszących z sukcesem SK [20,79 81], poddaje jeszcze bardziej w wątpliwość ten potencjalny związek. Należy zauważyć, że w piśmiennictwie istnieją niejednoznaczne dane potwierdzające tezę, że barwienie rogówki może stanowić miarę biokompatybilności. Na przykład wyniki jednego z badań, które przemawiało za tym, że bezobjawowe barwienie rogówki stanowi czynnik predykcyjny incydentów naciekania rogówki (ang. corneal infiltrative events, CIE) [109], zostały już sprostowane, gdy w nowym badaniu, prowadzonym według bardziej rygorystycznego protokołu (LASH) przez tego samego autora wykazano, że taki związek nie istnieje [92]. W innym badaniu sugerowano istnienie powiązania pomiędzy barwieniem rogówki a naciekowym zapaleniem rogówki, jednak nie przedstawiono jego potwierdzenia statystycznego [115]. Inne badania dały niespójne wyniki co do tego, czy zakres, głębokość, rodzaj lub lokalizacja barwienia rogówki wiążą się z określonymi objawami [ ]. PATH a biokompatybilność Wysoki poziom hiperfluorescencji obserwuje się około dwie godziny po nałożeniu soczewek kontaktowych wcześniej trzymanych w określonych płynach wielofunkcyjnych [1]. Szereg badaczy sugerował w związku z tym, że to zjawisko (które niektórzy uznają za barwienie rogówki) jest wynikiem niekompatybilności SK z płynami wielofunkcyjnymi i że nie stanowi wyłącznie miary biokompatybilności [2,3], ale może być także czynnikiem predykcyjnym przyszłych zdarzeń [4,5]. Specjaliści chorób oczu powinni pamiętać o tym, że hiperfluorescencja obserwowana po dwóch godzinach u użytkowników płynów wielofunkcyjnych ma charakter przemijający i jej poziom obserwowany w tym arbitralnie ustalonym punkcie w czasie może po prostu odzwierciedlać szybkość uwalniania środka konserwującego z materiału miękkiej soczewki kontaktowej. Pojęcie PATH dotyczy hiperfluorescencji o charakterze przemijającym, która jest również łagodnym zjawiskiem różniącym się pod względem etiologicznym od barwienia rogówki obserwowanego w sytuacjach fizjologicznych i patologicznych [6,7]. Jak to przedstawiono w tabeli 2, PATH nie stanowi miary biokompatybilności [1,34,44,46,47,53,57,60, ] i w znacznej większości badań nie obserwowano istotnego związku pomiędzy PATH a innymi wskaźnikami klinicznymi [34,44,46,47,53,57,60, ].

31 58 / kontaktologia kontaktologia / 59 Tab. 2. Występowanie lub nie powikłań związanych z noszeniem soczewek kontaktowych przez zdrowych użytkowników, którzy stosują wielofunkcyjne płyny do ich pielęgnacji Objawy obiektywne i subiektywne Brak związku Występowanie związku (istotne statystycznie) Objawy obiektywne Nacieki rogówkowe Carnt, 2007(ARVO) 116 ; Carnt, ; Willcox, ; Zigler, Carnt, Mediatory reakcji zapalnej Merchea, Neowaskularyzacja rogówki Zigler, Obrzęk rogówki Zigler, Przekrwienie rąbka rogówki Duench, ; Dumbleton, ; Lipener, ; Maldinado-Codina, ; Diec, Michaud, ; Zigler, Przekrwienie powiek Michaud, Young, Anomalia tarczki Zigler, Young, Barwienie spojówki Maldinado-Codina, 2004 (FL) 120 ; Zigler, 2007 (LG) 118 ; Young, 2009 (znaczące- Young, stopień 3) 122 Infekcje Sweeney, Osady na soczewkach Maldinado-Codina, ; Michaud, ; Zigler, Young, ; Diec, Zwilżalność Maldinado-Codina, Young, Objawy subiektywne Ogólne objawy Dumbleton, ; Garofalo, ; Jones, ; Keir, ; Lipener, ; Martin, ; Paugh, ; Pritchard, ; Riley, ; Situ, ; Willcox, Komfort Cho, ; Dumbleton, ; Jones, ; Lipener, ; Martin, ; Santodomingo-Rubido, Situ, ; Sorbara, ; Tilia, ; Townsend, ; Varikooty, Suchość Dumbleton, ; Lipener, ; Martin, ; Riley, ; Situ, ; Santodomingo-Rubido, Varikooty, Syndrom zbyt długiego noszenia Lebow, 2006; Townsend, 2005 Zamglone widzenie Lipener, 2009 L Bold = publikacje w czasopismach naukowych ARVO = Association for Research in Vision and Ophthalmology; FL = fluoresceina; LG = zieleń lizaminy B Ponad 87% respondentów zgodziło się z poglądem, że więcej niż jeden pomiar jest konieczny, aby ocenić biokompatybilność (wykres 2). Grupa 60,6% respondentów uważa, że integralność komórek rogówki stanowi miarę biokompatybilności. Grupa 75% respondentów, którzy nie uważają, że PATH stanowi miarę biokompatybilności, uważa również, że jej miarą jest integralność komórek rogówki (jednak 62,8% respondentów, którzy uważają, że integralność komórek rogówki stanowi miarę biokompatybilności, nie uważa, aby taką miarę stanowiła PATH). Respondenci wskazywali, że jeśli PATH stanowi miarę biokompatybilności, wówczas płyny z niskim poziomem PATH po dwóch i czterech godzinach powinny wiązać się z mniejszą częstością zapalenia/nacieków rogówki (39,9%), mniejszym działaniem toksycznym na komórki (45,8%) i lepszą integralnością komórek rogówki (60,6%). Wśród tych, którzy uważali, że barwienie rogówki stanowi miarę biokompatybilności, odpowiednio 67,3%, 67,6% i 51,5% uważa również, że miarę tę stanowią również CIE, toksyczne działanie na komórki rogówki i PATH. Specjaliści chorób oczu, którzy uważają, że PATH stanowi miarę biokompatybilności, uważali także, że miarę taką stanowią CS (86,8%), CIE (68,9%), interakcje soczewki z płynem (87,0%) i działanie toksyczne na komórki (73,5%) (zgodność od dość dobrej do umiarkowanej). Jedynie połowa ( 51%) respondentów w badaniu ankietowym uważała, że większość źródeł literaturowych nie przemawia za tym, aby samo barwienie rogówki stanowiło miarę biokompatybilności. Wnioski U pacjentów noszących soczewki kontaktowe często stwierdza się hiperfluorescencję; jednak prowadzone są szeroko zakrojone dyskusje co do tego, co oznacza ten sygnał (barwienie rogówki lub PATH) i czy stanowi on miarę biokompatybilności. Istnieje znaczna ilość danych, które wykazują brak związku pomiędzy barwieniem rogówki lub PATH a biokompatybilnością. Jednak według wyników badania ankietowego znaczny odsetek specjalistów ochrony zdrowia oczu wyraża odmienne przekonanie. Stale poszerzamy naszą wiedzę na temat oka i mechanizmów jego funkcjonowania, przy czym w najlepszym interesie pacjenta jest to, abyśmy opierali nasze decyzje kliniczne na medycynie bazującej na dowodach naukowych. Wszyscy możemy się zgodzić, że barwienie rogówki samo w sobie nie jest miarodajne jego znaczenie zależy od ogólnego obrazu klinicznego u pacjenta, z uwzględnieniem dodatkowych objawów podmiotowych i przedmiotowych, zatem nie należy go rozpatrywać odrębnie od innych czynników. Dziękujemy firmie Bausch+Lomb za umożliwienie przedruku tekstu. Bibliografia znajduje się na naszej stronie internetowej: W badaniach wykazano również, że PATH nie jest wskaźnikiem cytotoksyczności [142] ani uszkodzenia powierzchni rogówki według oceny metodą mikroskopii elektronowej [21, ], przy czym ustalono, że dane z badań cytotoksyczności in vitro wykazują lepszą korelację z objawami podrażnienia niż PATH [146]. Podobnie jak w przypadku barwienia rogówki, w piśmiennictwie znaleziono niejednoznaczne dane przemawiające za tym, że PATH może stanowić miarę biokompatybilności. Jednak w niektórych z tych badań stosowano niewłaściwe metody do pomiaru tego zjawiska. Badania jednej z grup metodą fluorofotometrii sugerowały, że płyny wielofunkcyjne związane z wysokimi poziomami PATH po dwóch godzinach powodują większą dyfuzję fluoresceiny przez rogówkę, w której stwierdza się hiperfluorescencję [ ]. Jednak ta metodologia jest problematyczna, ponieważ w pracach doświadczalnych udowodniono, że uzyskanie dokładnych pomiarów przepuszczalności rogówki tą metodą w oczach wykazujących barwienie rogówki w niektórych regionach stopnia > 1 ( pięć punktowych barwień) nie jest możliwe ze względu na wpływ zaburzający pomiary fluorymetryczne [150]. W kilku badaniach stwierdzono związek pomiędzy PATH a objawami przedmiotowymi i podmiotowymi i/lub miarami toksyczności [5,55, ], jednak zespoły, które przeprowadziły te badania, albo opublikowały również podobne badania niewykazujące związku (ogółem lub w stopniach istotnych klinicznie) [56,122], albo wykonały ponowną analizę pierwotnych danych wykazującą, że PATH nie jest czynnikiem przyczynowym powikłań SK (np. CIE) [116,117]. Wyniki ogólnoświatowego badania ankietowego: jakie poglądy mają specjaliści Ostatnio przeprowadzono ogólnoświatowe, internetowe badanie ankietowe w celu ustalenia, jaki odsetek specjalistów ochrony zdrowia oczu uważa, że PATH to objaw niekompatybilności soczewek kontaktowych z płynami wielofunkcyjnymi, i oceny poziomu wiedzy dotyczącej biokompatybilności. Chociaż uważam, a pogląd ten podziela wielu z moich współpracowników, że PATH nie oznacza procesu patologicznego, wydaje się, że liczni specjaliści dalej są zwolennikami poglądu, że jest to objaw niekompatybilności SK z płynami wielofunkcyjnymi. Oto kilka dodatkowych wyników badania ankietowego: Wykres 2. Liczba pomiarów potrzebna według ankietowanych do oceny biokompatybilności *4,9% wszystkich ankietowanych wybrało opcję nie rozumiem, czym jest biokompatybilność, ale 0,8% z nich zdecydowało się na określenie liczby pomiarów koniecznych do oceny biokompatybilności.

