LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY HYŻNE NA LATA

Transkrypt

1 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY HYŻNE NA LATA Projekt Hyżne, Warszawa, Gdańsk, Brzozów 2017 r. 1

2 SPIS TREŚCI Wstęp... 4 I. Pogłębiona diagnoza obszaru rewitalizacji. Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych oraz skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych II. I.1. STREFA SPOŁECZNA Struktura demograficzna i społeczna gminy Stan i struktura bezrobocia Pomoc społeczna i struktura udzielanych świadczeń Bezpieczeństwo mieszkańców Edukacja i poziom oświaty Działalność organizacji pozarządowych Frekwencja wyborcza Kapitał społeczny I.2. SFERA PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNA I TECHNICZNA Położenie i struktura funkcjonalno-przestrzenna gminy Przestrzeń publiczna Powierzchnie użytkowe oraz pustostany Stan dróg w gminie Hyżne Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej I.3. STREFA GOSPODARCZA Podmioty REGON I.4. SFERA ŚRODOWISKOWA Zanieczyszczenie powietrza Azbest Ochrona przyrody I.5. WYNIKI BADANIA ANKIETOWEGO Metodyka badania Próba Wyniki badania I.6. WYNIKI WARSZATU DIAGNOSTYCZNEGO I.7. DELIMITACJA OBSZARÓW ZDEGRADOWANYCH I DO REWITALIZACJI Delimitacja obszaru zdegradowanego Zasięgi przestrzenne obszaru zdegradowanego Delimitacja obszaru rewitalizacji Zasięgi przestrzenne obszaru do rewitalizacji I.8. SKALA I CHARAKTER POTRZEB REWITALIZACYJNYCH Opis powiązań Lokalnego Programu Rewitalizacji z dokumentami strategicznymi gminy, w tym strategią rozwoju gminy, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz strategią rozwiązywania problemów społecznych III. Opis wizji stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji

3 IV. Cele rewitalizacji oraz odpowiadające im kierunki działań służących eliminacji lub ograniczeniu negatywnych zjawisk V. Opis przedsięwzięć rewitalizacyjnych V.1. Opis planowanych podstawowych przedsięwzięć rewitalizacyjnych Elementy stalowe przęseł Nawierzchnia kolejowa Elementy wyposażenia Zakres robót V.2. Opis planowanych uzupełniających przedsięwzięć rewitalizacyjnych VI. Mechanizmy integrowania działań oraz przedsięwzięć rewitalizacyjnych VII. INDYKTYWNE RAMY FINANSOWE VIII. Mechanizmy włączania mieszkańców, przedsiębiorców i innych podmiotów oraz grup aktywnych na terenie gminy w proces rewitalizacji VIII.1. PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA PARTYCYPACJI VIII.2. TECHNIKI I NARZĘDZIA PARTYCYPACYJNE ORAZ DZIAŁANIA AKTYWIZACYJNE. 90 VIII.3. ETAP WDRAŻANIA I OCENY LOKALNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI IX. SYSTEM REALIZACJI (WDRAŻANIA) PROGRAMU REWITALIZACJI IX.1. PODMIOTY ODPOWIEDZIALNE ZA WDROŻENIE LOKALNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI IX.2. PRZEDSIEWZIĘCIA REWITALIZACYJNE X. System MONITOROWANIA I OCENY SKUTECZNOŚCI DZIAŁAŃ ORAZ WPROWADZENIA MODYFIKACJI W REAKCJI NA ZMIANY W OTOCZENIU PROGRAMU XI. STRATEGICZNA OCENA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO Spis tabel Spis Wykresów Spis rysunków

4 WSTĘP Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Hyżne na lata (LPR) to dokument operacyjny wskazujący na potrzebę realizacji działań głównie w sferze społecznej oraz dodatkowo w sferze przestrzenno-funkcjonalnej i gospodarczej. Realizacja działań pozwoli na niwelowanie zjawisk kryzysowych oraz wykorzystanie potencjałów na obszarze rewitalizacji. W konsekwencji pozwoli to na wyprowadzenie obszaru ze stanów kryzysowych, co pobudzi ich rozwój społeczno-gospodarczy, oddziaływujący w konsekwencji na całą gminę. Proces przygotowania LPR poprzedziła diagnoza służąca wyznaczeniu obszaru zdegradowanego i rewitalizacji. Zarówno diagnoza gminy, jak i Lokalny Program Rewitalizacji zostały opracowane zgodnie z: Wytycznymi Ministerstwa Rozwoju w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata z dnia 2 sierpnia 2016 r., Założeniami Narodowego Planu Rewitalizacji 2022, Instrukcją Przygotowania Programów Rewitalizacji w Zakresie Wsparcia w Ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata , Wytycznymi Instytucji Zarzadzajacej Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Podkarpackiego na lata w zakresie rewitalizacji w ramach RPO WP , Ustawą z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 446 z późn. zm.). Zgodnie z Wytycznymi Ministerstwa Rozwoju w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata z dnia 2 sierpnia 2016 r. rewitalizacja stanowi proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych. Jest on prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie Lokalnego programu rewitalizacji. Lokalny Program Rewitalizacji to dokument operacyjny, który posłuży właścicielowi władzom gminy, na uruchamianie mechanizmów oraz realizację przedsięwzięć mających na celu szczególny rodzaj interwencji. Opracowanie LPR objęte zostało dofinansowaniem w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna zgodnie z umową nr RR-II z Województwem Podkarpackim z dnia r. W dniu ///// r. Gmina Hyżne otrzymała pismo z PWIS w sprawie odstąpienia od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na srodowisko dla projektu pn: Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Hyżne na lata W dniu //// r. Gmina Hyżne otrzymała pismo z RDOŚ w sprawie odstąpienia od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla projektu pn: Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Hyżne na lata

5 I. POGŁĘBIONA DIAGNOZA OBSZARU REWITALIZACJI. DIAGNOZA CZYNNIKÓW I ZJAWISK KRYZYSOWYCH ORAZ SKALA I CHARAKTER POTRZEB REW ITALIZACYJNYCH. I.1. STREFA SPOŁECZNA 1.1. Struktura demograficzna i społeczna gminy W 2016 roku gminę wiejską Hyżne położoną w województwie podkarpackim zamieszkiwało 7105 osób. Najwięcej osób zamieszkiwało miejscowość Hyżne 3206, co stanowiło 45% wszystkich mieszkańców gminy. Miejscowością o najmniejszej liczby mieszkańców była Grzegorzówka osoby, co stanowiło prawie 8% mieszkańców gminy (7,84%). Najwięcej mieszkańców gminy Hyżne w 2016 roku posiadało wiek produkcyjny (60,46%), kolejno przedprodukcyjny (23,05%), a następnie poprodukcyjny (16,48%). W miejscowości Hyżne mieszkało najwięcej osób reprezentujących każdą grupę wiekową, a biorąc pod uwagę pozostałe miejscowości najmniej ich reprezentantów mieszkało w miejscowości Grzegorzówka. Tabela 1.Liczba ludności gminy Hyżne w 2016 roku Liczba Wiek Miejscowość ludności w 2016 roku przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny Brzezówka Dylągówka Grzegorzówka Hyżne Szklary Wólka Hyżneńska Gmina Hyżne Źródło: Urząd Gminy w Hyżnem W latach nastąpił wzrost liczby mieszkańców gminy Hyżne wskaźnik dynamiki zmian ludności wyniósł 102,90 (wzrost liczby mieszkańców o 200 osób). Biorąc pod uwagę miejscowości najwyższy wskaźnik dynamiki zmian ludności w podanych wyżej latach odnotowała miejscowość Brzezówka (106,63), następnie Wólka Hyżneńska (104,51). Tabela 2. Dynamika zmian ludności gminy Hyżne w latach Miejscowość Liczba ludności w 2016 roku Liczba ludności w 2011 roku Dynamika zmian ludności w latach Brzezówka ,63 Dylągówka ,81 Grzegorzówka ,81 Hyżne ,43 Szklary ,94 Wólka Hyżneńska ,51 Gmina Hyżne ,90 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy w Hyżnem Wartość wskaźnika obciążenia demograficznego (liczba ludności w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym) dla gminy w 2016 r. wynosiła 65,39. Najwyższa wartość (najmniej korzystna) została odnotowana w miejscowości Grzegorzówka (71,30), a najniższa (najbardziej korzystna) w Hyżnem (61,59). 5

6 Biorąc pod uwagę wskaźnik feminizacji na tle pozostałych miejscowości wyróżniały się Szklary najwyższy wskaźnik (107,69) oraz Brzezówka najniższy wskaźnik (91,09). W czterech na sześć miejscowości wskaźnik ten przekroczył 100,00. Tabela 3. Wskaźnik obciążenia demograficznego i współczynnik feminizacji gminy Hyżne w 2016 roku Miejscowość Liczba ludności w 2016 roku Wskaźnik feminizacji Wskaźnik obciążenia demograficznego Brzezówka ,09 71,30 Dylągówka ,37 63,21 Grzegorzówka ,09 74,07 Hyżne ,78 61,59 Szklary ,69 72,76 Wólka Hyżneńska ,26 65,63 Gmina Hyżne ,31 65,39 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy w Hyżnem Rysunek 1.Wskaźnik obciążenia demograficznego i współczynnik feminizacji gminy Hyżne w 2016 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy w Hyżnem 1.2. Stan i struktura bezrobocia W gminie Hyżne w 2016 roku mieszkało 270 bezrobotnych, w tym 167 osób było długotrwale bezrobotnych (61,85% ogółu) oraz 55 osób bez wykształcenia średniego (20,37% ogółu). Miejscowością, którą zamieszkiwało najwięcej bezrobotnych, pod względem każdego kryterium, było 6

7 Hyżne (130 osób bezrobotnych, 79 osób długotrwale bezrobotnych i 19 osób bezrobotnych bez wykształcenia średniego). Biorąc pod uwagę liczbę bezrobotnych w przeliczeniu na 100 mieszkańców gminy Hyżne wskaźnik dla gminy wyniósł 3,80. Przekroczyły go 2 miejscowości Hyżne (4,05) oraz Wólka Hyżneńska (4,72). Wskaźniki pozostałych miejscowości były na tym samym poziomie co gminy lub niższe. Nieco inaczej przedstawiały się wyniki wskaźnika Liczba długotrwale bezrobotnych w przeliczeniu na 100 mieszkańców. Miejscowością, która osiągnęła najwyższy wskaźnik była Brzezówka (2,76), a następnie Wólka Hyżneńska (2,56). Dla porównania średnia dla gminy wyniosła 2,35. Wskaźnik liczby bezrobotnych bez wykształcenia średniego w przeliczeniu na 100 mieszkańców wykazał, że największa degradacją pod tym względem była Wólka Hyżneńska (1,75) i Dylągówka (1,22). Jedynie dla tych dwóch miejscowości wynik tego wskaźnika przekroczył 1,00. Tabela 4. Liczba bezrobotnych, długotrwale bezrobotnych, bez wykształcenia średniego w przeliczeniu na 100 mieszkańców gminy Hyżne w 2016 roku Liczba Liczba Liczba długotrwale bezrobotnych bez Miejscowość bezrobotnych w bezrobotnych w wykształcenia przeliczeniu na 100 przeliczeniu na 100 średniego w mieszkańców mieszkańców przeliczeniu na 100 mieszkańców Brzezówka 3,80 2,76 0,52 Dylągówka 3,65 2,34 1,22 Grzegorzówka 3,37 2,48 0,71 Hyżne 4,05 2,46 0,56 Szklary 2,65 1,48 0,42 Wólka Hyżneńska 4,72 2,56 1,75 Gmina Hyżne 3,80 2,35 0,77 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy w Hyżnem 1.3. Pomoc społeczna i struktura udzielanych świadczeń Gminę Hyżne w 2016 roku zamieszkiwało 246 rodzin, które korzystały z zasiłków pomocy społecznej. Najwięcej z nich mieszkało w Hyżnem - 87 rodzin, co stanowiło 35,37% wszystkich rodzin w gminie. Biorąc pod uwagę liczbę rodzin korzystających z pomocy społecznej w przeliczeniu na 100 mieszkańców najwyższym wskaźnikiem charakteryzowała się Brzezówka (5,87), a najniższym Hyżne (2,71). W sumie cztery z sześciu miejscowości odnotowało wskaźnik wyższy niż dla gminy (3,46): Brzezówka, Grzegorzówka, Wólka Hyżneńska i Dylągówka. Łącznie w gminie Hyżne w 2016 roku 225 osób korzystało z pomocy społecznej. Najwięcej z nich mieszkało w miejscowości Hyżne - 78 osób, co stanowiło 34,66% wszystkich osób w gminie. W miejscowości Dylągówka mieszkało najwięcej osób, które pobierały zasiłki z pomocy społecznej z powodu niepełnosprawności 14. Wskaźnik liczby osób korzystających z pomocy społecznej w przeliczeniu na 100 mieszkańców wyniósł dla gminy Hyżne 3,17. Łącznie przekroczyły go 4 miejscowości na 6. Najwyższym wskaźnikiem charakteryzowała się Brzezówka 5,35. Podobnie miejscowość ta odnotowała najwyższy wskaźnik liczby osób korzystających z pomocy społecznej z tytułu niepełnosprawności w przeliczeniu na 100 mieszkańców 1,90, kolejno była to Dylągówka - 1,31. Wskaźnik dla gminy wyniósł 0,70. 7

8 Liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej Liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej w przeliczeniu na 100 mieszkańców Liczba osób korzystających z pomocy społecznej Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z tytułu niepełnosprawności Liczba osób korzystających z pomocy społecznej w przeliczeniu na 100 mieszkańców Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z tytułu niepełnosprawności w przeliczeniu na 100 mieszkańców Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Hyżne na lata Tabela 5. Liczba rodzin, osób i osób z niepełnosprawnością korzystających z zasiłków pomocy społecznej w 2016 roku na 100 mieszkańców w gminie Hyżne Miejscowość Brzezówka 34 5, ,35 1,90 Dylągówka 41 3, ,65 1,31 Grzegorzówka 25 4, ,72 0,35 Hyżne 87 2, ,43 0,28 Szklary 30 3, ,96 0,85 Wólka Hyżneńska 29 3, ,77 0,81 Gmina Hyżne 246 3, ,17 0,70 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Hyżne Rysunek 2. Liczba rodzin korzystających z zasiłków pomocy społecznej w 2016 roku na 100 mieszkańców w gminie Hyżne Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Hyżnem Sytuację majątkową mieszkańców gminy Hyżne przedstawiała liczba złożonych wniosków na pierwsze dziecko w ramach programu rządowego Rodzina Zgodnie z ustawą o pomocy 8

9 państwa w wychowaniu dzieci z dn istnieje możliwość uzyskania świadczenia na pierwsze dziecko, w przypadku, gdy: dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza 800 zł, a w przypadku kiedy przynajmniej jedno dziecko jest niepełnosprawne nie przekracza zł. W gminie Hyżne w 2016 roku złożono łącznie 674 wnioski w ramach pomocy z tego programu na pierwsze dziecko. Najwięcej z nich złożyli mieszkańcy Hyżnego 285, co stanowiło 42,28% wszystkich wniosków. Najmniejszą ilością złożonych wniosków charakteryzowała się miejscowość Brzezówka 61. Biorąc pod uwagę wskaźnik liczby złożonych wniosków w ramach programu rządowego Rodzina 500+ na pierwsze dziecko w przeliczeniu na 100 mieszkańców, najwyższy wskaźnik osiągnęła Grzegorzówka -11,88. Dla porównania gmina Hyżne osiągnęła wskaźnik równy 9,49, zatem 4 miejscowości go przekroczyło: Brzezówka, Grzegorzówka, Szklary i Wólka Hyżneńska. Tabela 6. Liczba złożonych wniosków w ramach 500+ na pierwsze dziecko w przeliczeniu na 100 mieszkańców w gminie Hyżne w 2014 roku Miejscowość Liczba Brzezówka 10,88 Dylągówka 8,33 Grzegorzówka 11,88 Hyżne 8,89 Szklary 10,48 Wólka Hyżneńska 9,57 Gmina Hyżne 9,49 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy w Hyżnem 1.4. Bezpieczeństwo mieszkańców We wszystkich miejscowościach gminy Hyżne w 2016 roku odnotowano 49 przestępstw. W stosunku do 2014 roku nastąpił zatem spadek przestępczości na terenie gminy o 4 %. Wzrost liczby przestępstw w latach odnotowano w miejscowościach: Hyżne (największy wzrost o 8 przestępstw) i Grzegorzówka. Spadek liczby przestępstw w latach odnotowano w miejscowościach: Brzezówka, Szklary (największy spadek o 8 przestępstw) i Wólka Hyżneńska. Biorąc pod uwagę liczbę przestępstw w przeliczeniu na 100 mieszkańców w 2016 roku w gminie Hyżne odnotowano wskaźnik 0,69. Wśród miejscowości gminy cztery z nich odnotowały wyższy lub równy wskaźnik: Hyżne (0,84), Dylągówka (0,75), Grzegorzówka (0,71), Brzezówka (0,69). Tabela 7. Liczba przestępstw w 2016 roku w gminie Hyżne w przeliczeniu na 100 mieszkańców Miejscowość Liczba przestępstw w 2014 roku Liczba przestępstw w przeliczeniu na 100 mieszkańców w 2014 roku Liczba przestępstw w 2016 roku Liczba przestępstw w przeliczeniu na 100 mieszkańców w 2016 roku Brzezówka 5 0,88 4 0,69 Dylągówka 8 0,75 8 0,75 Grzegorzówka 0 0,00 4 0,71 Hyżne 19 0, ,84 Szklary 12 1,27 2 0,21 Wólka Hyżneńska 7 0,95 4 0,54 Gmina Hyżne 51 0, ,69 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Komisariatu Policji Rysunek 3. Liczba przestępstw w 2016 roku w gminie Hyżne w przeliczeniu na 100 mieszkańców 9

10 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Komisariatu Policji W gminie Hyżne w 2016 roku sporządzono 5 Niebieskich Kart. Wskaźnik liczby sporządzonych "Niebieskich kart" w przeliczeniu na 100 mieszkańców wyniósł dla gminy 0,07. Wskaźniki dla miejscowości, w których zaistniało to zjawisko były wyższe niż wskaźnik dla gminy. Najwyższy osiągnęła Wólka Hyżneńska 0,27. W 3 miejscowościach wskaźnik wyniósł 0,00. Tabela 8. Liczba sporządzonych "Niebieskich kart" w przeliczeniu na 100 mieszkańców w gminie Hyżne w 2016 roku Liczba sporządzonych "Niebieskich kart" w przeliczeniu na 100 Miejscowość mieszkańców Brzezówka 0,00 Dylągówka 0,19 Grzegorzówka 0,00 Hyżne 0,00 Szklary 0,11 Wólka Hyżneńska 0,27 Gmina Hyżne 0,07 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy w Hyżnem 1.5. Edukacja i poziom oświaty W gminie Hyżne w 2016 roku działało 7 szkół publicznych: 6 szkół podstawowych i 1 gimnazjum. W Hyżnem były zlokalizowane 2 szkoły: Szkoła Podstawowa im. gen. Władysława Sikorskiego i Publiczne Gimnazjum. Jedynym sołectwem, w którym nie było żadnej placówki oświatowej był Nieborów. 10

11 Liczba uczniów w szkołach Liczba komputerów z dostępem do Internetu Liczba uczniów nieotrzymujących promocji część pierwsza cześć druga Wynik egzaminu szóstoklasist y Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Hyżne na lata Łącznie uczęszczało do nich 693 osoby, czyli 9,75% wszystkich mieszkańców gminy Hyżne. Najbardziej licznie uczęszczaną szkołą było Publiczne Gimnazjum w Hyżnem (235 osób) a wśród szkół podstawowych Szkoła Podstawowa im. gen. Władysława Sikorskiego w Hyżnem (189 osób). Na uwagę zasługuje fakt, że w całej gminie Hyżne w 2016 roku wszyscy uczniowie otrzymali promocje do następnej klasy. Szkoły na terenie gminy w 2016 roku posiadały łącznie 102 komputery z dostępem do Internetu. Najwięcej z nich - 18 posiadała Szkoła Podstawowa im. Polskiego Czerwonego Krzyża w Dylągówce, a najmniej Szkoła Podstawowa w Brzezówce. Pod względem wyników egzaminu szóstoklasisty części pierwszej (język polski i matematyka) najlepiej wypadła Szkoła Podstawowa im. św. Jana Kantego w Grzegorzówce z wynikiem 78%. Średni wynik dla ucznia w ginie wyniósł 68%. Jedynie Szkoła Podstawowa w Szklarach nie osiągnęła wyniku równego lub wyższego niż średnia dla gminy (48%). Szkoła Podstawowa im. św. Jana Kantego w Grzegorzówce uzyskała również najwyższy wynik w części drugiej (język angielki) 82%. Następna była Szkoła Podstawowa w Wolne Hyżneńskiej 79%. Gmina osiągnęła wyniki równy 73%. Tabela 9. Liczba uczniów w szkołach w tym nieotrzymujących promocji, liczba komputerów z dostępem do Internetu dla gminy Hyżne w 2016 roku Miejscowość Szkoła Brzezówka Szkoła Podstawowa % 73% Dylągówka Szkoła Podstawowa % 71% Grzegorzówka Szkoła Podstawowa % 82% Hyżne Szkoła Podstawowa % 73% Gimnazjum Szklary Szkoła Podstawowa % 59% Wólka Hyżneńska Szkoła Podstawowa % 79% Gmina Hyżne % 73% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Hyżnem 1.6. Działalność organizacji pozarządowych W gminie Hyżne w 2016 roku działało 23 organizacji pozarządowych, co dało wynik 0,32 organizacji na 100 mieszkańców. Najwięcej z nich 8 działało w Hyżnem, a najmniej - 2 w Miejscowościach Grzegorzówka i Szklary. Wśród organizacji można wymienić np. Ludowy Klub Sportowy Polonia Hyżne", Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży oddział Grzegorzówka - Wólka Hyżneńska i Stowarzyszenie na Rzecz Szkoły Podstawowej im. św. Jan Kantego w Grzegorzówce Przyjazna Szkoła". Liczba organizacji pozarządowych w przeliczeniu na 100 mieszkańców w gminie Hyżne wyniosła 0,32. Wskaźnik wyższy niż średni dla gminy osiągnęła Brzezówka (najwyższy wskaźnik 0,69), Dylągówka, Grzegorzówka i Wólka Hyżneńska. W gminie Hyżne w 2016 roku organizacje pozarządowe zrzeszały łącznie 126 osób. Najwięcej członków posiadały organizacje w Hyżnem 49, a najmniej w Grzegorzówce - 8. Pod względem liczby członków organizacji pozarządowych w przeliczeniu na 100 mieszkańców najwyższy wskaźnik 11

12 osiągnęła miejscowość Brzezówka 36,27 a najniższy Dylągówka, gdzie wskaźnik wyniósł 9,35. Średnia dla gminy wyniosła 17,73. Tabela 10. Liczba organizacji pozarządowych i ich członków w przeliczeniu na 100 mieszkańców w gminie Hyżne w 2016 roku Miejscowość Liczba ludności w 2016 roku Liczba organizacji pozarządow ych Liczba organizacji pozarządowych w przeliczeniu na 100 mieszkańców Liczba członków organizacji pozarządowych Liczba członków organizacji pozarządowych w przeliczeniu na 100 mieszkańców Brzezówka , ,27 Dylągówka , ,35 Grzegorzówka , ,18 Hyżne , ,28 Nieborów 0 0 0,00 0 0,00 Szklary , ,81 Wólka Hyżneńska , ,35 Gmina Hyżne , ,73 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Hyżnem Rysunek 4. Liczba organizacji pozarządowych i ich członków w przeliczeniu na 100 mieszkańców w gminie i mieście Hyżne w 2016 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Hyżnem 1.7. Frekwencja wyborcza Gmina Hyżne podzielona jest 7 obwodów wyborczych po jednym w każdej miejscowości, oprócz Hyżnego (2 obwody: Hyżne i Nieborów). Łącznie w wyborach samorządowych w 2014 roku w gminie Hyżne było 5510 osób uprawnionych do głosowania, a frekwencja wyniosła 60,49%. Najwyższa frekwencja wystąpiła w Hyżnem - sołectwie Nieborów 72,83%, a najniższa w Szklarach 49,37%. 12

