Klasa I I OKRES. 1. Substancje i ich właściwości. Wymagania ponadpodstawowe. Wymagania szczegółowe z podstawy programowej

Transkrypt

1 Zgodnie z Nową Podstawą Programową wymagania edukacyjne dzielone są na podstawowe i ponadpodstawowe. Wymagania podstawowe odpowiadają ocenom dopuszczający, dostateczny; wymagania ponadpodstawowe dobry, bardzo dobry. Ocenę celującą otrzymuje uczeń posiadający wiedzę przekraczającą podane niżej wymagania. Klasa I I OKRES 1. Substancje i ich właściwości Lp. Temat lekcji Treści nauczania Wymagania podstawowe 1. Bezpieczeństwo i higiena pracy w pracowni chemicznej. Regulamin pracowni chemicznej przepisy BHP regulamin pracowni oznakowanie niebezpiecznych substancji piktogramy zna pracownię chemiczną wylicza zasady prawidłowego i bezpiecznego zachowania się w pracowni chemicznej podaje znaczenie wybranych piktogramów stosuje zasady bezpiecznej pracy w pracowni chemicznej Wymagania ponadpodstawowe wyjaśnia pojęcie piktogram określa znaczenie wszystkich piktogramów Wymagania szczegółowe z podstawy programowej 2. Podstawowy sprzęt i szkło laboratoryjne nazwy i zastosowanie podstawowego sprzętu i szkła laboratoryjnego pokaz podstawowych czynności laboratoryjnych: ogrzewanie i sączenie wymienia podstawowy sprzęt i szkło laboratoryjne rozpoznaje podstawowe demonstrowane szkło laboratoryjne nazywa proste czynności laboratoryjne projektuje i przeprowadza proste doświadczenie chemiczne (np. ogrzewanie cieczy w probówce) rozpoznaje bezbłędnie demonstrowane szkło laboratoryjne wymienia zastosowanie poznanego szkła laboratoryjnego

2 3. Poznajemy substancje chemiczne materia a substancja chemiczna właściwości fizyczne i chemiczne substancji definiuje pojęcia: substancja, właściwości fizyczne i chemiczne wylicza właściwości fizyczne wymienia zmysły pomagające zidentyfikować substancję opisuje właściwości fizyczne wskazanej substancji odczytuje z tablic chemicznych informacje o właściwościach fizycznych substancji identyfikuje poznaną substancję na podstawie podanych właściwości fizycznych wymienia właściwości kilku wskazanych substancji i wskazuje te spośród nich, które są charakterystyczne dla danej substancji opisuje bezbłędnie właściwości wskazanej substancji 1.1. opisuje właściwości substancji będących głównymi składnikami stosowanych na co dzień produktów np. soli kamiennej, cukru, mąki, wody, miedzi i żelaza 4. Ziarnista budowa materii wewnętrzna budowa materii zjawiska fizyczne potwierdzające ziarnistą budowę materii: dyfuzja, rozpuszczanie się ciał stałych w cieczach, mieszanie się cieczy, zmiany stanu skupienia definiuje pojęcie materia wymienia stany skupienia materii wymienia właściwości typowe dla poszczególnych stanów skupienia wymienia zjawiska potwierdzające ziarnistą budowę materii wyjaśnia za pomocą rysunku, na czym polegają procesy: topnienia, parowania i skraplania wyjaśnia, na czym polegają zjawiska: dyfuzji, rozpuszczania, mieszania, zmiany stanu skupienia projektuje doświadczenia potwierdzające ziarnistość materii 1.3. obserwuje mieszanie się substancji; opisuje ziarnistą budowę materii; tłumaczy, na czym polega zjawisko dyfuzji, rozpuszczania, mieszania, zmiany stanu skupienia; planuje doświadczenia potwierdzające ziarnistość materii 5. Substancje proste i złożone substancje proste (pierwiastki) substancje złożone (związki chemiczne) symbolika chemiczna wykazanie różnić między substancją prostą a złożoną dzieli substancje na proste i złożone podaje przykłady pierwiastków i związków chemicznych opisuje różnice pomiędzy pierwiastkiem a związkiem chemicznym posługuje się symbolami pierwiastków chemicznych: H, O, N, Cl, S, C, P, Si, Na, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, Hg stwierdzić, czy dana substancja jest prosta, czy złożona wyjaśnia sposób tworzenia symboli chemicznych bezbłędnie posługuje się symbolami chemicznymi wyjaśnia różnice między pierwiastkiem a związkiem chemicznym 1.4. wyjaśnia różnice między pierwiastkiem a związkiem chemicznym 1.6 posługuje się symbolami (zna i stosuje do zapisywania wzorów) pierwiastków: H, O, N, Cl, S, C, P, Si, Na, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, Hg 6. Badamy właściwości metali i niemetali podział pierwiastków na metale i niemetale właściwości fizyczne metali i niemetali zna podział pierwiastków na metale i niemetale podaje przykłady metali i niemetali określa właściwości metali i niemetali zbadać właściwości metali i niemetali odróżnia metale od niemetali na 1.5. klasyfikuje pierwiastki na metale i niemetale; odróżnia metale od niemetali na podstawie ich właściwości