32 60 / kontaktologia marketing / Kontaktologia: nowe produkty i wydarzenia Zwycięska jedenastka z soczewkami Air Optix Już od lutego rusza wielka promocja miesięcznych soczewek kontaktowych z rodziny Air Optix pod hasłem Zwycięska jedenastka. Nie tylko na boisku piłkarskim, ale również przy aktywnym trybie życia soczewki kontaktowe są idealnym rozwiązaniem do stosowania na co dzień. Jest to również szansa dla salonów optycznych na kompletną oraz atrakcyjną ofertę dla konsumentów. Czekają atrakcyjne nagrody! Dla konsumentów: w salonie dodatek do zakupu soczewek kontaktowych z rodziny Air Optix oraz szansa na wygranie co miesiąc 11 nagród (ipada 2 oraz 10 voucherów do Decathlonu). Promocja będzie trwała przez trzy miesiące od początku lutego do końca kwietnia i będzie silnie wspierana kampanią w mediach. Więcej szczegółów u Przedstawicieli Regionalnych oraz na stronie: informacja własna CIBA VISION Nowa soczewka GP na rynku Firma Expert Krak Sp. z o.o. wprowadza nową wysoko gazoprzepuszczalną specjalistyczną soczewkę kontaktową do korekcji stożka rogówki, Wöhlk Conflex Air 100 UV Keratoconus. Jest to roczna, silnie asferyczna twarda soczewka z kompletnym filtrem UVA i UVB, o wartości Dk: 100 x Producent uzyskał najwyższą jakość powierzchni dzięki ultraprecyzyjnej technologii produkcji wykorzystującej nanokształtowe tokarki diamentowe, dodatkowa plazmowa obróbka zapewnia lepszą zwilżalność materiału. Brak odbić i zniekształceń gwarantuje zawsze wysoką jakość widzenia. Zakres soczewki rozciąga się od -25 dpt do +25 dpt, BC 5,5 8,5 (co 0,05), DIA 8,8 10,30 (co 0,50). informacja własna Expert Krak Od stycznia 2012 roku na rynku polskim dostępna jest nowa toryczna soczewka jednodniowa 1 Day Acuvue Moist for Astigmatism. Dzięki konstrukcji Projekt Przyspieszonej Stabilizacji (ASD), soczewka 1 Day Acuvue Moist for Astigmatism gwarantuje wyjątkowo wyraźne i stabilne widzenie, a także wygodę jednodniowej soczewki, niezależnie od tego, jaki tryb życia prowadzi pacjent 1. Unikalna technologia Lacreon zamyka w materiale soczewki intensywnie nawilżający składnik, który pozostaje w nim w 100% nawet pod koniec dnia 2, kiedy oczy są zmęczone i najbardziej potrzebują nawilżenia. W ten sposób użytkownicy odczuwają komfort, którego nie zmniejszy nawet częste mruganie. Soczewka 1 Day Acuvue Moist for Astigmatism posiada najszerszy na rynku 3 zakres parametrów wśród dostępnych torycznych soczewek jednodniowych. Wybór z oferowanych 1528 parametrów pozwoli dopasować soczewkę bardziej precyzyjnie i większej liczbie pacjentów. 47% osób posiadających wadę wzroku ma astygmatyzm o cylindrze nie mniejszym niż -0,75D przynajmniej w jednym oku 4, zatem można im teraz zaoferować wyraźne i stabilne widzenie dzięki nowej torycznej soczewce jednodniowej 1 Day Acuvue Moist for Astigmatism. informacja własna Johnson & Johnson Foto: Johnson & Johnson Jednodniowa soczewka toryczna Johnson&Johnson 1.Dane JJVC Sulley A and Meyer J. Two unique technologies in a new daily lens for astigmatism. Optician 2010;239: Dane firmy JJVC w oparciu o parametry dostępnych w sprzedaży produktów, kwiecień 2011; zakres parametrów 1 DAY ACUVUE MOIST for ASTIGMATISM 2,8 razy szerszy niż najbliższego konkurenta soczewki CIBA FOCUS DAILIES All Day Comfort Toric. 4. Badanie przeprowadzone na grupie osób w wieku od 8 do 70 lat. Dane uzyskane przez brytyjską firmę handlową. 1 DAY ACUVUE MOIST for ASTIGMATISM, LACREON jest zastrzeżonym znakiem towarowym firmy Johnson & Johnson Poland Sp. z o.o. Johnson & Johnson Vision Care jest częścią Johnson & Johnson Poland Sp. z.o.o. Johnson & Johnson Poland Sp. z o.o Już wkrótce kolejna edycja Eye Health Advisor W tym roku kolejna, piąta już edycja sympozjum kontaktologicznego Eye Health Advisor, organizowanego przez firmę Johnson & Johnson, odbędzie się w dniach 31 marca 1 kwietnia. Miejsce sympozjum to Warszawa, hotel Marriott. Rejestracja przez stronę internetową rozpoczęła się 1 lutego. Wśród wykładowców znajdą się takie sławy kontaktologii, jak m.in. dr Jeff Walline z USA, prof. Lyndon Jones z Kanady, dr Philip Morgan z Wielkiej Brytanii czy prof. Christina N. Grupcheva z Bułgarii. Poruszą oni m.in. temat promieniowania UV, najnowszych konstrukcji soczewek torycznych, kontroli krótkowzroczności, użytkowania soczewek przez dzieci i młodzież czy zespołu suchego oka. Program sympozjum zapowiada się więc jak zwykle ciekawie, warto pospieszyć się z rejestracją! źródło: Johnson & Johnson Konferencja BCLA w maju w Birmingham 36. edycja konferencji British Contact Lens Association odbędzie się w dniach maja, tym razem w centrum konferencyjnym ICC w Birmingham. Rejestracja jest już otwarta na stronie a ci specjaliści, którzy zarejestrują się do 9 marca (członkowie BCLA lub nie), otrzymają specjalny rabat na konferencję. Cztery dni wykładów, prezentacji i warsztatów na tematy kontaktologiczne i wszelkie powiązane z widzeniem, cenieni wykładowcy i ciekawe wyniki badań: tego wszystkiego będzie można doświadczyć na konferencji BCLA. Przyjeżdżają tu nie tylko specjaliści kontaktolodzy z wielu krajów, ale i optometryści, okuliści oraz studenci optometrii, aby zapoznać się z najnowszą wiedzą kontaktologiczną na topowym poziomie. Tematyka wykładów i prezentacji jest na tyle zróżnicowana, że każdy znajdzie coś interesującego i pomocnego dla swojej praktyki. Jak zwykle dodatkowe wyniki badań i prezentacje przypadków będą pokazywane na posterach. A wśród wykładowców znajdą się tak znane nazwiska, jak dr Philip Morgan, dr Jeffrey Walline, prof. Brien Holden, prof. Nathan Efron, prof. Lyndon Jones, prof. Bruce Evans i wielu, wielu innych, znanych również i z naszych łamów. Konferencji towarzyszyć będzie wystawa firm kontaktologicznych, które przedstawiać będą swoje najnowsze produkty. Warto choć raz wybrać się na konferencję BCLA i skorzystać z tego ogromu wiedzy, która jest tam prezentowana. źródło: BCLA Foto: BCLA Zapewnij konsumentom kompletną i pełną ofertę oraz atrakcyjne nagrody! Skorzystaj z silnego wsparcia reklamowego dla soczewek kontaktowych AIR OPTIX Regulamin konkursu jest dostępny na stronie AIR OPTIX jest znakiem towarowym, logo CIBA VISION jest zastrzeżonym znakiem towarowym firmy Novartis AG CV/HW/AIRG/PA/ /PL

