21 Brygada Strzelców Podhalańskich

Transkrypt

1 21 Brygada Strzelców Podhalańskich im. gen. bryg. Mieczysława Boruty-Spiechowicza ul. Hoffmanowej Rzesz W dniu 2 stycznia 1991 roku Minister Obrony Narodowej wydał Rozkaz nr 1 w sprawie dziedziczenia i kultywowania tradycji oręża polskiego. W rozkazie tym mocno podkreślono element ciągłości tradycji poczynając od Polski Piastów i Jagiellonów, a kończąc na walkach o niepodległość w okresie II wojny światowej. W 1992 roku przywrócono tradycyjna datę obchodzonego 15 sierpnia Święta Wojska Polskiego. Do końca lat 90-tych tradycje przejęło blisko 300 jednostek wojskowych. Prawie 100 jednostek otrzymało patronów. Były w nich również akademie i wyższe szkoły wojskowe oraz ośrodki szkolenia. Również jednostki powstałej w 1993 roku na Podkarpaciu 21 Brygady Strzelców Podhalańskich przejęły dziedzictwo tradycji oraz imiona patronów. 12 maja 1994 roku 21 BSP przyjęła imię gen. bryg. Mieczysław Boruty-Spiechowicza. W 21 Brygadzie Strzelców Podhalańskich z wielką starannością upowszechniana jest i pielęgnowana historia życia generała, żołnierza trzech wojen, wybitnego dowódcy, ale również wspaniałego człowieka, który swym życiem dał przykład męstwa, odwagi i kunsztu w żołnierskim rzemiośle SYMBOLIKA I MUNDUR STRZELCÓW PODHALAŃSKICH

2 Twórca i pierwszy dowódca strzelców podhalańskich generał brygady ANDRZEJ GALICA był również pomysłodawcą symboli podhalańczyków nawiązujących do góralskiego folkloru, a mianowicie emblematu zwanego podhalanką, w kształcie wplecionej w gałązkę jedliny swastyki, kapelusza i pelery ny, noszonych przy mundurach galowych. Powszechnie uważa się, że swastyka to znak hitlerowców, lecz swastyka podhalań ska nie ma z tym złowrogim symbolem nic wspólnego. Słowo swastyka wywodzi się z sanskrytu (svastika) i oznacza wiodący do pomyślności znaczy też dobry znak, pomyślna wróżba. Jest to symboliczny i ornamentalny znak w postaci równoramiennego krzyża o ramionach zagiętych pod kątem prostym. Swastyka pojawiała się już w sztuce wczesnochrześcijańskiej i bizantyńskiej, nadal jest powszechnie stosowana jako symbol pomyślności w hinduizmie, dżinizmie i buddyzmie. Swastyka prawostronna jest powszechnie uznawana za symbol Słońca, imitując ruchem swych ramion drogę, jaką ono pokonuje. Swastyka lewostronna, poprawnie zwana sauvastika, jest symbolem nocy, straszliwej bogini Kali i praktyk magicznych. W 1910 r. w Niemczech wprowadzono swastykę jako symbol antysemickich organizacji oraz godło partii NSDAP i stronników narodowego socjalizmu a od 1935 czarna swastyka w białym kole, na karmazynowym tle stała się flagą narodową i oficjalnym symbolem hitlerowskich Niemiec. Na ziemie polskie swastyka przywędrowała prawdopodobnie wraz z praindoeuropejskimi osadnikami i najdłużej zachowała się na Podhalu. Zwana przez górali Niespodzianym Krzyżykiem, z należną tajemnemu znakowi czcią, umieszczana była na chatach czy też narzędziach i sprzętach domowych, miała bowiem chronić od złego. Swastyka znalazła się również na odznakach pamiątkowych jednostek podhalańskich jako główny motyw, czasami stylizowanej formie z trapezowymi ramionami lub w kształcie skrzyżowanych ciupag. Podhalanka naszywana na kołnierzach mundurowych kurtek i peleryn oraz na kapeluszach, jako element mocujący pióro orle lub jastrzębie, została wprowadzona rozkazem Ministra Spraw Wojskowych w dniu 21 czerwca 1919 r. a od 1927 roku także na codzienne nakrycie głowy którymi były rogatywki, noszone do munduru służbowego. Również rodowód kapeluszy, wzorowanych na góralskich kłobukach, sięga roku Były one wykonywane z jednego kawałka specjalnie utwardzonego filcu barwy ochronnej. Miały kuliste ogłowie przechodzące u dołu w rondo i podpinkę z dwóch pasków filcu. Z lewej strony kapeluszy mocowano Podhalanką pióro, zaś z przodu nakładano orla wojskowego i oznaki stopni wojskowych.

