Notatki klasa VII. Kongres wiedeński

Transkrypt

1 Kongres wiedeński Notatki klasa VII 1. Po klęsce Napoleona zwołano we Wiedniu tzw. Kongres wiedeński, który miał przywrócić pokój w Europie. a. Uczestniczyło w nim 16 państw, ale decydujący głos miały Rosja, Austria, Prusy i Anglia, b. Ponieważ obrady trwały z przerwami w 1814 i 1815 r. a resztę czasu spędzano na zabawach, nazwano go tańczącym kongresem. 2. Kongres przyjął następujące zasady: a. Restauracji przywrócenie obalonych dynastii i dawnych ustrojów w państwach, b. Legitymizmu nienaruszalność praw dynastii panującej do tronu, c. Równowagi europejskiej żaden kraj nie mógł dominować nad drugim, 3. Zmiany terytorialne wprowadzone po kongresie: a. Austria zajęła północe Włochy oraz objęła przewodnictwo nad liczącym około 40 państw i miast Związkiem Niemieckim, b. Belgia i Holandia zostały połączone w Królestwo Zjednoczonych Niderlandów, c. Szwajcaria stała się krajem wiecznie neutralnym, d. Prusy otrzymały część Pomorza, Wielkopolski i Saksonii, e. Rosja przyłączyła Finlandię i utworzone z Księstwa Warszawskiego Królestwo Polskie, f. Utworzono Rzeczpospolitą Krakowską pod wspólnym zarządem zaborców, 4. Austria, Prusy i Rosja podpisały tzw. święte przymierze, w którym powołując się na Ewangelię miały strzec porządku ustalonego na kongresie. Walka z porządkiem pokongresowym 1. We Włoszech coraz silniejszy był ruch karbonariuszy. a. w 1820 r. wywołali powstanie w Neapolu, a w 1821 r. w Królestwie Sardynii, jednak oba zostały stłumione przez Austriaków w ramach Świętego Przymierza, b. w latach trzydziestych Giuseppe Mazzini założył organizacje Młode Włochy, dążące do zjednoczenia kraju. 2. W Hiszpanii doszło do wystąpień przeciw, królowi Ferdynandowi VII. Króla wsparły wojska francuskie (w ramach Świętego Przymierza), dzięki czemu udało mu się ocalić władzę absolutną. 3. W 1822 r. Grecja ogłosiła niepodległość, zrzucając zależność od Turcji. Została ona poparta przez Francję Rosję i Wielką Brytanię, które pokonały Turków i w 1829 r. uznały Grecję za niepodległe państwo. 4. Rosji bezwzględne rządy sprawował car Aleksander I. Dwie organizacje spiskowe (Związek Północny i Południowy) doprowadziły do wybuchu powstania dekabrystów w grudniu 1825 r. w Petersburgu. Zostało ono stłumione, a dekabryści zesłani na Syberię. 5. W 1830 r. doszło do protestów we Francji (rewolucja lipcowa). Król Karol X abdykował, a nowym królem wybrano Ludwika Filipa. 6. W 1830 r. powstanie wybuchło w Belgii, która ogłosiła niepodległość z królem Leopoldem I na czele, występując z Królestwa Niderlandów. Królestwo Polskie 1. Z większości ziem Księstwa Warszawskiego utworzono Królestwo Polskie zwane Kongresowym, będące częścią Rosji, a. Królem Polski był każdy kolejny car Rosji, b. Królestwo miało jednak własny sejm, rząd i armię (27 tys. żołnierzy), c. Namiestnikiem Królestwa został Józef Zajączek, a dowódcą armii polskiej był brat cara książę Konstanty, d. w Konstytucji Królestwa zapisano, że zostaje połączona z Rosją "po wieczne czasy". 2. W tym czasie powstał bank Polski, udzielający kredytów. Rozwijało się hutnictwo i przemysł tkacki (włókienniczy). 3. Chłopi stopniowo zamiast pańszczyzny mieli płacić czynsz. zaczęto w miejsce trójpolówki stosować płodozmian (co roku na czterech częściach pola sadzono inne rośliny, nie było już ugoru).

2 4. W Warszawie powstał uniwersytet. 5. Ponieważ car Aleksander I coraz częściej nie przestrzegał konstytucji, łamał prawa Polaków i wprowadził cenzurę (kontrola gazet, teatrów, literatury przez władze), Polacy zaczęli protestować tworząc tajne organizacje patriotyczne. Powstanie listopadowe r. Piotr Wysocki założył Sprzysiężenie Podchorążych, dążące do powstania. 2. Car rosyjski zamierzał wysłać armię polską do stłumienia powstania Belgów, wtedy Polacy podjęli decyzję i rozpoczęli powstanie. 3. Powstanie listopadowe wybuchło w nocy z 29/30 listopada 1830 r. a. Spotkało się z entuzjastycznym przyjęciem ludności, ale ze sprzeciwem elit, b. 5 grudnia 1830 r. dyktatorem powstania został gen Józef Chłopicki, c. w styczniu 1831 r. sejm Polski zdetronizował cara Mikołaja z tronu polskiego, co spowodowało wkroczenie wojsk rosyjskich do Polski, 4. Polscy dowódcy nie wierzyli w możliwość zwycięstwa. a. W lutym 1831 r. udało się powstańcom powstrzymać Rosjan pod Grochowem, a następnie odnieść kilka zwycięstw, b. Niestety 26 maja 1831 r. przegraliśmy pod Ostrołęką i Rosjanie przejęli inicjatywę wojnie, c. We wrześniu 1831 r. Rosjanie zajęli Warszawę dokonując rzezi mieszkańców Pragi. 5. Powstanie zostało poparte przez mieszkańców Europy, jednak władze państw zachowały obojętność wobec losu Polski. Powstanie skrytykował nawet papież. 6. Przyczyną porażki powstania był brak wiary elit w zwycięstwo, złe dowodzenie i brak udziału chłopów w powstaniu. Wielka Emigracja 1. Po upadku powstania listopadowego w obawie przed represjami ok. 10 tys. Polaków wyemigrowało na zachód Europy (tzw. Wielka Emigracja). 2. Na emigracji powstały polskie stronnictwa polityczne: a. Lewicę stanowiło Towarzystwo Demokratyczne, głosili hasła walki o niepodległość i równość społeczną, b. Prawicę stanowił Hotel Lambert z księciem Adamem Czartoryskim na czele, prowadził działalność dyplomatyczną na dworach europejskich, a szansę na niepodległość widział w konflikcie zbrojnym w Europie, c. Gromady Ludu Polskiego radykalna grupa, domagająca się przekazania ziemi i środków produkcji w miejsce ludu. Chcieli znieść własność prywatną. Nie byli lubiani przez inne organizacje. 3. W Polsce próbowano na małą skalę tworzyć nowe ruchy spiskowe, ale kończyło to się aresztowaniami i karami śmierci. Takie próby podejmowali Józef Zaliwski, Szymon Konarski i ksiądz Piotr Ściegienny. Ziemie polskie po upadku powstania listopadowego 1. Represje popowstaniowe w Królestwie Polskim: a. Zlikwidowali polską armię, b. Zamknęli polskie uniwersytety, c. Zlikwidowali kościół unicki (greckokatolicki) włączając go do prawosławnego, d. Wielu Polaków zesłano na Syberię, e. Emigrantom i uczestnikom powstania skonfiskowano majątek, f. Symbolem ucisku było więzienie Cytadela w Warszawie, 2. Polacy w 1846 r. chcieli wywołać kolejne powstanie, ale wybuchło ono tylko w Krakowie i nazwano je: Powstanie krakowskie. Władzę przejęli tam powstańcy i obiecali chłopom ziemię oraz zniesienie pańszczyzny. 3. Na czele stanął gen Edward Dembowski, jednak zginął w procesji mającej pozyskać zwolenników ochotników do powstania.