3 wymienia cechy charakterystyczne metali wymienia metal, który w temperaturze pokojowej występuje w stanie ciekłym wymienia metale, które mają inną barwę niż srebrna podstawie ich właściwości wyjaśnia związek zastosowania danej substancji z jej właściwościami 7. Gęstość substancji zależność matematyczna między masą, objętością i gęstością zna wzór na gęstość substancji zna jednostki masy, objętości i gęstości prawidłowo podstawia dane do wzoru na gęstość substancji przeprowadza proste obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość, objętość odczytuje z tablic chemicznych potrzebne dane prawidłowo stosuje odczytane dane z tablic chemicznych przeprowadza obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość, objętość przelicza jednostki miar w zadaniach 1.2 przeprowadza obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość i objętość 8. Przygotowujemy i rozdzielamy mieszaniny niejednorodne mieszaniny substancji mieszanina niejednorodna sposoby rozdziału mieszanin niejednorodnych: sączenie, sedymentacja, dekantacja, metody mechaniczne (odsiew, stosowanie magnesu, rozdzielanie za pomocą rozdzielacza) definiuje pojęcia: mieszanina substancji, mieszanina niejednorodna podaje przykłady mieszanin niejednorodnych sporządza mieszaniny niejednorodne wymienia sposoby rozdzielania mieszaniny niejednorodnej ( sączenie, sedymentacja wraz dekantacją) wymienia mechaniczne sposoby rozdziału mieszanin (odsiew, stosowanie magnesu, za pomocą rozdzielacza) wyjaśnia pojęcia: sedymentacja, dekantacja, sączenie(filtracja) projektuje doświadczenie, które należy przeprowadzić, aby rozdzielić podaną mieszaninę (np. wody i piasku, siarki i opiłków żelaza, wody i oleju) wylicza właściwości składników substancji pozwalające zastosować daną metodę do ich rozdziału 1.7 (fragment) opisuje cechy mieszanin niejednorodnych 1.8. (fragment) opisuje proste metody rozdziału mieszanin i wskazuje te różnice między właściwościami fizycznymi składników mieszaniny, które umożliwiają ich rozdzielenie; sporządza mieszaniny i rozdziela je na składniki (np. wody i piasku, siarki i opiłków żelaza, wody i oleju jadalnego)

