Plan odnowy miejscowości Żegiestów, gm. Muszyna NA LATA

Transkrypt

1 Załącznik Nr 1 do uchwały Nr XXVII/412/2009 Rady Miasta i Gminy Uzdrowiskowej Muszyna z dnia 27 marca 2009 r. Plan odnowy miejscowości Żegiestów, gm. Muszyna NA LATA Żegiestów wieś uzdrowiskowa w Polsce. Administracyjnie położona jest w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Muszyna. Do roku 1973 stanowiła centrum odrębnej gromady. W latach miejscowość położona była w województwie nowosądeckim. Leży w bezpośrednim sąsiedztwie południowej granicy państwa z Republiką Słowacką za najbliższego sąsiada mając wieś Sulin. Geograficznie położona jest w Beskidzie Sądeckim, w środkowej części południowego biegu rzeki Poprad, poniżej przełomu Żegiestowskiego. Rozłożona jest na prawym brzegu Popradu oraz w dolinie Potoku Żegiestowskiego. Jest najdalej na zachód wysuniętą wioską gminy, oddaloną od Muszyny o ok. 15 km. Powierzchnia wsi wynosi 1534,93 ha w tym lasy 1002 ha i zamieszkana jest wg stanu na r. przez 1006 mieszkańców stanowiąc drugą co do wielkości wieś gminy. W ostatnim okresie w roku 2006 wieś zmieniła swoje granice poprzez włączenie obszaru Łopaty Żegiestowskiej. Żegiestów na tle gminy

2 Osada Żegiestów lokowana została przez biskupa Franciszka Krasińskiego, 26 lipca 1575 roku. Żegiestów należał do tzw. Klucza muszyńskiego tj Starostwa muszyńskiego był to teren obejmujący Muszynę, Tylicz i Powroźnik oraz otaczające je wsie. Obszar ten był własnością biskupów krakowskich. Przywilej ów otrzymał Hawryło Juraszek z Andrzejówki (zwanej wówczas Jędrzejową). Żegiestów powstał w miejscu, gdzie wcześniej znajdowała się osada Długi Łęg, założona prawdopodobnie w czasach panowania Kazimierza Wielkiego. Osada ta jednak, z powodu wielkich trudności w przystosowaniu tej ziemi dla potrzeb człowieka, zanikła. Dlatego też przywilej bpa F. Krasińskiego mówi o założeniu wsi na surowym korzeniu. Stosunkowo szybko, bo już w 1600 r., w Żegiestowie wybudowano cerkiew pw. Michała Archanioła, typową dla tutejszego terenu niewielką drewnianą świątynię przy której zlokalizowano malutki cmentarz. Powstanie cerkwi, nie zaś kościoła rzymskokatolickiego, związane było z obecnością na tym terenie prawosławnej ludności wołoskiej oraz ruskiej. Te dwie kultury, pasterska i rolnicza, wpłynęły znacząco na tutejszych osadników. W efekcie połączenia wszystkich tych grup ludności powstała formacja etniczna, nazwana później Łemkami, od słowa łem oznaczającego trochę, niewiele. Łemkowie byli przeważnie wyznania unickiego, greckokatolickiego. Pierwszy kościółek konsekrowany przez biskupa krakowskiego J. Korzyckiego, spłonął 23 lata po konsekracji. Dość szybko, jak na owe czasy, podjęto prace przy odbudowie świątyni być może, dlatego, że Żegiestów był własnością biskupów krakowskich i po prostu nie uchodziło, by w biskupich dobrach zabrakło kościoła. Nowa, murowana budowla, wzniesiona staraniem biskupa Kajetana Sołtyka, została poświęcona 2 października 1770 roku. Niedługo potem, za zgodą Konsystorza przemyskiego greckokatolickiego, cerkiew powiększono. Świątynia niestety nie dotrwała do naszych czasów, a jej ruiny zobaczyć można powyżej drogi prowadzącej na Palenicę, skręcając w górę w polną drogę obok domu numer 92. Pozostałości po cerkwi zobaczymy wówczas po prawej stronie. Obok cerkwi znajdował się cmentarz, na którym do dziś zachował się nagrobek żony ostatniego swiaszczennika (greckokatolickiego księdza - popa), Anny Prisłopskiej. Drugi cmentarz łemkowski położony jest powyżej ruin cerkwi.(dojdziemy do niego idąc dalej drogą, w którą uprzednio skręciliśmy). Znajduje się na nim tylko kilka nagrobków, z których najstarszy pochodzi z XIX w. Naprzeciwko kościoła pw. św. Anny, po drugiej stronie potoku, mieści się cmentarz parafialny. Na uwagę zasługuje na nim nagrobek Marii i Edwarda Wojdattów, właścicieli pensjonatu Zamek, zasłużonych dla powstania szkoły i plebanii w Żegiestowie. Jak przeczytać można w inwentarzu dla klucza muszyńskiego z 1668 roku, uposażenie popa stanowił 1 łan, a dodatkowo otrzymywał on po kopie owsa z każdego kmiecego łanu. W latach wybudowano we wsi nową cerkiew. Wystrój wnętrza jest częściowo neoromański, wykonany w latach Z wyposażenia cerkiewnego pozostały: kielich barokowy z XVIII w., rzeźbiony lichtarz paschalny z XVIII/XIX w., feretrony z ludowymi ikonami: Zwiastowanie i Ukrzyżowanie, ikony Chrystus Pantokrator z 1784 r. i Chrystus w grobie (namalowany na blasze). Kościół parafialny pw. św. Anny Kościół pw. św. Anny (dawna cerkiew greckokatolicka pw. św. Michała Archanioła) położony jest na zboczu wzgórza w Żegiestowie Wsi. Jego rodowód nie jest zbyt długi, konsekrowany w roku 1928, zaś na przełomie 1946/47 roku, gdy