3 4. W efekcie wojska rosyjskie austriackie zajęły Kraków, i zlikwidował Rzeczpospolitą Krakowską, którą włączono do Austrii. Zgermanizowano tam szkolnictwo i administrację. 5. Chłopi podburzeni przez Austriaków napadali na dwory, palili je, mordowali szlachciców. Była to tzw. rabacja galicyjska na czele której stanął Jakub Szela. 6. W zaborze pruskim zlikwidowano urząd namiestnika i rozpoczęto germanizację. Wiosna Ludów w Europie 1. Wiosna Ludów to wystąpienia, bunty i powstania w krajach europejskich w latach Przyczyny wybuchu Wiosny Ludów: a. Trudne położenie robotników i biedoty miejskiej, b. Utrzymywanie pańszczyzny i poddaństwa chłopów, c. Dążenia Niemców i Włochów do zjednoczenia swego kraju, d. Nieurodzaj, i głód w Europie w latach Rewolucje we Francji: a. W 1848 r. w Paryżu odbywały się liczne demonstracje biedoty i robotników, gdy wojsko otworzyło do nich ogień, doszło do wybuchu powstania, b. Król Ludwik Filip abdykował, a władzę przejął Rząd Tymczasowy, c. zniesiono cenzurę, ale pogłębiał się kryzys gospodarczy, co spowodowało podniesienie podatków, temu sprzeciwili się chłopi, d. wybory do parlamentu wygrała burżuazja i monarchiści, których rząd krwawo stłumił demonstracje, e. w uchwalonej konstytucji wprowadzono urząd prezydenta, a został nim bratanek Napoleona Bonaparte Ludwik Napoleon, f. w 1852 r. w wyniku plebiscytu Francuzi przywrócili cesarstwo z Napoleonem III na tronie, 4. Wydarzenia w państwach niemieckich: a. Protestujący domagali się wprowadzenia konstytucji, zwołania parlamentu i zjednoczenia kraju, b. W marcu 1849 r. niemiecki parlament uchwalił konstytucję i wprowadził cesarstwo z królem pruskim Fryderykiem Wilhelmem IV na czele, c. Ten jednak nie przyjął władzy od parlamentu, gdyż obawiał się reakcji Rosji i Austrii na zjednoczenie Niemiec i siłą przywrócił stary porządek 5. Rewolucja w Austrii: a. W wyniku protestów w 1848 r. odszedł znienawidzony kanclerz Metternich, b. Cesarz został zmuszony do uznania konstytucji (min., uwłaszczenie chłopów), c. We wrześniu 1848 r., władze wycofały się z reform i siłą stłumiły wszelkie protesty, 6. Powstanie na Węgrzech: a. Po wybuchu zamieszek we Wiedniu, wrzenie ogarnęło również Budapeszt, b. Dążono do wyzwolenia się od Austrii, c. Po stłumieniu buntu w Austrii wojska austriackie wkroczyły na Węgry, pomogli im Rosjanie, d. Węgrami dowodził Polak Józef Bem, ostatecznie Węgrzy przegrali w 1849 r., 7. Znaczenie Wiosny Ludów: a. W całej Europie władze utrzymały stan posiadania, b. Pozostała jednak świadomość o konieczności wprowadzenia w końcu reform i zmian (zniesienie cenzury, wolność prasy, nadania konstytucji) c. W Austrii zniesiono poddaństwo i pańszczyznę, d. Konstytucje utrzymały się w Prusach, i Królestwie Piemontu i Sardynii, e. We Francji wprowadzono powszechne głosowania. Wiosna Ludów na ziemiach polskich 1. Wiosna Ludów w zaborze pruskim: a. Na wieść o wydarzeniach w Berlinie również w Poznaniu doszło do protestów. Dodatkowo żądano autonomii dla Polaków.

4 b. Wkrótce doszło do wybuchu powstania wielkopolskiego. Polacy mimo, że wygrali pod Miłosławiem zostali rozbici. 2. Wiosna Ludów w Galicji: a. Do wystąpień doszło w Krakowie i Lwowie, jednak te bunty szybko stłumiono, b. Austriacy znieśli w całym państwie pańszczyznę, c. Oprócz Polaków na wschodzie Galicji zaczęli działać Rusini, którzy tworzyli swój ruch narodowy, 3. Znaczenie Wiosny Ludów na ziemiach polskich: a. Początkowo były to wystąpienia przeciwko władcom absolutnym, b. Z czasem doszły konflikty narodowe np. w Wielkopolsce i Galicji, c. Budziła się świadomość narodowa. Rewolucja przemysłowa 1. Manufaktura to zakład produkcyjny, oparty na pracy ręcznej. 2. Fabryka to zakład, w którym do pracy wykorzystywane są maszyny. 3. Właścicieli hut, kopalń, manufaktur i fabryk zaczęto nazywać burżuazją. 4. Wielu chłopów opuszczało swoje wioski i udawało się do miast, by tam zatrudnić się w manufakturach i fabrykach. Pracujących tam ludzi nazywano proletariatem. 5. Pracowali oni nawet po 16 godzin dziennie. Nie mieli urlopu, emerytury, renty, ani żadnych zasiłków. Aby domagać się swoich praw, tworzyli on związki zawodowe, czyli organizacje, które zrzeszały pracowników by walczyć wspólnie o ich prawa. 6. Obok fabryk powstawały osiedla robotnicze. W ten sposób szybko rozrastały się i rozwijały się miasta. Proces ten nazywamy urbanizacją. Zjednoczenie Włoch 1. Wojna krymska (najwięcej walk na Krymie) wybuchła w 1853 r. Armia rosyjska okazała się być słaba i nie potrafiła stawić oporu Turkom. Austria nie pomogła Rosji i rozpadło się Święte Przymierze. 2. We Włoszech zwiększyło się dążenie do zjednoczenia kraju, co nie było w interesie Austrii. a. Najlepiej rozwiniętym państwem włoskim był Piemont (Królestwo Sardynii), b. Piemont rozpoczął zbrojenia i podpisał sojusz z Francją, c. Austriacy postanowili rozbić zbrojącego się sąsiada, ale przegrali, d. Wkrótce Toskania, Parma i Modena obaliły swych władców i przyłączyły się do Piemontu. 3. Kolejne powstanie wybuchło w Królestwie Neapolu i Sycylii. a. Giuzeppe Garibaldi zorganizował wyprawę 1000 czerwonych koszul na Sycylię, b. Sycylia została zajęta, a następnie Garibaldi zdobył Neapol. 4. Skutkiem tych wydarzeń było połączenie Piemontu i Królestwa Neapolu u Sycylii. W ten sposób w 1860 r. doszło do zjednoczenia Włoch. a. W 1866 do Włoch przyłączono Wenecję, a w 1870 Państwo Kościelne, b. Królem Włoch został król Piemontu Wiktor Emanuel II. Zjednoczenie Niemiec 1. Niemcy były rozbite na wiele państewek. a. Najsilniejszym stały się Prusy, b. W 1862 r. kanclerzem Prus został Otton von Bismarck, zreformował on armię pruską, c. W 1866 r. rozpoczął wojnę Austrią, którą pokonał w bitwie pod Sadową, d. W wyniku tej wygranej Prusy stanęły na czele Związku Północnoniemieckiego. 2. Krajem sprzeciwiającym się zjednoczeniu Niemiec była Francja. a. W 1870 r. w Ems król pruski i ambasador francuski omawiali kwestię obsadzenia tronu hiszpańskiego, b. Prusy poparły na władcę księcia Leopolda, ale po sprzeciwie Francji wycofały się z tego,