4 Rozdzielamy mieszaniny jednorodne czi. Rozdzielamy mieszaniny jednorodne czii. mieszanina jednorodna sposoby rozdziału mieszanin jednorodnych podaje przykłady mieszanin jednorodnych sporządza mieszaniny jednorodne rozróżnia mieszaniny jednorodne od niejednorodnych definiuje pojęcia: mieszanina jednorodna, krystalizacja, destylacja, odparowanie rozpuszczalnika wymienia sposoby rozdzielania mieszaniny jednorodnej rozdzielić daną mieszaninę jednorodną (np. mieszaninę wody i soli, wody i atramentu) definiuje pojęcia: chromatografia, sorpcja rozdzielić mieszaninę za pomocą zastosowania kilku metod (np. mieszaninę kredy i soli kamiennej) wymienia właściwości składników mieszaniny, dzięki którym można ją rozdzielić metodą destylacji opisuje budowę zestawu do destylacji 1.7. opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych 1.8. opisuje proste metody rozdziału mieszanin i wskazuje te różnice między właściwościami fizycznymi składników mieszaniny, które umożliwiają ich rozdzielenie; sporządza mieszaniny i rozdziela je na składniki (np. wody i soli kamiennej, kredy i soli kamiennej, wody i atramentu) 2. Wewnętrzna budowa materii cz.1 Lp. Temat lekcji Treści nauczania Wymagania podstawowe 11 Atom część pierwiastka chemicznego rozmiary i masy atomów atomowa jednostka masy pierwiastek zbiór atomów o takiej samej liczbie protonów wskazuje, jaki rodzaj drobin nazywamy atomami definiuje pierwiastek chemiczny wymienia cząstki wchodzące w skład atomu podaje charakterystykę cząstek budujących atom Wymagania ponadpodstawowe określa rząd wielkości rozmiarów atomów wyjaśnia, dlaczego została wprowadzona atomowa jednostka masy podaje zależność między gramem a atomową jednostką masy podaje zależność między liczbą protonów i elektronów w atomie Wymagania szczegółowe z podstawy programowej 2.2. (fragment) opisuje i charakteryzuje skład atomu 12. Jak zbudowany jest atom? model atomu jądro atomu protony neutrony elektrony powłoki elektronowe opisuje budowę atomu (jądro i krążące wokół niego elektrony) podaje cząstki, które wchodzą w skład jądra definiuje pojęcie powłoka elektronowa zna historyczne i współczesne teorie budowy atomu wyjaśnia budowę atomu oblicza maksymalną liczbę elektronów mieszczącą się na powłoce wymienia oznaczenia literowe powłok elektronowych (K, L, M, N...) definiuje pojęcie nukleony 2.2. opisuje i charakteryzuje skład atomu (jądro: protony i neutrony, elektrony)

5 13. Izotopy pojęcie liczby atomowej. pojęcie liczby masowej pojęcie masy atomowej pojęcie izotopu izotopy wodoru masa atomowa (M) jako średnia ważona składu izotopowego pierwiastka wyrażona w unitach [u] definiuje liczbę atomową i masową definiuje pojęcie izotopu podaje przykłady izotopów definiuje pojęcie masy atomowej (jako średniej mas atomów danego pierwiastka z uwzględnieniem jego składu izotopowego) oblicza ilość neutronów znając liczbę atomową i masową zapisuje symbolicznie izotopy pierwiastków określa liczbę cząstek wchodzących w skład atomu zapisanego symbolem na podstawie A i Z zapisuje za pomocą symbolu E atom dowolnego izotopu znając ilość cząstek budujących atom oblicza średnią masę atomową znając skład izotopowy wyjaśnia różnice w budowie atomów izotopów wodoru 2.3. ustala liczbę protonów, elektronów i neutronów w atomie danego pierwiastka, gdy dana jest liczba atomowa i masowa 2.5. definiuje pojęcie izotopu, wyjaśnia różnice w budowie atomów izotopów wodoru 1.6. definiuje pojęcie masy atomowej (średnia mas atomów danego pierwiastka z uwzględnieniem jego składu izotopowego) 14. Jak są rozmieszczone elektrony w atomie? konfiguracja elektronowa pojęcie elektronów walencyjnych pojęcie powłoki walencyjnej zna pojęcia powłoka walencyjna i elektrony walencyjne zaznacza w zapisie konfiguracji elektronowej powłokę walencyjną i elektrony walencyjne wymienia na podstawie układu okresowego gazy szlachetne potrafi zapisać konfigurację elektronową atomów wskazanych pierwiastków w formie modelu atomu, modelu uproszczonego i symbolicznego zapisu wyjaśnia rolę elektronów walencyjnych opisuje konfigurację elektronową gazów szlachetnych wyjaśnia bierność chemiczną helowców 2.2. (fragment) definiuje elektrony walencyjne 15. Promieniotwórczość naturalna pojęcie nuklidu trwałość izotopów promieniotwórczość naturalna promieniowanie α, β i γ czas połowicznego rozpadu znaczenie promieniotwórczości dzieli izotopy na naturalne i sztuczne oraz trwałe i promieniotwórcze opisuje promieniowanie α, β i γ definiuje zjawisko promieniotwórczości naturalnej definiuje okres połowicznego rozpadu wymienia dziedziny życia, w których znalazły zastosowanie izotopy promieniotwórcze przedstawia skutki działania promieniowania na organizmy żywe ustala liczbę protonów i neutronów w atomie danego izotopu określa zdolność przenikania promieniowania przez osłony wymienia czynniki, które wpływają na oddziaływanie promieniowania na organizm ludzki omawia wkład Marii Skłodowskiej Curie w badaniach nad promieniotwórczością 2.5. (fragment) wymienia dziedziny życia, w których izotopy znalazły zastosowanie 16. Układ okresowy pierwiastków chemicznych. Próby klasyfikacji pierwiastków prawo okresowości pierwiastków budowa układu okresowego wie, kto jest twórcą układu okresowego definiuje prawo okresowości wie, że rzędy poziome układu okresowego nazwano kresami, a kolumny pionowe grupami wie, że grupy 1, 2 i od 13 do 18 to grupy główne wskazuje podobieństwo pierwiastków, jako jedną z przyczyn ułożenia ich w układzie okresowym opisuje budowę układu okresowego rozumie pojęcia: grupa, okres 2.4. wyjaśnia związek pomiędzy podobieństwem właściwości pierwiastków zapisanych w tej samej grupie układu okresowego a budową atomów i liczbą elektronów walencyjnych