33 62 / marketing marketing / 63 Telefon narzędziem pracy salonu optycznego W numerze 5/2011 Optyki, wspólnie z wykładowcami SGH, rozpoczęliśmy cykl poświęcony tematyce biznesowej pod patronatem Academy for Eyecare Excellence firmy CIBA VISION. Cykl ten bazuje na wspólnym przedsięwzięciu firmy CIBA VISION oraz Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, jakim jest program szkoleniowy MBA z zakresu doskonalenia kompetencji menedżerskich, skierowany do właścicieli i pracowników salonów optycznych i gabinetów okulistycznych. Celem programu jest wzmocnienie kompetencji uczestników w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem i dostarczenie im dodatkowej wiedzy w obszarze strategii i finansów. Program składa się z siedmiu modułów szkoleniowych, obejmujących podstawowe zagadnienia z zakresu zarządzania, m.in. budowanie zespołu, marketing strategiczny i marketing relacji, finanse przedsiębiorstw, budowanie lojalności klienta. Tematyka naszego cyklu krąży wokół tych właśnie kwestii. Foropter, rzutnik testów, skiaskop, oftalmoskop i telefon Doprawdy trudno powiedzieć, które z tych urządzeń jest w funkcjonowaniu salonu optycznego ważniejsze. Z pewnością okuliści, optycy i optometryści mogliby się oburzyć już z powodu samego zestawienia tych urządzeń ze sobą. Będą musieli jednak przyznać nam rację, bo aby praktyka mogła być realizowana (czyli żeby unity okulistyczne poszły w ruch), potrzebny jest także klient. A ten z kolei nad wyraz często korzysta z telefonu. Każdy z wymienionych aparatów realizuje po prostu inne cele i jest firmie równie potrzebny. Podobnie, teoretycznie rozważając, jak łatwo sobie wyobrazić zakład zajmujący się tylko badaniem wzroku, bez pozyskiwania klientów, tak samo można sobie wyobrazić samo pozyskiwanie klientów, bez posiadania urządzeń optycznych, a prace te zlecać komuś innemu. O ile jednak wiele czasu poświęca się nauce, jak używać unitów czy lampy szczelinowej, o tyle o użytkowaniu (a nie tylko obsłudze) telefonu wiadomo niewiele. A to bardzo ważny element każdego biznesu, choć często traktowany wyłącznie jako przeszkadzacz. Niesłusznie. Telefon służy przecież nie tylko umawianiu wizyt, odpowiadaniu na pytania o godziny otwarcia salonu czy cenę usług, ale także promocji produktów i, przynajmniej częściowo i pośrednio, sprzedaży. Umiejętnie wykorzystany stanowi niesamowite narzędzie w walce rynkowej. Z co najmniej kilku ważnych powodów. Nawiązanie kontaktu Czyli zwykle po prostu odebranie telefonu. Choć jest formą pasywną marketingu, generuje sytuacje, w których pracownik wchodzi w bezpośrednią interakcję z klientem. To nie jest częste zjawisko i zwykle nie tak łatwe do wywołania. A tu proszę, potencjalny klient sam nalega na kontakt. Ale nie tylko dlatego rozmowa przez telefon jest taka ważna. Wymaga także natychmiastowej reakcji, przebiega w czasie rzeczywistym, jest bezpośrednia i osobista, a poza tym nie można zająć się nią w innym czasie, jak to jest np. z mailem czy notatką. Tymczasem bywa, że dzwonek tylko przeszkadza personelowi, który jeśli już podniesie słuchawkę, to jak najszybciej stara się zakończyć dopiero co rozpoczętą rozmowę, nie budując pozytywnego wizerunku salonu i nie potrafiąc, a nawet nie próbując, przekazać odpowiednich informacji. Nie tylko więc nie są wykorzystywane możliwości, które to urządzenie ze sobą niesie, ale dodatkowo niszczona jest wartość rozmowy, Dr MIKOŁAJ PINDELSKI, dr RAFAŁ MRÓWKA a nawet staje się dla biznesu ujemna, grzebiąc nie tylko pojedynczy kontakt, ale także cały wizerunek. Proste zasady, byle konsekwentne Tymczasem zasady rozmowy telefonicznej są relatywnie proste, a jedynym problemem jest ich konsekwentne stosowanie. Po pierwsze więc, nie każmy czekać dzwoniącemu dłużej niż trzy, cztery dzwonki, po których czas wydaje mu się płynąć znacznie wolniej, co może go zacząć irytować. Z drugiej strony, nie należy też odbierać natychmiast, warto dać chwilę, żeby klient nie czuł się zaskoczony nadspodziewanie szybkim rozpoczęciem rozmowy. To pomoże nie tylko dzwoniącemu ułożyć sobie w myślach, po co dzwoni i o czym chce rozmawiać, ale także temu, co odbiera telefon, da możliwość przygotowania się na spokojną rozmowę. Może się również zdarzyć, że pracownicy są właśnie zajęci obsługą klientów w salonie. Jeśli faktycznie nie jest możliwe prowadzenie rozmowy tu i teraz, należy telefon odebrać, zapisać numer dzwoniącego i oddzwonić później. Alternatywą jest zapytanie prośba do właśnie obsługiwanego klienta, czy nie będzie miał(a) nic przeciwko temu, byśmy teraz przeprowadzili krótką rozmowę telefoniczną. To jednak sposób bardziej ryzykowny, ponieważ nie wiadomo, jak się ona potoczy i czy możliwe będzie jej sprawne zakończenie. Po drugie, pamiętajmy o uśmiechu zarówno wewnętrznym, jak i faktycznym. W wielu poradnikach publikowanych na całym świecie podnoszona jest ta kwestia, która przekłada się na sympatyczniejsze brzmienie głosu, wyraźnie słyszalne zadowolenie i w efekcie lepsze nastawienie obu stron do siebie. To nie żaden mit, tylko fakt. Zwykły uśmiech do klienta, którego przecież nie widać, znacząco poprawia wyniki rozmów telefonicznych! Nie można go więc bagatelizować. Po trzecie, należy przedstawić reprezentowany salon i już w pierwszym zdaniu podać jego nazwę. Warto również przedstawić imieniem i nazwiskiem siebie. To nie tylko wpływa na ograniczenie anonimowości rozmówców, ale także daje sygnał klientowi, że dodzwonił się dokładnie tam, gdzie chciał. Choć nie ma jednoznacznie dobrze brzmiącego zdania otwarcia rozmowy, to jednak warto stosować pytania otwarte w stylu: W czym mogę pomóc?. Może nie jest ono najlepsze, ale bez wątpienia pozwala na sporą dowolność w odpowiedzi, a także ogranicza możliwość odpowiedzi negatywnej, niekorzystnej dla salonu optycznego, oraz prostego tak lub nie. Pytania otwarte zaczynają się od zaimków: co?, gdzie?, kiedy?, dlaczego?, jak?, kto?, który? i pomagają przenieść inicjatywę i aktywność na stronę klienta. Szczególnie więc, jeśli rozmowy telefoniczne nie są naszą najmocniejszą stroną, pomocne okażą się właśnie pytania otwarte. Pytania zamknięte pomagają natomiast w podjęciu decyzji. Woli Pani soczewki jednodniowe czy miesięczne? takie pytanie zbliża do podjęcia decyzji o zakupie. Jednak stosowane na początku rozmowy tworzą wrażenie instrumentalnego traktowania klienta/pacjenta i zwykle nie robią najlepszego wrażenia. Cel rozmowy Każda rozmowa stwarza szereg możliwości związanych z budowaniem więzi z rozmówcą, z pozyskaniem wielu cennych informacji i wreszcie ze stworzeniem płaszczyzny do dokonania zakupu usług i produktów. Dzwoniąc po to, by umówić wizytę, klient/pacjent tworzy środowisko do zadania mu kilku (choć trzeba pilnować, by niezbyt wielu) pytań zamkniętych o to, kiedy ostatnio badał oczy, czy już odwiedzał ten konkretny salon, jeśli nie, to jaki inny, czy nosi przepisane soczewki i okulary oraz czy jest mu potrzebna jakakolwiek pomoc z tym związana. To także dobry moment na ustalenie, skąd dowiedział się o naszej praktyce. Informacja taka pomoże w ocenie skuteczności działań marketingowych i public relations. Jeśli pacjent chce, lub został przekonany, by umówić się na wizytę, można dokonać wstępnego rozpoznania, jakiego rodzaju badania oczekuje, w jakim celu, czy od ostatniego badania coś się zmieniło, czy nosi soczewki, czy okulary, itd. Można też określić, czy pacjent jest uprawniony do badania w ramach NFZ i przekazać mu informacje odnośnie kryteriów kwalifikujących. Kolejnym etapem jest ustalenie odpowiadającego obu stronom terminu wizyty i tu mogą pomóc pytania zamknięte. To z ich pomocą można narzucić wybór jednego spośród