5 c. Depeszę z tą wiadomością wysłano do Bismarca, który ją sfałszował i kazał opublikować w prasie, (że Prusy nadal popierają księcia Leopolda), d. Po tym wydarzeniu nieprzygotowana do wojny Francja wypowiedziała Prusom wojnę, e. Francuzi zostali rozbici, a Napoleon III dostał się do niewoli, we Francji ogłoszono powstanie republiki i podpisano zawieszenie broni, 3. W 1871 r. we Frankfurcie nad Menem Francja i Prusy podpisały pokój. a. Francja straciła Alzację i Lotaryngię, b. Francja musiała zapłacić odszkodowanie wojenne (reparacje) stycznia 1871 r. w Wersalu utworzono Cesarstwo Niemieckie zwane II Rzeszą. Król Pruski Wilhelm I został cesarzem niemieckim. Wojna secesyjna w Stanach Zjednoczonych 1. XIX wiek to rozwój USA. Kraj powiększał się i stawał się jedną z największych potęg gospodarczych na świecie. 2. Kraj dzielił się na Północ, gdzie rozwijał się przemysł i zniesiono niewolnictwo oraz południe opartą na produkcji bawełny i pracy niewolniczej. 3. W 1861 r. 11 stanów południa ogłosiło secesję, czyli odłączenie się i utworzyło oddzielne państwo - Konfederację. Pozostali tworzyli tzw. Unię, której prezydentem był Abraham Lincoln 4. W wyniku wojny secesyjnej trwającej w latach wygrała Unia. Południe było zniszczone gospodarczo. 5. Już w czasie wojny zniesiono niewolnictwo w USA, jednak w niektórych rejonach południa na wet po wojnie była segregacja rasowa, czyli nierówne traktowanie czarnoskórych obywateli USA. Kolonializm europejski w XIX wieku 1. W XIX wieku do krajów kolonialnych (Hiszpanii, Portugalii, Francji, W. Brytanii, Holandii) dołączyły Niemcy, Belgia, Włochy, Japonia i USA. Podbijały one słabiej rozwinięte rejony świata np. Afrykę i Azję. 2. Kraje europejskie zajęły prawie całą Afrykę, tworząc tam potężne plantacje i wyzyskując miejscową ludność. 3. Najważniejszą brytyjską kolonią były Indie, gdzie uprawiano herbatę. Brytyjczycy kontrolowali drogę do nich, opanowując Gibraltar, Maltę, Cypr i kontrolując Kanał Sueski. 4. W. Brytania., Francja, Niemcy, Japonia, Rosła a także USA, próbowały podporządkować sobie różne rejony Chin, w wyniku czego ten kraj stracił niezależność. 5. Ostra rywalizacja o Mandżurię (część Chin) doprowadziła do wojny rosyjsko-japońskiej w latach , która wygrała Japonia. Królestwo Polskie przed powstaniem styczniowym 1. Rosjanie po klęsce w wojnie krymskiej złagodzili represje wobec Polaków a. Car zgodził się na zwolnienie części więźniów politycznych, b. Od 1860 r. trwały w Warszawie liczne manifestacje z okazji rocznic narodowych, c. W 1861 r. taka demonstracja została stłumiona przez Rosjan, zginęło ponad 100 osób. 2. Na czele rządu Królestwa Polskiego (zależnego od Rosji) stał Aleksander Wielopolski. a. Zwalczał on przygotowania do powstania, b. Opowiadał się za współpracą z Rosją, c. Udało mu się spolonizować szkolnictwo i administrację, 3. W zaborze rosyjskim powstały dwa ugrupowania niepodległościowe, Biali i Czerwoni. a. Biali domagali się uwłaszczenia za odszkodowaniem, wybuch powstania uzależniali od korzystnej sytuacji międzynarodowej, na czele Leopold Kronenberg i Andrzej Zamojski, b. Czerwoni byli bardziej radykalni, chcieli szybkiego wybuchu powstania. Domagali się tez uwłaszczenia, nawet bez odszkodowania. Konspirację udoskonalił Jarosław Dąbrowski. Powstanie styczniowe 1. Wielopolski wiedząc o przygotowaniach do powstania, postanowił wcielić spiskowców do armii rosyjskiej