3 zabrakło tu greckokatolickich Łemków, dekretem bpa Jana Stepy przekształcony został na kościół rzymskokatolicki. W 1951 roku tenże biskup erygował w Żegiestowie Wsi parafię, w skład której, oprócz kościoła pw. św. Anny, weszła kaplica w Zdroju oraz kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Zubrzyku Kościół parafialny, przez długie lata zaniedbany, w latach , poddany został gruntownej renowacji. Zbudowany jest z kamienia i cegły, kryty blachą, z trzema drewnianymi, kopulasto zwieńczonym wieżyczkami. Posiada dwie przybudówki (w jednej z nich mieści się zakrystia) oraz niewielki transept (nawę poprzeczną). W ołtarzu głównym znajduje się rzeźba św. Anny, patronki kościoła, wraz z małą Maryją. Rzeźba ta pochodzi ze zbiorów z plebanii w Żegiestowie Zdroju i przeniesiona została do kościoła pod koniec lat 70. XX w.. Do tej pory, bowiem nie było w świątyni żadnego wizerunku jej patronki. W prezbiterium, na ścianie ołtarzowej, znajdują się również posągi śś. Piotra i Pawła. Okna prezbiterium wypełniają witraże, przedstawiające śś. Stanisława Biskupa i Męczennika oraz Wojciecha. Święty Wojciech przedstawiony jest tutaj w scenie sprawowania Eucharystii, z nawróconym poganinem u stóp. Za tło witraża posłużył gaj, w którym Święty zginął, zaś w dolnej kwaterze znalazły się strzały, które przeszyły jego ciało. Witraż ten ofiarowała kościołowi Krystyna Rakoczy, zaś projekt powstał w pracowni Haliny Cieślińskiej-Brzeskiej w Krakowie (1988). Również witraż św. Stanisława zawiera treści symboliczne. Przy Świętym klęczą dziewczęta w strojach ludowych, zaś nad jego głową unosi się orzeł znak zarówno Ducha Św., jak i symbol Polski. Z drugiej strony znalazł się wizerunek Skałki miejsca, gdzie św. Stanisław nauczał i gdzie według legendy poniósł śmierć. W dolnej kwaterze artysta umieścił mitrę biskupią (nakrycie głowy) i miecz, od którego Święty zginął. Ołtarze boczne wykonane są w stylu neogotyckim, widać na nich jednak silny wpływ ludowy, dzięki czemu wnętrze kościoła harmonizuje z jego bryłą. Lewy ołtarz boczny poświęcony jest Najświętszemu Sercu Pana Jezusa. W szczycie ołtarza znajdują się obrazki św. Kingi, św. Józefa oraz św. Huberta. W niszach umieszczone są figury św. Józefa, NSPJ i św. Antoniego, zaś poniżej cześć odbiera obraz Jezusa Miłosiernego. Prawy ołtarz boczny nosi wezwanie Matki Bożej Wspomożenia Wiernych oraz Matki Bożej Fatimskiej. W jego szczycie znalazły się wizerunki św. Edwarda, św. Ekspedyta oraz św. Jana Chrzciciela. Ołtarz ozdabiają również figury św. Tereski od Dzieciątka Jezus oraz św. Franciszka. Warto zwrócić uwagę na niewielkie obrazki w dolnej części ołtarza: Ukrzyżowanie oraz Zmartwychwstanie. Są to jedyne pamiątki, pochodzące z czasów, gdy kościół ten był jeszcze cerkwią. Okna nawy poprzecznej zdobią witraże, wykonane w pracowni Piotra Janka w Po lewej stronie kościoła znajduje się przedstawienie Sądu Ostatecznego, zaś po witrażem figurka św. Tereski od Dzieciątka Jezus. Po prawej stronie widnieje Stworzenie Świata, a na ścianie pod witrażem zawieszony jest obraz Matki Bożej Częstochowskiej, ozdobiony wotami, z błogosławieństwem kard. Stefana Wyszyńskiego. W otoczeniu kościoła, u początku stopni prowadzących na dziedziniec kościoła, znajdują się figury Matki Bożej i św. Józefa. Niezwykle przejmujący jest natomiast krucyfiks (wyk. Zygmunt Janczura), zawieszony na zewnętrznej ścianie prezbiterium. Figura wiszącego na krzyżu Chrystusa na długo pozostaje w pamięci.

4 Żegiestów Kościół p.w. św. Anny Aż do połowy XIX w. losy Żegiestowa w niczym nie odbiegały od losów innych osad łemkowskich. Ludzie zajmowali się hodowlą, zaś później (w czasach rozbiorowych), po wprowadzeniu wygórowanego podatku od bydła, rolnictwem. Wpłynęło to na ich zubożenie, ponieważ gleby w okolicach Żegiestowa zdecydowanie nie należą do najlepszych. Jednak mimo dotkliwej biedy, Łemkowie byli ludnością bardzo prostą i na wskroś uczciwą. Rzeczy znalezione na drodze, czy w lesie, zawsze były zwracana do Zarządu Zdroju. W Zdroju nikt nie zamykał pokoi, bo nie było wypadków kradzieży. Los wsi poprawił się nieco dopiero po powstaniu Żegiestowa Zdroju. Jednak tutejsi mieszkańcy długo nie znali uprawy warzyw, toteż w te artykuły Zakład Zdrojowy zaopatrywali Słowacy. Sytuacja ta zmieniła się po założeniu szkółki rolniczej na Łopacie, gdzie zarząd Zdroju zorganizował szkolenia z zakresie urządzania inspektów, szklarni, uprawy jarzyn i owoców. Początek uzdrowiska w Żegiestowie to rok Wówczas to właśnie Jakub Ignacy Medwecki, węgierski szlachcic, kierownik kąpielisk w Muszynie, odkrył w dolinie Szczawnego Potoku źródła wody mineralnej. Od razu wykupił od miejscowych chłopów tereny, na których biły źródła, i rozpoczął budowę pierwszych pensjonatów i łazienek. Pierwsze źródło nazwane zostało Anna - na cześć żony Medweckiego. Zakład rozwijał się dobrze, jego właściciel nie narzekał na brak kuracjuszy, choć nie miał środków na zapewnienie im warunków lepszych, niż tylko drewniane, skromne pensjonaty. Po śmierci Ignacego Medweckiego w 1868 roku Zakład Zdrojowy przejęli jego spadkobiercy, zaś zarząd objął syn Karol Medwecki. Okres jego 20-letnich rządów to czas rozkwitu miejscowości. Niewątpliwie przyczyniło się do tego otwarcie linii kolejowej Tarnów Muszyna, z przystankiem w Żegiestowie Zdroju, dzięki