dogodnych zakładowi terminów. Gdyby to druga strona podała godzinę i dzień, które nie są dostępne, mogłaby się poczuć zawiedziona i istnieje spora obawa, że skorzysta z usług innego zakładu. A tego przecież chcemy uniknąć. Trudne pytania Jednym z trudniejszych pytań, jakie można usłyszeć podczas standardowej rozmowy telefonicznej z pacjentami, jest pytanie o cenę. Szczególnie, jeśli dotyczy ono ceny za soczewki kontaktowe. Nie tylko można wtedy zrazić dzwoniącego, ale również wprowadzić go w błąd. Poza przypadkami, że coś jest faktycznie najtańsze w okolicy lub w ogóle za darmo, należy przede wszystkim przedstawić korzyści, a w drugiej kolejności cenę. Klienci bardzo lubią to pytanie, gdyż do niewymiernych kwestii, które trudno ze sobą porównać (jak np. jakość badania, jego rzetelność czy trafność w doborze soczewek kontaktowych), mogą dzięki cenie podejść w prosty, łatwy do porównania sposób. Niby racjonalnie podejmują decyzję, ale w wielu przypadkach niskie na początku ceny okazują się bardzo wysokie na końcu. Należy pamiętać, iż naszym celem podczas rozmowy telefonicznej jest zaproszenie pacjenta na badanie, umówienie wizyty lub udzielenie odpowiedzi na pytania i rozwianie wątpliwości, a nie sprzedaż przez telefon. Korzystne jest więc podanie przede wszystkim informacji o tym, dlaczego warto skorzystać z usługi właśnie w tym salonie i czym się on różni od konkurencji. Tak opakowana cena wyda się znacznie łatwiejsza do przyjęcia nawet gdy będzie wyższa niż w innych placówkach. Celem rozmowy telefonicznej jest stworzenie lub podniesienie wartości badania, opraw, soczewek kontaktowych i szeregu innych produktów i usług. Każdy kontakt telefoniczny nadchodzący ze strony klienta czy pacjenta stwarza taką właśnie możliwość. Nierozwagą i lekkomyślnością byłoby więc niewykorzystanie takiej sposobności przez lenistwo, brak umiejętności prowadzenia rozmowy czy zwyczajną wobec niej obojętność. O Autorach: Dr Mikołaj Pindelski kierownik podyplomowych studiów Zarządzania Sprzedażą oraz Zarządzania Produktami i Usługami w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. W IMMOQEE jest partnerem oraz ekspertem w projektach tworzenia i zarządzania realizacją strategii organizacji, rozwijania kompetencji pracowników oraz tworzenia i realizacji strategii sprzedaży. Trener podczas licznych szkoleń związanych z tą tematyką. Kontakt: mikolaj.pindelski@sgh.waw.pl Dr Rafał Mrówka kierownik podyplomowych studiów Public Relations i Strategicznego Komunikowania w Firmach w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. W IMMOQEE jest partnerem oraz ekspertem w projektach związanych z komunikacją, PR, zarządzaniem ludźmi, badaniami opinii pracowniczych. Kontakt: rafal.mrowka@sgh.waw.pl

34 64 / wydarzenia Rok seniorów Rok 2012 ogłoszony został Europejskim Rokiem Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej. 10 lat temu opracowany został przez Organizację Narodów Zjednoczonych międzynarodowy plan działania w kwestii starzenia się społeczeństw, a inicjatywa Unii Europejskiej stanowi reakcję na temat tego niewątpliwie wielkiego wyzwania, jakim jest starzenie się społeczeństw. Ten rok będzie więc okazją do tego, by uświadomić sobie, że w Europie żyjemy dziś dłużej i że cieszymy się dobrym zdrowiem dłużej niż kiedykolwiek wcześniej, oraz by bliżej przyjrzeć się możliwościom, jakie z tego wynikają. Dla pokolenia wyżu demograficznego i pokoleń wkraczających obecnie w wiek dojrzały, aktywne starzenie się oznacza: możliwość przedłużenia aktywności zawodowej i dzielenia się swoim doświadczeniem, przedłużenie aktywnego udziału w życiu społecznym, więcej czasu na to, by cieszyć się dobrym zdrowiem i realizować swoje marzenia. Niezwykle istotne jest również utrzymanie solidarności międzypokoleniowej w społeczeństwach, w których liczba osób starszych szybko wzrasta nie mogą się oni czuć wykluczeni czy lekceważeni. Coraz częściej ludzie przechodzą na emeryturę w dobrym zdrowiu, dlatego należy tę ich aktywność i doświadczenie wykorzystać w społeczeństwie. Politycy i inne zainteresowane strony powinni poświęcić wiele wysiłku temu, by osobom starszym zapewnić warunki sprzyjające ich aktywności, 0 17 lat lat 45 59/64 lat 60 lat i więcej /65 lat i więcej Wyk. 1. Ludność według ekonomicznych grup wieku w wybranych latach źródło: GUS Grupy wieku Polska Ogółem 38157, , , , , , , , ,8 7337,1 7107,5 6918,0 6959,4 6816,5 6252,6 5632, / , , , , , , , , , , , , , , , , / ,1 9300,7 9276,8 8712,7 8430,6 8802,4 9630,2 9905,1 60+/ ,2 6186,3 6413,9 7380,3 8367,9 8996,7 9289,1 9621,7 Miasta Razem 23423, , , , , , , , ,1 4055,2 3945,9 3903,7 3974,6 3897,7 3577,6 3234, / , , , , , , , , ,8 9342,6 9269,5 8954,3 8294,2 7463,6 6711,3 6266, / ,3 5972,3 5850,4 5237,1 4936,2 5186,9 5707,6 5818,8 60+/ ,5 3886,9 4079,7 4802,7 5444,7 5750,8 5803,1 5895,3 Wieś Razem 14733, , , , , , , , ,7 3281,9 3161,6 3014,3 2984,8 2918,7 2675,0 2398, / ,9 9269,1 9450,6 9526,4 9272,2 8974,4 8835,5 8653, ,1 5940,7 6024,2 6050,8 5777,8 5358,9 4912,8 4567, / ,8 3328,4 3426,4 3475,6 3494,4 3615,5 3922,6 4086,3 60+/ ,7 2299,4 2334,2 2577,7 2923,2 3245,9 3486,1 3726,3 Tab. 1. Prognoza liczby ludności według ekonomicznych grup wieku w wybranych latach (w tys.) źródło: GUS aby jak najdłużej mogły one być niezależne i samodzielne. W tym celu w Europie podejmowane będą działania w dziedzinie polityki zatrudnienia, opieki zdrowotnej, usług społecznych, programów szkolenia dorosłych, wolontariatu, dostępu do mieszkań, technologii informacyjnych i transportu. Obchody Europejskiego Roku Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej mają zachęcić władze i inne zainteresowane podmioty do wyznaczania własnych celów i podejmowania konkretnych kroków w ramach ich realizacji. W Polsce, jak wiadomo do tej pory, nie będzie się wiele działo ze strony odpowiedzialnych urzędów i instytucji. Wszelkie inicjatywy, jeśli się pojawią, będą raczej obywatelskimi przedsięwzięciami. Na przykład w maju 2012 roku odbędą się w kilku miejscach w Polsce (m.in. Warszawa, Rzeszów, Opole, Kozienice) pikniki rekreacyjne dla seniorów, organizowane od kilku już lat co roku przez Europejskie Stowarzyszenie Aktywności Ruchowej 50+ wraz z Akademią Wychowania Fizycznego w Warszawie. Będą to wydarzenia promujące fizyczną aktywność seniorów i integrujące lokalne społeczności. Co zaś oznaczać może rok seniora dla naszej branży? Europejska Rada Optometrii i Optyki, zwracając uwagę swoich członków na tę inicjatywę, ocenia to przedsięwzięcie jako dobrą sposobność do rozpowszechniania wśród lokalnych społeczności informacji na temat dobrego widzenia w wieku dojrzałym. Choroby oczu związane z wiekiem, prezbiopia, słabe widzenie, kłopoty z widzeniem o zmierzchu i z oślepiającym blaskiem to wszystko stwarza możliwości uświadamiania naszych starszych klientów i oferowania im takich rozwiązań optycznych, które pomogą odzyskać komfort widzenia. Opr. M.L. źródło: Więcej widzieć, lepiej żyć.