6 a. Polscy działacze znaleźli się na listach przewidzianych do poboru (tzw. branka), b. Ogłoszenie branki w styczniu 1863 r. spowodowało ukrywanie się młodych i przyśpieszenie decyzji o wybuchu powstania. 2. Powstanie styczniowe wybuchło w nocy z 22 na 23 stycznia 1863 r. Powstał wtedy Tymczasowy Rząd Narodowy. a. Pod bronią znajdowało się kilkanaście tysięcy powstańców uzbrojonych w strzelby myśliwskie i kosy, b. Powstańcy nie byli w stanie opanować żadnego większego miasta i prowadzili jedynie walkę partyzancką, c. Ogłoszono pobór podatków na cele powstania, d. Zorganizowano powstańczą pocztę, sądy i administrację, e. Powstanie rozprzestrzeniło się na Litwę, ale szybko zostało stłumione przez gubernatora Michała Murawjowa (Wieszatiela). 3. Latem 1863 r. gubernatorem Królestwa Polskiego został Teodor Berg słynący z okrucieństwa. a. Zarządzał on publiczne egzekucje powstańców, b. Złapanych powstańców zsyłano na Syberię oraz konfiskowano im majątek Upadek powstania i represje wobec Polaków 1. Powstanie próbował ratować ostatni dyktator Romuald Traugutt. Próbował zorganizować regularną armię oraz wprowadzić w życie uwłaszczenie, 2. Ostatecznie powstanie upadło. a. Stłumiło go aż 340 tys. żołnierzy rosyjskich, b. Przez oddziały powstańcze przeszło blisko 200 tys. powstańców, c. schwytany został Traugutt, którego powieszono na stokach Cytadeli, d. w powstaniu wzięło udział wielu ochotników z Europy walczących w myśl hasła za wolność waszą i naszą, e. zginęło 20 tys. powstańców, 2 tys. zamordowano, a 30 tys. zesłano na Syberię, 10 tys. wyemigrowało na zachód, f. Polacy zniechęcili się do walki zbrojnej. 3. Ważną przyczyną upadku powstania był też ukaz uwłaszczeniowy cara, dzięki czemu chłopi dostali ziemie od Rosjan i odsunęli się od powstania. 4. Rosjanie zmienili nazwę Królestwo Polskie na Kraj Przywiślański. Wycofano język polski ze szkół i urzędów, prześladowano księży i wiernych kościoła rzymskokatolickiego i grekokatolickiego. Walka o polskość w zaborze rosyjskim 1. Po upadku powstania styczniowego Polacy skupili się na podtrzymaniu kultury, języka i rozwoju gospodarczym Polaków. 2. Praca organiczna zakładała, aby działać dla rozwoju gospodarczego i cywilizacyjnego ziem polskich, np. poprzez zakładanie polskich sklepów, spółdzielni rolniczych. 3. Praca u podstaw polegała na tajnym nauczaniu języka i kultury polskiej, a także uświadamianiu najbiedniejszych i najmniej wykształconych, o roli edukacji i medycyny w życiu i rozwoju człowieka. Działała też tzw. Uniwersytet Latający, czyli tajne studiowanie po polsku, które odbywało się po kryjomu w prywatnych mieszkaniach. 4. Rosjanie nasilili rusyfikację, jedynie religia była uczona po polsku. W urzędach, szkołach i sądach obowiązywał język rosyjski. Zabór pruski - walka z germanizacją 1. Kanclerz Otton von Bismarck dążył do szerokiej germanizacji Polaków. Język polski został wycofany z sądów, urzędów i szkół. Początkowo pozwolono nauczać religię po polsku, ale od 1901 r. zabroniono również tego. Z tego powodu zastrajkowały dzieci we Wrześni, które nie chciały uczyć się religii po niemiecku. Za karę były one bite, a rodzice karani grzywnami i więzieniem.

7 2. Niemcy prowadzili tzw. Kulturkampf, czyli walkę o kulturę, polegającą, na zastępowaniu polskich nauczycieli niemieckimi oraz walką z kościołem katolickim. Celem było zniszczenie polskiej kultury i języka. 3. Polacy w tym zaborze byli bogatsi od tych z austriackiego i rosyjskiego. W ramach pracy organicznej zakładali oni różne spółdzielnie pożyczkowe, kółka rolnicze, a także czytelnie i biblioteki, mające na celu kultywować polskość i wspierać rodaków. 4. Niemcy stosowali tzw. rugi pruskie, czyli wysiedlenia Polaków, którzy przybyli z innych zaborów. Ponadto Komisja Kolonizacyjna wykupywała od Polaków ziemię i przekazywała ja Niemcom. Polacy jednak nie chcieli jej sprzedawać. 5. Zabraniano Polakom budować domów. Przeciwko temu protestował Michał Drzymała, który zamieszkał w wozie cyrkowym twierdząc, że to wóz, a nie dom i codziennie kawałek go przesuwał. Autonomia Galicji 1. Austria po przegranej wojnie z Prusami, zdecydowała się na reformy państwa i jego przebudowę. W 1867 r. państwo przekształciło się w Austro-Węgry, a Polacy uzyskali autonomię, czyli pewna niezależność. 2. Galicja, bo tak nazywano zabór austriacki miał swój sejm z siedzibą we Lwowie. W szkołach, sądach i urzędach obowiązywał język polski. 3. Powstały polskie uczelnie we Lwowie i Krakowie, liczne gimnazja i szkoły powszechne. Poziom analfabetyzmu spadł z 95% do 67%. 4. Rozwijała się polska kultura, legalnie działały biblioteki, teatry, wydawano polskie gazety i książki. Tu tworzyli polscy malarze np. Jan Matejko malujący patriotyczne obrazy. 5. Mimo autonomii, zabór austriacki był słabo rozwinięty a ludzie biedni, chłopi posiadali małe pola, z których ciężko było wyżywić rodzinę, stąd pojęcie "nędza galicyjska". 6. Problemem dla Polaków okazał się także powstający ruch narodowy Rusinów (czyli Ukraińców), którzy zaczęli dostrzegać swą odrębność i coraz głośniej domagać się na tych terenach utworzenia państwa - Ukrainy. Wynalazki przełomu XIX i XX wieku 1. W XIX wieku wynaleziono silnik spalinowy i elektryczny, które były mniejsze od maszyny parowej. 2. Wiek XIX to okres bardzo szybkich zmian w różnych dziedzinach. Ten wiek określany jest początkiem cywilizacji technicznej. 3. Wynalazki XIX i początku XX wieku: pociągi, Żarówka Tomasz Edison, samochód, samolot pierwszy lot bracia Wright 1903 r., telefon 1876 r., promienie rentgenowskie, szczepionka na wściekliznę (Ludwik Pasteur), gramofon, kinematograf, lampa naftowa, Maria Curie-Skłodowska odkryła dwa promieniotwórcze pierwiastki polon i rad. 4. W 1863 r. w Londynie otwarto metro, a w1881 w Berlinie jeździły już tramwaje elektryczne. 5. Rozpoczęła się masowa produkcja samochodów, które stawały się coraz powszechniejsze. Narodziny kultury masowej. Przemiany obyczajowe. 1. Przełom XIX i XX wieku to czas bogacenia się ludzi i wzrostu poziomu życia. Miejskie domy wraz z prądem elektrycznym zaczęły wypełniać się sprzętem AGD i lampami. 2. Oświetlano również ulice, budowano kanalizację i wodociągi. W czasie wolnym ludzie odpoczywali, spacerowali po parkach, ogrodach, wyjeżdżali na wakacje. Niestety na ziemiach polskich proces ten był bardzo słaby ze względu na działania zaborców. 3. Rozwijała się fotografia, telegraf, służący do przesyłania testowych informacji, działały liczne gazety. Powstały kina, zaczęto organizować imprezy sportowe. W 1896 r. odbyły się pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie w Atenach. Rozwijała się kultura masowa, czyli rozrywka dla wszystkich. 4. Zamożni wybierali się na dalekie podróże statkami, np. rejs Titanica.