3 Natomiast peleryny, wzorowane na góralskich cuchach, zaczęto nosić trochę później, bo w latach i nieoficjalnie, bez formalnej zgody władz wojskowych. Dopiero 6 lutego 1936 r. Minister Spraw Wojskowych zatwierdził wzór peleryny podhalańskiej. Wykonana była z dwóch płatów sukna barwy ochronnej zszytych przez środek pleców. Jej szerokość w obwodzie wynosiła połowę koła, miała wykładany kołnierz i zapinana była na sześć guzików lub fantazyjnie noszona na ramionach spięta zapinką. Opisany mundur formacji podhalańskich był noszony do kampanii wrześniowej 1939 r., a o przywiązaniu żołnierzy do swo ich symboli świadczy fakt noszenia Podhalanki przez 1 Pułk Artylerii Motorowej 1 Dywizji Pancernej PSZ na Zachodzie oraz jeńców niemieckich oflagów, wykonywanej często domowym sposobem. Współcześni podhalańczycy nadal noszą bez zmian kapelusze i peleryny. Zmienił się natomiast emblemat, zamiast Podhalanki noszona jest szarotka, która też ma historyczny rodowód. Po raz pierwszy szarotka w formacjach podhalańskich została

4 wprowadzona w kwietniu 1920 r. jako odznaka Szkoły Wysokogórskiej, gdzie w połączeniu z barwną parzenicą góralską naszyta była na lewym rękawie kurtki. Następnie szarotkę przyjmują na swoją odznakę pamiątkową żołnierze Batalionu Strzelców Podhalańskich l Dywizji Pancernej PSZ na Zachodzie. Po drugiej wojnie światowej szarotkę na kołnierzach peleryn i kapeluszach oraz jako naramienną odznakę rozpoznawczą nosili żołnierze Karpackiej Brygady WOP i Samodzielnego Batalionu Piechoty Górskiej KBW, późniejszej 5 Podhalańskiej Brygady Wojsk Obrony Wewnętrznej im. Ziemi Krakowskiej, a od sierpnia 1989 r. 5 Pułku Strzelców Podhalańskich, który z chwilą powstania 21 Brygady Strzelców Podhalańskich w Rzeszowie został rozformowany. Ciupaga jest również ważnym elementem symboliki formacji podhalańskich. Wywodzi się od popularnych nie tylko na Podhalu lasek góralskich, zwanych ciupagami. Przekazywana jest ona podczas uroczystości objęcia obowiązków przez nowego dowódcę jednostki stanowiąc symbol władzy podhalańskiej. Zamiast buławy, ciupagi używa kapelmistrz dyrygując orkiestrą podhalańską. Obok kapelusza podhalańskiego jest wręczana osobom szczególnie zasłużonym dla 21 BSP podczas nadania tytułu Honorowego Podhalańczyka.

5 Znakiem rozpoznawczym 21 BSP jest szarotka umieszczona na sztandarach brygady na patkach peleryn, mundurów na kapeluszach oraz na beretach. Ponadto na prawym rękawie munduru, noszone są okrągłe odznaki rozpoznawcze z białą szarotką na ośmiu różnych kolorach, oznaczających poszczególne pododdziały brygady. Zgodnie z nowymi przepisami, w celu usankcjonowania oznak rozpoznawczych powstała DECYZJA Nr 134/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 18 kwietnia 2011 r. w sprawie wprowadzenia odznaki pamiątkowej oraz oznaki rozpoznawczej 21. Brygady Strzelców Podhalańskich im. gen. bryg. Mieczysława Boruty-Spiechowicza

6 Oznaka noszona na rękawach przez zołnierzy Dowództwa 21 Brygady Strzelców Podhalańskich Odznaka Pamiatkowa 21. Brygady Strzelców Podhalańskich

7