6 chemicznych potrafi podać położenie pierwiastka w układzie okresowym i odwrotnie wie, jaka jest zależność między liczbą porządkową a atomową wie, jaka jest zależność między położeniem pierwiastka w układzie okresowym a liczbą elektronów walencyjnych jego atomów (dla grup głównych) Klasa I II OKRES 2. Wewnętrzna budowa materii cz Układ okresowy pierwiastków chemicznych, jako źródło informacji o budowie atomu położenie pierwiastka w układzie okresowym a budowa atomu potrafi wskazać metale i niemetale w układzie okresowym odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o pierwiastkach (symbol, nazwę, liczbę atomową, masę atomową) korzysta z układu okresowego podaje liczbę powłok i liczbę elektronów walencyjnych atomów korzysta z układu okresowego podaje konfigurację elektronową atomów pierwiastków o liczbie atomowej od 1 do 20 wyjaśnia związek pomiędzy podobieństwem właściwości pierwiastków zapisanych w tej samej grupie układu okresowego a budową atomów i liczbą elektronów walencyjnych określa położenie pierwiastka w układzie okresowym na podstawie znajomości konfiguracji elektronowej atomu tego pierwiastka określa zmiany aktywności metali i niemetali w obrębie grupy i okresu 2.1. odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o pierwiastkach (symbol, nazwę, liczbę atomową, masę atomową, rodzaj pierwiastka metal lub niemetal) 2.4. wyjaśnia związek pomiędzy podobieństwem właściwości pierwiastków zapisanych w tej samej grupie układu okresowego a budową atomów i liczbą elektronów walencyjnych 18. W jaki sposób atomy łączą się w cząsteczki? cząsteczki teoria Kossela i Lewisa mechanizm tworzenia wiązania kowalencyjnego podaje przykłady cząsteczek definiuje wiązanie atomowe(kowalencyjne) interpretuje zapisy O 2, wyjaśnia pojęcie cząsteczka opisuje, czym różni się atom od cząsteczki 2.7. opisuje, czym różni się atom od cząsteczki; interpretuje zapisy H 2, 2H, 2H 2, itp.