5 czemu uzdrowisko stało się znacznie łatwiej dostępne. Powstawały nowe wille i pensjonaty (z wybudowanych wówczas domów do dziś zachowała się jedynie Żegotka, nazwana tak na cześć założyciela Zdroju, Ignacego Medweckiego. Żegota to słowiański odpowiednik imienia Ignacy), zbudowano wówczas Dom Zdrojowy (w miejscu obecnej pijalni wody Anna) oraz Nowe Łazienki. Przepiękny park zdrojowy ozdobiły klomby różane, wytyczono ścieżki i aleje spacerowe, zamontowano oświetlenie naftowe. Oprócz kąpieli mineralnych w modę weszły kąpiele w Popradzie uważane wówczas za lecznicze ze względu na znaczcą ilość wód mineralnych wpływających do niego. Zakład stał się tak popularny, iż jego kierownik zmuszony był dawać ogłoszenia w prasie, by nikt nie przyjeżdżał bez rezerwacji miejsca. Świetną passę Żegiestowa przerwała w 1888 roku śmierć Karola Medweckiego. Wprawdzie wśród jego spadkobierców znaleźli się ludzie energiczni, gotowi kontynuować prace nad ulepszaniem zdrojowiska, jednak kilka następujących po sobie katastrof (pożar, awaria w zakładzie) spowodowały, że podupadły Żegiestów przeszedł w ręce nowych właścicieli Wiktoryny Więckowskiej i ks. Michała Żygulińskiego. Zdrój powrócił do dawnej świetności. Powstała wówczas kaplica zdrojowa pw. św. Kingi, odbywały się koncerty, spotkania, wystawiono tu również pomnik ku czci Juliusza Słowackiego. Podobnie jak śmierć Karola Medweckiego zagroziła istnieniu uzdrowiska, tak wybuch I wojny światowej niemalże je zrujnował. Jednak znów okazało się, że miejsce to, nawet mimo skrajnie niesprzyjających warunków, nie może upaść. Powstała po wojnie spółka Żegiestów Zdrój, na czele której stanął Jędrzej Krukierek, zaś później jego syn Kazimierz, podniosła uzdrowisko do rangi jednego z najlepszych w Polsce. W tym czasie powstały wille: Zamek (dziś zupełnie zniszczony), Polonia (czeka na remont), Elżka (wystawiona na sprzedaż), Malutka, Orlątko (przez długie lata mieszkanie pracowników Zdroju, obecnie w prywatnych rękach), Sanato (dziś pensjonat Cztery Pory Roku), Biały Orzeł (mieściła się tu poczta), Zosieńka i inne. Wtedy też zbudowano imponujący gmach Wiktora na owe czasy (1936) był to jeden z najbardziej luksusowych budynków Polski południowej. Zakupem działki, na której stanął Wiktor, zainteresowany był Jan Kiepura, lecz nie mógł rywalizować z koncernem naftowym, któremu ostatecznie przypadła. Obok Wiktora wznosi się budynek, zamieszkał obecnie przez pracowników sanatorium. Uważny obserwator zauważy z tyłu budynku półokrągłą wieżyczkę, zwieńczoną kopułą. Jest to pozostałość po kaplicy w tej willi bowiem w latach międzywojennych mieścił się pensjonat dla księży greckokatolickich; stąd też jego nazwa Księżówka. Niewątpliwie największą inwestycją okresu międzywojennego (1929) była budowa Nowego Domu Zdrojowego, projektu prof. Adolfa Szyszko-Bohusza. Dom ten stał się centrum kulturalnym Żegiestowa, tu też leczyła się największa grupa kuracjuszy. Jednak mimo pozytywnej roli, jaką Dom Zdrojowy odegrał w życiu Żegiestowa, nie brakło też minusów tej inwestycji. Wpłynęła ona bowiem na spore kłopoty finansowe spółki, a co więcej, tak usytuowany budynek zamknął możliwości dalszej rozbudowy Zdroju w dolinie Szczawnego Potoku. Istniejące tam domy skazane zostały na zagładę pozostały jedynie łazienki i urządzona w latach 60. XX w. pijalnia. I znów, jak przed ponad dwudziestu laty, rozkwit uzdrowiska zniweczył wybuch wojny. Urządzenia leczniczo-zabiegowe skradziono, kilka budynków zburzono, zaś pozostałe uległy zniszczeniu. Wysadzenie tunelu kolejowego na rok odcięło niemal Żegiestów od świata.

6 W czasie II wojny światowej w sanatorium Wiktor, nazywanym wówczas Dom Goeringa, mieścił się niemiecki szpital wojskowy, zaś w Domu Zdrojowym kwatera młodzieży z Hitlerjungen oraz szkoła policyjna. Żegiestów jesienny widok na sanatorium Wiktor Po wojnie, w 1947 roku, Zakład Zdrojowy został upaństwowiony. Wypoczywający tu kuracjusze byli kierowani do Żegiestowa z ramienia Funduszu Wczasów Pracowniczych i przez zakłady pracy. Jednak nie tylko. Nigdy nie brakło ludzi, przybywających tu na własną rękę, zafascynowanych pięknem tego zakątka. Żegiestów żył, deptak zdrojowy, podobnie jak przed wojną, pełen był kuracjuszy i wczasowiczów. W uzdrowisku działały sklepy, restauracje, była apteka i zakład fryzjerski, funkcjonowała biblioteka, odbywały się dancingi, koncerty, odczyty. Rokrocznie Żegiestów odwiedzały tysiące ludzi. W 1996 roku (przed wejściem w skład Spółki Krynica-Żegiestów) znajdowało się tu 1300 miejsc noclegowych. Ostatnio Żegiestów znów przeżywa okres stagnacji. Domy wypoczynkowe i sanatoria, z wyjątkiem nielicznych, stoją puste, niszczeją. Na deptaku przed Domem Zdrojowym kwitną jeszcze kwiaty, nie są to już jednak sławne żegiestowskie róże. Z rzadka zabłądzi tu wczasowicz z Łopaty, bądź też z którejś z kwater agroturystycznych z Żegiestowa Wsi. Żegiestów jako wieś ukształtował się w typową zabudowę ulicową wzdłuż Popradu i potoku Żegiestowskiego. W tym bowiem rejonie funkcjonowała droga prowadząca od strony Nowego i Starego Sącza w górę rzeki a następnie potoku przez Palenicę do Szczawnika i Muszyny. Droga ta jako podstawowy trakt komunikacyjny