8 Masy wkraczają do polityki 1. W XIX w. monarchie absolutne przekształciły się w monarchie konstytucyjne. Kraje miały konstytucje, które gwarantowały podział władzy między monarchę, rząd, parlament i sądy. 2. Jeżeli większą władzę posiadał parlament to kraje nazywano monarchia parlamentarną, a gdy zlikwidowano władze monarchy to republika konstytucyjna np.: USA. 3. Stopniowo ludzie uzyskiwali prawa wyborcze. Początkowo glosować mogła tylko burżuazja i ziemianie, ale później rozszerzano je na wszystkich mężczyzn od określonego wieku. 4. Wybory były czteroprzymiotnikowe: a. tajne - tajemnica głosowania, b. równe - każdy ma jeden głos, c. powszechne - głosują wszyscy uprawnieni, d. bezpośrednie - sami wybieramy kandydata. 5. O prawa do głosowania zaczęły tez walczyć kobiety i powstał ruch sufrażystek, które organizowały, manifestacje i pisały petycje. 6. Robotnicy zaczęli tworzyć związki zawodowe, które walczyły o skrócenie dnia pracy, wyższe zarobki, urlopy, ubezpieczenia od chorób i emerytury. 7. Popularne stały się partie socjalistyczne, które mówiły o potrzebie przejęcia przez robotników fabryk i przedsiębiorstw w celu wspólnego nimi zarządzania. Fryderyk Engels i Karol Marks głosili hasła rewolucji proletariackiej w wyniku czego, robotnicy mieli przejąć władzę i zlikwidować własność prywatną. Wszystko miało być wspólne. 8. Ponadto powstawały partie narodowe, związane z nacjonalizmem, czyli dążeniu do dobra własnego narodu. Stąd wiele narodów dążyło od odzyskania lub stworzenia własnego państwa. Partie polityczne na ziemiach polskich 1. W czasie zaborów wzrosła świadomość narodowa Polaków. Teraz jako naród nie rozumiano tylko szlachty, ale wszystkich Polaków połączonych historią, językiem i obyczajami. 2. Partie narodowe, mówiły o niepodległości Polski i czekały na dogodny moment do powstania zbrojnego. Głównym działaczem narodowym był Roman Dmowski. Założył on Stronnictwo Demokratyczno-Narodowe, zwane potocznie Narodową Demokracją lub Endecją. Domagali się oni budowy nowych elit opartych na klasach niższych. Polska miała być państwem jednonarodowym, bez mniejszości. 3. Partie socjalistyczne domagały się początkowo większych praw dla robotników. W 1892 r. powstała polska partia Socjalistyczna, która mówiła o konieczności walki o niepodległość Polski. Jednym z jej przywódców był Józef Piłsudski. Z PPS wyodrębniła się Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy, która nie chciała niepodległości i walczyła o przejęcie fabryk i władzy przez robotników, współpracowała z Bolszewikami. 4. Partie ludowe domagały się sprawiedliwego podziału ziemi, wsparcia dla wsi, a także niepodległości polski. W 1895 r. powstało Stronnictwo Ludowe, zmienione w 1903 r. na Polskie Stronnictwo Ludowe. Jednym z przywódców był Wincenty Witos. Rewolucja 1905 roku w Rosji i w zaborze rosyjskim 1. W latach Rosja przegrała wojnę z Japonią. Spowodowało to protesty ludności, która domagała się więcej praw, 8-godiznnego dnia pracy, likwidacji cenzury. 2. W styczniu 1905 r. pokojowa manifestacja, która chciała wręczyć carowi petycje ze swoimi zadaniami została zmasakrowana przez wojsko - tzw. krwawa niedziela. 3. Jednak kolejne protesty ludzi, zmusiły cara Mikołaja II do ogłoszenia wyborów do Dumy państwowej (parlament Rosji) oraz nadał konstytucje. Utrzymał on jednak całość władzy. 4. Podobne strajki i protesty wybuchły na ziemiach zabory rosyjskiego. PPS tworzyła bojówki, które dokonywały zamachów na Rosjan. Piłsudski uważał, że jest to dobry moment do zrobienia powstania. 5. Ostatecznie udało się Polakom uzyskać zgodę na zakładanie polskich organizacji kulturalnych i podwyżkę płac.