7 19. Poznajemy cząsteczki pierwiastków i związków chemicznych wzory elektronowe kreskowe cząsteczek 2 O, 2 O 2 itp. definiuje pojęcie wspólna para elektronowa podaje wzory sumaryczne i strukturalne cząsteczek wodoru, chloru, azotu, dwutlenku węgla, wody, chlorowodoru, amoniaku przedstawia sposób powstawania cząsteczek wodoru, tlenu, azotu, chloru, chlorowodoru, wody, amoniaku, dwutlenku węgla wymienia właściwości związków o wiązaniach kowalencyjnych rysuje wzory elektronowe (kropkowe i kreskowe) poznanych substancji 2.8. opisuje rolę elektronów walencyjnych w łączeniu się atomów 2.9. na przykładzie cząsteczek H 2, Cl 2, N 2, CO 2, H 2O, HCl, NH 3 opisuje powstawanie wiązań atomowych (kowalencyjnych) 20 Jak powstają jony? jony: kationy i aniony mechanizm powstawania kationów i anionów mechanizm tworzenia wiązania jonowego 21. Ustalamy wzory strukturalne i sumaryczne cząsteczek związków chemicznych wartościowość pierwiastka wzór sumaryczny wzór strukturalny - indeks stechiometryczny wie, że atom tracąc elektrony zyskuje nadmiar ładunków dodatnich i staje się jonem dodatnim wie, że atom przyjmując elektrony zyskuje nadmiar ładunków ujemnych i staje się jonem ujemnym podaje wzory kationów i anionów definiuje pojęcie: wiązanie jonowe podaje przykłady związków o budowie jonowej definiuje pojęcie wartościowości rozróżnia wzory sumaryczne i strukturalne pisze wzory sumaryczne na podstawie wzorów kreskowych związków chemicznych odczytuje wartościowości pierwiastków ze wzoru strukturalnego (kreskowego) posługuje się pojęciem: indeks stechiometryczny zapisuje w postaci równania powstawanie kationu i anionu na przykładzie sodu, magnezu, glinu, chloru, siarki przedstawia mechanizm tworzenia wiązania jonowego wymienia właściwości związków o wiązaniach jonowych porównuje właściwości związków o budowie jonowej i kowalencyjnej rysuje wzory kreskowe na podstawie znanych wartościowości pierwiastków wie, jaka jest wartościowość wodoru i tlenu wyjaśnia co przedstawia wzór sumaryczny, a co wzór strukturalny definiuje pojęcie jonów i opisuje jak powstają; zapisuje elektronowo mechanizm powstawania jonów, na przykładzie Na, Mg, Al, Cl, S; opisuje powstawanie wiązania jonowego porównuje właściwości związków kowalencyjnych i jonowych (stan skupienia, rozpuszczalność w wodzie, temperatury topnienia i wrzenia) (fragment) definiuje pojęcie wartościowości jako liczby wiązań, które tworzy atom łącząc się z atomami innych pierwiastków rysuje wzór strukturalny cząsteczki związku dwupierwiastkowego (o wiązaniach kowalencyjnych) o znanych wartościowościach pierwiastków 22 Piszemy wzory sumaryczne na podstawie wartościowości pierwiastków wzory sumaryczne i kreskowe na przykładzie tlenków nazewnictwo systematyczne tlenków pisze wzór sumaryczny związku na podstawie znanej wartościowości pierwiastków pisze wzór sumaryczny na podstawie nazwy tlenku oblicza wartościowość pierwiastka w tlenku na podstawie jego wzoru sumarycznego podaje systematyczną nazwę tlenku określa maksymalną wartościowość pierwiastka względem tlenu i wodoru na ustala dla prostych związków dwupierwiastkowych, na przykładzie tlenków: nazwę na podstawie wzoru sumarycznego; wzór sumaryczny na podstawie nazwy; wzór sumaryczny na podstawie wartościowości

8 podstawie położenia pierwiastka w układzie okresowym ( dla pierwiastków grup głównych) odczytuje z układu okresowego wartościowość maksymalną dla pierwiastków grup 1., 2., 13., 14., 15., 16. i 17. (względem tlenu i wodoru) 23 Uczymy się odczytywać zapisane liczby atomów i cząsteczek. Masa cząsteczkowa modele cząsteczek zapis za pomocą symboli ilości atomów i cząsteczek związków chemicznych - współczynnik stechiometryczny masa cząsteczkowa ustala na podstawie modelu wzory cząsteczek zapisuje na podstawie modelu odpowiednie ilości cząsteczek i atomów zna pojęcie masy cząsteczkowej definiuje pojęcie masy cząsteczkowej posługuje się pojęciem: współczynnik stechiometryczny liczy ilości atomów poszczególnych pierwiastków na podstawie zapisu typu:. 2 H 2, 3 CO oblicza masy cząsteczkowe prostych związków chemicznych oblicza masy cząsteczko wskazanych związków chemicznych 3.4. oblicza masy cząsteczkowe prostych związków chemicznych 2.7. (fragment) interpretuje zapisy H, 2 H, H 2 3. Reakcje chemiczne cz.1 Lp. Temat lekcji Treści nauczania Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Wymagania szczegółowe z podstawy programowej