7 funkcjonowała w okresie przedwojennym i dopiero budowa w 1963 r. drogi wzdłuż linii kolejowej połączyła dogodnie Muszynę i Żegiestów. Ze względów przestrzennych oraz położenie źródeł mineralnych ukształtowały się dwa funkcjonalne rejony Żegiestowa. Żegiestów wieś położony jest nad potokiem Żegiestowskim z typową zabudową mieszkaniową i dominantami w postaci kościoła i szkoły zlokalizowanych obok siebie, koncentrujących życie duchowe miejscowości i ten rejon uważany jest za centrum miejscowości. Centrum wsi Szkoła Kościół

8 We wsi znajduje się 9 gospodarstw agroturystycznych o liczbie miejsc noclegowych 128. We wsi znajduje się remiza Ochotniczej Straży Pożarnej, poczta, przedszkole, Szkoła Podstawowa, filia biblioteki, 2 wyciągi narciarskie orczykowe (po ok. 200 m), wypożyczalnia nart szkółka narciarska, indywidualne lekcje nauki jazdy, zakłady gastronomiczne, usługowe i handlowe. Żegiestów Zdrój związany z funkcją zdrojową i turystyczną zlokalizowany w pewnym oddaleniu od zabudowy mieszkaniowej na stromych zboczach przełomu Popradu oraz na Łopacie Polskiej. Dominują w w nim Nowy Dom Zdrojowy oraz Wiktor. Wody mineralne, które tu występują, są wydobywane ze źródła Anna oraz odwiertów Żegiestów II i Zofia. Powstały tu ośrodki wczasowe, sanatoria, pijalnia wody mineralnej Anna. Infrastrukturę uzdrowiskową uzupełnia Park Zdrojowy, szlaki turystyki pieszej (prowadzące w rejon Pustej Wielkiej), ścieżki spacerowe, a na Łopacie szlak przyrodniczy. Potencjalnie Zdrój może oferować ok miejsc noclegowych. Obecnie przede wszystkim ze względu na problemy własnościowe i długotrwałe procedury prawne wszystkie te obiekty są nieczynne. Jedynie na Łopacie Polskiej nadal trwają oczekując na lepszą koniunkturę dotychczas istniejące sanatoria i domy wczasowe. Żegiestów przełom Popradu Żegiestów jako całość wyposażony jest w nową kanalizację sanitarną i oczyszczalnię ścieków o przepustowości 300 m 3 /dobę, wykorzystywaną obecnie w 25% i gotową przyjąć z wszystkich możliwych do uruchomienia obiektów. Podłączone są do niej wszystkie obiekty mieszkalne, wczasowe i sanatoryjne za wyjątkiem tych położonych na Łopacie Polskiej. Żegiestów Zdrój posiada własne ujecie wody obsługujące centrum zdrojowe. Wieś korzysta z własnych indywidualnych ujęć.

9 Sieć energetyczna w dobrym stanie technicznych zasilana jest liniami średniego napięcia z Głównego Punktu Zasilania zlokalizowanego w Złockiem. Cała miejscowość wyposażona jest w sieć oświetlenia ulicznego, na której zainstalowane są niskowydajne źródła światła. W Żegiestowie dostępna jest stacjonarna sieć telefoniczna [centrala zlokalizowana przy remizie OSP] oraz sieci telefonii komórkowej. Możliwy jest odbiór programów telewizji z dwóch przekaźników telewizyjnych. Jest to o tyle istotne, że wieś oddzielona jest od pozostałej części Polski pasmem Jaworzyny. Komunikacja zewnętrzna oparta jest o trasę kolejową Muszyna Tarnów, oddaną do użytku w Do niedawna w Żegiestowie zatrzymywały się nawet pociągi międzynarodowe. Teraz jednak znaczenie linni staje się znikome. Sieć drogowa oparta jest o drogę wojewódzką 971 Krynica Muszyna Piwniczna o bardzo dobrym stanie technicznym wyposażona na cały odcinku biegnącym przez wieś w jednostronny nowy chodnik. Dodatkowo starą łemkowską trasą biegnie droga powiatowa Żegiestów Szczawnik Muszyna. Jej stan techniczny na pierwszych trzech kilometrach jest zadowalający, jednak czwarty kilometr wymaga pilnego kapitalnego remontu. Odcinek trzech kilometrów pomiędzy Żegiestowem a Szczawnikiem ma nawierzchnię gruntową i wymaga pełnej przebudowy. Jego realizacja w istotny sposób może przyczynić się do ożywienia funkcji wczasowej miejscowości bowiem prowadzić będzie w pobliże stacji narciarskiej Dwie Doliny Muszyna Wierchomla. Uzupełnia je niewielka sieć dróg gminnych i wewnętrznych. Żegiestów posiada dogodną komunikację autobusową (PKS i prywatną) jak również kolejową (stacja kolejowa Żegiestów, przystanek kolejowy Żegiestów Zdrój, bocznica towarowa). Walory przyrodnicze i ich stan najlepiej określa fakt objęcia całego terenu dwoma formami prawnej ochrony przyrody Popradzkim Parkiem Krajobrazowym oraz obszar Natura 2000 Ostoja Popradzka PLH Popradzki Park Krajobrazowy to największty tego typu obszar w Polsce. Jak sama nazwa wskazuje jego atutem są szczególne krajobrazy. Ale nie tylko. W Dolinie Poradu występuje wiele rzadkich gatunków fauny i flory. Park krajobrazowy utworzony został w 1987 roku. Jego powierzchnia liczy około 52 tysiące ha, natomiast powierzchnia otuliny liczy ponad 23 tysiące, dzięki temu należy do największych w Polsce. Granicę stanowią: przełom Dunajca pod Tylmanową, dolina Grajcarka, Kamienicy Nawojowskiej, Mochnaczki oraz Przełęcz Tylicka a od południa granica państwa. W skład parku wchodzi całe pasmo Beskidu Sądeckiego. Niemalże 70% powierzchni parku stanowią lasy, a to, co wyróżnia go spośród innych istniejących w Polsce to liczne źródła wód mineralnych Około 60% wszystkich szczaw znajduje się właśnie na tym terenie.