35 66 / targi wydarzenia / 67 Foto: Mido Foto: GHM Dobre nastroje po Opti 12 W połowie stycznia odbyła się kolejna edycja targów Opti w Monachium, dynamiczna i udana. Na targi przyjechały 23 tysiące specjalistów z 27 krajów, aby oglądać nowe produkty 460 wystawców (statystyki porównywalne z ubiegłorocznymi). Cztery targowe pawilony Nowych Terenów Targowych tętniły życiem, co jest najlepszym dowodem na to, że rynek optyczny ma się nieźle, co oczywiście dobrze rokuje na nowy rok. Prawie 90% gości ankietowanych na Opti oceniło targi jako dobre lub bardzo dobre, doceniając zwłaszcza szerokie spektrum prezentowanych produktów. W Monachium każdy sektor przemysłu optycznego jest dobrze reprezentowany: okularowy, soczewkowy, kontaktologiczny, sprzętowy, itp. Szczególnie atrakcyjnie przedstawiała się oferta okularów przeciwsłonecznych, które u progu sezonu wiosenno-letniego prezentowało wiele firm, także tych przybyłych z daleka, np. z Japonii czy USA. Wystawcy poddani ankiecie wyrazili zadowolenie z udziału w targach, ciesząc się z większej liczby zamówień niż rok wcześniej i z doskonałej atmosfery. Jednocześnie wszyscy uczestnicy targów doceniają coraz istotniejszy z roku na rok międzynarodowy aspekt Opti, jak również dodatkowe atrakcje, typu Forum czy wzorcowy projekt salonu optycznego. Kolejna edycja Opti w przyszłym roku, w dniach od 25 do 27 stycznia 2013 roku. Foto: Mido A co na Mido? Opr. M.L. Niebawem kolejne ważne targi dla rynku optycznego Mido. W tym roku odbędą się one w dniach marca, a więc będzie to konfiguracja niedziela wtorek. Miejsce to samo, czyli mediolańskie centrum wystawowe Fiera Milano. W niedzielę i poniedziałek targi będą otwarte od 9:00 do 19:00, zaś we wtorek do 18:00. Jak zawsze na Mido główną rolę odgrywać będzie wzornictwo okularowe i dlatego organizatorzy wielkie znaczenie przywiązują do sektora Mido Design Lab. Jednak również sektor Mido Tech cieszy się powodzeniem zwiedzających w tym roku znajdzie się w nim aż 150 firm, pokazujących swoje nowości w sprzęcie, narzędziach, technologiach. Organizatorzy skoncentrowali się mocno na portalu internetowym mido365. com, aby uczynić z niego główną platformę informacyjną na temat targów i w ogóle przemysłu optycznego. Opr. M.L. Foto: GHM Spotkanie noworoczne w KRIO 25 stycznia 2012 roku Krajowa Rzemieślnicza Izba Optyczna zorganizowała w swojej siedzibie w Warszawie, ul. Przy Agorze 28, spotkanie noworoczne branży optycznej. Prezes Krajowej Rzemieślniczej Izby Optycznej Jan Witkowski zaprosił na nie przedstawicieli cechów, firm (m.in. CIBA Vision, Essilor, Hoya Lens Poland, MTP), instytucji (środowisko naukowe reprezentował prof. Marek Kowalczyk, Uniwersytet Warszawski) i mediów (branżowy dwumiesięcznik Optyka, kurier Oko ), działających na polskim rynku optycznym. Spotkanie to było okazją do środowiskowej dyskusji na temat dotychczasowych i przyszłych działań KRIO oraz sytuacji polskiego rynku optycznego. Zastanawialiśmy się wspólnie nad celami, które powinno teraz postawić przed sobą KRIO, a dotyczącymi szczególnie edukacji klienta bezpośredniego i wizerunku KRIO w społeczeństwie. Redakcja Optyki, jako prezent dla KRIO na XV-lecie jej istnienia, podarowała na ręce Prezesa Zarządu Jana Witkowskiego album ze zdjęciami ze swojego archiwum, które dokumentują dokonania Krajowej Rzemieślniczej Izby Optycznej przez ponad dekadę jej działalności. Opr. M.L. Foto: FoTomasMedia.pl Kalendarium targowe Nadchodzące targi optyczne na świecie data nazwa strona www miejsce Expooptica Madryt, Hiszpania China International Optics Fair Szanghaj, Chiny Opta Brno, Czechy Mido Mediolan, Włochy International Vision Expo East Nowy Jork, USA Belarus Medica Mińsk, Białoruś Nadchodzące giełdy i imprezy optyczne w Polsce data nazwa strona www miejsce giełda optyczna Sosnowiec Poznański Salon Optyczny Poznań, MTP Sympozjum Eye Health Advisor Warszawa giełda optyczna Warszawa Krakowska Wiosna Optyczna Kraków Uwaga: Od stycznia 2012 roku uległo zmianie miejsce giełd w Warszawie. Odbywają się one w Zespole Szkół Spożywczo-Gastronomicznych przy ul. Komorskiej 17/23. Giełdy w Sosnowcu odbywają się nadal w hotelu Aria przy ul. Kresowej 5/7.