13 Łącznie 3 miejscowości miały niższą frekwencję niż średnia dla gminy Brzezówka, Grzegorzówka i Szklary. Tabela 11. Frekwencja w wyborach samorządowych w 2014 r. Miejscowość Frekwencja w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego: rady gminy, na terenie województwa podkarpackiego Brzezówka 55,63% Dylągówka 62,32% Grzegorzówka 55,71% Hyżne 63,24% Szklary 49,37% Wólka Hyżneńska 62,48% Gmina Hyżne 60,49% Źródło: Opracowanie na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej 1.8. Kapitał społeczny W gminie Hyżne w 2016 roku działała Biblioteka Publiczna z siedzibą w miejscowości Hyżne. Jej historia rozpoczęła się w 1949 roku, kiedy w gminie powstała pierwsza biblioteka publiczna, która nosiła nazwę Gminna Biblioteka Publiczna w Hyżnem. Obecnie biblioteka oprócz siedziby głównej posiada filie w Dylągówce i Szklarach. Dla czytelników dostępny jest katalog on-line. W 2016 roku gminę Hyżne zamieszkiwało 1098 aktywnych czytelników. Najwięcej z nich w Hyżnem, co stanowi 44,90% wszystkich czytelników gminy. Następnie w Dylągówce mieszka 228 aktywnych czytelników, a w miejscowości Szklary 151. Najmniej osób aktywnie korzystających z biblioteki mieszka w miejscowosci Wólka Hyżneńska 67. Biorąc pod uwagę liczbę aktywnych czytelników bibliotek przeliczeniu na 100 mieszkańców wskaźnik dla gminy Hyżne wyniósł 15,45. Najwyższy osiągnęła Dylągówka - 21,33, a najniższy Wólka Hyżneńska - 9,03. Trzy miejscowości osiągnęły wyższy wskaźnik niż gmina - Brzezówka, Dylągówka i Szklary. Tabela 12. Liczba aktywnych czytelników bibliotek przeliczeniu na 100 mieszkańców gminy Hyżne w 2016 roku Miejscowość Liczba aktywnych czytelników bibliotek Liczba aktywnych czytelników bibliotek przeliczeniu na 100 mieszkańców Brzezówka 91 15,72 Dylągówka ,33 Grzegorzówka 68 12,06 Hyżne ,38 Szklary ,98 Wólka Hyżneńska 67 9,03 Gmina Hyżne ,45 Źródło: Opracowanie na podstawie danych z Biblioteki Publicznej w Gminie Hyżne W miejscowości Hyżne działa Gminny Ośrodek Kultury, który obejmuje swą działalnością wszystkie miejscowości gminy. Do jego głównych zadań należy: promowanie i kultywowanie twórczości ludowej, organizacja imprez i spotkań oraz prezentowanie zespołów poza terenem gminy. 13

14 W 2016 roku z zajęć w Gminnym Ośrodku Kultury skorzystało 333 mieszkańców gminy Hyżne. Najwięcej aktywnych uczestników mieszkało w Dylągówce - 90 osób, co stanowiło 27,03% wszystkich uczestników w gminie. 7,81% wszystkich uczestników - najmniej - mieszkało w Brzezówce. Wskaźnik liczby korzystających z zajęć w Gminnym Ośrodku Kultury w przeliczeniu na 100 mieszkańców wyniósł dla gminy 4,69. Przekroczyły go 3 miejscowości Dylągówka, Grzegorzówka i Wólka Hyżneńska. Najwyższym wskaźnikiem charakteryzowała się Grzegorzówka 11,88. Tabela 13. Liczba osób korzystających z zajęć w Gminnym Ośrodku Kultury w przeliczeniu na 100 mieszkańców gminy Hyżne w 2016 roku Miejscowość Liczba osób korzystających z zajęć w Gminnym Ośrodku Kultury Liczba osób korzystających z zajęć w Gminnym Ośrodku Kultury w przeliczeniu na 100 mieszkańców Brzezówka 26 4,49 Dylągówka 90 8,42 Grzegorzówka 67 11,88 Hyżne 70 2,18 Szklary 44 4,66 Wólka Hyżneńska 36 4,85 Gmina Hyżne 333 Źródło: Opracowanie na podstawie danych z Biblioteki Publicznej w Gminie Hyżne 4,69 I.2. SFERA PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNA I TECHNICZNA 2.1. Położenie i struktura funkcjonalno-przestrzenna gminy Hyżne to gmina wiejska w powiecie rzeszowskim, w województwie podkarpackim. Ma ona powierzchnię 51,25 km². Gmina graniczy od południowego wschodu z gminą Dynów, od północy z gminą Chmielnik, od północnego zachodu z gminą Tyczyn, od południowego zachodu z gminą Błażowa, od wschodu z gminą Jawornik Polski i Markowa. Na gminę Hyżne składa się 6 miejscowości: Brzezówka, Dylągówka, Grzegorzówka, Hyżne, Szklary i Wólka Hyżneńska. Największa z nich - Hyżne ma powierzchnię 18,956km 2, a najmniejsze - Wólka Hyżneńska 2,968km 2. W skład miejscowości Hyżne wchodzi sołectwo Nieborów (Nieborów Mały i Nieborów Wielki), który dąży do utworzenia odrębnej wsi Nieborów. Przez gminę przebiegają drogi wojewódzkie nr: 878 Rzeszów Dylągówka, 877 Naklik Szklary i 835 Lublin Grabownica Starzeńska. Dodatkowo przez teren gminy przebiega kolejka wąskotorowa Przeworsk Dynów ze stacjami Szklary i Szklary Tunel. Obszar gminy wchodzi w skład Pogórza Dynowskiego oraz przebiega przez niego rzeka Tatyna. 14

15 Rysunek 5. Granice gminy Źródło: Opracowanie własne 2.2. Przestrzeń publiczna W gminie Hyżne zlokalizowanych było 18 przestrzeni publicznych. 7 powierzchni zlokalizowanych było w miejscowości Hyżne, 3 w Dylągówce oraz 2 w miejscowościach: Brzezówka, Grzegorzówka, Szklary i Wólka Hyżneńska. Wśród nich dominowały placówki oświatowe np. szkoły podstawowe oraz ochotnicze straże pożarne. W gminie Hyżne w 2016 roku znajdowało się 6,37 ha przestrzeni publicznych, najwięcej w Hyżnem (2,35 ha), a najmniej w Brzezówce (0,67ha). Biorąc pod uwagę wskaźnik przestrzeni publicznych w przeliczeniu na 100 mieszkańców wskaźnik dla gminy Hyżne wyniósł 0,09 ha. Wśród miejscowości gminy 3 z nich odnotowały wyższy wskaźnik - Brzezówka, Dylągówka i Wólka Hyżneńska, z czego najwyższy Dylągówka (0,13). Tabela 14. Powierzchnia przestrzeni publicznych w przeliczeniu na 100 mieszkańców (ha) w gminie Hyżne w 2016 roku Miejscowość Powierzchnia przestrzeni publicznych (ha) Powierzchnia przestrzeni publicznych w przeliczeniu na 100 mieszkańców (ha) Brzezówka 0,67 0,12 Dylągówka 1,36 0,13 Grzegorzówka 0,47 0,08 Hyżne 2,35 0,07 Szklary 0,71 0,08 Wólka Hyżneńska 0,82 0,11 Gmina Hyżne 6,37 0,09 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Hyżnem 15

16 Rysunek 6. Powierzchnia przestrzeni publicznych w przeliczeniu na 100 mieszkańców (ha) w gminie Hyżne w 2016 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Hyżnem 2.3. Powierzchnie użytkowe oraz pustostany W gminie Hyżne w 2016 roku powierzchnia użytkowa lokalu na osobę (m 2 ) wyniosła 0,52. Najwyższym wskaźnikiem charakteryzowały się Szklary 1,42. Tylko ta miejscowość przekroczyła wskaźnik dla gminy. Z kolei najniższy wskaźnik osiągnęło Hyżne 0,40. Łącznie na terenie gminy znajdowało się 65 pustostanów. 44,78% wszystkich z nich zlokalizowanych było w Hyżnem (30 pustostanów). W miejscowości Brzezówka nie było ani jednego pustostanu. Pod względem liczby pustostanów w przeliczeniu na 100 mieszkańców ich największa ilość znajdowała się w Dylągówce (wskaźnik wyniósł 1,22). Dla porównania wskaźnik dla gminy wyniósł 0,91. Pustostany w gminie Hyżne posiadały powierzchnię równą 5200 m 2. Powierzchnia wzrasta wraz ze wzrostem liczby pustostanów, dlatego największą powierzchnią charakteryzowały się pustostany w Hyżnem m 2. Biorąc pod uwagę powierzchnię pustostanów w przeliczeniu na 100 mieszkańców najwyższym wskaźnikiem charakteryzowała się Dylągówka - 97,29. Wskaźnik dla gminy wyniósł 73,19. Tabela 15. Powierzchni użytkowa lokalu na osobę (m2) liczba i powierzchnia pustostanów w przeliczeniu na 100 mieszkańców gminy Hyżne w 2016 roku Liczba Powierzchnia Miejscowość Powierzchnia pustostanów pustostanów Powierzchnia użytkowa Liczba w w pustostanów lokalu na pustostanów przeliczeniu osobę (m 2 (m ) na 100 przeliczeniu ) na 100 mieszkańców mieszkańców Brzezówka 0,44 0 0,00 0 0,00 Dylągówka 0, , ,29 Grzegorzówka 0,50 6 1, ,11 Hyżne 0, , ,86 Szklary 1,42 9 0, ,19 Wólka Hyżneńska 0,23 7 0, ,47 Gmina Hyżne 0, , ,19 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Hyżnem 16

17 2.4. Stan dróg w gminie Hyżne W gminie Hyżne w 2016 roku odnotowano łącznie 25 km dróg do remontu. Na uwagę zasługuje fakt, że takie drogi istniały we wszystkich miejscowościach. Najwięcej z nich zlokalizowano w Hyżnem - 6 km, a następnie w miejscowościach Dylągówka i Szklary 5 km. Tabela 16. Długość dróg do remontu w gminie Hyżne w 2016 roku Miejscowość Długość dróg do remontu Brzezówka Dylągówka Grzegorzówka Hyżne Szklary Wólka Hyżneńska Gmina Hyżne 2 km 5 km 3 km 6 km 5 km 4 km 25 km Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Hyżnem 2.5. Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej Zabytki gminy Hyżne charakteryzują się dużą różnorodnością - wśród nich można wyróżnić m.in. zabytki sakralne, związane z infrastrukturą drogową oraz terenami zielonymi. Wśród wszystkich miejscowości gminy tylko w dwóch występują zabytki w Hyżnem (10 zabytków) oraz w Szklarach (5 zabytków). Wśród zabytków w Hyżnem dominują zabytki wchodzące w skład zespołu kościoła parafialnego pod wezwaniem NNMP. Czas powstania parafii nie jest dokładnie znany, ale zgodnie z aktami diecezjalnymi czas jej utworzenia szacuje się na I poł. XVI w. Wśród zabytków na terenie parafii można wyróżnić np. dzwonnicę czy 7 kapliczek. Dodatkowo uwagę przyciąga dwór z XVIII/XIX wieku, w którym obecnie mieści się Szkoła Podstawowa im. gen. Władysława Sikorskiego. Zabytki w Szklarach są związane z przebiegającą przez nią trasę Przeworskiej Kolei Dojazdowej Przeworsk Dynów. Szczególnie cennym zabytkiem jest tunel kolejowy, ze względu na to, że jest to najdłuższy w Europie i najstarszy tunel kolejki wąskotorowej. Tunel ma długość 602 metry, powstał na początku XX w. i nadal pozostaje czynny. Tabela 17. Zabytki w gminie Hyżne dane na rok 2016 Numer Miejscowość Nazwa zabytku zabytków Szczegóły Hyżne 1 Kościół pod wezwaniem Zespół kościoła parafialnego NNMP 2 Dzwonnica Zespół kościoła parafialnego 3 Fortyfikacja Zespół kościoła parafialnego 4 Kaplica pielgrzyma Zespół kościoła parafialnego 5 Wikarówka Zespół kościoła parafialnego 6 7 kapliczek Zespół kościoła parafialnego 7 Gminny Ośrodek Kultury- GOK 8 Szkoła Ludowa 9 Pozostałości parku Zespół dworski dworskiego 10 Dawny dwór Zespół dworski Szklary 1 Tory Zespół fragmentów kolejki 17

18 wąskotorowej 2 Most Zespół fragmentów kolejki wąskotorowej 3 Bocznice Zespół fragmentów kolejki wąskotorowej 4 Tunel Zespół fragmentów kolejki wąskotorowej 5 Schronisko Zespół fragmentów kolejki wąskotorowej Gmina Hyżne 15 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Hyżnem I.3. STREFA GOSPODARCZA 3.1. Podmioty REGON W 2016 roku w gminie Hyżne funkcjonowało 327 podmiotów gospodarki narodowej (jest to wzrost liczby podmiotów gospodarki narodowej o 3 podmioty w stosunku do 2014 roku). Najwięcej z nich było w miejscowości Hyżne (164) a najmniej w Grzegorzówce (16). Biorąc pod uwagę liczbę pomiotów gospodarki narodowej w przeliczeniu na 100 mieszkańców w 2016 roku to najwyższy wynik osiągnęła Brzezówka (6,04).Podobnie sytuacja kształtowała się w 2014 roku. W 2016 roku średnia dla gminy Hyżne wyniosła 4,60 pomiotów na 100 mieszkańców. Porównując wskaźniki poszczególnych miejscowości z tym wynikiem, tylko dwie miejscowości: Hyżne i Brzezówka osiągnęły lepszy wynik. W porównaniu z 2014 rokiem średnia dla gminy wrosła o 0,04. Tabela 18. Liczba podmiotów gospodarki narodowej prowadzących działalność gospodarczą w gminie Hyżne w 2014 i w 2016 roku Liczba Liczba podmiotów podmiotów Liczba Liczba gospodarki gospodarki podmiotów podmiotów narodowej w narodowej w Miejscowość gospodarki regon w roku w 2016 roku w narodowej w roku przeliczeniu na przeliczeniu na 2016 roku mieszkańców mieszkańców Brzezówka 37 6, ,04 Dylągówka 46 4, ,30 Grzegorzówka 17 3, ,84 Hyżne 157 4, ,11 Nieborów 0 0,00 0 0,00 Szklary 35 3, ,49 Wólka Hyżneńska 32 4, ,45 Gmina Hyżne 324 4, ,60 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Hyżnem 18

19 Rysunek 7. Liczba podmiotów gospodarki narodowej prowadzących działalność gospodarczą w przeliczeniu na 100 mieszkańców w 2016 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Hyżnem I.4. SFERA ŚRODOW ISKOWA 4.1. Zanieczyszczenie powietrza Poziom jakości powietrza zależny jest od stężenia zawartych w nim związków, a szczególnie pyłów zawieszonych PM10 i PM2.5 oraz benzo(a)pirenu. Związki te mają bezpośredni wypływ rozwijanie się chorób układu oddechowego, chorób skórnych, ale także nowotworów. Ponadto PM10 utrudnia roślinom przeprowadzanie fotosyntezy i produkcję tlenu. Z rysunku 8 można odczytać informację, że stężenie pyłu PM 10 w gminie Hyżne było na poziomie nieprzekraczalności norm. W gminie Hyżne wystąpiło od 0 do 15 dni z przekroczeniem dobowego poziomu dopuszczalnego pyłu PM10. Również w zakresie poziomu benzo(a)pirenu sytuacja przedstawiała się podobnie gmina znajdowała się w obszarze nieprzekroczenia poziomu docelowego. 19

20 Azbest zinwentaryzowany (kg) Masa azbestu zinwentaryzowanego w przeliczeniu na 100 mieszkańców (kg) Azbest unieszkodliwiony (kg) Masa azbestu unieszkodliwionego w przeliczeniu na 100 mieszkańców (kg) Azbest pozostały do unieszkodliwienia (kg) Masa azbestu pozostałego do unieszkodliwienia przeliczeniu na 100 mieszkańców (kg) Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Hyżne na lata Rysunek 8. Obszary przekroczeń dobowego poziomu dopuszczalnego pyłu PM10 oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu na terenie powiatu rzeszowskiego w 2015 roku Źródło: Opracowanie Stan środowiska w powiecie rzeszowskim w 2015 roku, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, w Rzeszowie 4.2. Azbest W gminie Hyżne w 2016 roku zinwentaryzowano kg azbestu. Zostało unieszkodliwione kg, co stanowi 6,0% azbestu zinwentaryzowanego. W przeliczeniu na 100 mieszkańców średnia dla gminy wyniosła , 95 kg. Porównując z tym wskaźnikiem wskaźniki, które osiągnęły poszczególne miejscowości, można zauważyć, że aż 4 z nich uzyskały gorszy wskaźnik: Szklary (wskaźnik najwyższy ,54 kg), Dylągówka, Grzegorzówka i Brzezówka. Najwięcej azbestu unieszkodliwiono w Hyżnem kg, a następnie w Dylągówce. Jednak przeliczając masę unieszkodliwionego azbestu na 100 mieszkańców to w Dylągówce wskaźnik był najwyższy ,19 kg. Najwięcej azbestu do unieszkodliwienia w przeliczeniu na 100 mieszkańców pozostało w Szklarach ,56 kg oraz Dylągówce ,43 kg. Dla porównania wskaźnik dla gminy wyniósł ,08 kg. Tabela 19. Masa eternitu i azbestu w gminie Hyżne w 2016 roku Miejscowość Brzezówka , , ,55 Dylągówka , , ,43 Grzegorzówka , , ,81 Hyżne , , ,16 Szklary , , ,56 Wólka Hyżneńska , , ,32 Gmina Hyżne , , ,08 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Hyżnem 20

21 Rysunek 9. Masa eternitu i azbestu w gminie Hyżne w 2016 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Hyżnem 4.3. Ochrona przyrody W gminie Hyżne występuje Hyżnieńsko-Gwoźnicki Obszar Chronionego Krajobrazu, korytarz ekologiczny Roztocze Pogórze Przemyskie, tereny Natura 2000 oraz pomniki przyrody. Hyżnieńsko-Gwoźnicki Obszar Chronionego Krajobrazu powstał w 1992 roku na terenie województwa rzeszowskiego. Obszar zlokalizowany jest na terenach gmin: Łańcut, Markowa, Chmielnik, Hyżne, Tyczyn, Błażowa, Lubenia oraz Niebylec. Na ternie obszaru funkcjonują dwa rezerwaty: florystyczny Wilcze i faunistyczny Mójka. Całkowita powierzchnia obszaru wynosi ,03 ha, z czego w gminie zajmuje 4869,2 ha i przebiega przez wszystkie miejscowości. Obszar Natura 2000 Nad Husowem PLH jest to specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa), który zajmuje 3347,7 ha. Do najważniejszych zagrożeń tego obszaru można zaliczyć intensywna gospodarkę leśną. Na terenie gminy obszar ten zajmuje 302,7 km 2 i przebiega przez Grzegorzówkę, Wólkę Hyżneńską i Dylągówką. Dodatkowo na terenie gminy występuje korytarz ekologiczny Roztocze Pogórze Przemyskie, który zajmuje 3268,8 ha i przebiega przez Hyżne, Dylągówkę i Szklary oraz 8 pomników przyrody (drzewa) 7 szt. w Hyżnem oraz 1 szt. w Dylągówce. 21

22 Rysunek 10. Występowanie form ochrony przyrody na terenie gminy Hyżne Źródło: opracowanie własne na podstawie geoserwis.gdos.pl I.5. WYNIKI BADANIA ANKIETOW EGO 5.1. Metodyka badania W dniach od roku przeprowadzone zostało badanie ankietowe w ramach projektu opracowanie i przyjęcie do realizacji Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Hyżne na lata Badanie było realizowane za pomocą dwóch technik: a. ankiety internetowej za pomocą metody CAWI (ang. Computer-Assisted Web Interview); b. papierowych kwestionariuszy do samodzielnego wypełniania PAPI (ang. Paper and Pencil Interview). Ankietę wypełniło 124 osoby 1. Celem badania było poznanie opinii mieszkańców Gminy Hyżne na temat aktualnych potrzeb w zakresie rewitalizacji problemowych obszarów gminy oraz oczekiwanych działań mających na celu ich ożywienie społeczno-gospodarcze. 1 Badanie to należy traktować jako materiał uzupełniający do analiz statystycznych prowadzonych dla obszaru gminy i obszaru, który zostanie wyznaczony jako zdegradowany i rewitalizacji. 22

23 Rewitalizacja stanowi proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie lokalnego programu rewitalizacji. Obszar zdegradowany to obszar znajdujący się w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, a także niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym. Jest to obszar charakteryzujący się ponadto: problemami gospodarczymi (np. niski poziom przedsiębiorczości), środowiskowymi (np. zanieczyszczenie środowiska), przestrzenno-funkcjonalnymi (np. niewystarczające wyposażenie w infrastrukturę techniczną i społeczną) i technicznymi (np. zły stan techniczny budynków) Próba W badaniu wzięło udział łącznie 124 osób, wśród których przeważały kobiety (64%). Jeśli chodzi o wiek, najliczniejszą grupę stanowiły osoby w przedziale wiekowym lata (57,30%). Na kolejnych miejscach znalazły się osoby w przedziale wiekowym lat (29,80%), osoby w przedziale (8,10%). Najmniej liczną grupę stanowiły osoby 65 i więcej (1,60%). Pełna informacja o cechach demograficznych respondentów została zaprezentowana na wykresach poniżej. Wykres 1.Płeć respondentów ankiety Gminy Hyżne 36% 64% Kobieta Mężczyzna Źródło: Badanie ankietowe Wykres 2. Wiek respondentów ankiety Gminy Hyżne 1,60% 3,20% 8,10% 29,80% 57,30% Poniżej lata lata lata 65 i więcej Źródło: Badanie ankietowe 23

24 Jeśli chodzi o sytuację na rynku pracy, najliczniejszą grupę stanowili pracujący w tym na etacie lub jako przedsiębiorcy (74,20%). Wykres 3.Status zawodowy respondentów ankiety Gminy Hyżne 6,50% 4,80% 4,80% uczę się 4,80% pracuję na etacie 9,70% pracuję dorywczo jestem przedsiębiorcą jestem bezrobotny 69,40% jestem emerytem/rencistą Źródło: Badanie ankietowe Jeżeli chodzi o miejsce zamieszkania ankietowanych to najliczniejszą grupę stanowili mieszkańcy miejscowości Hyżne (46,80%) oraz miejscowości Dylągówka (17,70%). Wykres 4. Miejsce zamieszkania 3,20% 1,60% 14,50% 8,90% Brzezówka Dylągówka 17,70% Grzegorzówka Hyzne 7,30% Nieborów 46,80% Szklary Wólka Hyżneńska Źródło: Badanie ankietowe 5.3. Wyniki badania Pierwsze pytanie w ankiecie dotyczyło ogólnej opinii mieszkańców na temat życia w gminie. Z odpowiedzi wyłania się w miarę optymistyczny obraz łącznie odpowiedzi bardzo dobrze i dobrze udzieliło ponad 50% ankietowanych. Natomiast 6,50% ankietowanych stwierdziło, że w Gminie Hyżne mieszka się źle. 24

25 Wykres 5.Ogólna ocena życia w Gminie Hyżne 6,50% 10,50% 43,50% 39,50% bardzo dobrze dobrze średnio źle Źródło: Badanie ankietowe Następnie kwestia ta została pogłębiona o wskazanie najważniejszych problemów społecznych, gospodarczych oraz problemów związanych ze środowiskiem naturalnym, zagospodarowaniem przestrzennym i stanem infrastruktury technicznej w Gminie Hyżne. W zakresie problemów społecznych Gminy Hyżne, za najważniejsze problemy uznano bezrobocie (51,60%), niewielką aktywność mieszkańców w życiu publicznym i kulturalnym (47,60%), oraz emigrację ludzi młodych, w tym rodzin z dziećmi (39,50%). Tabela 20. Wskazanie najpoważniejszych problemów społecznych Gminy Hyżne Problemy liczba % Bezrobocie 64 51,60% Emigracja ludzi młodych, w tym rodzin z dziećmi 49 39,50% Niewielka aktywność mieszkańców w życiu publicznym i kulturalnym 59 47,60% Ubóstwo 31 25,00% Niski poziom integracji mieszkańców 45 36,30% Przestępczość 23 18,50% Źródło: Badanie ankietowe Wykres 6. Najpoważniejsze problemy społeczne Gminy Hyżne Przestępczość 18,50% Niski poziom integracji mieszkańców 36,30% Ubóstwo 25% Niewielka aktywność mieszkańców w życiu publicznym i kulturalnym 47,60% Emigracja ludzi młodych, w tym rodzin z dziećmi 39,50% Bezrobocie 51,60% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% Źródło: Badanie ankietowe 25