10 Popradzki Park Krajobrazowy (Żródło: wikidot.com) Lasy Parku to buczyna karpacka, gdzie obok buka, odnajdujemy także jodłę, a w niższych partiach częściowo zachowany drzewostan liściasty lipa, lasy olchowe i zarośla łęgowe. Spotykane tutaj gatunki zwierząt to: ryś, żbik, borsuk, kuna. Najczęściej jednak można się zetknąć z dzikiem, jeleniem, czy wilkiem. Najciekawsze gatunki wśród ptaków to głuszec, cietrzew, myszołów, orzeł przedni, dzięcioł czarny, puchacz, a także bocian czarny. Spośród ginących gatunków można odnaleźć np. węża Eskulapa, traszkę czy salamandrę. Przyroda Żegiestowa jest w bardzo dobrym stanie a czystość wód płynących ulega stałej poprawie. Dowodem na to jest występowanie w Popradzie coraz większej ilości różnych ryb. Przeważają klenie, pstrągi potokowe, lipienie, jelce, brzany, brzanki, płocie, ukleje, okonie, świnka, strzeble, głowacze i kiełby. Natrafić można na pstrągi tęczowe i źródlane, bywa, że zdarzy się troć jeziorowa. Od 1961 roku najbardziej wartościową rybą, która występuje na całym biegu rzeki jest głowacica.

11 Poprad Żegiestów Łopata Polska Na infrastrukturę społeczną Żegiestowa składają się Szkoła Podstawowa, przedszkole. We wsi funkcjonuje dobrze wyposażona filia Miejsko Gminnej Biblioteki Publicznej zlokalizowana w budynku Szkoły. Prężną jednostką jest Ochotnicza Straż Pożarna. W jej remizie koncentruje się aspekt lokalny życia wsi. W remizie oprócz działalności podstawowej funkcjonuje świetlica wiejska z kafejką internetową o zwitnym nowoczesnym wyposażeniu. Zlokalizowano na terenie remizy centralę telefoniczną oraz bankomat [jedyny we wsi]. Pomieszczenia zlokalizowane na piętrze budynku wykorzystywane są jako przytulny niewielki obiekt wypoczynkowy. Istotnym elementem krajobrazu społecznego jest Towarzystwo Przyjaciół Żegiestowa którego celem jest działanie na rzecz rozwoju społeczności Żegiestowa, zachowania jego dziedzictwa kulturowego oraz osób nim zainteresowanych. Podejmuje ono wiele cennych inicjatyw drobnymi a widocznymi krokami przyczyniając się do przywracania świetności temu miejscu. Aktywność i zaangażowanie społeczności Żegiestowa w sprawy wsi zmaga się z ciągłym niedostatkiem środków finansowych uniemożliwiającym realizację wielu koniecznych zadań. Życzliwe wsparcie ze strony budżetu gminy jest niewystarczające. W związku z otwierającymi się możliwościami korzystania z Funduszy Unii Europejskiej postanowiono przygotować niniejsze opracowanie by wesprzeć starania o dofinansowanie planowanych inwestycji określając kierunki działań oraz wskazując priorytety. a ANALIZA SWOT

12 Silne strony położenie na terenie Popradzkiego Parku Krajobrazowego, położenie na terenie Obszaru Natura 2000 PLH wyznaczony obszar górniczy dla eksploatacji złoża wód mineralnych, wyznaczone strefy ochrony uzdrowiskowej, atrakcyjne, nieskażone środowisko naturalne oraz walory przyrodniczokrajobrazowe (góry, lasy, przełom Popradu); położenie nad rzeką Poprad, uregulowany zabezpieczony przed erozją boczną potok Żegiestowski płynący wzdłuż wsi, liczne źródła i odwierty wód mineralnych murowana cerkiew funkcjonująca jako kościół katolicki znacząca atrakcja turystyczna murowany o ładnej architekturze kościół w Zdroju ruiny cerkwi i stare cmentarze połemkowskie aktywna i zintegrowana społeczność: partnerska współpraca mieszkańców i lokalny patriotyzm, wysoka świadomość ekologiczna mieszkańców. kanalizacja sanitarna, wodociągowa, sieć telekomunikacyjna, oświetlenie uliczne dobra baza oświatowa Szkoła Podstawowa zlokalizowana w obszernym nowym budynku, towarowa stacja PKP, dwie stacje osobowe PKP znacząca baza sanatoryjno-wczasowa bezpośrednia bliskość granicy ze Słowacją Okazje w związku przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej istnieje możliwość skorzystania z pomocy finansowej z funduszy unijnych możliwość korzystania z małych grantów np. Funduszu Kropli Beskidu, żywe zainteresowanie słowackiej wsi Sulin współpracą transgraniczną we Słabe strony brak urządzonego centrum wsi, zły stan części drogi powiatowej brak bezpośredniego połączenia ze Szczawnikiem, zły stan części dróg osiedlowych i dojazdowych do zabudowań, zły stan dróg dojazdowych do pól, brak chodników poza głównymi drogami, wysoka stopa bezrobocia, niska opłacalność produkcji w rolnictwie, brak zasobów infrastruktury kulturalnej, rekreacyjnej oraz turystycznej, brak kanalizacji sanitarnej na Łopacie Polskiej, brak połączenia mostowego ze Słowacją, brak urządzonych ścieżek rowerowych, zaniedbane ścieżki spacerowe i szlaki turystyczne, mało dostępne dla turystów źródełka wód mineralnych, wysłużona infrastruktura drogowa głównych ciągów komunikacyjnych pozostających w gestii powiatu, słaba promocja miejscowości, zaniedbane, opuszczone obiekty kubaturowe w Zdroju. Zagrożenia brak dostatecznych środków finansowych na inwestycje w sołectwie przy braku właściwego zainteresowania właścicieli obiektów wczasowosanatoryjnych ożywieniem działalności istotna konkurencja innych miejscowości gminy lokomotyw rozwoju,