9 Powstanie trójprzymierza i trójporozumienia 1. Z inicjatywy Bismarcka Niemcy zawarły sojusz z Austro-Węgrami, aby powstrzymać wpływy rosyjskie na Bałkanach, szczególnie w Serbii. W 1882 r. dołączyły do nich Włochy, które szukały sojusznika w sporze z Francją o kolonie. Tak powstało trójprzymierze, czyli państwa centralne. 2. Anglia i Francja widząc wzrost potęgi Niemiec i ich walkę o kolonie, postanowiły zawrzeć sojusz, do którego w 1907 r. dołączyła pokonana przez Japonie Rosja. Francja chciała odzyskać Alzację i Lotaryngię, a Anglia utrzymać panowanie na morzach. W ten sposób powstało trójporozumienie, czyli ententa. Polacy wobec zbliżającej się wojny 1. Polscy politycy wiedząc, że wojna się zbliża, podzielili się. Jedni chcieli współpracować z Rosją inni z Austro-Węgrami. 2. Obóz narodowy na czele z Romanem Dmowskim uważał, że naszym największym wrogiem są Niemcy, które są bardziej rozwinięte od ziem polskich. Natomiast uważał, że Rosja jest słaba organizacyjnie i mniej nam zagraża, dlatego trzeba ją poprzeć, dzięki czemu uzyskamy autonomię a potem niepodległość. 3. Piłsudski uważał, że należy poprzeć Austro-Węgry, bo one z zaborców były dla nas najlepsze dając autonomię. Liczył na powstanie Austro-Wegro-Polski po zwycięstwie państw centralnych. 4. Polacy zaczęli tworzyć drużyny strzeleckie, szkoląc kadry dla przyszłej armii polskiej. Najłatwiej było o to w Galicji, gdyż mieliśmy autonomię. Wielka wojna 1. Wojna wybuchła w sierpniu 1914 r., a jej główną przyczyną było zamordowanie w Sarajewie arcyksięcia Ferdynanda następcy tronu austriackiego. 2. Oba bloki wojskowe stanęły do walki. Ukształtowały się dwa główne fronty wschodni i zachodni. 3. Niemcy mieli plan szybkiego pokonania Francji, atakiem przez Belgie, a następnie uderzenia na Rosję. 4. Francuzi jednak się obronili i wojna na zachodzie zamieniła się w pozycyjną. Budowano okopy, zasieki, które powodowały małe przesunięcia frontu. 5. Na wschodzie Rosjanie oblężyli Twierdzę Przemyśl i zbliżyli się do Krakowa, wygrywając z Austro-Węgrami, jednak nie potrafili zwyciężyć Niemców. 6. W czasie I wojny światowej po raz pierwszy użyto karabinów maszynowych, czołgów, samolotów, gazów bojowych i okrętów podwodnych. Rewolucja lutowa i przewrót bolszewicki w Rosji 1. Do końca 1916 r. Rosja straciła ponad 5,5 mln, zabitych, rannych i wziętych do niewoli żołnierzy. W kraju brakowało żywności, ludzie zaczęli protestować. 2. W lutym 1917 r. w Piotrogrodzie wybuchła rewolucja lutowa. Doprowadziła do abdykacji cara, władze przejęła burżuazja i ziemiaństwo tworząc Rząd Tymczasowy. 3. W październiku 1917 r. wybuchła kolejna rewolucja, w wyniku której władze w Rosji przejęli Bolszewicy na czele z Leninem. Domagali się zakończenia wojny, zakazali działać innym partiom, i wprowadzili cenzurę i terror (tzw. Czeka). 4. Bolszewicy likwidowali duże majątki ziemskie, mordowali przeciwników i wprowadzili system pracy przymusowej - łagry. 5. Bolszewicy stworzyli Armię Czerwoną i walczyli z białymi (zwolennikami cara). Ostatecznie ci pierwsi wygrali ta wojnę domową i przejęli całość władzy. Sprawa polska w okresie I wojny światowej 1. Polacy musieli walczyć w armiach państw zaborczych. Endecy popierali Ententę i stworzyli Komitet Narodowy Polski oraz Legion Puławski mający walczyć u boku Rosjan. 2. W Galicji powstały natomiast Legiony Polskie, które walczyły u boku Austro-Węgier. Jednym z dowódców był Piłsudski listopada 1916 r. chcąc zyskać poparcie Polaków Niemcy i Austro-Węgry wydały akt mówiący o utworzeniu Polski, bez podawania szczegółów. W odpowiedzi car Mikołaj II w 1917 również ogłosił, że powstanie Polska, ale połączona z Rosją. Powtórzył to Rząd Tymczasowy.

10 4. W styczniu 1918 r. prezydent USA Wilson, wymieniał 14 punktów koniecznych do zapewnienia pokoju. W jednym z nich napisał, że musi powstać Polska z dostępem do morza. 5. W lipcu 1917 r. większość Legionów polskich odmówiła złożenia przysięgi wierności Niemcom, za co zostały one rozwiązane, a Piłsudski uwięziony. Zakończenie I wojny światowej 1. Niemcy prowadziły nieograniczoną wojnę podwodną, chcąc odciąć od dostaw Wielką Brytanię. Zatopiły wiele statków w tym amerykańskich, dlatego w kwietniu 1917 r. USA wypowiedziały Niemcom wojnę i dołączyły do Ententy. 2. W marcu 1918 r. Bolszewicy wycofali się z wojny, zawierając rozejm z Niemcami, dzięki czemu Niemcy mogli przerzucić wszystkie siły na front zachodni. Rozpoczęły tam ostatnią wielką ofensywę trwająca od marca do lipca 1918 r.. 3. Początkowo Niemcy wygrywali, jednak zostali zatrzymani. W odwecie Ententa przeprowadziła ofensywę, zwaną ofensywą stu dni. W jej wyniku Niemcy zaczęli przegrywać i ostatecznie 11 listopada 1918 r. poddali się. Odzyskanie niepodległości w 1918 r. 1. Październik i listopad 1918 r. to powolny rozpad Austro-Węgier oraz porażka Niemiec w wojnie. Oznaczało to klęskę dwóch zaborców, a także wcześniejsze trzeciego - Rosji, która pogrążona była w wojnie domowej. 2. Od r. działała rada Regencyjna utworzona przez państwa centralne. Miała ona sprawować władze nad ziemiami polskimi, do czasu wyboru władcy polski po porażce Rosji. 3. Wraz z wycofywaniem się Niemców Rada przejmowała władze nad kolejnymi terenami Polski. podobnie w Galicji Polacy uzyskali władzę w Zakopanem, Krakowie czy Cieszynie. 4. W nocy z 6/ r. w Lublinie powstał Rząd na czele z Ignacym Daszyńskim, który ogłosił niepodległość Polski. 5. W Paryżu działał Komitet Narodowy Polski, na czele z Dmowskim, który reprezentował polskie interesy u państw Ententy i na Konferencji Pokojowej w 1919 r r. do Warszawy powrócił J. Piłsudski. Wszyscy kolejno podporządkowali się jego władzy i został on naczelnikiem państwa i dowódcą wojska. 11 listopada 1918 r., uważa się za dzień odzyskania niepodległości. 7. We Francji powstała polska armia (Błękitna armia Hallera), która liczyła żołnierzy i w styczniu 1919 r. przybyła do Polski. Konferencja pokojowa w Paryżu listopada 1918 rozejm w Compiegne: a. Niemcy opuszczają Belgię, Alzację, Lotaryngię, lewy brzeg Renu, b. Mają oddać 5000 dział, karabinów maszynowych, 1700 samolotów, wszystkie okręty podwodne, 5000 lokomotyw, 5000 ciężarówek i wagonów kolejowych blokada portów niemieckich, 2. Traktat wersalski 28 czerwca 1919 r. a. 27 państw, 4 decydujące (prezydent USA Woodrow Wilson, premier Wielkiej Brytanii Lloyd George, Georges Clemenceau, premier Włoch Vittorio Orlando) nie było państw centralnych i Rosji, b. Francja chciała osłabić Niemców, a Wielka Brytania chciała polityki równowagi, c. USA miały plan 14 punktów Wilsona, w tym powstanie Polski i powstanie organizacji międzynarodowej na straży pokoju. d. Niemcy płacą ogromne odszkodowanie 33 mld dolarów i muszą poddać się różnym ograniczeniom, zakaz posiadania okrętów podwodnych, czołgów, gazów bojowych, lotnictwa. 3. Powstanie Ligi Narodów, czyli międzynarodowej organizacji mającej zapewniać pokój na świecie, zapobiegać wojnom, i rozwijać współpracę międzynarodową.