9 24. Jakim przemianom ulegają substancje chemiczne? zjawisko fizyczne przemiana (reakcja) chemiczna różnice między zjawiskiem fizycznym a przemianą chemiczną zapisuje obserwacje z przeprowadzonych doświadczeń definiuje pojęcia: zjawisko fizyczne i przemiana chemiczna, substraty, produkty wymienia objawy reakcji chemicznej wyjaśnia pojęcia związane ze stanami skupienia materii (sublimacja i resublimacja, topnienie, krzepnięcie, parowanie, skraplanie) wymienia zjawiska fizyczne i reakcje chemiczne towarzyszące życiu codziennemu formułuje wnioski z przeprowadzonych doświadczeń wyjaśnia różnicę między zjawiskiem fizycznym a przemianą chemiczną projektuje doświadczenia ilustrujące zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną udowadnia, dlaczego dany proces jest zjawiskiem fizycznym lub przemianą chemiczną 3.1. opisuje różnice w przebiegu zjawiska fizycznego i reakcji chemicznej; podaje przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych zachodzących w otoczeniu człowieka; planuje i wykonuje doświadczenia ilustrujące zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną 25. Pojęcie mola mol jako miara liczności materii zna pojęcie mola definiuje pojęcie mola posługuje się interpretacją molową symbolów i wzorów chemicznych 26. Prawo zachowania masy prawo zachowania masy znaczenie i zastosowanie prawa zachowania masy obliczenia chemiczne podaje treść prawa zachowania masy wykonuje proste obliczenia związane z wykorzystaniem prawa zachowania masy wyjaśnia znaczenie prawa zachowania masy oblicza masy substratów lub produktów otrzymanych w wyniku zajścia reakcji chemicznej oblicza objętości substancji biorących udział w reakcji chemicznej 3.4. (fragment) dokonuje prostych obliczeń związanych z zastosowaniem prawa zachowania masy 27. Prawo stałości składu treść prawa stałości składu związku chemicznego znaczenie i zastosowanie prawa stałości składu związku chemicznego różnice między związkiem chemicznym a mieszaniną podaje treść prawa stałości składu związku chemicznego wskazuje różnice między związkiem chemicznym a mieszaniną wykonuje bardzo proste obliczenia oparte na prawie stałości składu oblicza stosunek masowy pierwiastków w danym związku chemicznym wyjaśnia znaczenie prawa stałości składu w życiu codziennym wykonuje proste obliczenia związane z prawem stałości składu 3.4. (fragment) dokonuje prostych obliczeń związanych z zastosowaniem prawa stałości składu

10 obliczenia chemiczne Klasa II I OKRES 3. Reakcje chemiczne cz.2 1. Piszemy równania reakcji chemicznych równanie reakcji chemicznej zapis, bilans, odczyt i modelowanie przebiegu reakcji chemicznej. ćwiczenia w określaniu współczynników i indeksów stechiometrycznych zna pojęcie równanie reakcji chemicznej wyjaśnia pojęcie równania reakcji chemicznej zapisuje przebieg reakcji chemicznej używając symboli pierwiastków i wzorów związków chemicznych odczytuje równanie reakcji chemicznej 3.2. (fragment) dobiera współczynniki w równaniach reakcji chemicznych 2. Ćwiczymy dobieranie współczynników w równaniach reakcji chemicznych ćwiczenia w dobieraniu współczynników równaniach reakcji chemicznej ćwiczenia w odczytywaniu i modelowaniu równań reakcji Typy reakcji chemicznych zjawiska fizyczne towarzyszące reakcjom chemicznym typy reakcji chemicznych: synteza, analiza i wymiana słowny zapis reakcji: substraty, produkty, reagenty prawidłowy zapis równań reakcji chemicznych z określaniem typów reakcji wymienia zasady konstruowania równania reakcji wie, kiedy równanie reakcji jest zapisane poprawnie dobiera współczynniki w prostych równaniach reakcji wymienia efekty towarzyszące reakcjom chemicznym wymienia typy reakcji chemicznych podaje przykłady różnych typów reakcji zapisuje słownie przebieg reakcji syntezy, analizy wskazuje substraty, produkty i reagenty w różnych typach reakcji dobiera współczynniki stechiometryczne dowolną metodą wyjaśnia, co znaczy, że równanie reakcji chemicznej jest napisane poprawnie układa równanie reakcji, które jest zapisane słownie wyjaśnia pojęcia: synteza, analiza, wymiana układa równania reakcji podane w postaci, np: rozkład wody, synteza siarczku cynku projektuje doświadczenia syntezy, analizy i wymiany, zapisuje obserwacje i formułuje wnioski, pisze odpowiednie równania tych reakcji 3.2. (fragment) dobiera współczynniki w równaniach reakcji chemicznych 3.2. (fragment) opisuje, na czym polega reakcja syntezy, analizy i wymiany; podaje przykłady różnych typów reakcji i zapisuje odpowiednie równania; wskazuje substraty i produkty; dobiera współczynniki w równaniach reakcji chemicznych; obserwuje doświadczenia ilustrujące typy reakcji i formułuje wnioski