13 wszystkich aspektach w tym rozpoczęte projektowanie mostu na Popradzie, możliwość korzystania ze środków Programu Współpracy Transgranicznej Polska Republika Słowacka, wzrastające zainteresowanie odtworzeniem bazy noclegowej i zabiegowej Żegiestowa prywatnych inwestorów. nikły rozwój działalności gospodarczej pomimo istotnego zaangażowania w rozwój infrastruktury technicznej środków budżetowych i zewnętrznych. Wizja rozwoju: Żegiestów - wieś kultywująca tradycje, atrakcyjna dla turystów, kuracjuszy i mieszkańców, dobrze zagospodarowana z atrakcyjnie urządzonym centrum i strefą uzdrowiskową, rozwijająca się w zgodzie ze środowiskiem naturalnym, wykorzystująca walory uzdrowiskowe dla bogacenia się i rozwoju. Program odnowy wsi. Składa się z różnych zadań, których realizacja pozwoli mieszkańcom wsi osiągnąć cel określony w wizji rozwoju. Realizacja uzależniona od dostępności dla gminy środków zewnętrznych. l/ Żegiestów - modernizacja centrum wsi 1. Budowa ogólnodostępnego boiska rekreacyjnego o sztucznej nawierzchni trawiastej w rejonie Szkoły Podstawowej 2. Budowa Sali gimnastycznej przy Szkole Podstawowej 3. Remont traktów pieszych prowadzących obok Szkoły Podstawowej. Il/ Poprawa stanu dróg 1. Wykonanie remontu drogi powiatowej K 1517 km do [na Palenicy] 2. Wykonanie przebudowy drogi powiatowej na odcinku Żegiestów [Palenica] - Szczawnik 3. Wykonanie nawierzchni bitumicznej na drodze gminnej Do oczyszczalni i przysiółka nad stacją PKP 4. Remont drogi Na Magierówkę. 5. Budowa mostu do przysiółka Na Trzy Kopce 6. Odnowa nawierzchni drogi na Łopatę 7. Utworzenie traktu pieszojezdnego Willa Zamek - Kościół IIl/ Budowa kaplicy cmentarnej 1. Kaplica cmentarna

14 IV/ Budowa kładki granicznej Żegiestów Sulin nad rzeką Poprad 1. Budowa kładki Sulin- Muszyna - Żegiestów most współpracy i rozwoju pogranicza. V/ Modernizacja obiektu Szkoły Podstawowej w Żegiestowie. 1. Budowa sali gimnastycznej. VI/ Urządzenie tras rowerowych. 1. Zubrzyk Żegiestów Poprady (obwodniczka) 2. Żegiestów Palenica - Szczawnik. 3. Odnowa tras spacerowych Żegiestów Zdrój. VII/ Remont lub budowa elementów małej infrastruktury turystycznej oraz rekreacyjnej w tym systemów informacji wizualnej 1. Ścieżki Parku Zdrojowego Zadanie obejmuje: zaprojektowanie, opracowanie, wytyczenie i oznakowanie ścieżek Parku Zdrojowego w Żegiestowie Zdroju z propozycją zagospodarowania, uwzględniającego wieżę widokową, lokalizacje altan wypoczynkowych, ławek, miejsca na ognisko itd. 2. Tablica Nr 1 Park Zdrojowy Tablica w formie płaskiej planszy jednostronnej o wym. 2,0 x 1,40 m na konstrukcji stalowej. Jedna z dwóch podpór tablicy ozdobna, przestrzenna. Tablica będzie przedstawiać plan Parku Zdrojowego w Żegiestowie Zdroju. Zadanie obejmuje opracowanie planu parku, projekt graficzny tablicy z przygotowaniem tekstu opisu, wykonanie i umieszczenie zdjęć, wykonanie tablicy wraz z konstrukcją nośną i montażem. Miejsce lokalizacji: przed Domem Zdrojowym w Żegiestowie Zdroju (w pobliżu drogi do Muszyny). 3. Tablica Nr 2 Żegiestów i okolice Tablica w formie płaskiej planszy (jednostronnej) o wym. 3,0 x 1,5 m na konstrukcji stalowej. Jedna z dwóch podpór tablicy ozdobna, przestrzenna. Tablica będzie zawierać mapę okolic Żegiestowa, plan Żegiestowa, zdjęcie panoramiczne Tatr z Palenicy oraz informacje tekstowe. Zadanie obejmuje opracowanie plastycznej mapy Żegiestowa i okolic, projekt graficzny tablicy z przygotowaniem tekstu opisu, wykonanie i umieszczenie zdjęć, wykonanie tablicy wraz z konstrukcją nośną i montażem. Miejsce lokalizacji: w pobliżu skrzyżowania drogi wojewódzkiej z powiatową Żegiestów wieś za przejazdem kolejowym po prawej stronie. 4. Gminny szlak turystyczny Żegiestów Stawiska Projekt gminnego szlaku turystycznego prowadzącego od przystanku PKS, około 600 m od linii kolejowej w górę wsi w kierunku na Stawiska do niebieskiego szlaku PTTK. Zadanie obejmuje, przygotowanie projektu na podkładach mapowych, oznakowanie w terenie z wykonaniem 10 tabliczek kierunkowych.