26 Ankietowani najczęściej wskazywali miejscowość Hyżne i Dylągówka o największym natężeniu problemów społecznych. Tabela 21. Jakie są Państwa zdaniem najważniejsze problemy środowiskowe Gminy Hyżne Problemy liczba % Nieekologiczne zachowania wśród mieszkańców (niesprzątanie po zwierzętach, wywożenie śmieci do lasu, spalanie śmieci, inne) 68 54,80% Zły stan zbiorników i cieków wodnych, zanieczyszczenie wody (np. staw, zalew, rzeki, inne) 67 54% Zanieczyszczenie gleb w tym dzikie wysypiska śmieci 42 33,90% Zanieczyszczenie powietrza 32 25,80% Brak lub zły stan terenów zielonych (np. parków, skwerków, ogródków miejskich inne) 41 33,10% Źródło: Badanie ankietowe Wykres 7. Najważniejsze problemy środowiskowe Gminy Hyżne Brak lub zły stan terenów zielonych (np. parków, skwerków, ogródków miejskich Zanieczyszczenie powietrza 33,10% 25,80% Zanieczyszczenie gleb w tym dzikie wysypiska śmieci 33,90% Zły stan zbiorników i cieków wodnych, zanieczyszczenie wody (np. staw, zalew, Nieekologiczne zachowania wśród mieszkańców (niesprzątanie po 54% 54,80% Źródło: Badanie ankietowe 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% Na pytanie gdzie występują problemy środowiskowe ankietowani najczęściej odpowiadali, że problemy dotyczą całej gminy i trudno wskazać konkretną lokalizację. Tabela 22. Jakie są Państwa zdaniem najważniejsze problemy gospodarcze w Gminie Hyżne Problemy liczba % Problem braku/małej ilości inwestorów tworzących stałe miejsca prac 76 23,75% Zbyt mała liczba lokali usługowych 53 16,56% Mała przedsiębiorczość mieszkańców 51 15,94% Słaba kondycja ekonomiczna istniejących przedsiębiorstw 49 15,31% Brak wykwalifikowanych pracowników 45 14,06% Źródło: Badanie ankietowe 26

27 Wykres 8. Najważniejsze problemy gospodarcze w Gminie Hyżne Brak wykwalifikowanych pracowników Słaba kondycja ekonomiczna istniejących przedsiębiorstw Mała przedsiębiorczość mieszkańców 14,06% 15,31% 15,94% Zbyt mała liczba lokali usługowych Problem braku/małej ilości inwestorów tworzących stałe 16,56% 23,75% 0,00% 5,00% 10,00%15,00%20,00%25,00% Źródło: Badanie ankietowe Na pytanie gdzie występują problemy gospodarcze ankietowani najczęściej wskazywali miejscowości Hyżne (26 odpowiedzi), Dylągówka (20 odpowiedzi), Grzegorzówka (5 odpowiedzi). Tabela 23. Jakie są Państwa zdaniem najważniejsze problemy przestrzenno-funkcjonalne Gminy Problemy liczba % Braki lub zła jakość infrastruktury technicznej 57 22,35% Zły stan, brak lub mała dostępność do infrastruktury społecznej 40 15,69% Zły stan, brak lub mała dostępność do obiektów kulturalnych, miejsc spotkań dla mieszkańców 48 18,82% Brak lub niewystarczający stopień zagospodarowania miejsc publicznie dostępnych 53 20,78% Niedostosowanie miejsc publicznie dostępnych do potrzeb osób niepełnosprawnych 33 12,94% Niedostosowanie miejsc publicznych dla rodziców z dzieckiem w wózku 24 9,41% Źródło: Badanie ankietowe Wykres 9. Najważniejsze problemy przestrzenno-funkcjonalne Gminy Hyżne Niedostosowanie miejsc publicznych dla Niedostosowanie miejsc publicznie Brak lub niewystarczający stopień Zły stan, brak lub mała dostępność do Zły stan, brak lub mała dostępność do Braki lub zła jakość infrastruktury technicznej 9,41% 12,94% 20,78% 18,82% 15,69% 22,35% Źródło: Badanie ankietowe 0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% Najwięcej Respondentów wskazało na braki lub złą jakość infrastruktury technicznej. 27

28 Tabela 24. Jakie są Państwa zdaniem najczęstsze problemy techniczne budynków i budowli Gminy Problemy liczba % Braki w wyposażeniu budynków w rozwiązania energooszczędne i proekologiczne 41 33,10% Zły stan budynków publicznych (urząd miejski, szkoły, przedszkola, opieki społecznej, biblioteki inne) 33 26,60% Zły stan komunalnych budynków mieszkalnych (elewacja, dach, stolarka okienna, kanalizacja, ogrzewanie inne) 91 73,40% Źródło: Badanie ankietowe Wykres 10. Problemy techniczne budynków i budowli Gminy Hyżne Zły stan budynków publicznych (urząd gminy, szkoły, przedszkola, opieki społecznej, biblioteki, inne) 73,40% 33,10% 26,60% Zły stan komunalnych budynków mieszkalnych (elewacja, dach, stolarka okienna, kanalizacja, ogrzewanie, inne) Braki w wyposażeniu budynków w rozwiązania energooszczędne i proekologiczne Źródło: Badanie ankietowe Ankietowani najczęściej jako lokalizację problemów technicznych w gminie wskazywali miejscowość Hyżne i Dylągówka. Na pytanie czy Gmina Hyżne wymaga programu ożywienia społeczno-gospodarczego, społecznego i przestrzenno-środowiskowego ankietowani najczęściej udzielali odpowiedzi zdecydowanie tak i raczej tak (w sumie 96%). Wykres 11. Ocena konieczności wdrożenia programu ożywienia społeczno-gospodarczego 4,00% 37,10% 58,90% zdecydowanie tak raczej tak raczej nie Źródło: Badanie ankietowe Następnie poproszono ankietowanych o wskazanie tych grup społecznych, które ich zdaniem powinny być głównymi odbiorcami działań rewitalizacyjnych w Gminie Hyżne Respondenci mogli wskazać więcej niż jedną grupę. W odpowiedziach wskazano przede wszystkim rodziny z dziećmi (54,80%) oraz młodzież (44%). Na trzecim miejscu, znaleźli się seniorzy (33,90%). 28

29 Wykres 12. Wskazanie grup społecznych, które powinny być głównymi odbiorcami działań rewitalizacyjnych w Gminie Hyżne Inni 1,60% osoby zagrożone patologiami osoby zagrożone ubóstwem i wykluczeniem społecznym osoby bezrobotne 17,70% 24,20% 28,20% osoby niepełnosprawne 20,20% seniorzy 33,90% młodzież 44% dzieci 30,60% rodziny z małymi dziećmi 54,80% Źródło: Badanie ankietowe I.6. WYNIKI W ARSZATU DIAGNOSTYCZNEGO W ramach projektu przeprowadzone zostały konsultacje społeczne / warsztaty diagnostycznoprojektowe z udziałem różnych podmiotów, które zostały poprzedzone diagnozą ilościową obszaru przewidzianego do rewitalizacji, opracowaniem obiektywnych kryteriów wyboru obszaru, hierarchii potrzeb i dalej projektów rewitalizacyjnych, jako istotnego elementu całościowej wizji rozwoju miasta. W ramach prac nad LPR we wszystkich etapach tj. diagnozowania, programowania, wdrażania, monitorowania i ewaluacji zostały zastosowane działania aktywizujące i zachęcające do udziału mieszkańców, organizacji pozarządowych, przedsiębiorców oraz innych interesariuszy. Został zapewniony realny wpływ na kształt tworzonego programu rewitalizacji na kilka sposobów. Planowane do wykorzystania partycypacyjne metody konsultacji, stosowane na każdym kluczowym etapie prac nad programem były następujące: badania ankietowe; warsztaty diagnostyczno-projektowe i spotkania konsultacyjne służące poznaniu potrzeb i oczekiwań interesariuszy oraz zapewnieniu spójności planowanych działań z tymi potrzebami i oczekiwaniami. W dniu r. odbył się w Hyżnem warsztat diagnostyczny, którego celem była identyfikacja obszarów problemowych wraz ze wskazaniem głównych problemów, jakie na nich występują. Program warsztatu był następujący: omówienie podstaw prawnych prowadzenia prac nad programem rewitalizacji; omówienie stanu prac nad programem; identyfikacja obszarów problemowych. W trakcie warsztatu uczestnikom warsztatów została przedstawiona tematyka rewitalizacji oraz zostały przedstawione podstawowe definicje. Następnym etapem warsztatu była prezentacja wstępnych wyników analizy diagnostycznej. Po prezentacji uczestnicy w grupach identyfikowali obszary problemowe. 29

30 Zdaniem uczestników warsztatu najpilniejszej interwencji rewitalizacyjnej wymagają obszary miejscowości Hyżne, w tym sołectwa Nieborów, Dylągówka i Szklary. W trakcie warsztatu w następnej części uczestnicy zidentyfikowali problemy na wyznaczonym obszarze zdegradowanym i rewitalizacji: w sferze społecznej: - ograniczona oferta spędzania czasu dla osób starszych i niepełnosprawnych; - mało atrakcyjna oferta kulturalna dla dzieci i młodzieży; - niezadowalające wyniki nauczania w niektórych szkołach; - rosnąca liczba osób wymagających opieki; - nasilanie się ruchów migracyjnych zarówno na obszar UE jak i poza województwo podkarpackie; - dość wysoki poziom bezrobocia; - wysoki udział mieszkańców gminy korzystających z pomocy społecznej; - duża liczba bezrobotnych i zagrożonych wykluczeniem społecznym, szczególnie kobiet; - niewystarczająca aktywność społeczna mieszkańców, w tym udział w procesach decyzyjnych; - niski poziom integracji mieszkańców; w sferze środowiskowej: - nieekologiczne zachowania niektórych mieszkańców; - zbyt mało urządzonych terenów zielonych służących rekreacji i wypoczynkowi; w sferze technicznej i przestrzenno-funkcjonalnej: - brak boiska sportowego w miejscowości Hyżne; - słabo zagospodarowany do celów rekreacyjnych zalew w Dylągówce; - za mała powierzchnia pomieszczeń do uprawiania ćwiczeń /siłowni/; - brak lub niewystarczająca powierzchnia pomieszczeń dla prowadzenia warsztatów i imprez dla młodzieży, dzieci dorosłych /na wykonywanie wieńców dożynkowych, palm itp./, miejsc spotkań seniorów, dla miejscowych stowarzyszeń oraz dla Młodzieżowej Świetlicy Profilaktyczno-Wychowawczej w Nieborowie; - brak kącika historycznego na dokumenty historyczne i fotografie/mini galeria/; - brak miejsca prezentacji produktów lokalnych i wyrobów rękodzieła, miejsca organizowania wystaw itp.; - ograniczona dostępność i gotowość do obsługi turystów niektórych atrakcji turystycznych, np. najdłuższy w Europie tunel na trasie Samorządowej Przeworskiej Kolejki Dojazdowej Przeworsk Dynów, zalew w Dylągówce, wyciąg narciarski w Dylągówce; - słabo rozwinięta infrastruktura rekreacyjno-sportowa i turystyczna; - niewystarczająca ilość urządzonych miejsc parkingowych i parkingów, zwłaszcza przy obiektach użyteczności publicznej; - niedostatecznie urządzone przestrzenie publiczne m.in. braki małej architektury, niska estetyka; - niebezpieczne rozwiązania w transporcie publicznym brak zatok autobusowych lub ich zły stan techniczny m.in. w Dylągówce; 30

31 - wzrost zagrożeń w ruchu komunikacyjnym, wynikający m.in. z niedostatecznie rozwiniętej sieci ciągów pieszych wzdłuż ruchliwych dróg, braku albo przestarzałego oświetlenia; - niewykorzystane, zdewastowane budynki po skupie żywca i magazynie paszowym w Hyżnem; - niewykorzystane, opuszczone budyni Starej Mleczarni i Ośrodka Zdrowia w Hyżnem. - niezagospodarowany budynek starej szkoły w Szklarach wraz z otoczeniem.; - infrastruktura niedostosowana do pełnienia funkcji całorocznych przy Klubie Strażaka w sołectwie Nieborów (m.in. bardzo mała powierzchnia użytkowa, energochłonność); - zły stan techniczny niektórych zabytków; w sferze technicznej: - niezadowalający stan techniczny i estetyczny budynków użyteczności publicznej; - brak zaplecza dla prowadzenia działalności kulturalnej i funkcjonowania organizacji pozarządowych wraz z salą widowiskowo-koncertową (Centrum aktywizacji społecznej) oraz zły stan obiektu biblioteki; - niezadowalający stan zachowania obiektów zabytkowych; - niezadowalający standard mieszkań w wielorodzinnych budynkach mieszkalnych. - wysoka energochłonność wielorodzinnych budynków mieszkalnych będących w zasobach wspólnot mieszkaniowych i spółdzielni. w sferze gospodarczej: - niski poziom przedsiębiorczości mało podmiotów gospodarczych w stosunku do liczby ludności; - niewystarczająco wykorzystane walory turystyczne obszaru; - niski poziom wsparcia instytucjonalnego dla osób podejmujących lub prowadzących działalność gospodarczą; - bardzo mała atrakcyjność inwestowania na terenie gminy. I.7. DELIMITACJA OBSZARÓW ZDEGRADOWANYCH I DO REW ITALIZACJI 7.1. Delimitacja obszaru zdegradowanego Powyższa diagnoza pozwoliła na przeprowadzenie delimitacji obszaru zdegradowanego. Wyznaczenie obszaru zdegradowanego nastąpiło w oparciu o identyfikację wskaźników, które są mniej korzystne niż średnia dla gminy. Zgodnie z Instrukcją przygotowania programów rewitalizacji w zakresie wsparcia w ramach regionalnego programu operacyjnego województwa podkarpackiego na lata w ramach programu rewitalizacji należy zidentyfikować obszar zdegradowany, na którym występują problemy ze sfery społecznej a także przestrzenno-funkcjonalnej, gospodarczej oraz środowiskowej. W związku z powyższym, jako pierwsze zostały uwzględnione wskaźniki dotyczące sfery społecznej, tj.: Dynamika zmian ludności w latach ; Wskaźnik obciążenia demograficznego; Liczba bezrobotnych w przeliczeniu na 100 mieszkańców; Liczba długotrwale bezrobotnych w przeliczeniu na 100 mieszkańców; Liczba bezrobotnych bez wykształcenia średniego w przeliczeniu na 100 mieszkańców; Liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej w przeliczeniu na 100 mieszkańców; 31

32 Liczba osób korzystających z pomocy społecznej w przeliczeniu na 100 mieszkańców; Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z tytułu niepełnosprawności w przeliczeniu na 100 mieszkańców; Liczba złożonych wniosków w ramach 500+ na pierwsze dziecko w przeliczeniu na 100 mieszkańców; Liczba przestępstw w przeliczeniu na 100 mieszkańców w 2014 roku; Liczba przestępstw w przeliczeniu na 100 mieszkańców w 2016 roku; Dynamika zmian liczby przestępstw w latach ; Liczba sporządzonych Niebieskich kart" w przeliczeniu na 100 mieszkańców; Frekwencja w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego: rady gminy, na terenie województwa podkarpackiego; Liczba organizacji pozarządowych w przeliczeniu na 100 mieszkańców; Liczba członków organizacji pozarządowych w przeliczeniu na 100 mieszkańców; Liczba aktywnych czytelników bibliotek przeliczeniu na 100 mieszkańców; Liczba osób korzystających z zajęć w Gminnym Ośrodku Kultury w przeliczeniu na 100 mieszkańców. Następnie przeanalizowano wskaźniki ze sfery gospodarczej, środowiskowej i przestrzennofunkcjonalnej, oraz tj.: Liczba podmiotów gospodarki narodowej w 2014 roku w przeliczeniu na 100 mieszkańców; Liczba podmiotów gospodarki narodowej w przeliczeniu na 100 mieszkańców w 2016 roku; Dynamika zmian liczby podmiotów gospodarki narodowej w latach ; Masa azbestu zinwentaryzowanego w przeliczeniu na 100 mieszkańców (kg); Powierzchnia przestrzeni publicznych w przeliczeniu na 100 mieszkańców (ha); Liczba pustostanów w przeliczeniu na 100 mieszkańców; Powierzchnia pustostanów w przeliczeniu na 100 mieszkańców. Poniższe tabele prezentują wskaźniki dla poszczególnych miejscowości gorsze niż średnia dla gminy w poszczególnych sferach. 32

33 Dynamika zmian ludności w latach Wskaźnik obciążenia demograficznego Liczba bezrobotnych w przeliczeniu na 100 mieszkańców Liczba długotrwale bezrobotnych w przeliczeniu na 100 mieszkańców Liczba bezrobotnych bez wykształcenia średniego w przeliczeniu na 100 mieszkańców Liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej w przeliczeniu na 100 mieszkańców w 2016 roku Liczba osób korzystających z pomocy społecznej w przeliczeniu na 100 mieszkańców Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z tytułu niepełnosprawności w przeliczeniu na 100 mieszkańców Liczba złożonych wniosków w ramach 500+ na pierwsze dziecko w przeliczeniu na 100 mieszkańców Liczba przestępstw w przeliczeniu na 100 mieszkańców w 2014 roku Liczba przestępstw w przeliczeniu na 100 mieszkańców w 2016 roku Dynamika zmian liczby przestępstw w latach Liczba sporządzonych "Niebieskich kart" w przeliczeniu na 100 mieszkańców Frekwencja w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego: rady gminy, na terenie województwa podkarpackiego Liczba organizacji pozarządowych w przeliczeniu na 100 mieszkańców Liczba członków organizacji pozarządowych w przeliczeniu na 100 mieszkańców Liczba aktywnych czytelników bibliotek w przeliczeniu na 100 mieszkańców Liczba osób korzystających z zajęć w Gminnym Ośrodku Kultury w przeliczeniu na 100 mieszkańców Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Hyżne na lata Tabela 25. Zbiorcze zestawienie wskaźników w sferze społecznej ze wskazaniem wartości niekorzystnych (kolor różowy) względem średniej dla gminy oraz zaznaczeniem sołectw o największym natężeniu zjawisk negatywnych Sfera społeczna Sołectwo Brzezówka 106,63 71,30 3,80 2,76 0,52 5,87 5,35 1,90 10,88 0,88 0,69 80,00 0,00 55,63% 0,69 36,27 15,72 4,49 Dylągówka 101,81 63,21 3,65 2,34 1,22 3,84 3,65 1,31 8,33 0,75 0,75 100,00 0,19 62,32% 0,37 9,35 21,33 8,42 Grzegorzówka 101,81 74,07 3,37 2,48 0,71 4,43 3,72 0,35 11,88 0,00 0,71 0,00 0,00 55,71% 0,35 14,18 12,06 11,88 Hyżne 102,43 61,59 4,05 2,46 0,56 2,71 2,43 0,28 8,89 0,59 0,84 142,11 0,00 63,24% 0,25 15,28 15,38 2,18 Szklary 102,94 72,76 2,65 1,48 0,42 3,17 2,96 0,85 10,48 1,27 0,21 16,67 0,11 49,37% 0,21 14,81 15,98 4,66 Wólka Hyżneńska 104,51 65,63 4,72 2,56 1,75 3,91 3,77 0,81 9,57 0,95 0,54 57,14 0,27 62,48% 0,40 32,35 9,03 4,85 Gmina Hyżne 102,90 65,39 3,80 2,35 0,77 3,46 3,17 0,70 9,49 0,72 0,69 96,08 0,07 60,49% 0,32 17,73 15,45 4,69 Źródło: Opracowanie własne 33

34 Liczba podmiotów gospodarki narodowej w 2014 roku w przeliczeniu na 100 mieszkańców Liczba podmiotów gospodarki narodowej w 2016 roku w przeliczeniu na 100 mieszkańców Dynamika zmian w liczbie podmiotów gospodarki narodowej Masa azbestu zinwentaryzowanego w przeliczeniu na 100 mieszkańców (kg) Powierzchnia przestrzeni publicznych w przeliczeniu na 100 mieszkańców (ha) Liczba pustostanów w przeliczeniu na 100 mieszkańców Powierzchnia pustostanów w przeliczeniu na 100 mieszkańców Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Hyżne na lata Tabela 26. Zbiorcze zestawienie wskaźników w pozostałych sferach ze wskazaniem wartości niekorzystnych względem średniej dla gminy oraz zaznaczeniem sołectw o największym natężeniu zjawisk negatywnych Sfera Sfera gospodarcza Sfera przestrzenno-funkcjonalna środowiskowa Sołectwo Brzezówka 6,49 6,04 94, ,35 0,12 0,00 0,00 Dylągówka 4,30 4,30 100, ,62 0,13 1,22 97,29 Grzegorzówka 3,03 2,84 94, ,72 0,08 1,06 85,11 Hyżne 4,87 5,11 103, ,13 0,07 0,94 74,86 Szklary 3,71 3,49 94, ,54 0,08 0,95 76,19 Wólka Hyżneńska 4,35 4,45 103, ,98 0,11 0,94 75,47 Gmina Hyżne 4,56 4,6 100, ,95 0,09 0,91 73,19 Źródło: Opracowanie własne 34

35 Następnie przyjęto, że obszar zdegradowany powinien się charakteryzować się nawarstwieniem problemów społecznych oraz innych, dodatkowych ze sfer: gospodarcza, środowiskowa, przestrzenno-funkcjonalna. Dodatkowo powinien być to obszar skoncentrowany na terenie najliczniej zamieszkałych, z uwagi na osiągnięcie jak najwyższych społecznych efektów działań rewitalizacyjnych. Zgodnie z tym na obszarze zdegradowanym występuje najwyższa łączna ilość wskaźników gorszych niż średnia dla gminy oraz są zamieszkałe w najwyższym stopniu. Stopień zaludnienia świadczy o strategiczności obszaru dla rozwoju całej gminy. Poniższa tabela prezentuje podsumowanie wartości wskaźników gorszych niż średnia dla gminy. Tabela 27. Liczba wskaźników gorszych od średniej w gminie w analizowanych sferach Sołectwo Liczba ludności w 2016 roku Liczba wskaźników w sferze społecznej gorszych niż średnia dla gminy Liczba wskaźników w sferze gospodarczej gorszych niż średnia dla gminy Liczba wskaźników w sferze środowiskowej gorszych niż średnia dla gminy Liczba wskaźników w sferze przestrzennofunkcjonalnej i technicznej gorszych niż średnia dla gminy Łączna liczba wskaźników gorszych niż średnia dla gminy Czy stwierdzono degradację Brzezówka brak degradacji Dylągówka degradacja Grzegorzówka degradacja Hyżne degradacja Szklary degradacja Wólka Hyżneńska Źródło: Opracowanie własne brak degradacji 35

36 7.2. Zasięgi przestrzenne obszaru zdegradowanego Zgodnie z wynikami powyższych tabeli, jako obszar zdegradowany wskazano: Dylągówka, Grzegorzówka, Hyżne, Szklary. Miejscowości zamieszkiwane są przez 5784 osoby (81,41% mieszkańców gminy) oraz zajmują powierzchnię 43,049 km 2 (84,00 % pow. gminy). Rysunek 11. Obszar zdegradowany gminy Hyżne Źródło: opracowanie własne 7.3. Delimitacja obszaru rewitalizacji Szczegółową delimitację obszaru przeprowadzono na podstawie uzupełnienia powyższej analizy. Podstawą do tego było badanie potencjału demograficznego, użytkowania terenu, zagospodarowania przestrzennego oraz tożsamości lokalnej mieszkańców zdegradowanych miejscowości. Jako pierwszy element przemawiający za wyznaczeniem obszaru rewitalizacji przyjęto liczbę ludności miejscowości zdegradowanych. Gmina Hyżne charakteryzuje się niską gęstością zaludnienia 139 osób/km 2., a obszar rewitalizacji powinien skupiać się na obszarze zamieszkałym. Zgodnie z tym miejscowości: Hyżne, Dylągówka i Szklary są miejscowościami o największej liczbie mieszkańców. Ich suma wynosi 5220 mieszkańców. W Grzegorzówce mieszka jedynie 7,94% wszystkich mieszkańców gminy jest to najmniej licznie zamieszkała miejscowość w całej gminie. Z tego powodu nie jest to strategiczny obszar rozwoju gminy. Dodatkowo starano się wybrać tereny zabudowane a przede wszystkim zamieszkałe. Gmina Hyżne jest gminą wiejską typowo rolniczą, dodatkowo leśna przestrzeń produkcyjna (lasy) zajmują 36