11 5 Energia w reakcjach chemicznych energia w reakcjach chemicznych. reakcje egzo- i endoenergetyczne znaczenie i zastosowanie reakcji spalania definiuje pojęcia: reakcje egzoenergetyczne i endoenergetyczne wymienia przykłady reakcji egzoenergetycznych i endoenergetycznych wymienia zastosowanie reakcji spalania, które towarzyszą życiu codziennemu rozróżnia reakcje egzo- i endoenergetyczne na podstawie zapisu słownego 3.3. definiuje pojęcia: reakcje egzoenergetyczne (jako reakcje, którym towarzyszy wydzielanie się energii do otoczenia, np. procesy spalania) i reakcje endoenergetyczne (do przebiegu których energia musi być dostarczona, np. procesy rozkładu pieczenie ciasta) 4. Powietrze to mieszanina gazów cz. 1 Lp. Temat lekcji Treści nauczania Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Wymagania szczegółowe z podstawy programowej 6 Składniki powietrza. Azot Azot główny składnik powietrza powietrze jako mieszanina jednorodna podstawowe składniki powietrza właściwości powietrza właściwości i zastosowanie azotu wie, że powietrze jest jednorodną mieszaniną gazów wymienia właściwości powietrza wymienia składniki, których zawartość procentowa jest niezmienna w długich odstępach czasu powietrza wymienia składniki, których zawartość procentowa w powietrzu ulega zmianom podaje zawartość procentową tlenu i azotu w powietrzu stwierdzić, że powietrze jest mieszaniną gazów wyjaśnia proces destylacji skroplonego powietrza jako źródło różnych gazów odczytuje z układu okresowego pierwiastków i innych źródeł informacje o azocie 4.1. wykonuje lub obserwuje doświadczenie potwierdzające, że powietrze jest mieszaniną; opisuje skład i właściwości powietrza 4.2. (fragment) opisuje właściwości fizyczne i chemiczne azotu, odczytuje z układu okresowego pierwiastków i innych źródeł wiedzy informacje o azocie; planuje i