15 5. Tablica Nr 3 Szlak gminny Żegiestów Stawiska. Tablica informacyjna, kierunkowskazowa w formie płaskiej planszy (jednostronna) o wym. 2,0 x 1,0 m na konstrukcji stalowej. Jedna z dwóch podpór tablicy ozdobna, przestrzenna. Tablica będzie zawierać mapę przebiegu szlaku, opis i informacje o gminnym szlaku (czasy przejść, atrakcje, dojścia itd.) Zadanie obejmuje: opracowanie projektu graficznego planszy, przygotowanie tekstu i zdjęć, wykonanie tablicy wraz z konstrukcją nośną i montażem. Miejsce lokalizacji: obok przystanku PKS, około 600 m od linii kolejowej w górę wsi. 6. Kierunkowskaz wieloczłonowy Nr 1 Kierunkowskaz informujący o przebiegu szlaku czarnego, żółtego, lokalizacji źródła św. Anny, cerkwi, przebiegu drogi na Palenicę (traktu łemkowskiego), wykonany jako stalowy, przestrzenny drogowskaz nawiązujący formą i konstrukcją do tablic. Zadanie obejmuje: opracowanie projektu graficznego kierunkowskazu, jego wykonanie i montaż. Miejsce lokalizacji: na przeciwko kościoła (dawna cerkiew) w Żegiestowie. 7. Tablica Nr 4 Żegiestów kościół dawna cerkiew Płaska plansza jednostronna o wymiarach 2,0 mx 1,0 m na konstrukcji stalowej. Jedna z dwóch podpór tablicy ozdobna, przestrzenna. Tablica będzie przedstawiać przekroje charakterystyczne wraz elementami konstrukcyjnymi, obrazujący konstrukcję kościoła (dawnej cerkwi) w Żegiestowie z detalami, zdjęcia wyposażenia (polichromia), informacja tekstowa. Zadanie obejmuje opracowanie projektu graficznego tablicy, wykonanie zdjęć, rysunku, przygotowanie opisu, wykonanie tablicy wraz z konstrukcją nośną i montażem. Miejsce lokalizacji: rejon kościoła (dawnej cerkwi) w Żegiestowie. 8. Tablica Nr 5 Żegiestów - architektura łemkowska Tablica historyczna w formie płaskiej planszy (jednostronna) o wym. 2,0 x 1,0 m na konstrukcji stalowej. Jedna z dwóch podpór tablicy ozdobna, przestrzenna. Tablica będzie zawierać plan usytuowania budynków w Żegiestowie, zdjęcia i informacje dot. starych zabudowań łemkowskich Żegiestowa z ich opisami. Zadanie obejmuje opracowanie projektu graficznego tablicy, wykonanie zdjęć, opracowanie tekstu, wykonanie tablicy wraz z konstrukcją nośną i montażem w terenie. Miejsce lokalizacji: około 200 m powyżej cerkwi w Żegiestowie. 9. Kierunkowskaz wieloczłonowy nr 2 Informujący o szlakach i kierunku ich przebiegu, miejscu przecinania się dróg i ścieżek, wykonany jako stalowy, przestrzenny drogowskaz nawiązujący formą i konstrukcją do tablic. Zadanie obejmuje opracowanie projektu graficznego kierunkowskazu, krótkiego opisu szlaku. wykonanie kierunkowskazu wraz z konstrukcją nośną i montażem w terenie Lokalizacja w górnej części wsi na rozstajach dróg pod Rusinówką. 10. Kierunkowskaz wieloczłonowy nr 3 Informujący o szlakach i kierunku ich przebiegu, na skrzyżowaniu traktu łemkowskiego ze szlakiem niebliskim PTTK, wykonany jako stalowy, przestrzenny drogowskaz nawiązujący formą i konstrukcją do tablic. Zadanie obejmuje opracowanie projektu graficznego kierunkowskazu, krótkiego opisu szlaku. wykonanie kierunkowskazu wraz z konstrukcją nośną i montażem w terenie Lokalizacja w górnej części Żegiestowa, pod Palenicą

16 11. Tablica Nr 8 Żegiestów panorama Tatr Tablica w formie płaskiej planszy (jednostronna) o wym. 2,0 x 0.80 m na konstrukcji stalowej. Jedna z dwóch podpór tablicy ozdobna, przestrzenna. Tablica będzie zawierać zdjęcie panoramiczne na Tatry z objaśnieniami i częścią opisową. Zadanie obejmuje opracowanie i wykonanie zdjęć panoramy widokowej Tatr z objaśnieniami oraz opisem, projekt tablicy, wykonanie tablicy wraz z konstrukcją nośną i montażem w terenie. Miejsce lokalizacji: wieś Żegiestów Palenica - przy szlaku niebieskim na Pustą Wielką. 12. Tablica Nr 9 Żegiestów Kapliczka myśliwska Tablica w formie płaskiej planszy (jednostronna) o wym. 1,5 x 1,0 m na konstrukcji stalowej. Jedna z dwóch podpór tablicy ozdobna, przestrzenna. Tablica będzie zawierać zdjęcia i informacje dotyczące kapliczki myśliwskiej. Zadanie obejmuje opracowanie projektu graficznego planszy, wykonanie zdjęć, opracowanie opisu, wykonanie schematu lokalizacji, wykonanie tablicy wraz z konstrukcją nośną i montażem w terenie. Miejsce lokalizacji- Kapliczka Myśliwska Łemkowski trakt 13. Opracowanie promocyjnej strony internetowej dla Żegiestowa. Opracowanie promocyjnej strony Internetowej Żegiestowa opartej na Interaktywnej mapie przedstawiającej z lotu ptaka Żegiestów, zawierającej lokalizację i opisy ośrodków wypoczynkowych, sanatoriów, gospodarstw agroturystycznych, pola namiotowego, gastronomii, wyciągów narciarskich, miejsc rekreacyjnych, szlaków turystycznych, miejsc widokowych, pijalni, źródeł wód mineralnych, terenów spacerowych, tablic informacyjnych i kierunkowskazów, zabytków, kościołów, kapliczek, instytucje, komunikację, powiązanej z mapą doliny Szczawnika. Wykonanie mapy lotniczej i jej obróbka plastyczna, zdjęcia, tekst, projekt graficzny. Wykonanie strony internetowej (linki itd.). VIII/ Odnowa kapliczek przydrożnych. 1. Odnowa 14 kaliczek przydrożnych. XIV/ Uzupełnienie sieci kanalizacji sanitarnej. 1. Budowa kanalizacji sanitarnej Żegiestów Łopata Uzasadnienie: Realizacja powyższych zadań przyczyni się do poprawy estetki wsi oraz podniesienia standardu życia mieszkańców. Zachęci liczniejszych turystów i kuracjuszy do odpoczynku w miejscowości. Ponadto będzie bodźcem do dalszych działań społeczności lokalnej przy pomocy innych instytucji państwowych i prywatnych na rzecz wsi oraz rozwijania innych form aktywności np. w zakresie kultury. turystyki, rekreacji. W konsekwencji przyczyni się do większej integracji społeczności, nie tylko w obrębie wsi, ale i okolicznych miejscowości. Hierarchia zadań określona została w poniższym harmonogramie