37 1297,59ha, czyli 25,3% powierzchni gminy. Z tego względu gmina Hyżne charakteryzuje się niskim udziałem terenów zabudowanych oraz zamieszkałych. To właśnie w ich obszarze powinien być skoncentrowany obszar rewitalizacji. Jako kolejne kryterium delimitacji obszaru rewitalizacji przyjęto zagospodarowanie terenu. Szczególnie ważnym obszarem dla rozwoju wsi są centra kulturowe, najczęściej w okolicach głównych szlaków komunikacyjnych. Nierzadko stanowi ono element dziedzictwa mieszkańców, tak jak zabytki. Z uwagi na społeczny charakter rewitalizacji w obrębie obszaru rewitalizacji powinny znaleźć się budynki użyteczności publicznej pełniące swą funkcję dla mieszkańców całej wsi lub większej zbiorowości np. kościoły, szkoły, domy kultury, straże pożarne. Dodatkowo szczególnie cenne jest prowadzenie rewitalizacji na obszarze zdegradowanym lub zagrożonym zdegradowaniem tak jak obszary kolejowe Na podstawie wyżej wymiennych kryteriów delimitacji postanowiono o wyznaczeniu obszaru rewitalizacji w granicach działek ewidencyjnych w miejscowościach: Dylągówka, Hyżne, Szklary. W ramach obszaru rewitalizacji wyznaczono działki ewidencyjne, które spełniają powyższe kryteria delimitacji w poszczególnych miejscowościach. Tabela 28. Delimitacja podobszarów rewitalizacji - numery działek ewidencyjnych Podobszar rewitalizacji gminy Hyżne Hyżne 1 Podobszar rewitalizacji gminy Hyżne Hyżne 2 Podobszar rewitalizacji gminy Hyżne/Nieborów Podobszar rewitalizacji gminy Hyżne - Dylągówka Podobszar rewitalizacji gminy Hyżne Szklary Numery działek ewidencyjnych (kolor żółty działka ewidencyjna zawiera się częściowo w obszarze rewitalizacji) / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /3 1768/1 2324/ /1 1768/6 2509/ /2 2778/ /3 2778/ /2 2796/ /1 2796/ /2 2796/ /1 1468/3 2796/ /2 1468/4 2799/ /1 1468/7 2799/ /2 37

38 1468/8 2799/ /3 1470/1 2799/ /1 1470/2 2799/ /2 1768/ / /1 1768/ / /1 1768/7 2799/ /2 4254/2 2799/ /1 4255/2 2799/ /2 4256/2 2799/ /3 4257/2 3087/ /2 4258/2 3092/ /1 4261/1 3092/ /2 4262/1 3094/ /3 4263/2 3094/ /4 4389/2 3094/ /2 4390/2 3096/ /2 3096/ /2 3096/ /1 3096/ /4 3097/ /2 3097/ / / / / / / / / / / / / / / / /1 2050/2 2080/ /4 2080/5 2080/6 2080/7 2080/8 38

39 2080/9 2084/1 2084/3 2084/4 2087/1 2087/2 2088/1 2088/2 2093/2 2093/3 2093/4 2094/2 2095/1 2095/2 2123/1 2123/2 2124/2 2124/5 2124/6 2124/7 2124/8 2127/1 2127/2 2127/3 2127/4 2128/1 2128/2 2129/1 2129/2 2130/2 2130/3 2130/4 2130/5 2130/6 2131/2 2131/3 2131/4 2131/5 2131/6 2134/1 2134/2 2135/1 2135/2 2137/1 2137/2 2144/1 2144/2 2145/ / / / /5 2145/6 2145/7 2145/8 2145/9 2150/1 39

40 Źródło: opracowanie własne 2150/2 2151/1 2151/2 2156/1 2156/3 2157/1 2158/2 2158/3 2161/1 2165/1 2165/2 2168/1 2168/2 2168/3 2172/1 2172/2 2415/4 2417/1 2419/1 2420/2 2420/6 2420/7 2420/8 2482/3 Musiały zostać spełnione również warunki określone ustawowo oraz w Instrukcji przygotowywania programów rewitalizacji w zakresie wsparcia w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji określa, że obszar rewitalizacji nie może być większy niż 20% powierzchni gminy oraz zamieszkały przez więcej niż 30% liczby mieszkańców gminy. Zgodnie ze wspomnianą Instrukcją, wyznaczony obszar rewitalizacji powinien charakteryzować się również gorszymi wskaźnikami od zawartych w instrukcji wartości referencyjnych obliczonych dla województwa podkarpackiego. Należało wykazać, że wyznaczony obszar rewitalizacji zgodnie z Wytycznymi Ministra charakteryzuje się minimum 4 wskaźnikami z kategorii: Demografia, Rynek pracy, Pomoc społeczna, Edukacja, Podmioty gospodarcze, Bezpieczeństwo publiczne, Uwarunkowania przestrzenne, Integracja społeczna, Ochrona środowiska, których wartości są niższe niż wartości referencyjne dla województwa podkarpackiego, przy czym maksymalnie jest to 1 wskaźnik z każdej kategorii. Poniższa tabela przedstawia zestawianie wyników wskaźników dla obszaru rewitalizacji ze wskaźnikami referencyjnymi dla województwa podkarpackiego. Obszar rewitalizacji w gminie Hyżne spełnia warunek posiadania minimum 4 wskaźników (maksymalnie po 1 wskaźniku z każdej kategorii) gorszych niż wartości referencyjnych dla województwa podkarpackiego. Są to wskaźniki z kategorii: Demografia, Rynek Pracy, Integracja społeczna, Ochrona środowiska. Obszar rewitalizacji kwalifikuje się zatem do wsparcia w ramach RPO WP

41 Tabela 29. Zestawianie wyników wskaźników dla obszaru rewitalizacji ze wskaźnikami referencyjnymi dla województwa podkarpackiego Kategoria: Kategoria: Kategoria: Integracja Kategoria: Ochrona Demografia Rynek pracy społeczna środowiska Obszar rewitalizacji Przyrost naturalny w przeliczeniu na 100 osób wg faktycznego miejsca zamieszkania Liczba długotrwale bezrobotnych w % bezrobotnych ogółem Liczba organizacji pozarządowych na 100 osób wg miejsca zamieszkania Odsetek ludności korzystającej z sieci wodociągowej Obszar rewitalizacji -2,00 (2014 rok) 63,2% (2014 rok) 0,01 (2013 rok) 22,7% (2014 rok) Wskaźnik referencyjny Województwo Podkarpackie 0,07 (2014 rok) 61,5% (2014) 0,33 (2013 rok) 80,2% (2014 rok) Źródło: Opracowanie własne 7.4. Zasięgi przestrzenne obszaru do rewitalizacji Zgodnie z rozdziałem 5, pkt 1, lit. c oraz pkt 3 z załącznika Cechy i elementy programów rewitalizacji do Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata opracowanym przez Ministra Rozwoju 2 program rewitalizacji zawiera m.in. zasięg przestrzenny obszaru lub obszarów rewitalizacji, czyli terytorium lub terytoriów, które w oparciu o inne dokumenty strategiczne gminy lub diagnozę i identyfikację potrzeb rewitalizacyjnych, najbardziej wymagają wsparcia, są obszarami o szczególnej koncentracji negatywnych zjawisk istotnych dla rozwoju gminy. Zasięg obszarów wyznaczany jest przez samorząd gminny w oparciu o rozstrzygnięcia wynikające z innych dokumentów strategicznych lub planistycznych gminy lub w oparciu o indywidualne kryteria (wraz z odniesieniem ich do wartości referencyjnych dla danej gminy) i przy uwzględnieniu kryteriów wskazanych przez IZ RPO, jeśli IZ RPO takie określi. Obszar rewitalizacji nie może przekroczyć 20% powierzchni gminy oraz liczba ludności na terenie obszaru rewitalizacji nie może przekroczyć 30% mieszkańców całej gminy. Obszar rewitalizacji w Gminie Hyżne zajmuje powierzchnię 1,29 km 2, czyli 2,51% powierzchni gminy oraz jest zamieszkiwany przez 234 osoby, co stanowi 3,29 % mieszkańców gminy. 2 Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata (MR/H /20(2)08/2016 ), Minister Rozwoju Mateusz Morawiecki, Warszawa 2016 r. 41

42 Rysunek 12. Obszar zdegradowany i obszary rewitalizacji na tle gminy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z portalu Openstreet.org Miejscowość Hyżne Pierwsza wzmianka o sołectwie Hyżne pojawiła się w XV wieku. Od powstania było własnością szlachty: Kmitów, Denowskich, Rzeszowskich i Wapowskich. Z pierwszych setek lat istnienia wsi przetrwałym zabytkiem jest kościół parafialny z 1590 roku wraz z obrazem Matki Boskiej. W następnych latach Hyżne intensywnie się rozwijało pod koniec XIX wieku w sołectwie funkcjonowały cztery karczmy, młyn wodny, cegielnia oraz folwark. Dodatkowo znaczny wpływ na rozwój Hyżnego miała rodzina generała Władysława Sikorskiego, który mieszkał tu w latach dzieciństwa. Ojciec generała - Tomasz Sikorski nauczał w szkole ludowej wybudowanej w 1863 roku. W czasach II wojny światowej na terenie miejscości działała Armia Krajowa. Obecnie Hyżne jest siedzibą Gminy Hyżne i stanowi centrum rozwoju gminy. Podobszar rewitalizacji gminy Hyżne Hyżne 1 Podobszar rewitalizacji położony jest we wschodniej części miejscowości. Zajmuje powierzchnię 0,12km 2, czyli 0,24% powierzchni gminy. Podobszarem zostały objęte działki ewidencyjne, które w większości stanowią tereny zabudowane (zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna oraz zagrodowa). Na terenie stwierdzono niekorzystną strukturę agrarną charakteryzującą się małą powierzchnią gruntów ornych, co uniemożliwia rozwijania intensywnej produkcji rolnej. Jednak na tym obszarze występują dogodne uwarunkowania komunikacyjne, dzięki drodze wojewódzkiej nr 878 łączącej Stobierną z Dylągówką. Może stanowić to podstawę do rozwoju alternatywnych funkcji terenu poza rolniczą i mieszkaniową. 42

43 Rysunek 13. Obszar rewitalizacji gminy Hyżne - podobszar Hyżne 1 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z portalu Openstreet.org Podobszar rewitalizacji gminy Hyżne Hyżne 2 Podobszar rewitalizacji położony jest we centralnej części miejscowości. Zajmuje powierzchnię 0,24km 2, czyli 0,47% powierzchni gminy. Stanowi centrum społeczne i kulturowe, a tym samym jest kluczowe dla jej rozwoju. W podobszarze znajdują się m. in. apteka, punkt weterynaryjny, a także sklepy z towarami pierwszej potrzeby. Podobszarem zostały objęte działki ewidencyjne, na których znajdują się budynki infrastruktury społecznej: Szkoła Podstawowa im. generała Władysława Sikorskiego oraz Parafia pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, który wraz z innymi elementami małej architektury stanowi zabytek. W celu zapewnienia komplementarności obszaru włączono także sąsiednie działki ewidencyjne. 43

44 Rysunek 14. Obszar rewitalizacji gminy Hyżne - podobszar Hyżne 2 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z portalu Openstreet.org Podobszar rewitalizacji gminy Hyżne/ Nieborów Podobszar rewitalizacji położony jest w południowo-zachodniej części miejscowości sołectwie Nieborów. Zajmuje powierzchnię 0,07 km 2, czyli 0,14% powierzchni gminy. Nieborów, w skład, którego wchodzi Nieborów Mały i Nieborów Wielki, jest silnie rozwijającą się częścią Hyżnego. Cechuje go silna więź mieszkańców, którzy tworzą lokalną kulturę. Z tego względu z inicjatywy nieborowskiego społeczeństwa powstał Kościół Matki Bożej Wspomożycielki Wiernych, który został konsekrowany w 1988 roku. Z uwagi na to, że stanowi on centrum kulturalne Nieborowa i świadczy o wysokim kapitale społecznym, podobszar rewitalizacji obejmuje działki, na których znajduje się wyżej wymieniony kościół. Dodatkowo w celu zwiększenia potencjału rewitalizacji i pozytywnych jej skutków objął również sąsiednie działki ewidencyjne, na których znajduje się budynek Ochotniczej Straży Pożarnej, oraz działki pomiędzy nimi. Obszar w całości pretenduje do podejmowania na nim działań rewitalizacyjnych. 44

45 Rysunek 15. Obszar rewitalizacji gminy Hyżne - podobszar Hyżne/Nieborów Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z portalu Openstreet.org Sołectwo Dylągówka Historia wsi Dylągówka rozpoczęła się w 1448 roku od lokacji wsi na prawie magdeburskim. Od początku istnienia stanowiła majątek szlachecki. W XIX wieku wieś weszła w okres intensywnego rozwoju znajdował się tu dwór z oficyną i folwarkiem oraz stadnina koni. Do dyspozycji mieszkańców oddano park, który obecnie uznany jest za zabytek. Dylągówka rozwijała się także w sferze społecznej i kulturowej. Mieszkańcy korzystali ze szkoły ludowej oraz kaplic. Obecnie jest to trzecie, co do wielkości sołectwo w gminie Hyżne (po sołectwie Hyżne i Szklary). Podobszar rewitalizacji gminy Hyżne Dylągówka Podobszar rewitalizacji położony jest w centralno-zachodniej części sołectwa. Zajmuje powierzchnię 0,68km 2, czyli 1,32% powierzchni gminy. Podobszarem zostały objęte działki ewidencyjne, które stanowią tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zagrodowej oraz grunty orne. Obszar to centrum miejscowości, słabo zagospodarowane, a jednak ważne ze względów chociażby komunikacyjnych. Na terenie stwierdzono niekorzystną strukturę agrarną - działki użytkowane rolniczo są długie, ale wąskie, co stanowi niekorzystną podstawę do prowadzenia rolnictwa intensywnego. Jednak obszar charakteryzuje się wysokimi walorami krajobrazowymi i przyrodniczymi. Dlatego podobszarem objęto także Zalew Dylągówka oraz sąsiednie działki ewidencyjne, w celu zapewnienia komplementarności przestrzennej podobszaru rewitalizacji. Dodatkowo podobszar sąsiaduje ze stokiem narciarskim Ostra Góra. Bliskość prężnie rozwijającego się obiektu rekreacyjnego może przyczynić się do efektu synergii w rozwiązaniu problemów podobszaru rewitalizacji. 45

46 Rysunek 16. Obszar rewitalizacji gminy Hyżne - podobszar Dylągówka Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z portalu Openstreet.org Sołectwo Szklary Wieś Szklary od początku istnienia była własnością szlachecką. Jest szczególnie znana w Polsce z przeworskiej Kolei Dojazdowej. Podobszar rewitalizacji gminy Hyżne Szklary Podobszar rewitalizacji położony jest centralnej części sołectwa. Zajmuje powierzchnię 0,19km 2, czyli 0,37% powierzchni. Obszarem rewitalizacji został objęty kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Szklarach wraz z okolicznymi budynkami mieszkalnymi, który stanowi centrum życia społecznego sołectwa. Na wyznaczonym terenie znajduje się niewykorzystywana stara szkoła z niezagospodarowanym terenem wokół niej oraz zdewastowany plac i pieszy ciąg komunikacyjny pomiędzy szkołą a zabytkowym tunelem kolejki wąskotorowej. Z uwagi na dziedzictwo historyczne objęto obszarem rewitalizacji wspomniany tunel kolejki wąskotorowej, który stanowi zabytek w skali europejskiej - jest to najdłuższy i najstarszy tunel kolejki wąskotorowej. Ze względu na datę powstania jest zagrożony degradacją infrastruktury technicznej. 46

47 Rysunek 17. Obszar rewitalizacji gminy Hyżne - podobszar Szklary Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z portalu Openstreet.org W wyniku analizy danych wskaźnikowych oraz badań społecznych i jakościowych na wyznaczonych obszarach zidentyfikowano ostatecznie następujące problemy. Tabela 30. Zidentyfikowane problemy na obszarze zdegradowanym i rewitalizacji Sfera Zidentyfikowane problemy Społeczna - ograniczona oferta spędzania czasu dla osób starszych i niepełnosprawnych; - mało atrakcyjna oferta kulturalna dla dzieci i młodzieży; - niezadowalające wyniki nauczania w niektórych szkołach; - dość wysoki poziom bezrobocia; - wysoki udział mieszkańców gminy korzystających z pomocy społecznej; - duża liczba bezrobotnych i zagrożonych wykluczeniem społecznym, szczególnie kobiet; - niewystarczająca aktywność społeczna mieszkańców, w tym udział w procesach decyzyjnych; - niski poziom integracji mieszkańców; Przestrzennofunkcjonalna i techniczna - brak boiska sportowego w miejscowości Hyżne; - słabo zagospodarowany do celów rekreacyjnych zalew w Dylągówce; - za mała powierzchnia pomieszczeń do uprawiania ćwiczeń /siłowni/; - brak lub niewystarczająca powierzchnia pomieszczeń dla prowadzenia warsztatów i imprez dla młodzieży, dzieci dorosłych 47

48 /na wykonywanie wieńców dożynkowych, palm itp./, miejsc spotkań seniorów, dla miejscowych stowarzyszeń oraz dla Młodzieżowej Świetlicy Profilaktyczno-Wychowawczej w Nieborowie; - brak kącika historycznego na dokumenty historyczne i fotografie/mini galeria/; - brak miejsca prezentacji produktów lokalnych i wyrobów rękodzieła, miejsca organizowania wystaw itp.; - ograniczona dostępność i gotowość do obsługi turystów niektórych atrakcji turystycznych, np. najdłuższy w Europie tunel na trasie Samorządowej Przeworskiej Kolejki Dojazdowej Przeworsk Dynów, zalew w Dylągówce, wyciąg narciarski w Dylągówce; - słabo rozwinięta infrastruktura rekreacyjno-sportowa i turystyczna. - niewystarczająca ilość urządzonych miejsc parkingowych i parkingów, zwłaszcza przy obiektach użyteczności publicznej. - niedostatecznie urządzone przestrzenie publiczne m.in. braki małej architektury, niska estetyka. - niebezpieczne rozwiązania w transporcie publicznym brak zatok autobusowych lub ich zły stan techniczny m.in. w Dylągówce. - wzrost zagrożeń w ruchu komunikacyjnym, wynikający m.in. z niedostatecznie rozwiniętej sieci ciągów pieszych wzdłuż ruchliwych dróg, braku albo przestarzałego oświetlenia; - niewykorzystane, zdewastowane budynki po skupie żywce i magazynie paszowym w Hyżnem. - niewykorzystane, opuszczone budyni Starej Mleczarni i Ośrodka Zdrowia w Hyżnem. - niezagospodarowany budynek starej szkoły w Szklarach wraz z otoczeniem. - infrastruktura niedostosowana do pełnienia funkcji całorocznych przy Klubie Strażaka w sołectwie Nieborów (m.in. bardzo mała powierzchnia użytkowa, energochłonność). - zły stan techniczny niektórych zabytków; Środowiskowa Gospodarcza - nieekologiczne zachowania niektórych mieszkańców. - zbyt mało urządzonych terenów zielonych służących rekreacji i wypoczynkowi; - niski poziom przedsiębiorczości mało podmiotów gospodarczych w stosunku do liczby ludności; - niewystarczająco wykorzystane walory turystyczne obszaru; - niski poziom wsparcia instytucjonalnego dla osób podejmujących lub prowadzących działalność gospodarczą; - bardzo mała atrakcyjność inwestowania na terenie gminy; Źródło: Opracowanie własne W związku z tym, iż na obszar rewitalizacji powinien również charakteryzować się potencjałami, w procesie pracy dokonano ich identyfikacji. Zidentyfikowane potencjały znajdują się w poniższej tabeli. Tabela 31. Zidentyfikowane potencjały na obszarze zdegradowanym i rewitalizacji Zidentyfikowane potencjały: 48

49 - dobra komunikacja ze stolicą regionu Rzeszowem; - rozwinięta współpraca w ramach Przeworsko-Dynowskiego Obszaru Wsparcia; - dobrze rozwinięta sieć dróg lokalnych (gminnych); - dobrze rozwinięta sieć szkół gminnych; - dobra jakość infrastruktury szkolnej (edukacyjnej oraz sportowo-rekreacyjnej); - rozwinięta sieć bibliotek gminnych i ich zasobów; - interesujące walory turystyczne: szlaki turystyczne, zabytki, kolej wąskotorowa, złoża wód mineralnych; - cykliczne wydarzenia kulturalne i sportowe oraz popularyzujące miejscowe produkty; - działające prężnie KGW i OSP; - rozwinięta pomoc społeczna realizowana przez GOPS; - funkcjonujący Gminny Ośrodek Kultury; - bliski rynek zbytu produktów i usług Rzeszów; - duże, wolne zasoby pracy; - rosnące zainteresowanie obszarem. Źródło: Opracowanie własne na podstawie Strategi Rozwoju Lokalnego Gminy Hyżne na lata I.8. SKALA I CHARAKTER POTRZEB REWITALIZACYJNYCH Osiągnięcie wizji będzie możliwe, jeżeli gmina sprosta większości zidentyfikowanym potrzebom rewitalizacyjnym. Identyfikacja potrzeb rewitalizacyjnych nastąpiła w oparciu o przeprowadzoną diagnozę, w tym badania społeczne ilościowe i jakościowe oraz przeprowadzoną wizję lokalną. Zidentyfikowane potrzeby rewitalizacyjne: w sferze społecznej: - rozwijanie oferty spędzania czasu dla osób starszych i niepełnosprawnych; - uatrakcyjnianie oferty kulturalnej, sportowo-rekreacyjnej dla dzieci i młodzieży; - wyrównywanie poziomu nauczania w szkołach; - ograniczanie poziomu bezrobocia; - wspieranie mieszkańców gminy w poszukiwaniu zarobkowych źródeł utrzymania; - stymulowanie większej aktywności społecznej mieszkańców, w tym udziału w procesach decyzyjnych; - zwiększanie poziomu integracji mieszkańców; w sferze technicznej i przestrzenno-funkcjonalnej: - rozwijanie infrastruktury sportowo-rekreacyjnej i turystycznej z wykorzystaniem istniejącej bazy; - poprawa zagospodarowania obiektów i miejsc na cele rekreacyjne i turystyczne np. zalew w Dylągówce; - zwiększanie dostępności i gotowości do obsługi turystów niektórych atrakcji turystycznych, np. najdłuższy w Europie tunel na trasie Samorządowej Przeworskiej Kolejki Dojazdowej Przeworsk Dynów, zalew w Dylągówce, wyciąg narciarski w Dylągówce; - dostosowywanie ilości urządzonych miejsc parkingowych i parkingów, zwłaszcza przy obiektach użyteczności publicznej do autentycznych potrzeb; - urządzanie przestrzeni publicznych m.in. mała architektura, poprawa estetyki, monitoring; - poprawa rozwiązań w transporcie publicznym: zatoki autobusowe, przystanki; 49

50 - ograniczanie zagrożeń w ruchu komunikacyjnym - rozwijanie sieci ciągów pieszych wzdłuż ruchliwych dróg, unowocześnianie oświetlenia; - zagospodarowywanie niewykorzystane budynków m.in. po skupie żywca i magazynie paszowym, Starej Mleczarni oraz Ośrodka Zdrowia w Hyżnem, starej szkoły w Szklarach wraz z otoczeniem; - dostosowywanie do pełnienia funkcji całorocznych Klubu Strażaka w Nieborowie; - utrzymywanie w dobrym stanie technicznym zabytków; w sferze środowiskowej: - propagowanie ekologicznych zachowań i rozwiązań; - urządzanie terenów zielonych służących rekreacji i wypoczynkowi; w sferze gospodarczej: - tworzenie warunków do rozwoju przedsiębiorczości; - działanie na rzecz gospodarczego wykorzystania walorów turystycznych; - udzielanie wsparcia instytucjonalnego dla osób podejmujących lub prowadzących działalność gospodarczą; - zwieksznie atrakcyjności inwestowania na terenie gminy. 50