36 aktualności 68 / aktualności / 69 Optifog innowacyjne rozwiązanie dla okularników Firma Essilor wprowadziła na polski rynek soczewki okularowe, które nie zaparowują Optifog. Wystarczy nanieść na soczewki kroplę płynu Optifog Activator, który aktywuje właściwości przeciwdziałające zaparowywaniu soczewek. Klient otrzymuje płyn w komplecie z soczewkami. Jedna kropla rozprowadzona na powierzchni soczewki wystarcza na cały tydzień przy prawidłowym użytkowaniu. Jak bardzo zmiany temperatury i wilgotności powietrza mogą utrudniać życie, osoby noszące okulary wiedzą wyjątkowo dobrze. Wystarczy wsiąść zimą do autobusu czy opuścić latem klimatyzowane miejsce, a soczewki okularów natychmiast zaparowują. Szczególnie mocno ten dyskomfort odczuwalny jest zimą. Para na okularach bardzo utrudnia poruszanie się, wykonywanie podstawowych czynności, ogranicza także bezpieczne prowadzenie samochodu. Soczewki Optifog zdecydowanie poprawiają więc komfort widzenia i jakość życia osób noszących okulary. Dostępne są w trzech wersjach: przejrzyste, przeciwsłoneczne i fotochromowe. We wrześniu 2011 roku soczewki Optifog otrzymały nagrodę Silmo d Or na międzynarodowych targach optycznych w Paryżu. informacja własna Essilor Już wiosną DAPP Optic SQL Lite Firma DAPP Ecoservice, producent oprogramowania DAPP Optic, kończy prace nad nowym produktem, który od wiosny tego roku uzupeł- ni ofertę handlową. Nowy system komputerowy o nazwie DAPP Optic SQL Lite dedykowany jest zakładom optycznym ceniącym sobie prostotę oraz elastyczność. Obok maksymalnie uproszczonej obsługi, głównym założeniem tego produktu będzie szybkość działania z możliwością pracy wielooddziałowej oraz przez Internet. Producent zapowiada wykorzystanie wielu nowinek technologicznych. Wydanie nowego oprogramowania nie powoduje zaprzestania rozwoju poprzedniego systemu DAPP Optic. Nowy produkt będzie docelowo uzupełnieniem oferty dla salonów, które nie potrzebują tak mocno rozbudowanej sfery finansowo-magazynowo- -handlowej, jak ma to miejsce w DAPP Optic. Premiera nowego produktu planowana jest na wiosnę tego roku. W pierwszym okresie sprzedaży mogą pojawić się atrakcyjne promocje. Dodatkowo firma informuje, iż ostatnio została wydana wersja 3.8 dostępnego od dłuższego czasu na rynku systemu DAPP Optic. Wersja 3.8 została opatrzona dużą ilością zmian. Szczegółowy opis wprowadzonych modyfikacji klienci mogą odnaleźć na forum.dapp.pl lub na swoim profilu klienta na stronie dapp.pl. informacja własna DAPP Ecoservice Nowy dystrybutor marek Viva Group Od 1 stycznia 2012 roku wyłącznym dystrybutorem marek Viva Group (GUESS, Guess by Marciano, GANT, Harley Davidson, Skechers) w Polsce jest United Vision Sp. z o.o. informacja własna United Vision Ulepszony sklep on-line Firma Jai Kudo wprowadziła nowe udogodnienia w systemie zamawiania soczewek przez sklep on-line. Główną zmianą jest możliwość zamawiania soczewek progresywnych z optymalizacją oraz szybszy mechanizm składania zamówień na soczewki jednoogniskowe. Wprowadzone zmiany i odświeżona szata graficzna pozwalają w łatwy i wygodny sposób składać zamówienia przez 24 godziny w dowolnym miejscu i czasie. Ponadto każde zamówienie złożone na stronie premiowane jest dodatkowym rabatem o szczegóły pytaj w Dziale Sprzedaży. informacja własna Jai Kudo S trategiczne zmiany w ofercie dostaw Jai Kudo Od 1 lutego 2012 roku firma Jai Kudo wprowadza nowe rozwiązania w ofercie dostaw produktów. Najważniejszą i najbardziej korzystna zmianą dla klientów jest obniżka cen przesyłek kurierskich o szczegóły należy pytać w Dziale Sprzedaży. Aktualnie Jai Kudo dostarcza paczki do zakładów optycznych za pośrednictwem firm kurierskich i Poczty Polskiej. Zamówienia na soczewki magazynowe złożone do godziny 17:10 (wysyłka kurierem) oraz do godziny 15:00 (wysyłka Pocztą) dostarczane są w ciągu 24 godzin. informacja własna Jai Kudo Serwis zdrowewidzenie.pl wszystko o zdrowych oczach i dobrym widzeniu W grudniu 2011 roku ruszył konsumencki serwis internetowy branży optycznej zdrowewidzenie.pl. Celem tego serwisu jest szeroko pojęta edukacja dotycząca wzroku i jego ochrony. Wszyscy, których interesuje ta tematyka, znajdą tu wiele informacji dotyczących budowy układu wzrokowego, jego funkcjonowania i ewentualnych zaburzeń. Każdy z użytkowników znajdzie tu również wskazówkę, gdzie warto się udać w celu uzyskania jak najwyższej jakości porady i serwisu w tym zakresie. informacja własna zdrowewidzenie.pl Nowe katalogi Rako Optyk Serwis Firma Rako Optyk Serwis od lutego 2012 roku rozpoczyna dystrybucję nowego katalogu z soczewkami recepturowymi. Serdecznie namawiamy do zapoznania się z jego asortymentem. W katalogu znajduje się m.in. bardzo bogata oferta soczewek progresywnych w niezwykle atrakcyjnych cenach. W związku z Nowym Rokiem wprowadzamy także nowe ceny na soczewki magazynowe. Dla łowców okazji polecamy naszą ofertę wyprzedażową znane i lubiane soczewki w cenach, jakich jeszcze nie było do wyczerpania zapasów magazynowych. Ponadto z przyjemnością informujemy, że nasze najnowsze kolekcje opraw: Kenchi, Magnetic, Cleo, Fado i Picollo cieszą się ogromnym zainteresowaniem klientów. Wkrótce powinien do Państwa dotrzeć nowy Katalog opraw 2012/13. Firma Rako zachęca do kontaktu z regionalnymi kierownikami sprzedaży w celu prezentacji oferty. informacja własna Rako Optyk Serwis Armani zmienia portfolio Od stycznia 2013 roku kolekcje okularowe Armani znajdą się w portfolio Luxottica Group. Grupa Armani już raz współpracowała z Luxotticą, w 1988 roku. Potem przeszła do Safilo i tam pozostanie jeszcze przez cały 2012 rok. Nowa licencja z Luxotticą będzie obowiązywać od 2013 roku na 10 lat i obejmować ma design, produkcję i światową dystrybucję kolekcji okularowych pod markami Giorgio Armani, Emporio Armani i A/X. Armani Group jest jednym z najbardziej wpływowych i prestiżowych domów mody, a jednocześnie marką funkcjonującą praktycznie w każdej branży, odzieży, kosmetyków i akcesoriów. źródło: Vision Monday Polaroid teraz w Safilo Bardzo znana marka okularów polaryzacyjnych, Polaroid, znajdzie się w portfolio Safilo Group cały proces zakupu ma zostać sfinalizowany w pierwszym kwartale 2012 roku. Safilo przyjęło strategię budowania mocnego portfolio własnych marek, zróżnicowanych pod względem wizerunku, stylistyki i technologii. Technologia wysokiej jakości soczewek polaryzacyjnych, z których niegdyś słynął Polaroid, ma więc szansę uzyskać wsparcie od Safilo, jak również światową dystrybucję. Klienci są coraz bardziej świadomi zalet polaryzacji, zatem dobrze to wróży temu nowemu zakupowi Safilo. źródło: Safilo Group Céline kolejna nowa marka w Safilo Firmy Safilo Group i paryska marka modowa Céline (część koncernu LVMH) podpisały wieloletnią umowę licencyjną na produkcję i światową dystrybucję kolekcji okularowych Céline. Oprawy i okulary przeciwsłoneczne mają być przeznaczone dla nowoczesnej, wyrafinowanej kobiety, a pierwsza kolekcja ukazała się na rynkach w styczniu 2012 roku w butikach Céline i wybranych salonach optycznych. Stylistyka kolekcji okularowych ma odzwierciedlać szykowną elegancję marki, którą Céline wyróżnia się pod kreatywnym kierownictwem projektantki Phoebe Philo. źródło: Safilo (Nie)stosowanie się do zaleceń dziwne zachowania użytkowników Niedawne badania przeprowadzone w Wielkiej Brytanii na zlecenie firmy Bausch+Lomb pokazały, że wyobraźnia konsumentów nie zna granic. Otóż okazało się, że niektórzy użytkownicy soczewek