11 Skutki cywilizacyjne i kulturowe wielkiej wojny 1. Zginęło od 8,5 do 10 mln żołnierzy. 7 mln było kalekami a 15 mln rannych. 2. Brakowało żywności, panował głód i choroby zakaźne. Na grypę hiszpankę zachorowało 500 mln ludzi a zmarło od 50 do100 mln. 3. Wioski i miasta, drogi, mosty, koleje, lotniska i fabryki były zniszczone. Ludzie nie mieli pracy, co wywoływało protesty. 4. Dzięki reparacjom Francja powoli podnosiła się z upadku. Mocne były USA, które nie ucierpiały w wojnie. W większości krajów panowała inflacja, czyli spadek wartości pieniądza. 5. Po wojnie w większości krajów prawa wyborcze uzyskały kobiety, a dodatkowo rozwijała się kultura masowa: muzyka, film, telewizja. Związek Sowiecki pod władzą Stalina 1. Bolszewicy przejmowali wszelka własność prywatna: banki, fabryki, ziemię co doprowadziło min. do głodu. Dlatego Lenin zaproponował tzw. NEP czyli Nową politykę Ekonomiczna. Małe firmy do 20 osób mogły być w prywatnych rekach, ale i tak pełnie władzy w kraju sprawowali komuniści. 2. W 1922 r. zmienili oni nazwę państwa na ZSRR inaczej Związek Radziecki lub Sowiecki. W 1924 r. zmarł Lenin, a w 1925 jego następcą na stanowisku szefa partii został Stalin, który kazał zamordować większość swoich konkurentów. 3. W ZSRR powstał kult jednostki - wychwalanie Stalina. Kazał on rozpocząć na nowo kolektywizację, czyli zabieranie chłopom ziemi i tworzenie z niej kołchozów. Bogatych chłopów nazywano kułakami. Ponadto rzucił hasło industrializacji, czyli budowy przemysłu ciężkiego (kopalnie, huty, stocznie, przemysł zbrojeniowy). 4. Chłopi musieli oddawać część plonów, co doprowadziło do wielkiego głodu na Ukrainie. 5. Rozbudowano system łagrów (obozy pracy przymusowej), gdzie trafiali przeciwnicy władzy. Musieli tam pracować w ciężkich warunkach. 6. W ZSRR tworzono plany pięcioletnie tzw. centralne planowanie i według tych planów miał rozwijać się kraj i produkcja. 7. W połowie lat 30, Stalin rozpoczął wielką czystkę w partii wojsku służbach. Z jego rozkazu wymordowano nawet 3,5 mln ludzi a 8 mln trafiło do łagrów. W ten sposób pozbywał się tych, którzy według niego mogli zagrażać jego władzy, 8. W sztuce stworzono socrealizm, czyli trend mający tworzyć rzeźby Stalina, Lenina, chłopów i robotników, czyli prostych ludzi. Byli oni tez bohaterami filmów i literatury. Narodziny faszyzmu we Włoszech 1. Po I wojnie światowej Włochy ogarnął kryzys gospodarczy. Włochy otrzymały małe tereny, a miały długi z czasów walk. Dodatkowo wielu weteranów nie mogło znaleźć pracy. 2. Wykorzystał to Benito Mussolini, który stworzył Związek Kombatantów. Żądali oni konfiskaty dóbr kościelnych i wyższych podatków dla bogatych. Chcieli budować Wielkie Włochy,, stworzyli tez bojówki zwane czarnymi koszulami. 3. W 1921 Mussolini przekształcił związek w partie faszystowską, a sam ogłosił się wodzem. Zażądał od króla powołanie siebie na premiera, a czarne koszule zaczęły marsz na Rzym. 4. Przestraszony król zgodził się i Mussolini został premierem. Wkrótce zakazał działać innym partiom, wprowadził cenzurę i przejął pełnię władzy. 5. Dzięki rozbudowie armii, dróg, budowę samochodów fiat, spadło bezrobocie, co dało mu popularność. Niemcy pod władza Hitlera 1. Traktat wersalski mocno uderzył w Niemcy, co wywołało kryzys gospodarczy. 2. Niemcy były nazywane Republiką Weimarska, bo w Weimarze obradował parlament. 3. W 1920 r. Hitler stworzy Narodowosocjalistyczną Niemiecką Partię Robotniczą (NSDAP). Miała one swoje bojówki SA oraz elitarne oddziały zwane SS. 4. W 1923 Hitler zrobił pucz (bunt) w Monachium, za co został aresztowany. 5. Jego poglądy nazwano nazizmem. a. twierdził, że Niemcy są rasą wyższą od innych (rasizm),

12 b. pragnął rozbudować niemiecka armię i podbijać świat, c. uważał że Żydzi są winni wszystkiemu złu, które spotyka Niemców, dlatego należy ich wymordować. 6. W Niemczech narastało niezadowolenie z rządów socjalistów i coraz większe poparcie zdobywała NSDAP i wzywająca do zerwania z traktatem wersalskim. 7. W 1933 r. partia Hitlera wygrała wybory, a on został kanclerzem a potem przejął całą władzę w państwie tytułując się führerem (firerem), czyli wodzem. 8. Przeciwnicy polityczni trafiali do obozów koncentracyjnych, w których zmuszani byli do pracy, wielu z nich mordowano. 9. Władze zapewniała Hitlerowi propaganda oraz brutalna policja Gestapo. Dokonywano pogromów Żydów i niszczono ich sklepy. Świat u progu wojny 1. W 1922 r, Niemcy i ZSRR podpisały Traktat w Rapallo o współpracy wojskowej, a w 1925 r. w Locarno Niemcy podpisały pakt Reński gwarantujący im granice z Francja i Belgia, ale już z Polską nie. 2. Japonia wyrastała na potęgę w Azji o rozpoczęła zbrojenia. Następnie chciała wypędzić kolonistów z Azji i podbić Chiny atakując je. 3. Od 1933 r. Hitler rozpoczął wielkie zbrojenie Niemiec. Francja i Wielka Brytania w zasadzie nie reagowały na to. Podobnie Liga Narodów. 4. Hitler w 1936 wprowadził wojska do Nadrenii, mimo zakazu w traktacie wersalskim. W 1938 r. przyłączył do Niemiec Austrię oraz część Czechosłowacji. Na podział tego ostatniego kraju zgodziły się Francja, Wielka Brytania i Włochy. 5. W 1939 r. pod groźba ataku przyłączył do Niemiec resztę Czechosłowacji, tworząc zależne od Niemiec państwo Słowackie. 6. W latach w Hiszpanii trwała wojna domowa, między prawicowym generałem Franco (pomagali mu Niemcy i Włochy) a lewicowymi bojówkami (pomagał im ZSRR). Ostatecznie Franco przejął władzę. 7. Włochy, Japonia i Niemcy zaczęły współpracować i nazwano je państwami osi. Walka o granice państwa polskiego 1. Piłsudski uważał, że istnienie na wschodzie Ukrainy i Litwy będzie korzystne dla Polski i powinny one być w sojuszu z Polska. Dmowski twierdził, że Polska powinna zając tereny, na których większość stanowią Polacy. 2. Od 1919 r. Polacy toczyli wojnę z Bolszewikami. Ostatecznie udało się ją wygrać dzięki sukcesom w bitwie warszawskiej i później nad Niemnem. Ponadto Polacy siła zajęli Wilno. 3. O granice z Niemcami musieliśmy walczyć zbrojnie (Wielkopolska, Śląsk) i brać udział w plebiscytach (Śląsk, Warmia, Mazury, Powiśle). 4. Plebiscyty przegraliśmy, jednak dzięki powstaniom śląskim udało się przyłączyć do Polski dużą część Górnego Śląska. Wielkopolskę zdobyliśmy dzięki powstaniu wielkopolskiemu. 5. Z Czechosłowacją spieraliśmy się o Śląsk Cieszyński, miał tam być plebiscyt, ale ostatecznie Liga narodów większość przyznała Czechom. Konstytucja marcowa i ustrój II Rzeczypospolitej 1. Już w styczniu 1919 r. odbyły się wybory do Sejmu Ustawodawczego, który miał uchwalić konstytucję. 2. Najpierw uchwalono tzw. mała konstytucję, a 17 marca 1921 r. już ta właściwą zwana odtąd marcową. 3. Władzę ustawodawczą miał mieć sejm (444 posłów) i senat (111 senatorów). Gdy obradowały wspólnie tworzyły zgromadzenie Narodowe, które miało wybierać prezydenta. 4. Prezydent i rząd z premierem to władza wykonawcza. Pierwszym prezydentem został Gabriel Narutowicz, którego wkrótce zamordowano. Wówczas wybrano Stanisława Wojciechowskiego. 5. Władza sądownicza to sądy. 6. Prawo do głosowania mieli wszyscy po ukończeniu 21 lat.