51 II. OPIS POW IĄZAŃ LOKALNEGO PROGRAMU REW ITALIZACJI Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI GMINY, W TYM STRATEGIĄ ROZWOJU GMINY, STUDIUM UW ARUNKOW AŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY ORAZ STRATEGIĄ ROZW IĄZYW ANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH Lokalny Program Rewitalizacji to jeden z podstawowych programów operacyjnych gminy. Planowane działania w ramach LPR powinny wpisywać się w rozwojową politykę prowadzoną przez Gminę oraz wizję, która przedstawia pożądany efekt całego procesu. Jednocześnie planowane działania rewitalizacyjne powinny być spójne z założeniami głównych dokumentów planistycznych i strategicznych obowiązujących w gminie. Strategia Rozwoju Gminy Strategia Rozwoju Lokalnego Gminy Hyżne na lata jest głównym instrumentem planowania strategicznego oraz zarządzania publicznego w gminie Hyżne. Dokument odpowiada na zdiagnozowane potrzeby oraz problemy rozwojowe jednostki, z uwzględnieniem sytuacji społecznogospodarczej, uwarunkowań, potencjałów, jak również możliwości rozwojowych oraz barier i ograniczeń gminy Hyżne. Niniejszy dokument po-wstał na postawie analizy zgromadzonych dokumentów i opracowań, danych statystycznych, ekspertyz oraz w wyniku konsultacji przeprowadzonych zarówno z przedstawiciela-mi władz gminy Hyżne, jak i środowiskiem lokalnym, aby w pełni odzwierciedlić oczeki-wania społeczne oraz pożądane przez mieszkańców gminy kierunków rozwoju jednostki. Niniejsza strategia powinna stanowić punkt odniesienia do planowanych działań oraz praktyczne narzędzie, pomocne przy planowaniu konkretnych inwestycji na terenie gminy Hyżne do roku Poza wymiarem rekomendacyjnym, dokument posiada rów-nież walor analityczny i opisowy, szczegółowo przedstawiający obecną sytuację gminy Hyżne oraz zmiany zachodzące w poszczególnych obszarach na przestrzeni ostatnich lat. Ograniczony budżet gminy nie jest w stanie zaspokoić wszystkich oczekiwań mieszkańców, a zadaniem władz jest dokonanie wyboru priorytetów podejmowanych przedsięwzięć. Do obszarów niezbęd-nej interwencji w gminie Hyżne należą: Infrastruktura techniczna i komunikacyjna oraz planowanie przestrzenne, Infrastruktura społeczna, edukacyjna i kulturalna, Gospodarka gminy oraz tworzenie warunków dla rozwoju sektora turystycznego. Strategia Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Celem Strategii jest ograniczenie biedy, a także przeciwdziałanie pogłębianiu się nierówności i bezradności wobec trudnych sytuacji życiowych mieszkańców. Cel ten realizowany będzie poprzez pracę socjalną. Przewidziane działania to: przeciwdziałanie ryzyku wykluczenia społecznego (marginalizacji osób i rodzin) z wykorzystaniem szeroko rozwiniętej pracy socjalnej; umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych, których nie śa one w stanie pokonać, wykorzystując własne środki, możliwości i uprawnienia; zaspokajanie niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin oraz umożliwienie im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka; udzielanie pomocy fianasowej, rzeczowej i w naturze: zasiłki pieniężne, dożywianie dzieci w szkole. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Studium Uwarunkowan i Kierunków Zagospdarwowania Przestrzennego Gminy Hyzne zostało uchwalone Uchwałą nr XXVI/134/01 Rady Gminy Hyżne z dnia 29 czerwca 2001 roku. Projekt Zmiany Nr 1/2015 Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego, którego przedmiotem jest korekta i prawidłowe oznaczenie granic Hyżnieńsko - Gwoźnickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz oznaczenie obszaru NATURA 2000 Nad Husowem PLH , jak również zmiana przeznaczenia obszaru oznaczonego w uchwalonym Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Hyżne, uchwałą Nr XXVI/134/01 Rady Gminy Hyżne z dnia 29 czerwca 2001r, terenu o symbolu NO oraz częściowo RZ, na cele sportowo rekreacyjne, oznaczone symbolem US w Zmianie Nr 1/2015 Studium. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Hyżne zwane dalej STUDIUM zostało opracowane stosownie do przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994r. o zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jednolity Dz. U. Nr 15 z 1999 r. poz. 139 z późniejszymi zmianami). Zgodnie z ustawą w STUDIUM zostały określone: - obszary objęte ochroną środowiska przyrodniczego i kulturowego, 51

52 - lokalne wartości zasobów środowiska przyrodniczego i zagrożenia środowiskowe, - obszary rolniczej przestrzeni produkcyjnej, - obszary zabudowane i wymagające przekształceń lub rehabilitacji, - obszary przeznaczone pod zabudowę, ze wskazaniem obszarów przewidzianych do zorganizowanej działalności inwestycyjnej, - kierunki rozwoju komunikacji i infrastruktury technicznej, - obszary, dla których sporządzenie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego jest obowiązkowe. 52

53 III. OPIS W IZJI STANU OBSZARU PO PRZEPROWADZENIU REWITALIZACJI Wizja przedstawia pożądany obraz rzeczywistości, który ma być osiągnięty poprzez realizację działań zapisanych w LPR. Jest ona opisem wizerunku obszaru rewitalizacji w przyszłości, przy założeniu wystąpienia korzystnych uwarunkowań. Wizja jest możliwie szczegółową fotografią stanu i sytuacji obszaru rewitalizacji w 2023 roku. Jest to koncepcja, która powinna być motywująca, sformułowana w sposób pozytywny, z uwzględnieniem lokalnych uwarunkowań. Jest ukierunkowana prognostycznie, tak więc wskazuje generalny kierunek jej rozwoju. Podsumowując, wizja stanowi wzorzec określający stan i tożsamość obszaru rewitalizacji po realizacji zapisów LPR. Wizja wyprowadzenia obszarów rewitalizacji z sytuacji kryzysowej brzmi następująco: W wyniku procesu rewitalizacji nastąpiła wyraźna poprawa wizerunku 5 obszarów rewitalizacji, spowodowana ożywieniem społecznym, funkcjonalno-przestrzennym, technicznym, gospodarczym i środowiskowym. Zrealizowane przedsięwzięcia przyczyniły się do tego, że zarówno rewitalizowane obszary, jak i cała Gmina Hyżne, postrzegana jest, jako atrakcyjna dla mieszkańców oraz coraz częściej odwiedzających ją turystów. Ożywione obszary zamieszkują aktywni i odpowiedzialni mieszkańcy, czego dowodem jest ich zaangażowanie w działaniach na rzecz swoich środowisk. Na obszarach rewitalizowanych zostały złagodzone lub zlikwidowane problemy, zwłaszcza społeczne, dotyczące osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem oraz problemy związane z estetyką i zagospodarowaniem przestrzeni i obiektów publicznych. Rozwinięta infrastruktura rekreacyjno-sportowa i turystyczna, dzięki zaangażowaniu różnych podmiotów, służy mieszkańcom i gościom. Poprawiła się dostępność i jakość usług publicznych: edukacyjnych, kulturalnych, pomocy społecznej. Obszary rewitalizacji są atrakcyjnym miejscem pod względem zamieszkania i prowadzenia działalności gospodarczej. Przedstawiona Wizja odnosi się do zdiagnozowanych potrzeb mieszkańców obszaru rewitalizacji. Odpowiada na problemy opisane w diagnozie oraz wskazane w pogłębionej analizie obszaru rewitalizacji. Jest odpowiedzią na to, jak mieszkańcy chcieliby widzieć Gminę po przeprowadzonych działaniach rewitalizacyjnych. Kluczowym zagadnieniem jest zniwelowanie zjawisk kryzysowych oraz wykorzystanie potencjału obszaru rewitalizacji w celu podniesienia jakości życia mieszkańców. 53

54 IV. CELE REW ITALIZACJI ORAZ ODPOWIADAJĄCE IM KIERUNKI DZIAŁAŃ SŁUŻĄCYCH ELIMINACJI LUB OGRANICZENIU NEGATYW NYCH ZJAWISK Wizja przedstawia pożądany stan obszarów rewitalizacji w przyszłości. Aby jego osiągnięcie było możliwe konieczne jest wyznaczenie celów rewitalizacji, które będą kierunkowały podejmowane działania. Poniżej prezentowana jest zakładana struktura rezultatów LPR. Rysunek 18. Struktura rezultatów LPR Wizja Cel nadrzędny rewitalizacji Podsystem społeczny Podsystem przestrzennofunkcjonalny i techniczny Podsystem środowiskowy Podsystem gospodarczy Cele strategiczne Cele strategiczne Cele strategiczne Cele strategiczne Cele operacyjne Cele operacyjne Cele operacyjne Cele operacyjne Kierunki działań Kierunki działań Kierunki działań Kierunki działań Cel nadrzędny rewitalizacji: Wyrównane szanse rozwojowe wszystkich grup społecznych obszarów rewitalizacji Gminy Hyżne. Wyznaczony cel nadrzędny kierunkuje proces wyprowadzania obszaru rewitalizacji ze stanu kryzysowego. Wynika on ze zidentyfikowanych problemów i potrzeb rewitalizacyjnych i ma przyczynić się do odnowy oraz ożywienia podobszarów rewitalizacji. Powinien być on realizowany wspólnie z wszystkimi interesariuszami LPR. Interesariuszami LPR zgodnie z Ustawą o rewitalizacji są: mieszkańcy obszaru rewitalizacji oraz właściciele, użytkownicy wieczyści nieruchomości i podmioty zarządzające nieruchomościami znajdującymi się na tym obszarze, w tym spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe i towarzystwa budownictwa społecznego, inni mieszkańcy Gminy Hyżne, podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić na obszarze gminy działalność gospodarczą, 54

55 podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić na obszarze gminy działalność społeczną, w tym organizacje pozarządowe i grupy nieformalne, jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne, organy władzy publicznej. Cele rewitalizacji wskazują na rezultaty o kluczowym znaczeniu oraz długiej perspektywie czasowej. Ukierunkowują działania, których zadaniem jest wyprowadzanie obszaru rewitalizacji ze stanu kryzysowego, a w rezultacie poprawy jego sytuacji, co w konsekwencji przekłada się na całą gminę. Uszczegółowieniem celów strategicznych są cele operacyjne i przypisane im kierunki działań. Cele operacyjne wskazują na sposób osiągnięcia celów strategicznych w zakresie przedsięwzięć właściwych dla wychodzenia z sytuacji kryzysowej obszaru rewitalizacji. Przedsięwzięcia rewitalizacyjne odnoszą się do zidentyfikowanych na etapie diagnozy i jej pogłębienia problemów oraz potencjałów obszarów rewitalizacji. Skupiają się na priorytetach rewitalizacji, jakimi jest poprawa warunków i jakości życia mieszkańców poprzez zintegrowane działania w podsystemach: społecznym, przestrzenno-funkcjonalnym i technicznym, środowiskowym i gospodarczym. Cele wyznaczone w poszczególnych podsystemach zostały przedstawione w poniższej tabeli. Tabela 32. Struktura celów strategicznych i operacyjnych w poszczególnych podsystemach Podsystem Cele strategiczne Cele operacyjne Społeczny 1. Poprawa standardu i jakości życia na 1.1. Zapewniony dostęp do wysokiej jakości usług publicznych obszarach 1.2 Rozwinięta, atrakcyjna oferta kulturalna rewitalizacji wykorzystująca lokalne dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze 1.3. Rozwinięty kapitał ludzki i społeczny mieszkańców Przestrzennofunkcjonalny i techniczny 2. Poprawa estetyki i funkcjonalności przestrzeni publicznej oraz zasobów technicznych Środowiskowy 3. Zachowane walory środowiskowe obszarów rewitalizowanych Gospodarczy 4. Ożywienie gospodarcze terenów rewitalizowanych Żródło: Opracowanie własne 2.1. Poprawa jakości i zwiększenie dostępności infrastruktury technicznej oraz porządkowanie przestrzeni publicznych 2.2. Poprawa stanu infrastruktury rekreacyjnosportowej i turystycznej, w tym zabytkowej linii kolejki wąskotorowej 3.1. Ochrona zasobów naturalnych oraz poprawa jakości środowiska przyrodniczego 4.1. Promocja i wspieranie lokalnej przedsiębiorczości. W Lokalnym Programie Rewitalizacji zostały wyznaczone 4 cele strategiczne w czterech podsystemach. Wyznaczone cele skupiają się na niwelowaniu zdiagnozowanych zjawisk kryzysowych oraz wzmacnianiu istniejących potencjałów. Podsystem społeczny Aspekt społeczny jest priorytetowy w procesie prowadzenia rewitalizacji, dlatego też niezwykle ważne jest jego uwzględnienie we wszystkich wyznaczonych celach, które będą służyły osiągnięciu sformułowanej wizji obszaru po przeprowadzonym procesie rewitalizacji. Sformułowana wizja zakłada aktywizację społeczno-kulturalną i zawodową mieszkańców oraz zwiększenie poziomu integracji różnych grup społecznych co będzie służyło wzrostowi poziomu kapitału społecznego i ludzkiego. Niezwykle ważnym aspektem poruszanym w wizji jest przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, dlatego ten element również został zawarty w sformułowanych celach. Należy również pamiętać, że problemy społeczne dotyczą określonych grup społecznych. W związku z tym, ważne jest, aby działaniami rewitalizacyjnymi objąć wszystkie grupy zagrożone wykluczeniem społecznym. 55

56 Tabela 33. Kierunki działań oraz przypisane zjawiska kryzysowe i potencjały do celu strategicznego 1 Cel strategiczny 1.: Poprawa standardu i jakości życia na obszarach rewitalizacji Cel operacyjny 1.1.: Zapewniony dostęp do wysokiej jakości usług publicznych Kierunki działań Szkolenia i wsparcie instytucjonalne dla osób chcących rozpocząć działalność gospodarczą Promowanie postaw przedsiębiorczych Rozwijanie oferty zajęć pozalekcyjnych dla dzieci i młodzieży Powiązanie ze zjawiskami kryzysowymi wysoki poziom bezrobocia; wysoki udział mieszkańców gminy korzystających z pomocy społecznej; niski poziom przedsiębiorczości mało podmiotów gospodarczych w stosunku do liczby ludności; niezadowalające wyniki nauczania w niektórych szkołach; duża liczba bezrobotnych i zagrożonych wykluczeniem społecznym, szczególnie kobiet; niski poziom wsparcia instytucjonalnego dla osób podejmujących lub prowadzących działalność gospodarczą. Powiązanie z potencjałami rozwinięta pomoc społeczna realizowana przez GOPS; funkcjonujący Gminny Ośrodek Kultury; bliski rynek zbytu produktów i usług Rzeszów; duże, wolne zasoby pracy; Cel operacyjny 1.2.: Rozwinięta, atrakcyjna oferta kulturalna wykorzystująca lokalne dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze. Kierunki działań Realizacja projektów aktywizujących środowisko seniorów i realizujących cele krajowej polityki senioralnej Rozwój infrastruktury rekreacyjno-sportowej. Powiązanie ze zjawiskami kryzysowymi ograniczona oferta spędzania czasu dla osób starszych i niepełnosprawnych; mało atrakcyjna oferta kulturalna dla dzieci i młodzieży; za mała powierzchnia pomieszczeń do uprawiania ćwiczeń /siłowni/; brak lub niewystarczająca powierzchnia pomieszczeń dla prowadzenia warsztatów i imprez dla młodzieży, dzieci dorosłych /na wykonywanie wieńców dożynkowych, palm itp./, miejsc spotkań seniorów, dla miejscowych stowarzyszeń oraz dla Młodzieżowej Świetlicy Profilaktyczno- Wychowawczej w Nieborowie; brak kącika historycznego na dokumenty historyczne i fotografie/mini galeria/; Powiązanie z potencjałami dobra jakość infrastruktury szkolnej (edukacyjnej oraz sportowo-rekreacyjnej); rozwinięta sieć bibliotek gminnych i ich zasobów; interesujące walory turystyczne: szlaki turystyczne, zabytki, kolej wąskotorowa, złoża wód mineralnych; cykliczne wydarzenia kulturalne i sportowe 56

57 Cel strategiczny 1.: Poprawa standardu i jakości życia na obszarach rewitalizacji oraz popularyzujące miejscowe produkty; działające prężnie KGW i OSP; rozwinięta pomoc społeczna realizowana przez GOPS; funkcjonujący Gminny Ośrodek Kultury; Cel operacyjny 1.3.: Rozwinięty kapitał ludzki i społeczny mieszkańców Kierunki działań Tworzenie warunków dla rozwoju kapitału ludzkiego i społecznego mieszkańców obszarów rewitalizowanych oraz wspieranie aktywności społecznej i partycypacji publicznej mieszkańców Promowanie postaci historycznych związanych z Gminą. Powiązanie ze zjawiskami kryzysowymi niewystarczająca aktywność społeczna mieszkańców, w tym udział w procesach decyzyjnych; niski poziom integracji mieszkańców; brak lub niewystarczająca powierzchnia pomieszczeń dla prowadzenia warsztatów i imprez dla młodzieży, dzieci dorosłych /na wykonywanie wieńców dożynkowych, palm itp./, miejsc spotkań seniorów, dla miejscowych stowarzyszeń oraz dla Młodzieżowej Świetlicy Profilaktyczno- Wychowawczej w Nieborowie; brak kącika historycznego na dokumenty historyczne i fotografie/mini galeria/; brak miejsca prezentacji produktów lokalnych i wyrobów rękodzieła, miejsca organizowania wystaw itp.; Powiązanie z potencjałami dobra komunikacja ze stolicą regionu Rzeszowem; Żródło: Opracowanie własne Podsystem przestrzenno-funkcjonalny rozwinięta współpraca w ramach Przeworsko- Dynowskiego Obszaru Wsparcia; działające prężnie KGW i OSP; rozwinięta pomoc społeczna realizowana przez GOPS; funkcjonujący Gminny Ośrodek Kultury; Realizacja celów i działań w podsystemie przestrzenno-funkcjonalnym przyczyni się do uporządkowania przestrzeni publicznej na obszarze rewitalizacji oraz podniesienia jakości życia mieszkańców i wzmocnienia procesu integracji społecznej. Modernizacja ciągów komunikacyjnych spowoduje również poprawę bezpieczeństwa. Działania te dotyczą wszystkich mieszkańców. Tabela 34. Kierunki działań oraz przypisane zjawiska kryzysowe i potencjały do celu strategicznego 2 Cel strategiczny 2.: Poprawa estetyki i funkcjonalności przestrzeni publicznej oraz zasobów technicznych Cel operacyjny 2.1.: Poprawa jakości i zwiększenie dostępności infrastruktury technicznej oraz porządkowanie przestrzeni publicznych Kierunki działań Usprawnianie systemu dróg lokalnych i dróg wewnętrznych, chodników, parkingów i miejsc postojowych Rozwijanie bazy obiektów publicznych. Powiązanie ze zjawiskami kryzysowymi niewystarczająca ilość urządzonych miejsc 57

58 Powiązanie z potencjałami parkingowych i parkingów, zwłaszcza przy obiektach użyteczności publicznej; niedostatecznie urządzone przestrzenie publiczne m.in. braki małej architektury, niska estetyka; za mała powierzchnia pomieszczeń do uprawiania ćwiczeń /siłowni/; brak lub niewystarczająca powierzchnia pomieszczeń dla prowadzenia warsztatów i imprez dla młodzieży, dzieci dorosłych /na wykonywanie wieńców dożynkowych, palm itp./, miejsc spotkań seniorów, dla miejscowych stowarzyszeń oraz dla Młodzieżowej Świetlicy Profilaktyczno- Wychowawczej w Nieborowie; brak kącika historycznego na dokumenty historyczne i fotografie/mini galeria/; brak miejsca prezentacji produktów lokalnych i wyrobów rękodzieła, miejsca organizowania wystaw itp.; niebezpieczne rozwiązania w transporcie publicznym brak zatok autobusowych lub ich zły stan techniczny m.in. w Dylągówce; wzrost zagrożeń w ruchu komunikacyjnym, wynikający m.in. z niedostatecznie rozwiniętej sieci ciągów pieszych wzdłuż ruchliwych dróg, braku albo przestarzałego oświetlenia; infrastruktura niedostosowana do pełnienia funkcji całorocznych przy Klubie Strażaka w sołectwie Nieborów (m.in. bardzo mała powierzchnia użytkowa, energochłonność). rozwinięta współpraca w ramach Przeworsko- Dynowskiego Obszaru Wsparcia; dobrze rozwinięta sieć dróg lokalnych (gminnych); dobrze rozwinięta sieć szkół gminnych; dobra jakość infrastruktury szkolnej (edukacyjnej oraz sportowo-rekreacyjnej); rozwinięta sieć bibliotek gminnych i ich zasobów; Cel operacyjny 2.2.: Poprawa stanu infrastruktury rekreacyjno-sportowej i turystycznej, w tym zabytkowej linii kolejki wąskotorowej Kierunki działań Remontowanie i przebudowywanie niewykorzystanych obiektów komunalnych w celu nadania nowych funkcji Przebudowa, rozbudowa i remonty istniejącej infrastruktury w celu przywrócenia i/lub nadania nowych funkcji, gospodarczych, kulturalnych, sportowych, turystycznych Współpraca z innymi instytucjami i podmiotami na rzecz atrakcyjnej oferty turystycznej. Powiązanie ze zjawiskami kryzysowymi niewykorzystane, zdewastowane budynki po skupie żywce i magazynie paszowym w Hyżnem; 58

59 Powiązanie z potencjałami Żródło: Opracowanie własne Podsystem środowiskowy niewykorzystane, opuszczone budyni Starej Mleczarni i Ośrodka Zdrowia w Hyżnem. niezagospodarowany budynek starej szkoły w Szklarach wraz z otoczeniem; infrastruktura niedostosowana do pełnienia funkcji całorocznych przy Klubie Strażaka w sołectwie Nieborów (m.in. bardzo mała powierzchnia użytkowa, energochłonność); zbyt mało urządzonych terenów zielonych służących rekreacji i wypoczynkowi; brak boiska sportowego w miejscowości Hyżne; słabo zagospodarowany do celów rekreacyjnych zalew w Dylągówce; ograniczona dostępność i gotowość do obsługi turystów niektórych atrakcji turystycznych, np. najdłuższy w Europie tunel na trasie Przeworskiej Kolei Dojazdowej Przeworsk Dynów, zalew w Dylągówce, wyciąg narciarski w Dylągówce; zły stan techniczny niektórych zabytków; słabo rozwinięta infrastruktura rekreacyjnosportowa i turystyczna. dobrze rozwinięta sieć dróg lokalnych (gminnych); dobrze rozwinięta sieć szkół gminnych; dobra jakość infrastruktury szkolnej (edukacyjnej oraz sportowo-rekreacyjnej); rozwinięta sieć bibliotek gminnych i ich zasobów; interesujące walory turystyczne: szlaki turystyczne, zabytki, kolej wąskotorowa, złoża wód mineralnych; rosnące zainteresowanie obszarem; Realizacja celów w podsystemie środowiskowym przyczyni się poprawy stanu środowiska naturalnego. Poprawa ta nastąpi przez ograniczenie nieekologicznych zachowań mieszkańców, urządzanie terenów zielonych i zwiększanie estetyki przestrzeni publicznych. To z kolei przyczyni się z kolei do poprawy jakości życia mieszkańców oraz zwiększy atrakcyjność turystyczną gminy. Tabela 35. Kierunki działań oraz przypisane zjawiska kryzysowe i potencjały do celu strategicznego 3 Cel strategiczny 3.: Zachowane walory środowiskowe obszarów rewitalizowanych Cel operacyjny 3.1.: Ochrona zasobów naturalnych oraz poprawa jakości środowiska przyrodniczego Kierunki działań Realizacja przedsięwzięć zwiększających świadomość mieszkańców w zakresie zachowania środowiska przyrodniczego Urządzanie terenów zielonych zwiększanie estetyki przestrzeni publicznych. Powiązanie ze zjawiskami kryzysowymi nieekologiczne zachowania niektórych mieszkańców; zbyt mało urządzonych terenów zielonych służących rekreacji i wypoczynkowi. Powiązanie z potencjałami interesujące walory turystyczne: szlaki turystyczne, zabytki, kolej wąskotorowa, złoża wód mineralnych; 59