kontaktowych stosują przedziwne i kompletnie niekonwencjonalne metody czyszczenia, przechowywania i nawilżania swoich soczewek. Bywa bowiem, że zamiast płynu, w tych celach używają: piwa, cocacoli, oliwki dla dzieci, lemoniady, soku owocowego, a nawet masła Aż 20% ankietowanych przyznało się do stosowania takich praktyk! Oczywiście nawet nie trzeba wspominać, jak niebezpieczne mogą być te alternatywne metody przy użytkowaniu soczewek kontaktowych. Poza tym całkiem sporo ankietowanych przyznało się do stosowania śliny lub wody z kranu w zastępstwie płynu, a przecież ślina dorosłego człowieka zawiera od 500 do 650 różnych bakterii. Zarówno woda z kranu, jak i destylowana mogą zawierać mikroorganizmy, które są szkodliwe dla zdrowia oczu i wiąże się je z Acanthamoeba keratitis, zapaleniem rogówki, które trudno wyleczyć. Specjaliści muszą więc podkreślać nieustannie, jak ważne dla zdrowia oczu i komfortu noszenia soczewek jest właściwa higiena i stosowanie się do zaleceń. Użytkownicy powin- ni stosować zaś tylko taki płyn pielęgnacyjny, jaki został im zalecony przez specjalistę. źródło: Bausch+Lomb Tęczówka zdradza płeć i rasę Jak wiadomo, od barwy tęczówki zależy kolor oczu, a jej wzór jest złożony i niepowtarzalny nie tylko dla każdego człowieka, ale i dla każdego z naszych oczu. Wzór ten pojawia się już w życiu płodowym i nie zmienia się przez całe życie. Jak jednak ustalili naukowcy z University of Notre Dame, South Bend w stanie Indiana, tęczówki nie tylko wykazują różnice, ale też pewne istotne podobieństwa. Dzięki zastosowaniu odpowiedniego algorytmu, wśród linii i plamek oraz zmian jasności można wyszukać cechy charakterystyczne dla rasy i płci. W czasie prac nad tym odkryciem przebadano bazę zawierającą dane 1200 osób i udało się z 90-procentową dokładnością wskazać Chińczyka i osobę rasy kaukaskiej, a płeć ustalić w 62% przypadków. Po dopracowaniu, metodę tę będzie można wykorzystywać do demaskowania osób, które stworzyły sztuczną tożsamość. Oprócz tego będzie można szybko przeszukiwać bazy danych i kontrolować pochodzenie osób przybywających do danego kraju. źródło: PAP Nauka w Polsce

37 70 / aktualności Rekreacja na świeżym powietrzu a krótkowzroczność Brytyjscy naukowcy z uniwersytetu w Cambridge przeanalizowali osiem różnych badań prowadzonych na dzieciach i młodzieży, które objęły osób. Celem tych badań była ocena wpływu czasu spędzanego na świeżym powietrzu przez dzieci i nastolatki na krótkowzroczność. Zgodnie z przeprowadzonymi przez naukowców wyliczeniami, każda godzina spędzona na świeżym powietrzu obniża o około 2% ryzyko wystąpienia krótkowzroczności. Okazało się, że dzieci z tą wadą spędzały średnio o około 3,7 godzin tygodniowo mniej na podwórku niż dzieci bez wady lub dalekowidze. Sprawdzono, czy za taki stan rzeczy nie odpowiada fakt, iż dzieci przebywające mniej na dworze, spędzają więcej czasu przed ekranem komputera albo na nauce. Jednak nie wykazano takiej zależności. Naukowcy podsumowali, że wydłużenie czasu spędzanego przez dzieci na świeżym powietrzu może być tanim sposobem na poprawienie wzroku przyszłych pokoleń. By zrozumieć w pełni odkrytą zależność, niezbędne jest przeprowadzenie kolejnych badań, dzięki którym możliwe będzie zrozumienie, które z czynników mają największe znaczenie: czy chodzi o częstsze spoglądanie w dal, rzadsze patrzenie na bliskie odległości, ekspozycja na naturalne światło UV, a może aktywność fizyczna. Innym zagadnieniem jest to, czy wydłużenie czasu przebywania na dworze ma wpływ na spowolnienie już istniejącej krótkowzroczności. Powołano się tu na nieuwzględnione w analizie chińskie badania przeprowadzone na 80 krótkowzrocznych dzieciach w wieku od 7 do 11 lat. Połowa z nich miała tygodniowo o 30 minut skrócić prace wymagające patrzenia na bliski dystans i spędzać ponad 14 godzin tygodniowo na podwórku. Badanie trwało dwa lata i okazało się, że u dzieci tych stwierdzono dużo mniejsze zaawansowanie krótkowzroczności niż u drugiej połowy dzieci biorących udział w badaniu jako grupa kontrolna. źródło: PAP Nauka w Polsce Informacje z cechów Kursy w Cechu Optyków w Warszawie 22 stycznia zakończyły się zajęcia na kursie refrakcji III stopnia dla osób, które rozpoczęły trzystopniowy etap szkoleniowy w październiku ubiegłego roku. Zapraszamy na kurs refrakcji II stopnia, którego rozpoczęcie planowane jest w kwietniu br. Przyjmujemy również zapisy na kurs ortoptyczny I stopnia. Po zebraniu grupy chętnych ustalimy termin i przeprowadzimy zajęcia w ramach jednego weekendu. Kurs ortoptyczny I stopnia prowadzony jest na bazie autorskiego programu, stworzonego specjalnie na potrzeby optyków. Rozszerza wiedzę z zakresu ortoptyki i zawiera ćwiczenia służące usprawnianiu układu wzrokowego. Część praktyczna stanowi połowę 15-godzinnego szkolenia, składa się z ćwiczeń wykonywanych z użyciem profesjonalnych urządzeń oraz narzędzi stosowanych w ortoptyce. Wykłady prowadzone są w siedzibie Krajowej Rzemieślniczej Izby Optycznej, przy ul. Przy Agorze 28 w Warszawie. Zajęcia odbywają się w sobotę w godz. 9:00 18:00, a w niedzielę 9:00 16:00. Ćwiczenia na kursie ortoptycznym wykonywane są z wykorzystaniem m.in. listew pryzmatycznych oraz akomodacyjnych, flipperów, sznura Brocka, piłki Marsdena, kart fuzyjnych, stereogramów, tablic Harta, folii antysupresyjnych i kolorowych. Zapraszamy Państwa również na kurs ortoptyczny II stopnia, który obejmuje kolejne 15 godzin szkolenia. Foto: archiwum Cechu Wszelkie informacje o kursach wraz z programami dostępne są na stronie Cechu: Dodatkowych informacji o szkoleniach udziela oraz przyjmuje zapisy Biuro Cechu, czynne od poniedziałku do piątku w godzinach od 9:00 do 13:00, fax/tel , cech.optyk@interia.pl. informacja własna Cechu Optyków w Warszawie Krakowska Wiosna Optyczna 14 kwietnia Małopolski Cech Optyków serdecznie zaprasza do udziału w kolejnej Krakowskiej Wiośnie Optycznej, która odbędzie się 14 kwietnia 2012 roku w Krakowie. Tego dnia goście będą mogli obejrzeć wystawę optyczną, posłuchać wykładów oraz wziąć udział w bankiecie z muzyką na żywo. Poprzednia, druga odsłona Krakowskiej Wiosny Optycznej odbyła się 16 kwietnia 2011 roku. Obecne były m.in. firmy Enni Marco, Optical Distribution Poland, Tora-Optic, Serv-Optic, Poland Optical, Usługi Informatyczne Wiesław Kwolek, Voguell, Eschenbach, Humel, Essilor, Donavia, Optima. Optycy mogli obejrzeć szeroką gamę opraw dla dzieci i dorosłych, urządzenia niezbędne w pracy optyka, a nawet oprogramowanie do komputerowej obsługi zakładów optycznych. Wiosna Optyczna jest szansą na aktywizowanie środowiska optyków, aby byli otwarci na nowe trendy oraz nowoczesne rozwiązania. Podczas części oficjalnej Honorowy Starszy Cechu Marian Wójcik oraz Starszy Cechu Roman Brożek powitali zgromadzonych gości i wręczyli dyplomy z podziękowaniami za udział. Nie zabrakło wykładów branżowych. Na jednym z nich film w technologii 3D pomógł zrozumieć, jak soczewki wpływają na widzenie bliży, dali Foto: archiwum Cechu oraz obszaru pośredniego. Obecni na targach optycy podkreślali znaczenie tego typu imprez dla rozwoju salonów optycznych oraz wzbogacenia oferty dla klientów. informacja własna Małopolskiego Cechu Optyków Kurs refrakcji w Krakowie Małopolski Cech Optyków informuje, że najbliższy kurs refrakcji odbędzie się w maju 2012 roku. Kurs trwa sześć dni: 7, 8, 9 oraz 21, 22, 23 maja 2012 roku. Kurs obejmuje wykłady teoretyczne połączone z ćwiczeniami na sprzęcie optycznym dostępnym podczas