17 Harmonogram realizacji zadań: Nazwa zadania cel / przeznaczenie Wartość Planowane źródła finansowania 1. Budowa ogólnodostępnego zagospodarowanie centrum wsi/ Odnowa i rozwój wsi" boiska rekreacyjnego o sztucznej stworzenie oferty spędzania czasu Programu Rozwoju nawierzchni trawiastej w rejonie wolnego dla dzieci i młodzieży zł Obszarów Wiejskich Szkoły Podstawowej budżet gminy 2. Remont traktów pieszych zagospodarowanie centrum wsi/ Sponsorzy + budżet prowadzących obok Szkoły poprawa warunków życia na wsi zł Podstawowej. gminy 3. Budowa sali gimnastycznej przy Szkole Podstawowej 4. Remont drogi powiatowej K 1517 km do [na Palenicy] 5. Sulin- Muszyna - Żegiestów most współpracy i rozwoju pogranicza 6. Wykonanie nawierzchni bitumicznej na drodze gminnej Do oczyszczalni i przysiółka nad stacją PKP 7. Budowa mostu do przysiółka Na Trzy Kopce zagospodarowanie centrum wsi/ poprawa warunków życia na wsi wyrównanie szans pomiędzy mieszkańcami wsi i miasta poprawa dostępności komunikacyjnej/ poprawa warunków życia na wsi/ wyrównanie szans pomiędzy mieszkańcami wsi i miasta poprawa dostępności komunikacyjnej pogranicza/ poprawa warunków życia na wsi/ wyrównanie szans pomiędzy mieszkańcami wsi i miast poprawa dostępności komunikacyjnej/ poprawa warunków życia na wsi/ wyrównanie szans pomiędzy mieszkańcami wsi i miasta poprawa dostępności komunikacyjnej zł zł zł Wojewódzki Program Rozwoju Bazy Sportowej + budżet gminy budżet powiaty + budżet gminy Program Współpracy Transgranicznej Polska Republika Słowacka + budżet gminy Lata realizacji 2009 do do do do zł budżet gminy środki własne wsi

18 8. Odnowa kapliczek przydrożnych 9. Urządzenie tras rowerowych. - Zubrzyk Żegiestów Poprady (obwodniczka) - Żegiestów Palenica - Szczawnik. - Odnowa tras spacerowych Żegiestów Zdrój. Ochrona dziedzictwa kulturowego podniesienie atrakcyjności turystycznej miejscowości 10. Remont drogi Na Magierówkę poprawa dostępności komunikacyjnej/ poprawa warunków życia na wsi/ wyrównanie szans pomiędzy mieszkańcami wsi i miasta 11. Budowa kanalizacji sanitarnej Żegiestów Łopata 12. Odnowa nawierzchni drogi na Łopatę 13. Utworzenie traktu pieszojezdnego Willa Zamek - Kościół 14. Remont lub budowa elementów małej zł zł zł budżet gminy budżet województwa + budżet gminy Program Współpracy Transgranicznej Polska Republika Słowacka + Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich budżet gminy Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych + budżet gminy do 2012 poprawa czystości wód rzeki Poprad/ Program Współpracy poprawa warunków życia na wsi Transgranicznej Polska Republika zł Słowacka + Programu 2012 Rozwoju Obszarów Wiejskich budżet gminy poprawa dostępności komunikacyjnej/ Program Współpracy poprawa warunków życia na wsi/ Transgranicznej wyrównanie szans pomiędzy zł Polska Republika 2013 mieszkańcami wsi i miasta/ Słowacka + budżet zagospodarowanie strefy turystycznej gminy poprawa dostępności komunikacyjnej/ zagospodarowanie strefy turystycznej zł budżet gminy 2014 podniesienie atrakcyjności turystycznej miejscowości zł Odnowa i rozwój wsi" Programu Rozwoju 2014

19 infrastruktury turystycznej oraz rekreacyjnej w tym systemów informacji wizualnej 15. Budowa kaplicy cmentarnej poprawa warunków życia na wsi/ wyrównanie szans pomiędzy mieszkańcami wsi i miasta 16. Przebudowa drogi powiatowej K1517 na odcinku do Żegiestów [Palenica] Szczawnik Poprawa dostępności komunikacyjnej w kontekście podniesienia atrakcyjności turystycznej Obszarów Wiejskich Program Współpracy Transgranicznej Polska Republika Słowacka + budżet gminy zł środki parafii zł MRPO + Program Współpracy Transgranicznej Polska Republika Słowacka + budżet gminy