60 Cel strategiczny 3.: Zachowane walory środowiskowe obszarów rewitalizowanych Żródło: Opracowanie własne Podsystem gospodarczy funkcjonujący Gminny Ośrodek Kultury; działające prężnie KGW i OSP; Realizacja celów w podsystemie gospodarczym przyczyni się do ożywienia ekonomicznego, a także na całym rewitalizowanym obszarze. Poprawa warunków materialnych mieszkańców obszaru przyczyni się z kolei do poprawy ich warunków socjalno-bytowych. Jednocześnie realizacja działań w podsystemie gospodarczym będzie miała wpływ na integrację wśród mieszkańców oraz ich zrzeszanie się w formalne i nieformalne grupy społeczne. Tabela 36. Kierunki działań oraz przypisane zjawiska kryzysowe i potencjały do celu strategicznego 4 Cel strategiczny 4.: Ożywienie gospodarcze terenów rewitalizowanych Cel operacyjny 4.1.: Promocja i wspieranie lokalnej przedsiębiorczości. Kierunki działań Poprawa warunków do podejmowania i rozwijania przedsiębiorczości rozwój infrastruktury Promowanie lokalnej oferty turystycznej i lokalnych produktów przy wykorzystaniu aktywnych i nowoczesnych form oraz powstałej bazy technicznej. Powiązanie ze zjawiskami kryzysowymi niski poziom przedsiębiorczości mało podmiotów gospodarczych w stosunku do liczby ludności; niewystarczająco wykorzystane walory turystyczne obszaru; bardzo mała atrakcyjność inwestowania na terenach zdegradowanych; brak miejsca prezentacji produktów lokalnych i wyrobów rękodzieła, miejsca organizowania wystaw itp.; Powiązanie z potencjałami Żródło: Opracowanie własne bliski rynek zbytu produktów i usług Rzeszów; duże, wolne zasoby pracy; rosnące zainteresowanie obszarem; interesujące walory turystyczne: szlaki turystyczne, zabytki, kolej wąskotorowa, złoża wód mineralnych; 60

61 V. OPIS PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH Nabór przedsięwzięć rewitalizacyjnych został przeprowadzony w dniach r. do r. metodą uspołecznioną, co oznacza, że każdy interesariusz procesu rewitalizacji mógł przedstawić swój pomysł na działania rewitalizacyjne. Wypełnione karty można było złożyć w Urzędzie Gminy w Hyżnem, drogą elektroniczną wysyłając formularz mailem. Łącznie zostało złożonych 12 kart. V.1. OPIS PLANOW ANYCH PODSTAWOW YCH PRZEDSIĘW ZIĘĆ REW ITALIZACYJNYCH Realizacja celów możliwa będzie przede wszystkim poprzez wdrożenie przedsięwzięć rewitalizacyjnych o charakterze społecznym, a także przestrzenno-funkcjonalnym i gospodarczym. Lokalny Program Rewitalizacji zakłada realizację 11 przedsięwzięć, które przyczynią się w dużej mierze do zniwelowania negatywnych zjawisk społecznych zdiagnozowanych na obszarze rewitalizacji oraz dodatkowo przyczynią się do uporządkowania ładu przestrzennego i ożywienia gospodarczego. Realizacja przedsięwzięć zwiększy poziom integracji mieszkańców, w tym integracji międzypokoleniowej, zwiększy ich aktywność społeczną i zawodową, a także zwiększy poziom odpowiedzialności za dbałość o przestrzeń publiczną oraz za podejmowane przedsięwzięcia. Tabela 37. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne: 1 Rozbudowa Klubu Strażaka w Nieborowie Tytuł Lokalizacja Hyżne 791, sołectwo Nieborów, obręb Hyżne 0004, działki nr 2221, Podmiot realizujący Gmina Hyżne, Hyżne 103 Potencjalni partnerzy Stowarzyszenie Rozwoju Miejscowości Nieborów, KRS , Hyżne 786, sołectwo Nieborów Ochotnicza Straż Pożarna w Nieborowie, KRS Hyżne 791, sołectwo Nieborów Koło Gospodyń w Nieborowie Hyżne, sołectwo Nieborów Powiązanie z problemami Opis przedsięwzięcia - niewystarczająca ilość urządzonych miejsc parkingowych i parkingów, zwłaszcza przy obiektach użyteczności publicznej; - niedostatecznie urządzone przestrzenie publiczne m.in. braki małej architektury, niska estetyka; - infrastruktura niedostosowana do pełnienia funkcji całorocznych przy Klubie Strażaka w sołectwie Nieborów (m.in. bardzo mała powierzchnia użytkowa, energochłonność) - niewystarczająca aktywność społeczna mieszkańców, w tym udział w procesach decyzyjnych; - niski poziom integracji mieszkańców; - za mała powierzchnia pomieszczeń do uprawiania ćwiczeń /siłowni/; - brak lub niewystarczająca powierzchnia pomieszczeń dla prowadzenia warsztatów i imprez dla młodzieży, dzieci dorosłych /na wykonywanie wieńców dożynkowych, palm itp./, miejsc spotkań seniorów, dla miejscowych stowarzyszeń oraz dla Młodzieżowej Świetlicy Profilaktyczno-Wychowawczej w Nieborowie; - brak kącika historycznego na dokumenty historyczne i fotografie/mini galeria/; - brak miejsca prezentacji produktów lokalnych i wyrobów rękodzieła, miejsca organizowania wystaw itp.; Klub Strażaka w Nieborowie to jedyny obiekt w sołectwie Nieborów liczącym ok. 340 mieszkańców, mającym własną historie, graniczącym z sołectwem Hyżne, w którym spotykać się mogą i uczestniczyć w imprezach mieszkańcy sołectwa Nieborów i członkowie takich stowarzyszeń jak Stowarzyszenie Rozwoju miejscowości Nieborów, 61

62 Tytuł Rozbudowa Klubu Strażaka w Nieborowie Ochotniczej Straży Pożarnej w Nieborowie, Koła Gospodyń w Nieborowie i grup formalnych i nieformalnych /np. ministranci, itp./ Aktualnie Klub Strażaka w Nieborowie posiada następujące pomieszczenia 1. Garaż OSP pow.ok. 38m2 2. Świetlica profilakt, WC pow. ok. 20m2 3. Sala na zebrania pow. ok. 40m2 (część drewniana z 1927roku) 4. Salka na ćwiczenia. ok.12m2 (cz.drewniana z 1927r.) 5. Kuchnia ok. 9m2 6. Letnia wiata taneczna pow. ok.110 m2 7. Sklepik z WC pow. ok.15 m2 Beneficjenci przedsięwzięcia Szacunkowe ramy finansowe Okres realizacji Potencjalne źródła finansowania Sposób oceny i miary Rezultaty Rozbudowa Klubu Strażaka w Nieborowie polegać będzie na budowie budynku parterowego o pow. 160m2 z poddaszem użytkowym z instalacjami co,wod-kan, solarną i fotowoltaiczna, zapleczem socjalnosanitarnym, parkingiem i kompletne jego wyposażenie oraz na wyposażeniu części istniejącej Na parterze nowego budynku będzie duża nowoczesna sala na zebrania wiejskie, spotkania, imprezy, warsztaty malarskie, rękodzieła i inne, szkolenia oraz zajęcia dla uczestników zielonych szkół oraz zaplecze socjalno sanitarne. Na poddaszu użytkowym będą znajdować się pokoje gościnne noclegowe z sanitariatami oraz kuchnio-jadalnią, posiadające nowoczesne wyposażenie, sprzęt i urządzenia do świadczenia usług agroturystycznych i organizowania wypoczynku dla zielonych szkół. W rozbudowanym Klubie Strażaka w Nieborowie ( istniejące część) znajdą miejsce pomieszczenia do ćwiczeń, siłownia, miejsce na bilard i stół do pin ponga, pracownia malarska dla dzieci i młodzieży, miejsce siedziby dla miejscowych stowarzyszeń, OSP, pomieszczenia Młodzieżowej Swietlicy Profilaktyczno-Wychowawczej z kącikiem historycznym. Istniejąca wiata taneczna będzie w dalszym ciągu użytkowana w okresie letnim i jesienno wiosennym. Z pomieszczeń nowowybudowanych i istniejących korzystać będą mieszkańcy, a w tym dzieci, młodzież, dorośli oraz seniorzy, stowarzyszenia, OSP, KGW, grupy formalne i nieformalne z sołectwa Nieborów, ale także z sąsiednich miejscowości gminy Hyżne tj. Hyżnego, Brzezówki oraz z sołectwa Mokłuczka w gminie Błażowa ,00 zł Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Podkarpackiego na lata Priorytet VI, Działanie 6.3. Rewitalizacja przestrzeni regionalnej. Budżet Gminy Hyżne. Ankieta przed i po realizacji przedsięwzięcia Lista obecności Rezultaty: - zwiększenie aktywności mieszkańców w życiu społecznym, kulturalnym zwłaszcza młodzieży, integracja i aktywizacja społeczności lokalnej, -zwiększenie oferty pożytecznego spędzania czasu, powiększenie infrastruktury rekreacyjnej i turystycznej, powiekszenie powierzchni pomieszczeń do ćwiczeń; - budowa nowej sali z zapleczem w celu zwiększenie powierzchni pomieszczeń istniejących i wybudowania nowych pomieszczeń dla prowadzenia warsztatów i imprez dla młodzieży, dzieci 62

63 Tytuł Rozbudowa Klubu Strażaka w Nieborowie dorosłych /na wykonywanie wieńców dożynkowych, palm itp./, miejsc spotkań seniorów, dla miejscowych stowarzyszeń oraz dla Młodzieżowej Świetlicy Profilaktyczno-Wychowawczej w Nieborowie; - utworzenie kącika historycznego na dokumenty historyczne i fotografie/mini galeria/; - organizowanie prezentacji produktów lokalnych i wyrobów rękodzieła i organizowania wystaw itp.w wybudowanych nowych pomieszczeniach. - zwiększenie szans na zatrudnienie osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym i ubóstwem i poprawa jakości życia dzięki wybudowaniu pomieszczeń służących do usług agroturystycznych, noclegowych i obsługi zielonych szkół; - zastosowanie w rozbudowanym Klubie Strażaka w Nieborowie odnawialnych źródeł energii / solarnej i fotowoltaiki/ celem ograniczenia kosztów utrzymania obiektów; - poprzez zorganizowanie usług turystycznych w nowym obiekcie będzie szansa na wykorzystanie walorów przyrodniczych i leczniczych Nieborowa. Produkty: - zmodernizowany Budynek Klubu Strażaka w Nieborowie -1 szt.; Rezultaty: Liczba osób korzystających z obiektu 250; Liczba spotkań w tym: wieczór kolęd, spotkanie opłatkowe, zabawa noworoczna dla najmłodszych, Piknik Rodzinny z okazji Dnia Matki I Dziecka, warsztaty wykonywania palm wielkanocnych, wieczór pisankowy, warsztaty malarskie dla dzieci, Wystawa Mieszkańcy Nieborowa w Starej fotografii, Pieczenie ziemniaka 18szt. Źródło: Opracowanie własne na podstawie karty przedsięwzięcia Tabela 38. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne: 2 Tytuł Modernizacja budynku starej szkoły w Szklarach i terenu wokół niej Lokalizacja Szklary, Stara szkoła, działki naprzeciwko Kościoła, teren wokół starej szkoły, działka wraz z zabudowaniami po byłym kółku rolniczym. Podmiot realizujący Gmina Hyżne, Hyżne 103 Potencjalni partnerzy Nie dotyczy Powiązanie z problemami Opis przedsięwzięcia Beneficjenci przedsięwzięcia - niezagospodarowany budynek starej szkoły w Szklarach wraz z otoczeniem; - zbyt mało urządzonych terenów zielonych służących rekreacji i wypoczynkowi; - ograniczona dostępność i gotowość do obsługi turystów niektórych atrakcji turystycznych, np. najdłuższy w Europie tunel na trasie Przeworskiej Kolei Dojazdowej Przeworsk Dynów, zalew w Dylągówce, wyciąg narciarski w Dylągówce; - słabo rozwinięta infrastruktura rekreacyjno-sportowa i turystyczna. Budynek, w którym mieściła się stara szkoła. Należy wymienić stolarkę okienną, drzwi, podłogi, odnowić ściany, wykonać centralne ogrzewanie, sanitariaty, doprowadzić wodę, wymienić instalację elektryczną, wyposażenie w sprzęt sportowy, zagospodarowanie gruntów na siłownię plenerową + plac zabaw, wykonanie miejsc parkingowych, uporządkowanie terenu wokół budynku. mieszkańcy miejscowości Szklary oraz mieszkańcy Gminy Hyżne: dzieci i młodzież, osoby dorosłe, sportowcy, członkowie organizacji społecznych; turyści; 63

64 Tytuł Modernizacja budynku starej szkoły w Szklarach i terenu wokół niej Szacunkowe ramy ,00 zł finansowe Okres realizacji Potencjalne źródła Regionalny Program Operacyjny dla Województwa finansowania Podkarpackiego na lata Priorytet VI, Działanie 6.3. Rewitalizacja przestrzeni regionalnej. Budżet Gminy Hyżne. Sposób oceny i miary Ewidencja prowadzona przez GOK Rezultaty Liczba osób korzystających z obiektów objętych wsparciem 500 osób/rok. Liczba wydarzeń w ciągu roku 20 szt. Przedsięwzięcie komplementarne finansowane z Europoejskiego Funduszu Społecznego Przedsięwzięcie nr 9. Aktywizacja społeczno-zawodowa środowiska lokalnego Źródło: Opracowanie własne na podstawie karty przedsięwzięcia Tabela 39. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne: 3 Szklary, pieszy ciąg komunikacyjny pomiędzy budynkiem starej Tytuł szkoły a zabytkowym tunelem kolejki wąskotorowej i plac przy tunelu Lokalizacja Trasa rowerowa (także nordic walking) poprzez część drogi na leśniczówkę. Przykopy Wielki dział aż do Dylągówki (okolice zalewu). Podmiot realizujący Gmina Hyżne, Hyżne 103 Potencjalni partnerzy Nie dotyczy Powiązanie z problemami Opis przedsięwzięcia - niezagospodarowany budynek starej szkoły w Szklarach wraz z otoczeniem; - zbyt mało urządzonych terenów zielonych służących rekreacji i wypoczynkowi; - słabo zagospodarowany do celów rekreacyjnych zalew w Dylągówce; - ograniczona dostępność i gotowość do obsługi turystów niektórych atrakcji turystycznych, np. najdłuższy w Europie tunel na trasie Przeworskiej Kolei Dojazdowej Przeworsk Dynów, zalew w Dylągówce, wyciąg narciarski w Dylągówce; - zły stan techniczny niektórych zabytków; - słabo rozwinięta infrastruktura rekreacyjno-sportowa i turystyczna. Brak dojścia do bardzo często odwiedzanego zabytkowego tunelu kolejki wąskotorowej brak oznakowania. Brak punktu sprzedaży lokalnych produktów (w tym rękodzieła) przy tunelu postój kolejki. Wykonanie dojścia do tunelu oraz postawienie budki (grzybek), w której byłaby możliwość zaprezentowania i sprzedaży rękodzieła lokalnego zwiększy atrakcyjność miejscowości. Modernizacja i wykonanie ciągów komunikacyjnych pieszych i rowerowych. Wykonanie drewnianej budki (grzybka) w okolicy tunelu. Brak trasy rowerowej i nordic walking na terenie wsi. Trasa bedzie przebiegać drogą, która jest częściowo utwardzona (asfalt) przez dwie miejscowości Szklary i Dylągówka (Zalew). Trasa ta jest atrakcyjna widokowo i środowiskowo (wody mineralne siarkowe). Przedsięwzięcie przyczyni się do zwiększenia atrakcyjności wsi, zapewnienia możliwość zaprezentowania lokalnych produktów i ich 64

65 Tytuł Szklary, pieszy ciąg komunikacyjny pomiędzy budynkiem starej szkoły a zabytkowym tunelem kolejki wąskotorowej i plac przy tunelu sprzedaży oraz zwiększenia aktywizacji sportowej, a w konsekwencji do poprawy jakości życia. Beneficjenci przedsięwzięcia mieszkańcy miejscowości Szklary oraz mieszkańcy Gminy Hyżne: dzieci i młodzież, osoby dorosłe, sportowcy, członkowie organizacji społecznych; turyści; Szacunkowe ramy finansowe ,00 zł Okres realizacji Potencjalne źródła Regionalny Program Operacyjny dla Województwa finansowania Podkarpackiego na lata Priorytet VI, Działanie 6.3. Rewitalizacja przestrzeni regionalnej. Budżet Gminy Hyżne. Sposób oceny i miary Ewidencja prowadzona przez UG Rezultaty Liczba osób korzystających z trasy rowerowo-pieszej 500 osób Źródło: Opracowanie własne na podstawie karty przedsięwzięcia Tabela 40. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne: 4 Tytuł Zagospodarowanie terenu w Dylągówce (krzyżówka) poprzez stworzenie miejsca na aktywny wypoczynek dla osób starszych, młodzieży i dzieci Lokalizacja Dylągówka centrum Podmiot realizujący Gmina Hyżne, Hyżne 103 Potencjalni partnerzy Nie dotyczy Powiązanie z problemami Opis przedsięwzięcia Beneficjenci przedsięwzięcia Szacunkowe ramy ,00 zł finansowe Okres realizacji Potencjalne źródła finansowania - niewystarczająca ilość urządzonych miejsc parkingowych i parkingów, zwłaszcza przy obiektach użyteczności publicznej; - niedostatecznie urządzone przestrzenie publiczne m.in. braki małej architektury, niska estetyka; - niebezpieczne rozwiązania w transporcie publicznym brak zatok autobusowych lub ich zły stan techniczny m.in. w Dylągówce; - wzrost zagrożeń w ruchu komunikacyjnym, wynikający m.in. z niedostatecznie rozwiniętej sieci ciągów pieszych wzdłuż ruchliwych dróg, braku albo przestarzałego oświetlenia; W chwili obecnej w centrum wsi Dylągówka nie ma miejsca do spędzania wolnego czasu dla osób starszych i dzieci oraz młodzież. Zagospodarowanie terenu w Dylągówce (krzyżówka) poprzez stworzenie miejsca na aktywny wypoczynek dla osób starszych, młodzieży i dzieci oraz wybudowania zatoki autobusowej. Miejsce to jest położone w centrum wsi. Głównym celem jest podniesienie jakości życia mieszkańców i zapewnienie przestrzeni na aktywny wypoczynek mieszkańców miejscowości. Projekt podniesie bezpieczeństwo dla osób korzystających z zagospodarowania przestrzeni publicznej. mieszkańcy miejscowości Dylągówka oraz mieszkańcy Gminy Hyżne: dzieci i młodzież, osoby dorosłe, sportowcy, członkowie organizacji społecznych; turyści; Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Podkarpackiego na lata Priorytet VI, Działanie 6.3. Rewitalizacja przestrzeni regionalnej. Budżet Gminy Hyżne. 65

66 Sposób oceny i miary Ewidencja prowadzona przez UG, monitoring Rezultaty Liczba osób korzystających z infrastruktury objętej wsparciem Źródło: Opracowanie własne na podstawie karty przedsięwzięcia Tabela 41. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne: 5 Tytuł Rozbudowa, przebudowa i budowa stadionu gminnego w Hyżnem Lokalizacja Hyżne, działka nr 2799/4 Podmiot realizujący Gmina Hyżne, Hyżne 103 Potencjalni partnerzy Nie dotyczy Powiązanie z problemami Opis przedsięwzięcia Beneficjenci przedsięwzięcia Szacunkowe ramy ,00 zł finansowe Okres realizacji Potencjalne źródła finansowania Sposób oceny i miary - brak boiska sportowego w miejscowości Hyżne; - słabo rozwinięta infrastruktura rekreacyjno-sportowa i turystyczna; - niedostatecznie urządzone przestrzenie publiczne m.in. braki małej architektury, niska estetyka; - za mała powierzchnia pomieszczeń do uprawiania ćwiczeń /siłowni/; - ograniczona oferta spędzania czasu dla osób starszych i niepełnosprawnych. Przedmiotem przedsięwzięcia jest rozbudowa i przebudowa stadionu gminnego w Hyżnem, zlokalizowanego na działce nr 2799/4. Podstawowe dane: - pow. projektowanego boiska m 2 zaprojektowane boisko do piłki nożnej z zachowaniem minimalnych wymiarów pola gry tj. 45,0m x 90,0m - wyposażenie boiska m.in. bramki, siatki, piłkochwyty; - trybuny o lekkiej konstrukcji stalowej; - ogrodzenie boiska; - zadaszenia wiaty dla zawodników; - przebudowa magazynów na zaplecze socjalne dla zawodników mieszkańcy miejscowości Hyżnego oraz mieszkańcy Gminy Hyżne: dzieci i młodzież, osoby dorosłe, sportowcy, członkowie organizacji sportowych; sportowcy/strażacy goście uczestniczący w rozgrywkach, zawodach; Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Podkarpackiego na lata Priorytet VI, Działanie 6.3. Rewitalizacja przestrzeni regionalnej. Budżet Gminy Hyżne. Ewidencja prowadzona przez UG, monitoring Rezultaty Liczba osób korzystających ze wspartej infrastruktury sportowej Źródło: Opracowanie własne na podstawie karty przedsięwzięcia Tabela 42. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne: 6 Tytuł Remont obiektów inżynieryjnych Przeworskiej Kolei Dojazdowej Przeworsk Dynów - mosty na terenie Gminy Hyżne Lokalizacja Obiekt inżynieryjny 1: most kolejowy stalowy podparcie na podkładach drewnianych, rok budowy 1904, zlokalizowany w km. 33,814 linii Przeworskiej Kolei Dojazdowej Przeworsk-Dynow. Obiekt inżynieryjny 2: most kolejowy stalowy podparcie na podkładach drewnianych, rok budowy 1904, zlokalizowany w km. 38,305 linii Przeworskiej Kolei Dojazdowej Przeworsk-Dynow Obiekt inżynieryjny 3: most kolejowy murowany (łukowy kamienno/ceglany) ścianki kamienne 227,73 m3, rok budowy

67 Tytuł Podmiot realizujący Potencjalni partnerzy Powiązanie z problemami Opis przedsięwzięcia Remont obiektów inżynieryjnych Przeworskiej Kolei Dojazdowej Przeworsk Dynów - mosty na terenie Gminy Hyżne zlokalizowany w km. 37,085 linii Przeworskiej Kolei Dojazdowej Przeworsk-Dynow Beneficjentem projektu będzie Powiat Przeworski, realizatorem jednostka organizacyjna Powiatu Przeworskiego - Powiatowy Zarząd Dróg w Przeworsku (PZD) zarządca Przeworskiej Kolei Dojazdowej, działający na podstawie Uchwały Nr VII/17/99 Rady Powiatu Przeworskiego z dnia r w sprawie utworzenia Powiatowego Zarządu Dróg w Przeworsku. Realizator projektu (PZD) odpowiedzialny będzie za kierowanie i koordynowanie pracami w ramach projektu. Nie dotyczy - niezagospodarowany budynek starej szkoły w Szklarach wraz z otoczeniem; - ograniczona dostępność i gotowość do obsługi turystów niektórych atrakcji turystycznych, np. najdłuższy w Europie tunel na trasie Przeworskiej Kolei Dojazdowej Przeworsk Dynów, zalew w Dylągówce, wyciąg narciarski w Dylągówce; - zły stan techniczny niektórych zabytków; - słabo rozwinięta infrastruktura rekreacyjno-sportowa i turystyczna. Stan istniejący Obiekt inżynieryjny 1: most stalowy belki 3I-260 o wadze 0,483 tony, światło 2,95x1,44m długość całkowita 7,75m przyczółki kamienne 28,2 m3, podparcie na podkładach drewnianych, rok budowy Przeszkoda ciek wodny. Brak odbojnic. Obiekt inżynieryjny 2: most stalowy belki 2I-260 waga 0,244 ton, światło 1,95x1,34 m, długość całkowita 6,25m przyczółki betonowe, podparcie na podkładach drewnianych, rok budowy Przeszkoda ciek wodny. Brak odbojnic. Obiekt inżynieryjny 3: most kolejowy łukowy kamienno/ceglany o świetle poziomym 4,87x6,95x5,040 m długość całkowita 23,43m, ścianki kamienne 227,73 m3, rok budowy 1887 Przeszkoda ciek wodny. Brak odbojnic. Istniejące balustrady do odtworzenia. Łączenie szyn na moście. Szyny z 1947 roku. Stan techniczny i uszkodzenia: Przyczółki kamienne/betonowe - uszkodzone i zwietrzałe bloki kamienne, występują lokalne rysy i pęknięcia, - ubytki spoin, - brak izolacji od strony gruntu, - uszkodzone (rozsypujące się) elementy betonowe ław podłożyskowych oraz parapety skrzydeł, - zanieczyszczone ławy podłożyskowe, wegetacja roślin, - zakrótkie skrzydła powodują obsypywanie się torowiska i stożków nasypu, - występują lokalnie podmycia i osuwiska. Elementy stalowe przęseł: - zawansowana korozja powierzchniowa wszystkich elementów konstrukcji stalowych, - korozja szczelinowa i wżerowa, - uszkodzone elementy stalowe oraz ich brak (stężenia), - luźne i skorodowane nity, - zanieczyszczenia dolnych stref dźwigarów i stężeń (pasy dolne, stężenia, blachy węzłowe). 67