wykładów. Wszelkie informacje dostępne są w biurze Małopolskiego Cechu Optyków w Krakowie, tel , cechoptykow@op.pl. Serdecznie zapraszamy wszystkich chętnych. informacja własna MCO Wycieczka z MCO Małopolski Cech Optyków zaprasza wszystkich chętnych do udziału w wycieczce, którą organizuje w kwietniu do trzech krajów: Danii, Szwecji i Niemiec. Wycieczka odbędzie się w dniach kwietnia. Wyjazd nastąpi komfortowym autobusem z Krakowa rano 15 kwietnia do Berlina i Rostocku. Potem uczestnicy przepłyną promem do Gedser w Danii, zwiedzając m.in. Roskilde i Kopenhagę, by po przejeździe 16-kilometrowym mostem nad cieśniną Sund znaleźć się w Malmö. Stamtąd powrót przez Lund, Gedser i Rostock do Krakowa. Więcej informacji na stronie Małopolskiego Cechu Optyków i w Biurze Cechu, tel , cechoptykow@op.pl. informacja własna MCO Foto: archiwum Cechu Bezpłatne ogłoszenia drobne PRACA Dyplomowany technik optyk z kilkuletnim doświadczeniem (4 lata sprzedaż, rok warsztat, 3 lata gabinet) nawiąże współpracę z salonem optycznym w Poznaniu lub okolicach. Forma zatrudnienia: umowa zlecenie, 1 2 dni w tygodniu. Osoby zainteresowane proszę o kontakt na a: dino1903@op.pl Kobieta technik optyk-refrakcjonista, poszukuje pracy w okolicach Świebodzina, woj. lubuskie. Posiadam 5-letnie doświadczenie w branży optycznej. bogusia22225@wp.pl, tel Lynx Optique, sieć salonów optycznych, nawiąże współpracę z lekarzem okulistą bądź optometrystą na terenie Warszawy, Krakowa i Bydgoszczy. Kontakt: i.bujalska@ lynx-optique.pl Lynx Optique, sieć salonów optycznych, poszukuje osób na stanowisko doradcy klienta na terenie Warszawy, Krakowa i Bydgoszczy. Mile widziane doświadczenie optyczne. Kontakt: i.bujalska@lynx-optique.pl Nawiążę współpracę z optometrystą i lekarzem okulistą w salonie optycznym w Skarżysku-Kamiennej. Praca dodatkowa w dni powszednie (do uzgodnienia). Zainteresowanych proszę o kontakt mailowy: mro_czeq@ poczta.onet.pl Nawiążę współpracę z salonem optycznym w woj. mazowieckim lub łódzkim. Tel , pajka.r@poczta.fm Bezpłatne ogłoszenia do numeru 2/2012 (do 160 znaków) przyjmujemy do 20 marca 2012 roku. Optometrysta z doświadczeniem zawodowym w renomowanej firmie poszukuje pracy w charakterze optometrysty we Wrocławiu lub okolicach, na cały etat lub kilka dni w tygodniu/miesiącu. Forma zatrudnienia: świadczenie usług (prowadzę własną działalność gospodarczą). Tel , luxoptic@o2.pl Optometrystka nawiąże współpracę z salonami optycznymi na Dolnym Śląsku, tel Duże doświadczenie, możliwość pracy na zastępstwa. Optyczka poszukuje pracy na terenie Śląska. Posiadam kilkuletnie doświadczenie w branży optycznej (praca z klientem, realizacja prac okularowych). Podejmę pracę od zaraz na cały etat lub część. Proszę o kontakt tel Poszukujemy przedstawicieli handlowych. Tel Poszukuję pracownika z doświadczeniem do pracy w salonie optycznym w Warszawie. CV ze zdjęciem proszę kierować na adres: ewa.w8@autograf.pl Salon optyczny z okolic Krakowa nawiąże współpracę z okulistą. Tel. kontaktowy Seiko-Visio Polska dystrybutor najwyższej jakości japońskich soczewek okularowych poszukuje kandydata na stanowisko przedstawiciela handlowego na teren Polski południowej. Wymagania: znajomość rynku optycznego, odpowiedzialność, samodzielność i inicjatywa, dyspozycyjność, umiejętność obsługi pakietu MS Office, prawo jazdy kat. B. Oferujemy: ciekawą pracę, atrakcyjny system wynagrodzeń, zestaw narzędzi niezbędnych do wykonywania pracy na stanowisku (samochód, komputer i telefon służbowy). Osoby zainteresowane prosimy o przesłanie CV ze zdjęciem i listem motywacyjnym oraz dopiskiem Polska południowa na adres: rekrutacja@soczewki-seiko.pl dodaj ogłoszenie Zatrudnimy do salonu optyczno-okulistycznego w Warszawie osobę do pracy w charakterze sprzedawcy. Szukamy osoby odpowiedzialnej, posiadającej doświadczenie w pracy w zakładzie optycznym. Oferujemy pracę stałą. Prosimy zainteresowanych o przesłanie cv ze zdjęciem na adres: okulistyka1@o2.pl Zatrudnimy w charakterze sprzedawcy do salonu optycznego w Krakowie. Wymagane doświadczenie. CV wraz ze zdjęciem proszę wysłać na zdrowe-oczy@wp.pl KUPNO-SPRZEDAŻ Do sprzedania pełny automat bezszablonowy Briot Accura sx (mało używany), w bardzo dobrym stanie. Polska instrukcja, cena do uzgodnienia. Tel lub ekaso@wp.pl Do sprzedania pełny automat bezszablonowy Nidek LE (mało używany), w bardzo dobrym stanie. Nowe tarcze. Cały zestaw + centroskop + wiertarka. Polska instrukcja, cena do uzgodnienia. Tel lub ekaso@wp.pl Kupię lampę szczelinową używaną w dobrym stanie. Kontakt: optykslowianska@o2.pl Mam do sprzedania skanocentroskop Essilor Digiscan. Sprzęt w ciągłej eksploatacji. W październiku 2011 przeszedł przegląd techniczny i zostały wymienione wszystkie baterie podtrzymujące pamięć. Zainteresowanych proszę o kontakt pod nr telefonu: lub lulek78@wp.pl Sprzedam w pełni sprawny zestaw szlifierski Kappa CTD. Rok produkcji 2006, stan bardzo dobry. Tel *Prosimy czytelnie wypełnić drukowanymi literami * Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń i ma prawo odmowy publikacji, jeśli uzna je za niezgodne z charakterem pisma. Podpis, data i pieczątka zamawiającego Zamówienia ogłoszeń można składać: listownie (po wypełnieniu formularza) faxem (wysłać wypełnione zamówienie na numer ) przez internet (formularz na stronie: )

38 14 magia okularów kontaktologia optometria Formularz zamówienia bezpłatnej prenumeraty Wypełnienie formularza i przesłanie go na adres redakcji listem, em lub faksem jest równoznaczne z zamówieniem bezpłatnej rocznej prenumeraty branżowego dwumiesięcznika Optyka, który dostępny jest wyłącznie w prenumeracie dla specjalistów z branży optycznej. Czasopismo wysyłamy na adresy służbowe, wyjątkiem są studenci i uczniowie tu wymogiem jest przesłanie wraz z formularzem ksero legitymacji szkolnej bądź studenckiej z aktualną pieczątką. 1. ZAMAWIAM ZGŁASZAM: nową prenumeratę przedłużenie prenumeraty zmianę adresu wysyłki (stary adres koniecznie należy wpisać w polu UWAGI) 2. DANE FIRMOWE DO WYSYŁKI: Szczegółowe warunki prenumeraty są dostępne na stronie internetowej w zakładce prenumerata. M2 Media redakcja Optyki ul. Walecznych 36 lok. 1, Warszawa listy@gazeta-optyka.pl, faks Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (tekst jednolity: Dz.U. z 2002 r. nr 101, poz. 926 ze zm.) informujemy, że: administratorem Pani / Pana danych osobowych jest M2 Media s.c. z siedzibą w Warszawie (03-910), Al. Waszyngtona 20/21, zwana dalej Spółką; Pani / Pana dane osobowe przetwarzane będą w celu kwalifikacji zgłoszenia w oraz celach marketingowych produktów i usług Spółki i nie będą udostępniane innym odbiorcom; posiada Pani / Pan prawo dostępu do treści swoich danych oraz ich poprawiania; podanie Spółce danych osobowych jest dobrowolne. imię i nazwisko:... nazwa firmy:... REGON:... ulica i numer:... kod pocztowy i miejscowość:... województwo:... telefon: ZAJMOWANE STANOWISKO: właściciel menadżer / kierownik salonu sprzedawca specjalista (badanie refrakcji, aplikacja soczewek kontaktowych, itd.) pracownik warsztatu inne: ZAWÓD:... Data, czytelny podpis, pieczęć firmowa (wymagana!) UWAGI optyk optometrysta lekarz okulista uczeń / student inne: Dwumiesięcznik Optyka jest dla Pani / Pana: głównym źródłem informacji optycznych TAK NIE pismem przydatnym w pracy i nauce TAK NIE 6. Reklamy w dwumiesięczniku Optyka są dla Pani / Pana: źródłem informacji są mi obojętne

39 collection zeskanuj kod i dowiedz się więcej