13 Rządy autorytarne w Polsce W 1923 r. Piłsudski zrezygnował ze wszystkich funkcji w państwie. Zamieszkał w Sulejówku. 2. W kraju działo się źle, było bezrobocie, inflacja, ludzie strajkowali, politycy nie byli w stanie zaprowadzić spokoju. 3. W maju 1926 r. wojska posłuszne Piłsudskiemu dokonały zamachu stanu, w wyniku walk opanowując Warszawę. 4. Prezydent Wojciechowski i rząd zrezygnowali. Na prezydenta wybrano Piłsudskiego, ale on zrezygnował, zaproponował Ignacego Mościckiego, którego wybrano. 5. Ludzie Piłsudskiego dążyli do uzdrowienia państwa, stąd nazywano ich sanacją. Natomiast rządy marszałka z wiernymi współpracownikami nazywamy autorytaryzmem. 6. Przeciwnicy polityczni byli więzieni w twierdzy brzeskiej, a partia popierająca Piłsudskiego to BBWR. 7. W kwietniu 1935 r. uchwalono konstytucje marcową, która cała władzę w państwie dawała prezydentowi. Miesiąc później zmarł Piłsudski. Społeczeństwo polskie w latach Ludność Polski szybko rosła z 27 mln. w 1922 r. do 35 mln. w 1939 r. 2. Największym miastem była Warszawa 1mln. mieszkańców, potem Łódź 600 tys. Na wsi najlepiej rozwinięte gospodarczo były te z zaboru pruskiego, czyli Pomorze, Wielkopolska Śląsk. Najmniejsze i najbiedniejsze były w Galicji i na Kresach. 3. Blisko 70% mieszkańców stanowili Polacy. Ponadto mieszkało u nas 4,5 mln. Ukraińców, 2,7 mln. Żydów 1mln. Białorusinów i 0,7 mln. Niemców. 4. Polska była kraje wielowyznaniowym. Polacy w większości wyznawali katolicyzm, Ukraińcy greko katolicyzm, Białorusini prawosławie, Żydzi judaizm, Niemcy to ewangelicy, a Tatarzy to muzułmanie. 5. W okresie 20-lecia narastały konflikty z Ukraińcami, którzy zaczęli domagać się swojego państwa. Dokonywali oni zamachów, a Polacy w odwecie wysyłali wojsko. Narastała wrogość między tymi narodami. Przemiany gospodarcze w Polsce 1. Po odzyskaniu niepodległości w różnych częściach Polski obowiązywały waluty zaborcze, dlatego wprowadzono markę polską, a później złotego. 2. Dawne zabory nie były połączone ze sobą siecią kolejową, a tory rosyjskie były szersze. 3. Niestety zniszczenia wojenne i brak inwestycji doprowadziły do hiperinflacji, czyli spadku wartości pieniądza. 4. Polacy podjęli decyzje o budowie nowego portu w Gdyni i linii kolejowej ze Śląska do Gdyni. 5. Od 1937 r. z inicjatywy Eugeniusza Kwiatkowskiego tworzono Centralny Okręg Przemysłowy (COP). powstały tam liczne fabryki, dzięki czemu spadło bezrobocie. Dorobek kulturalny i naukowy polskiego dwudziestolecia 1. Po latach zaborów, ważnym zadaniem dla Polski była walka z analfabetyzmem sięgającym 31%. Wprowadzono obowiązkową szkołę od 7 do 14 roku życia. Dzięki temu analfabetyzm spadł w 1939 r. do 15 %. 2. Polacy odnosili sukcesy techniczne. Zbudowano myśliwiec Łoś, parowóz Piękna Helena czy urządzenie rozszyfrowujące niemiecka Enigmę. 3. Pisarz Władysław Reymont otrzymał Nagrodę Nobla. 4. Od 1926 r. regularnie nadawało Polskie Radio. Rozwijało się kino, odnosiliśmy sukcesy w sporcie, gdzie nasi zdobywali medale mistrzowskie i olimpijskie. Polska polityka zagraniczna w latach Po odzyskaniu niepodległości traktat wersalski dawał nam osłabienie Niemiec, dlatego był korzystny. 2. Z Czechosłowacja mieliśmy spór o Zaolzie, z Litwą o Wilno. 3. Sojusz zawarliśmy z Francją i Rumunią. 4..W 1932 zawarliśmy pakt o nieagresji z ZSRR a w 1934 z Niemcami.

14 5. Po dojściu do władzy Hitlera Polacy proponowali Francji uderzenie na Niemcy, jednak ta odmawiała. 6. W 1938 r. wykorzystaliśmy słabość Czechosłowacji i przyłączyliśmy Zaolzie, równocześnie zmusiliśmy Litwę do poprawy wzajemnych stosunków. 7. Gdy Hitler wysunął żądania wobec Polski zawarliśmy sojusz z W. Brytanią, która z Francją obiecywały nam pomoc sierpnia 1939 r. Niemcy i ZSRR podpisały Pakt Ribentrop-Mołotow, dzieląc się Polską i Europa Środkową.