68 Tytuł Remont obiektów inżynieryjnych Przeworskiej Kolei Dojazdowej Przeworsk Dynów - mosty na terenie Gminy Hyżne Łożyska: - zaawansowana korozja powierzchniowa elementów stalowych łożysk, - zanieczyszczone ławy podłożyskowe i ciosy, - brak odpowiedniego smarowania łożysk stalowych, - spruchniałe łożyska drewniane (podkłady drewniane), - brak łożysk stalowych. Nawierzchnia kolejowa: - mostownice różnego typu układane bezpośrednio na górnych pasach elementów stalowych przęseł, - mostownice podcinane w miejscu podparć, - nierówny rozstaw mostownic, - spękane i spróchniałe mostownice, - luźne i brakujące elementy nawierzchni torowej (podkładki, gwoździe), - brak blach przeciwwykolejnicowych i przeciwpożarowych. Elementy wyposażenia: - zaawansowana korozja powierzchniowa elementów stalowych balustrad, - brak balustrad stalowych, - brak odbojnic, - brak dyliny drewnianej na mostownicach, - brak chodników służbowych i schodów skarpowych. Cel ogólny projektu: Poprawa istniejących powiązań komunikacyjnych regionu poprzez modernizację mostów na Kolei Dojazdowej Przeworsk Wąskotorowy Dynów, jako wielofunkcyjnego czynnika rozwoju obszaru objętego inwestycją zwiększenie jego konkurencyjności w wymiarze gospodarczym jak i społecznym. Cele szczegółowe: podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej obszaru poprzez realizację spójnego terytorialnie projektu ukierunkowanego na zwiększenie bezpieczeństwa ruchu kolejowego oraz jakości i efektywności przewozów kolejowych na szlaku Kolei Dojazdowej Przeworsk Wąskotorowy Dynów teren Miasta Przeworska; zrównoważony rozwój obszaru poprzez poprawę warunków do prowadzenia działalności gospodarczej oraz polepszenie poziomu życia i pracy jego mieszkańców. Zmodernizowany most linii kolei wąskotorowej stanowić będzie ważny element związany z modernizacją całej linii kolei wąskotorowej, zwiększy atrakcyjność oferty transportu kolejowego oraz poprawi dostępność transportową województwa w ruchu kolejowym, poprawi jego bezpieczeństwo oraz jakość i efektywność przewozów kolejowych, co wpłynie na podniesienie konkurencyjności kolei w stosunku do innych rodzajów transportu. Realizacja inwestycji na terenie administracyjnym Gminy Hyżne będzie jednym z kilku etapów rewitalizacji całej kolei wąskotorowej wraz z niezbędną infrastrukturą Zakres remontu obejmuje: mosty kolejowe stalowe (obiekt inżynieryjny 1 i 2), Przyczółki kamienne/betonowe Projektuje się: - usunięcie zasypki, 68

69 Tytuł Remont obiektów inżynieryjnych Przeworskiej Kolei Dojazdowej Przeworsk Dynów - mosty na terenie Gminy Hyżne - rozbiórkę górnych części przyczółków oraz spękanych fragmentów, - odtworzenie przyczółków z istniejącego odzyskanego kamienia z uzupełnieniem brakujących elementów (ławy podłożyskowe, skrzydła i parapety) betonem zbrojonym, - wykonanie kotwionego na kotwy wklejane, żelbetowego płaszcza na powierzchni konstrukcji murowanej od strony gruntu, - wykonanie iniekcji sklejającej rysy, - usuniecie powierzchniowej warstwy betonu (ok 10 cm) i naprawa powierzchni betonowych torkretem grubości 10 cm zbrojonego siatką stalową kotwioną do istniejących konstrukcji, - wykonanie izolacji od strony gruntu oraz drenów z wylotami na umocnione strefy stożków nasypu wraz z przejściem przez skrzydełka, - czyszczenie, spoinowanie muru, który nie ulega rozbiórce, z uzupełnieniem brakujących kamieni, - wykonanie powłok hydrofobowych i antykarbonatyzacyjnych na powierzchni kamiennych i betonowych, - montaż drenów za przyczółkami z wylotami na skarpy, - profilowanie stożków nasypu i odtworzenie umocnień, - w miejscach stwierdzonych podmyć i osuwisk projektuje się zabezpieczenie posadowienia np. wciskanymi grodzicami stalowymi z odtworzeniem naturalnego brzegu rzeki. Elementy stalowe przęseł Projektuje się: - demontaż konstrukcji stalowych przęseł, - czyszczenie strumieniowo-ścierne elementów stalowych i ocenę stanu technicznego konstrukcji i nitów po oczyszczeniu, - uzupełnienie brakujących elementów stalowych i nitów, - prostowanie uszkodzonych elementów lub wymiana, - uszczelnienie połączeń w celu zabezpieczenia przed korozją szczelinową, - wykonanie powłok antykorozyjnych, - montaż konstrukcji na łożyskach. Łożyska Projektuje się: - demontaż istniejących łożysk, - czyszczenie strumieniowo-ścierne elementów stalowych i ocenę stanu technicznego po oczyszczeniu, - uzupełnienie brakujących elementów łożysk, - wykonanie powłok antykorozyjnych i smarowanie, - montaż konstrukcji łożysk na podlewce niskoskurczowej, - w przypadku braku łożysk projektuje się odtworzenie. Nawierzchnia kolejowa Projektuje się: - demontaż nawierzchni kolejowej wraz z mostownicami, - montaż podkładek centrujących, - montaż nowych mostownic, - montaż nawierzchni torowej, - montaż odbojnic, - montaż blach przeciwykolejnicowych i przeciwpożarowych na obiektach stalowych, - wykonanie odcinków przejściowych w celu wyrównania sztywności 69

70 Tytuł Remont obiektów inżynieryjnych Przeworskiej Kolei Dojazdowej Przeworsk Dynów - mosty na terenie Gminy Hyżne Beneficjenci przedsięwzięcia podbudowy. Elementy wyposażenia Projektuje się: Szacunkowe ramy ,00 zł finansowe Okres realizacji Potencjalne źródła finansowania Sposób oceny i miary - montaż dyliny drewnianej na wydłużonych mostownicach, - montaż balustrady stalowej z kątowników na przęsłach i przyczółkach. - zabezpieczenie antykorozyjne elementów stalowych. Most kolejowy murowany (obiekt inżynieryjny 3) Most kamienny Projektuje się: - usunięcie nawierzchni kolejowej wraz z zasypką, - rozbiórkę balustrad, parapetów betonowych oraz górnych spękanych fragmentów kamiennych, - odtworzenie ścian z istniejącego odzyskanego kamienia z uzupełnieniem brakujących elementów (parapety) betonem zbrojonym, - wykonanie kotwionego na kotwy wklejane, żelbetowego płaszcza na powierzchni konstrukcji murowanej od strony zasypki, - wykonanie izolacji od strony gruntu oraz drenów z wylotami na umocnione strefy stożków nasypu wraz z przejściem przez skrzydełka, - wykonanie nawierzchnioizolacji na powierzchniach betonowych parapetach, - czyszczenie, spoinowanie muru kamiennego i ceglanych sklepień, które nie ulegają rozbiórce, z uzupełnieniem brakujących kamieni i cegieł, - wykonanie powłok hydrofobowych i antykarbonatyzacyjnych na powierzchni kamiennych, ceglanych i betonowych po ich wyschnięciu, - montaż drenów za przyczółkami z wylotami na skarpy, - montaż balustrad stalowych na parapetach z wykonaniem powłok antykorozyjnych, - wykonanie zasypki i montaż nawierzchni torowej wraz z odbojnicami, - profilowanie stożków nasypu i odtworzenie umocnień. - w miejscach stwierdzonych podmyć i osuwisk projektuje się zabezpieczenie posadowienia np. wciskanymi grodzicami stalowymi z odtworzeniem naturalnego brzegu rzeki. mieszkańcy Gminy Hyżne, powiatu przeworskiego: dzieci i młodzież, osoby dorosłe, sportowcy, członkowie organizacji sportowych; turyści; władze powiatu; Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Podkarpackiego na lata Priorytet VI, Działanie 6.3. Rewitalizacja przestrzeni regionalnej. Budżet Powiatu Przeworskiego. Osiągnięcie wymienionych rezultatów pozwoli na zrealizowanie zakładanych w zadaniu celu ogólnego jak i bezpośrednich. Zakładane rezultaty projektu mierzone będą w oparciu wywiad środowiskowy przeprowadzony wśród mieszkańców miasta i turystów korzystających z przejazdu kolejką wąskotorową. 70

71 Tytuł Remont obiektów inżynieryjnych Przeworskiej Kolei Dojazdowej Przeworsk Dynów - mosty na terenie Gminy Hyżne Rezultatami projektu będą: - skrócenie czasu przejazdu 15 minut; - liczba przewiezionych turystów rocznie Produkty: - liczba wyremontowanych obiektów inżynieryjnych 3. Modernizacja mostów na hyżańskim odcinku linii kolei wąskotorowej Rezultaty pozwoli na realną i trwałą poprawę bezpieczeństwa przewozów pasażerów na wskazanym obszarze i będzie jednym z etapów modernizacji całej linii kolei wąskotorowej wraz z niezbędną infrastrukturą. Pośrednio przyczyni się również do utworzenia nowych miejsc pracy, oraz wpłynie na rozwinięcie sieci współpracy podmiotów gospodarczych. Realizacja projektu bezpośrednio przyczyni się poprawy stanu środowiska. Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, że przedmiotowa inwestycja stanowi odpowiedź na istniejące problemy zarówno w sferze ekonomicznej, jak również społecznej. Źródło: Opracowanie własne na podstawie karty przedsięwzięcia Tabela 43. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne: 7 Tytuł Modernizacja zabytkowej linii Przeworskiej Kolei Dojazdowej Przeworsk-Dynów- remont odcinka w km na terenie Gminy Hyżne Lokalizacja Remont Linii Przeworskiej Kolei Dojazdowej Przeworsk Dynów w km do km Podmiot realizujący Beneficjentem projektu będzie Powiat Przeworski, realizatorem jednostka organizacyjna Powiatu Przeworskiego - Powiatowy Zarząd Dróg w Przeworsku (PZD) zarządca Przeworskiej Kolei Dojazdowej, działający na podstawie Uchwały Nr VII/17/99 Rady Powiatu Przeworskiego z dnia r w sprawie utworzenia Powiatowego Zarządu Dróg w Przeworsku. Realizator projektu (PZD) odpowiedzialny będzie za kierowanie i koordynowanie pracami w ramach projektu. Potencjalni partnerzy Powiązanie z problemami Opis przedsięwzięcia Nie dotyczy - niezagospodarowany budynek starej szkoły w Szklarach wraz z otoczeniem; - ograniczona dostępność i gotowość do obsługi turystów niektórych atrakcji turystycznych, np. najdłuższy w Europie tunel na trasie Przeworskiej Kolei Dojazdowej Przeworsk Dynów, zalew w Dylągówce, wyciąg narciarski w Dylągówce; - zły stan techniczny niektórych zabytków; - słabo rozwinięta infrastruktura rekreacyjno-sportowa i turystyczna. Kolejka wąskotorowa jest ponad 110-letnim zabytkiem wpisanym do rejestru zabytków pod numerem A463, obejmuje ona trasę 46 km wraz z towarzyszącymi obiektami i taborem, urządzeniami technicznymi i inżynieryjnymi wraz z jedynym na kolejach wąskotorowych tunelem (długość 602 m.) w Polsce i najdłuższym w Europie. Linia jest jedną z najwcześniej wybudowanych na terenie Polski. Trasa kolei wąskotorowej jest uznawana za najpiękniejszą pod kątem turystycznym, jeśli chodzi o koleje wąskotorowe, ponieważ występuje tutaj każdy typ krajobrazu. Obecnie na terenie kolejki organizowane są imprezy cieszące się powodzeniem wśród mieszkańców regionu i turystów. Już sama możliwość skorzystania z przejażdżki zabytkową kolejką wąskotorową jest wielką atrakcją turystyczną dla wielu osób. Znaczna część pasażerów przyjeżdża specjalnie po to tylko, aby skorzystać z tej okazji. Przejazd 71

72 Tytuł Modernizacja zabytkowej linii Przeworskiej Kolei Dojazdowej Przeworsk-Dynów- remont odcinka w km na terenie Gminy Hyżne kolejką umożliwia poznanie atrakcji turystycznych i kulturowych znajdujących się na jej szlaku, głownie w miejscowościach: Przeworsk, Kańczuga, Łopuszka Mała, Szklary, Bachórz, Dynów oraz Pogórza Dynowskiego i atrakcji turystycznych części Przeworsko-Dynowskiego Obszaru Wsparcia. W chwili obecnej kolejka pełni funkcję przewozów o charakterze użyteczności publicznej szczególnie wykonywanych w soboty i w niedzielę (weekendy), stanowiących istotne uzupełnienie dla transportu kołowego. Upływ czasu spowodował, że stan techniczny kolei wąskotorowej bezwzględnie wymaga modernizacji celem dalszego funkcjonowania kolejki i poprawienia bezpieczeństwa ruchu oraz zwiększenia atrakcyjności oferty transportu kolejowego. Realizacja projektu dotyczy rewitalizacji zabytkowej linii Przeworskiej Kolei Dojazdowej Przeworsk-Dynów na odcinku biegnącym w granicach administracyjnych Gminy Hyżne. Szlak kolejowy na terenie gminy Hyżne jest w bardzo złym stanie technicznym. Niewłaściwe nachylenia łuków poziomych i pionowych, brak podbudowy z tłucznia i klińca oraz oznakowania szlaku kolejowego i nawierzchni na przejazdach kolejowych stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa przewozów. Beneficjent wnioskuje o kompleksowe ujęcie całej linii położonej w granicach administracyjnych Gminy Hyżne ze względu na uzasadnioną konieczność realizacji wskazanego projektu całościowo, za czym przemawia bardzo zły stan techniczny torowiska zagrażający bezpieczeństwu pasażerów. Za takim wpisaniem projektu w program rewitalizacji przemawia, również fakt, że linia kolei wąskotorowej jest jedną z głównych atrakcji turystycznych i kulturowych Podkarpacia jak i też Gminy Hyżne wpisaną do rejestru zabytków. Ponadto stanowi ważny element materialnego dziedzictwa kulturowego, którego ochrona i zachowanie przyczyni się do efektywnego wykorzystania jej potencjału w osiągnięciu korzyści społecznych oraz gospodarczych w wymiarze regionalnym. Cel ogólny projektu: Poprawa istniejących powiązań komunikacyjnych regionu poprzez modernizację Kolei Dojazdowej Przeworsk Wąskotorowy Dynów, jako wielofunkcyjnego czynnika rozwoju obszaru objętego inwestycją zwiększenie jego konkurencyjności w wymiarze gospodarczym jak i społecznym. Cele szczegółowe: - podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej obszaru poprzez realizację spójnego terytorialnie projektu ukierunkowanego na zwiększenie bezpieczeństwa ruchu kolejowego oraz jakości i efektywności przewozów kolejowych na szlaku Kolei Dojazdowej Przeworsk Wąskotorowy Dynów teren Gminy Hyżne, - zrównoważony rozwój obszaru poprzez poprawę warunków do prowadzenia działalności gospodarczej oraz polepszenie poziomu życia i pracy jego mieszkańców, - ukazanie społeczności lokalnej możliwości zmian jakości życia przeciętnego mieszkańca, podkreślenie korzyści społecznych, gospodarczych i przestrzennych wynikających z realizacji spójnego terytorialnie przedsięwzięcia. Zmodernizowana linia kolei wąskotorowej stanowić będzie ważny element systemu transportowego w regionie, zwiększy atrakcyjność oferty transportu kolejowego oraz poprawi dostępność transportową województwa w ruchu kolejowym, poprawi jego bezpieczeństwo oraz jakość i efektywność przewozów kolejowych, co wpłynie na podniesienie konkurencyjności kolei w stosunku do innych rodzajów transportu. Realizacja inwestycji na terenie administracyjnym Gminy Hyżne będzie jednym z kilku etapów rewitalizacji całej kolei wąskotorowej wraz z 72

73 Tytuł Modernizacja zabytkowej linii Przeworskiej Kolei Dojazdowej Przeworsk-Dynów- remont odcinka w km na terenie Gminy Hyżne niezbędną infrastrukturą. Roboty remontowe na torowisku będą obejmować: - roboty pomiarowe, - demontaż nawierzchni torowej, - roboty ziemne, - odtworzenie istniejącego rowu odwadniającego, budowa warstwy ochronnej gr. 10 cm (dostawa i zabudowa niesortu), - dostawa i zabudowa tłucznia (dolna warstwa tłucznia oraz balastowanie torów), - ułożenie nawierzchni torowej (z wykorzystaniem istniejących szyn), - ułożenie nawierzchni torowej na obiektach mostowych, - ułożenie nawierzchni torowej na obiektach mostowych o nawierzchni podsypkowej, - ułożenie odbojnic na obiektach mostowych, - ułożenie prowadnic na łukach, - dostawa i zabudowa oznakowania niezbędnego do prowadzenia ruchu, - karczowanie krzewów i wycinka gałęzi drzew, - geodezyjna inwentaryzacja powykonawcza, opracowanie dokumentacji powykonawczej, - oznakowanie szlaku kolejowego, - budowa przejazdów kolejowych. Realizacja projektu przyczyni się do zwiększenia prędkości oraz do poprawy bezpieczeństwa przez zmianę przytwierdzenia bezpośredniego szyn na klasyczne. Beneficjenci przedsięwzięcia mieszkańcy Gminy Hyżne, powiatu przeworskiego: dzieci i młodzież, osoby dorosłe, sportowcy, członkowie organizacji sportowych; turyści; władze powiatu; Szacunkowe ramy ,00 zł finansowe Okres realizacji Potencjalne źródła finansowania Sposób oceny i miary Rezultaty Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Podkarpackiego na lata Priorytet VI, Działanie 6.3. Rewitalizacja przestrzeni regionalnej. Budżet Powiatu Przeworskiego. Osiągnięcie wymienionych rezultatów pozwoli na zrealizowanie zakładanych w zadaniu celu ogólnego jak i bezpośrednich. Zakładane rezultaty projektu mierzone będą w oparciu wywiad środowiskowy przeprowadzony wśród mieszkańców gminy i turystów korzystających z przejazdu kolejką wąskotorową. Rezultatami projektu będą: - skrócenie czasu przejazdu 15 minut; - liczba przewiezionych turystów rocznie Produkty: - długość wyremontowanej linii kolei wąskotorowej 5, 3km Modernizacja linii kolei wąskotorowej odcinka na terenie Gminy Hyżne - pozwoli na realną i trwałą poprawę bezpieczeństwa przewozów pasażerów na wskazanym obszarze i będzie jednym z etapów modernizacji całej linii kolei wąskotorowej wraz z niezbędną infrastrukturą. Pośrednio przyczyni się również do utworzenia nowych miejsc pracy, oraz wpłynie na rozwinięcie sieci współpracy podmiotów gospodarczych. Realizacja projektu bezpośrednio przyczyni się do poprawy stanu 73

74 Tytuł Modernizacja zabytkowej linii Przeworskiej Kolei Dojazdowej Przeworsk-Dynów- remont odcinka w km na terenie Gminy Hyżne środowiska. Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, że przedmiotowa inwestycja stanowi odpowiedź na istniejące problemy zarówno w sferze ekonomicznej, jak również społecznej. Źródło: Opracowanie własne na podstawie karty przedsięwzięcia Tabela 44. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne: 8 Tytuł Remont obiektów inżynieryjnych Przeworskiej Kolei Dojazdowej Przeworsk Dynów - tunel w miejscowości Szklary na terenie Gminy Hyżne Tunel w miejscowości Szklary jednotorowy kamienno/betonowy z Lokalizacja drewnianymi zadaszeniami na wlocie i wylocie, sklepiony o świetle 4,30x4,75 m, długość 607m i 621 wraz ze skrzydłami, rok budowy Podmiot realizujący Beneficjentem projektu będzie Powiat Przeworski, realizatorem jednostka organizacyjna Powiatu Przeworskiego - Powiatowy Zarząd Dróg w Przeworsku (PZD) zarządca Przeworskiej Kolei Dojazdowej, działający na podstawie Uchwały Nr VII/17/99 Rady Powiatu Przeworskiego z dnia r w sprawie utworzenia Powiatowego Zarządu Dróg w Przeworsku. Realizator projektu (PZD) odpowiedzialny będzie za kierowanie i koordynowanie pracami w ramach projektu. Potencjalni partnerzy Nie dotyczy Powiązanie z problemami - niezagospodarowany budynek starej szkoły w Szklarach wraz z otoczeniem; - ograniczona dostępność i gotowość do obsługi turystów niektórych atrakcji turystycznych, np. najdłuższy w Europie tunel na trasie Przeworskiej Kolei Dojazdowej Przeworsk Dynów, zalew w Dylągówce, wyciąg narciarski w Dylągówce; - zły stan techniczny niektórych zabytków; - słabo rozwinięta infrastruktura rekreacyjno-sportowa i turystyczna. Obudowa tunelu wykonana w postaci przekroju jajowego wykazuje przecieki (wycieki) ze stropu tunelu oraz ścian bocznych. W sklepieniu stwierdza się w wielu miejscach pęknięcia i rozwarcia spoin poprzecznych. Osadzone głazy na zaprawie betonowej wskazują stan rozlasowania: - uszkodzone i zwietrzałe bloki kamienne, występują lokalne rysy i pęknięcia, - ubytki spoin, - brak izolacji od strony gruntu, - brak bram zamykających tunel na okres zimy. Opis przedsięwzięcia Cel ogólny projektu: Poprawa istniejących powiązań komunikacyjnych regionu poprzez modernizację tunelu na Kolei Dojazdowej Przeworsk Wąskotorowy Dynów, jako wielofunkcyjnego czynnika rozwoju obszaru objętego inwestycją zwiększenie jego konkurencyjności w wymiarze gospodarczym jak i społecznym. Cele szczegółowe: - podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej obszaru poprzez realizację spójnego terytorialnie projektu ukierunkowanego na zwiększenie bezpieczeństwa ruchu kolejowego oraz jakości i efektywności przewozów kolejowych na szlaku Kolei Dojazdowej Przeworsk Wąskotorowy Dynów teren Miasta Przeworska; - zrównoważony rozwój obszaru poprzez poprawę warunków do 74

75 Tytuł Remont obiektów inżynieryjnych Przeworskiej Kolei Dojazdowej Przeworsk Dynów - tunel w miejscowości Szklary na terenie Gminy Hyżne prowadzenia działalności gospodarczej oraz polepszenie poziomu życia i pracy jego mieszkańców. Zmodernizowany most linii kolei wąskotorowej stanowić będzie ważny element związany z modernizacją całej linii kolei wąskotorowej, zwiększy atrakcyjność oferty transportu kolejowego oraz poprawi dostępność transportową województwa w ruchu kolejowym, poprawi jego bezpieczeństwo oraz jakość i efektywność przewozów kolejowych, co wpłynie na podniesienie konkurencyjności kolei w stosunku do innych rodzajów transportu. Realizacja inwestycji na terenie administracyjnym Gminy Hyżne będzie jednym z kilku etapów rewitalizacji całej kolei wąskotorowej wraz z niezbędną infrastrukturą. Zakres remontu obejmuje: Zakres przyjętych robót został opracowany na podstawie następujących założeń: - roboty remontowe prowadzone będą podczas całkowitego zamknięcia ruchu pojazdów, - nie zwiększa się nośności obiektów, - zachowuje się obowiązującą skrajnię, - wymiana uszkodzonych i wadliwych elementów oraz uzupełnienie ubytków materiałów, - oczyszczenie i zabezpieczenie antykorozyjne elementów stalowych balustrad, - odnowa podpór obiektu polegająca na rozbiórce górnych warstw zniszczonych ścian kamiennych i ich przemurowanie wraz z wykonaniem płaszcza żelbetowego od strony gruntu, - odtworzenie ścian bocznych i parapetów żelbetowych z pozostawieniem dobrze zachowanych elementów kamiennych tzw. świadków, - zachowanie parametrów geometrycznych obiektów z wyjątkiem wydłużenia skrzydeł przyczółków w celu zabezpieczenia torowiska przed obsypywaniem się tłucznia, - odtworzenie zachowanych balustrad stalowych, w miejscu brakujących wykonanie nowych o konstrukcji identycznej z istniejacymi, - reprofilacja stożków nasypów oraz odtworzenie podmywanych brzegów cieków wodnych w rejonach filarów i przyczółków, - zakłada się zachowanie pierwotnej kolorystyki obiektów, - połączenia szyn zostaną przesunięte poza obiekty, - projektuje się odtworzenie istniejących reperów z zachowaniem ich rzędnych geograficznych i wysokościowych, - w czasie realizacji robót remontowych Wykonawca będzie prowadził dokumentację fotograficzną wykonywanych prac. Klasyfikacja materiału kamiennego, elementów stalowych, nienadających się do ponownego wbudowania odbywać się będzie w porozumieniu i uzyskaniu akceptacji przedstawiciela WUOZ w Przemyślu. Zakres robót: - usunięcie nawierzchni torowej wraz z zasypką, 75

76 Tytuł Remont obiektów inżynieryjnych Przeworskiej Kolei Dojazdowej Przeworsk Dynów - tunel w miejscowości Szklary na terenie Gminy Hyżne - rozbiórkę luźnych i zniszczonych elementów kamiennych i betonowych oraz spękanych fragmentów, - wykonanie izolacji kurtynowej konstrukcji tunelu, - wykonanie iniekcji sklejającej i uszczelniającej, - usuniecie powierzchniowej warstwy słabego betonu (ok 10 cm) i naprawa powierzchni betonowych torkretem grubości 10 cm zbrojonego siatką stalową kotwioną do istniejących konstrukcji, na pozostałych powierzchniach naprawa powierzchniowa zaprawami typu PCC z zabezpieczeniem skorodowanego zbrojenia. - wykonanie torkretu gr. 10 cm zbrojonego siatką stalową fi 12 i oczku 10/10 kotwiną do istniejącej konstrukcji kotwami fi 16 wklejanymi na głębokość min. 20 cm na zaprawie żywicznej, w strefach znacznych ubytków kamienia i uszkodzonych powierzchni kamiennych, - czyszczenie, spoinowanie muru, z uzupełnieniem brakujących kamieni, - wykonanie powłok hydrofobowych i antykarbonatyzacyjnych na powierzchni kamiennych i betonowych po wyschnięciu konstrukcji, - wykonanie drenów odwadniających wzdłuż ścian tunelu od strony gruntu, - wykonanie naprawy spągu tunelu płytą żelbetową, - udrożnienie istniejącego odwodnienia w tunelu wraz z wylotem, - montaż nawierzchni torowej, - naprawa portali wjazdowego i wyjazdowego, - odtworzenie wrót drewnianych wjazdowych i wyjazdowych. Beneficjenci przedsięwzięcia Szacunkowe ramy ,00 zł finansowe Okres realizacji Potencjalne źródła finansowania Sposób oceny i miary Zakres projektowanych prac realizowany będzie bez wykonywania odkrywek i robót ziemnych w przestrzeni górotworu w związku z tym nie będą one w żaden sposób oddziaływały na elementy znajdujące się w strefie nad tunelem. Projektuje się zamontowanie geodezyjnych punktów pomiarowych, po 3 szt. po przeciwległej stronie oraz w kluczu na początku i końcu tunelu oraz co każde 100 m. mieszkańcy Gminy Hyżne, powiatu przeworskiego: dzieci i młodzież, osoby dorosłe, sportowcy, członkowie organizacji sportowych; turyści; władze powiatu; Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Program Ochrona Zabytków; Podkarpacki Wojewódzki Konserwator Zabytków; Budżet Powiatu Przeworskiego. Osiągnięcie wymienionych rezultatów pozwoli na zrealizowanie zakładanych w zadaniu celu ogólnego jak i bezpośrednich. Zakładane rezultaty projektu mierzone będą w oparciu wywiad środowiskowy przeprowadzony wśród mieszkańców miasta i turystów korzystających z przejazdu kolejką wąskotorową. 76

77 Tytuł Remont obiektów inżynieryjnych Przeworskiej Kolei Dojazdowej Przeworsk Dynów - tunel w miejscowości Szklary na terenie Gminy Hyżne Rezultatami projektu będą: - skrócenie czasu przejazdu 15 minut; - liczba przewiezionych turystów rocznie Produkty: - liczba wyremontowanych zabytków 1. Modernizacja tunelu odcinka linii kolei wąskotorowej na terenie Gminy Hyżne pozwoli na realną i trwałą poprawę bezpieczeństwa przewozów Rezultaty pasażerów na wskazanym obszarze i będzie jednym z etapów modernizacji całej linii kolei wąskotorowej wraz z niezbędną infrastrukturą. Pośrednio przyczyni się również do utworzenia nowych miejsc pracy, oraz wpłynie na rozwinięcie sieci współpracy podmiotów gospodarczych. Realizacja projektu bezpośrednio przyczyni się poprawy stanu środowiska. Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, że przedmiotowa inwestycja stanowi odpowiedź na istniejące problemy zarówno w sferze ekonomicznej, jak również społecznej. Źródło: Opracowanie własne na podstawie karty przedsięwzięcia Tabela 45. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne: nr 9 Aktywizacja społeczno-zawodowa środowiska lokalnego Tytuł Lokalizacja obiekty gminne: Urząd Gminy, GOK Podmiot realizujący Gmina Hyżne, Hyżne 103 KGW, OSP, Potencjalni partnerzy Powiatowy Urząd Pracy w Rzeszowie W sferze społeczej przedsięwzięcie przyczyni się do rozwiązania następujących problemów: wysoki poziom bezrobocia; wysoki udział mieszkańców gminy korzystających z pomocy społecznej; duża liczba bezrobotnych i zagrożonych wykluczeniem społecznym, szczególnie kobiet; niski poziom przedsiębiorczości mało podmiotów gospodarczych w Powiązanie z stosunku do liczby ludności; problemami niski poziom wsparcia instytucjonalnego dla osób podejmujących lub prowadzących działalność gospodarczą. W sferze gospodarczej przedsięwzięcie przyczyni się do rozwiązania następujących problemów: niski poziom przedsiębiorczości mało podmiotów gospodarczych w stosunku do liczby ludności; niewystarczająco wykorzystane walory turystyczne obszaru; Opis przedsięwzięcia Ważnym problemem na obszarze rewitalizacji jest wysokie bezrobocie, szczególnie kobiet. To z kolei wiąże się ze wzrostem ubóstwa, a w konsekwencji wykluczeniem społecznym. W wymiarze społecznym taka sytuacja powoduje wysokie koszty społeczne związane m.in. z koniecznością zapewnienia pomocy społecznej. Przedsięwzięcie obejmuje wsparcie osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, zwłaszcza z tytułu trudności na rynku pracy. Wsparcie będzie odbywało się poprzez: organizację spotkań i szkoleń w zakresie powrotu na rynek pracy, rozwój przedsiębiorczości; prowadzenie spotkań z udziałem wykwalifikowanych osób np.: psycholog, specjalistów rynku pracy, 77

78 Beneficjenci przedsięwzięcia które zwalczyły problem bezrobocia; prowadzenie spotkań z udziałem przedsiębiorców poszukujących pracowników. Cel projektu: Szacunkowe ramy finansowe ,00 zł Okres realizacji Potencjalne źródła finansowania Wzrost przedsiębiorczości wśród mieszkańców. Mieszkańcy Hyżnego, Dylągówki i Szklar oraz pozostałych miejscowości gminy - osoby bezrobotne, bierne zawodowo oraz poszukujące pracy, szczególnie z osoby długotrwale bezrobotne, w tym kobiety. Działanie 7.1 Poprawa sytuacji osób bezrobotnych na rynku pracy - projekty konkursowe. Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Podkarpackiego na lata Budżet Gminy. Rezultaty liczba zorganizowanych spotkań - 4; liczba zorganizowanych szkoleń - 4; liczba uczestników projektu - 90; Sposób oceny i miary listy obecności Źródło: opracowanie własne na podstawie karty przedsięwzięcia Tabela 46. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne: 10 Tytuł Integracja społeczności lokalnej, ze szczególnym uwzględnieniem włączenia i aktywizacji ludzi starszych Plac i budynek dawnego Ośrodka Zdrowia w Hyżnem, droga wewnętrzna dz (łącznik drogi wojewódzkiej i gminnej naprzeciw kościoła), droga gminna (odcinek od łącznika do gimnazjum) i dalej droga wewnętrzna od Lokalizacja szkoły podstawowej w Hyżnem (dz. 2800) do dawnych stawów i przestrzeni usługowej - dz. nr 2799/21, 2799/13, 2799/7, 2799/3, 2799/18, 2778/11, 2778/9, 2781/2, 2778/5, 2777/2, 2777/4, 2777/5, 2777/1. Podmiot realizujący Gmina Hyżne, Hyżne 103 Potencjalni partnerzy Kółko Rolnicze w Hyżnem, Kółko Rolnicze w Brzezówce Powiązanie z problemami Opis przedsięwzięcia - ograniczona oferta spędzania czasu dla osób starszych i niepełnosprawnych; - mało atrakcyjna oferta kulturalna dla dzieci i młodzieży; - niewykorzystane, opuszczone budyni Starej Mleczarni i Ośrodka Zdrowia w Hyżnem; - niewystarczająca aktywność społeczna mieszkańców, w tym udział w procesach decyzyjnych; - niski poziom integracji mieszkańców; W chwili obecnej brak jest atrakcyjnych miejsc w przestrzeni publicznej, które przyciągałyby mieszkańców, umożliwiałyby bezpośrednie kontakty, aktywne spędzanie czasu, pozwalałyby na wzrost poczucia przynależności do społeczności lokalnej i miejsca, rozumianego, jako nasza wspólna przestrzeń. Problem dotyczy zwłaszcza dwóch grup społecznych: 1) ludzi w podeszłym wieku, którzy ze względu na ograniczenia sprawnościowe i zdrowotne są wykluczani z uczestnictwa w życiu społecznym sołectwa i gminy, oraz 2) rodzin z dziećmi, którym z kolei brakuje przestrzeni pozwalającej spędzić czas poza domem, nawiązać bliższe relacje z innymi osobami i rodzinami stykającymi się z podobnymi problemami, specyficznymi dla rodzin z dziećmi małymi lub w wieku szkolnym. Zakłada się, że rewitalizacja wybranych części przestrzeni publicznej oraz budynku d. Ośrodka zdrowia będzie sprzyjała odwróceniu niekorzystnych tendencji osłabiania więzi społecznych, nieuczestniczenia w lokalnym 78

79 Tytuł Integracja społeczności lokalnej, ze szczególnym uwzględnieniem włączenia i aktywizacji ludzi starszych życiu społecznym i wykluczania osób starszych. Wartością dodaną będzie poprawa jakości życia, stworzenie lepszych warunków i okazji do podejmowania działalności gospodarczej w zakresie usług dla osób starszych (np. Rehabilitacyjnych, opiekuńczych) oraz stworzenia kilku miejsc pracy. Celem przedsięwzięcia jest przywrócenie wspólnotowego charakteru życia społecznego w gminie, zwłaszcza w sołectwie Hyżne, wzrost akceptacji dla miejsca zamieszkania, aktywizacja i włącznie wybranych grup społecznych, polepszenie warunków prowadzenia działalności gospodarczej na rewitalizowanym obszarze. Przedsięwzięcie wpłynie nie tylko na wskazaną, jako cel interwencji sferę społeczną. Poprzez zaplanowane działania o charakterze rewitalizacyjnym i modernizacyjnym, dotyczące infrastruktury technicznej i budynków, a niezbędne do osiągnięcia celu głównego, poprawi również jakość infrastruktury technicznej, estetykę przestrzeni publicznej, a także warunki prowadzenia działalności gospodarczej. Przedsięwzięcie obejmują: 1. Modernizacja budynku dawnego ośrodka zdrowia na potrzeby ośrodka dziennego pobytu osób starszych, jak również uzyskanie pomieszczeń umożliwiających podjęcie działalności gospodarczej na rzecz osób starszych (np. gabinet rehabilitacji) oraz pomieszczenia, w którym zostanie zorganizowany punkt wsparcia (technicznego i merytorycznego) dla podejmujących i prowadzących działalność gospodarczą. 2. Urządzenie placu wokół budynku dawnego ośrodka zdrowia. Będzie atrakcyjnym miejscem spędzania czasu na świeżym powietrzu przez osoby starsze korzystające z ośrodka dziennego pobytu, ale również przez okolicznych mieszkańców, w tym rodziny z dziećmi. 3. Modernizacja ciągu komunikacyjnego od skrzyżowania drogi wojewódzkiej naprzeciw kościoła poprzez drogi wewnętrzne i drogę gminną do miejsca rekreacji na obszarze byłych stawów i boiska sportowego, przywrócenie mu bezpiecznej funkcji ciągu pieszo-jezdnego, z możliwością wykorzystania w charakterze szlaku do uprawiania nordic walking, również przez osoby starsze. 4. Odtworzenie funkcji rekreacyjno-sportowych terenu po byłych stawach i boisku sportowym - urządzenie mini parku, ścieżek spacerowych, placu zabaw dla dzieci, budowa obiektów małej architektury, odbudowa boiska sportowego z niezbędnym zapleczem socjalnym. 5. Modernizacja placów wokół budynków w sferze usługowej oraz urządzenie parkingów, jako działania polepszające warunki prowadzenia działalności gospodarczej i usługowej. mieszkańcy Hyżnego oraz mieszkańcy Gminy Hyżne: dzieci i Beneficjenci młodzież, osoby dorosłe, przedsięwzięcia goście / turyści Szacunkowe ramy ,00 zł finansowe Okres realizacji II kwartał 2018 IV kwartał 2020 Potencjalne źródła Regionalny Program Operacyjny dla Województwa finansowania Podkarpackiego na lata Priorytet VI, Działanie 6.3. Rewitalizacja przestrzeni regionalnej. Budżet Gminy Hyżne. 79

80 Tytuł Sposób oceny i miary Rezultaty Przedsięwzięcie komplementarne finansowane z Europoejskiego Funduszu Społecznego Integracja społeczności lokalnej, ze szczególnym uwzględnieniem włączenia i aktywizacji ludzi starszych zadania o charakterze budowlanym protokoły odbioru robót, listy obecności osób starszych biorących udział w zajęciach prowadzonych w ośrodku dla osób starszych liczenie osób korzystających ze zmodernizowanego ciągu pieszojezdnego dwukrotny w roku pomiar (liczenie) w okresie letnim liczenie osób korzystających z przestrzeni rekreacyjnej dwukrotny pomiar (liczenie) w roku, w okresie letnim Produkty: zmodernizowane obiekty budowlane 1; zmodernizowany ciąg pieszo-jezdny 1; urządzone place/przestrzenie publiczne 3; odtworzone boisko sportowe 1; Rezultaty: liczba osób starszych korzystających regularnie z ośrodka wsparcia dziennego ; liczba rodzin z dziećmi korzystających urządzonych z przestrzeni publicznych 500; Przedsięwzięcie nr 9. Aktywizacja społeczno-zawodowa środowiska lokalnego Źródło: Opracowanie własne na podstawie karty przedsięwzięcia Tabela 47. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne: 11 Tytuł Hyżne Rajd rowerowy im Generała W. Sikorskiego Obszar Szkoły Podstawowej w Hyżnem im Gen. W. Sikorskiego Lokalizacja Obszar objęty projektem: cała Gmina Hyżne wraz z zaproszonym państwami ( Węgry, Słowacja, Rumunia). Podmiot realizujący Gmina Hyżne, Hyżne 103 Potencjalni partnerzy Gminny Ośrodek Kultury w Hyżnem Powiązanie z problemami Opis przedsięwzięcia Beneficjenci przedsięwzięcia niewystarczająca aktywność społeczna mieszkańców, w tym udział w procesach decyzyjnych; niski poziom integracji mieszkańców; Głównym celem projektu będzie promowanie aktywnego obywatelstwa europejskiego wśród uczestników projektu oraz zaproszonych gości z zaprzyjaźnionych państw. Pogłębianie świadomości obywatelskiej w zakresie pamięci o przeszłości, wspólnej historii i wartości oraz celów Unii poprzez stymulowanie debaty, refleksji i tworzenie sieci kontaktów. Zachęcanie do demokratycznego i obywatelskiego uczestnictwa Europejczyków w tworzeniu polityki poprzez włączanie ich do procesów decyzyjnych, promowanie możliwości społecznego i międzykulturowego zaangażowania oraz wolontariatu. Wszyscy uczestnicy projektu będą miały możliwość poznania kultury, kuchni, obyczajów, tradycji, muzyki i języka zagranicznych partnerów. Wizyty te umożliwią wszystkim uczestnikom okazję do doskonalenia umiejętności językowych, wymiany doświadczeń, zacieśniania więzi przyjaźni oraz promowania wzajemnego zrozumienia i tolerancji. mieszkańcy Hyżnego oraz mieszkańcy Gminy Hyżne: dzieci i młodzież, osoby dorosłe; 80

81 Tytuł Hyżne Rajd rowerowy im Generała W. Sikorskiego goście / turyści Szacunkowe ramy 20000,00 zł finansowe Okres realizacji 2022 Potencjalne źródła Poddziałanie 19.2 Wsparcie na wdrażanie operacji w ramach finansowania strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata granty. Sposób oceny i miary Lista obecności osób biorących w rajdzie Rezultaty Liczba uczestników rajdu 150. Źródło: Opracowanie własne na podstawie karty przedsięwzięcia Przedstawione powyżej przedsięwzięcia zostały ocenione merytorycznie i przyjęte, jako spójny i powiązany pakiet przedsięwzięć podstawowych (bez wyodrębnienia przedsięwzięć uzupełniających). Przedsięwzięcia infrastrukturalne finansowane z EFRR są komplementarne z priorytetami inwestycyjnymi EFS i powiazane z realizacją celów w zakresie włączenia społecznego i walki z ubóstwem, a także przyczyniają się do zwiększenia możliwości znalezienia zatrudnienia. V.2. OPIS PLANOW ANYCH UZUPEŁNIAJĄCYCH PRZEDSIĘWZIĘĆ REW ITALIZACYJNYCH Poza przedsięwzięciami głównymi planowana jest również realizacja przedsięwzięć uzupełniających. W ich realizacji zostanie uwzględniony szeroki aspekt partnerstwa z innymi podmiotami. Na etapie LPR nie są znane ich ramy finansowe oraz zakres organizacyjno-techniczny. Głównym założeniem przedsięwzięć uzupełniających będzie aktywizacja mieszkańców, a także wzmacnianie poczucia tożsamości lokalnej. Jednocześnie planowane działania przyczynią się do zwiększenia poziomu integracji mieszkańców, w tym integracji międzypokoleniowej. Utworzenie nowych, atrakcyjnych przestrzeni publicznych stworzy możliwości do organizacji imprez i wydarzeń o charakterze społeczno-kulturalnym. Jednocześnie zwiększą się możliwości spędzania czasu wolnego dla wszystkich grup społecznych, w tym grup szczególnie narażonych na wykluczenie społeczne. W związku z tym planowane jest: Tabela 48. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne uzupełniające Tytuł Podnoszenie poziomu nauczania dzieci w Gminie Hyżne Lokalizacja Projekt będzie realizowany na terenie Gminy Hyżne w Szkołach Podstawowych. Podmiot realizujący Gmina Hyżne, Hyżne 103 Potencjalni partnerzy Szkoły Podstawowe z terenu Gminy Hyżne Powiązanie z problemami Opis przedsięwzięcia mało atrakcyjna oferta kulturalna dla dzieci i młodzieży; brak lub niewystarczająca powierzchnia pomieszczeń dla prowadzenia warsztatów i imprez dla młodzieży, dzieci dorosłych; Podstawowym problemem w Szkołach Podstawowych są niższe szanse edukacyjne uczniów spowodowane brakami wiedzy i umiejętności, niskimi możliwościami rozwijani pasji i zainteresowań wśród uczniów zdolnych. Dydaktyka jest mało dostosowana do indywidualnych potrzeb uczniów. Jest to szczególnie istotne z punktu rozwijania zainteresowań i umiejętności uczniów w zakresie kompetencji kluczowych. W szkołach wiejskich powodem tego są niskie nakłady tych szkół na wprowadzenie i stosowanie nowoczesnych pomocy dydaktycznych wykorzystujących nowoczesne technologie. 81

82 Tytuł Beneficjenci przedsięwzięcia Podnoszenie poziomu nauczania dzieci w Gminie Hyżne Liczba odbiorców ok 100 dzieci Okres realizacji Sposób oceny i miary Sposób ceny i miary dzienniki zajęć Rezultaty Organizacja dodatkowych zajęć w ramach projektu i doposażenie szkół w pomoce dydaktyczne przyczyni się do poprawy jakości pracy i wzrostu efektów kształcenia. Nauczyciele będą stosować nowe metody pracy, korzystać z nowych pomocy dydaktycznych, nabędą nowe doświadczenia i umiejętności. Realizacja projektu pozwoli na zaspokojenie potrzeb edukacyjnych uczniów i wpłynie na prawidłowe relacje pomiędzy nauczycielami i rodzicami. Liczba odbiorców ok 100 dzieci rocznie. Źródło: Opracowanie własne na podstawie karty przedsięwzięcia 82

83 VI. MECHANIZMY INTEGROW ANIA DZIAŁAŃ ORAZ PRZEDSIĘW ZIĘĆ REW ITALIZACYJNYCH Niezwykle ważnym aspektem rewitalizacji jest zaplanowanie mechanizmów integrowania działań oraz przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Wdrożenie tego elementu będzie opierało się o następujące zasady: Kompleksowości, Komplementarności przestrzennej, Komplementarności problemowej, Komplementarności międzyokresowej, Komplementarności proceduralno-instytucjonalnej, Komplementarności źródeł finansowania, Koncentracji. Rysunek 19. Schemat integrowania działań rewitalizacyjnych 1. Zasada kompleksowości co oznacza, że w Programie rewitalizacji działania ujęte są w sposób kompleksowy nie pomijając aspektu społecznego, gospodarczego i przestrzennego (w tym również infrastrukturalnego, środowiskowego i kulturowego) związanego zarówno z danym obszarem, jak i jego otoczeniem. Program złożony jest z różnorodnych przedsięwzięć mających przyczynić się w założeniu do kompleksowej interwencji na rzecz obszaru zdegradowanego. Program wyklucza realizację indywidualnych inwestycji nieskutkujących zmianami strukturalnymi w obszarze rewitalizacji. 2. Zasada komplementarności przestrzennej polega na uwzględnieniu przy realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych ciągłości przestrzeni i relacji przestrzennych łączących obszary rewitalizacji z pozostałymi częściami gminy. Istotne jest traktowanie przestrzeni jako całości i zapobieganie realizacji projektów realizacyjnych w sposób punktowy. Efekty działań rewitalizacyjnych powinny również pozytywnie wpływać na całe otoczenie, a w konsekwencji na cała gmina. Zaplanowane przedsięwzięcia rewitalizacyjne będą realizowane na obszarze rewitalizacji i charakteryzują się komplementarnością przestrzenną. Planowane działania mają przede wszystkim wymiar społeczny. Zostały one wypracowane w odpowiedzi na zdiagnozowane problemy. Planowane działania będą oddziaływały na cały obszar rewitalizacji. Wszystkie działania będą prowadzone w taki sposób, aby niwelować zjawiska kryzysowe, a nie przenosić je w inne miejsca czy też doprowadzać do niepożądanych efektów takich jak segregacja społeczna czy wykluczenie. 83