12 opisuje doświadczenie, które udowadnia istnienie powietrza wymienia właściwości azotu odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o azocie wymienia zastosowanie azotu projektuje doświadczenie, za pomocą którego można otrzymać azot z powietrza i zbadać jego właściwości opisuje rolę azotu w przyrodzie planuje i wykonuje doświadczenia dotyczące badania właściwości azotu 7 Tlen i jego właściwości właściwości i zastosowanie tlenu otrzymywanie tlenu obieg tlenu w przyrodzie wymienia właściwości tlenu odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o tlenie wylicza zastosowanie tlenu wie, jak należy przechowywać tlen w probówce odczytuje z układu okresowego pierwiastków i innych źródeł informacje o tlenie otrzymać tlen określa sposób identyfikacji tlenu 4.2. (fragment) opisuje właściwości fizyczne i chemiczne tlenu, odczytuje z układu okresowego pierwiastków i innych źródeł wiedzy informacje o tlenie; planuje i planuje i wykonuje doświadczenia dotyczące badania właściwości tlenu 8 Tlen w przyrodzie występowanie tlenu w przyrodzie sposoby otrzymywania tlenu szybkie i powolne łączenie się tlenu z inną substancją obieg tlenu w przyrodzie dzieli reakcje na reakcje przebiegające szybko i wolno definiuje reakcje spalania i utleniania podaje przykłady spalania i utleniania opisuje obieg tlenu w przyrodzie opisuje znaczenie procesu fotosyntezy analizuje schemat obiegu tlenu w powietrzu wymienia sposoby otrzymywania tlenu pisze równania reakcji otrzymywania tlenu zapisuje słownie proces fotosyntezy i utleniania biologicznego 4.6. opisuje obieg tlenu w przyrodzie 4.4. (fragment) pisze równania reakcji otrzymywania tlenu 9 Korozja i sposoby jej zwalczania korozja metali sposoby ochrony przed korozją definiuje pojęcie korozji wymienia czynniki powodujące korozję opisuje znaczenie procesu korozji w życiu codziennym i przemyśle wymienia sposoby zapobiegania korozji wyjaśnia, dlaczego metale korodują wyjaśnia proces pasywacji wymienia czynniki przyspieszające korozję opisuje gospodarkę metalami (technologia tembo) 4.7. opisuje rdzewienie żelaza i proponuje sposoby zabezpieczania produktów zawierających w swoim składzie żelazo przed rdzewieniem

13 10 Tlenki w naszym otoczeniu podział tlenków na tlenki metali i tlenki niemetali sposoby otrzymywania tlenków tlenki wapnia, żelaza i glinu oraz ich zastosowanie definiuje pojęcie tlenek, tlenek metalu oraz tlenek niemetalu wylicza właściwości tlenków żelaza, wapnia i glinu wylicza zastosowanie tlenków żelaza, wapnia i glinu wymienia sposoby otrzymywania tlenków pisze równania reakcji otrzymywania tlenków opisuje proces utleniania tlenków pisze równania reakcji utleniania tlenków definiuje pojęcie katalizatora 4.8. wymienia zastosowania tlenków wapnia, żelaza, glinu 11 Badamy właściwości tlenku węgla(iv) właściwości i zastosowanie tlenku węgla(iv) otrzymywanie tlenku węgla(iv) identyfikacja tlenku węgla(iv) wymienia właściwości i zastosowanie tlenku węgla(iv) opisuje znaczenia dwutlenku węgla dla organizmów żywych otrzymać tlenek węgla(iv) zidentyfikować tlenek węgla (IV) pisze równania reakcji otrzymywania tlenku węgla(iv) 4.4. (fragment) pisze równania reakcji otrzymywania: tlenku węgla(iv) (np. spalanie węgla) 4.2. (fragment) opisuje właściwości fizyczne i chemiczne tlenku węgla(iv); planuje i wykonuje doświadczenia dotyczące badania właściwości dwutlenku węgla

14 Klasa II II OKRES 4. Powietrze to mieszanina gazów cz.2 12 Badamy właściwości wodoru otrzymywanie, właściwości i zastosowanie wodoru wymienia właściwości i zastosowanie wodoru odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o wodorze wie, że mieszanina wodoru i powietrza jest mieszanin ą wybuchową wie, w jakiej pozycji należy trzymać otwarte naczynie z wodorem odczytuje z układu okresowego pierwiastków i innych źródeł informacje o wodorze otrzymać wodór zidentyfikować wodór pisze równania reakcji otrzymywania wodoru i jego spalania 4.2. (fragment) opisuje właściwości fizyczne i chemiczne wodoru, odczytuje z układu okresowego pierwiastków i innych źródeł wiedzy informacje o wodorze; planuje i wykonuje doświadczenia dotyczące badania właściwości wodoru 13 Gazy szlachetne charakterystyka helowców wie gdzie występują gazy szlachetne wymienia właściwości i zastosowanie gazów szlachetnych zapisuje konfigurację elektronową atomów helu, neonu i argonu wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są mało aktywne chemicznie 4.3. wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemicznie; wymienia ich zastosowania 14 Zanieczyszczenie powietrza źródła zanieczyszczeń powietrza zagrożenie cywilizacyjne: dziura ozonowa, globalne ocieplenie, smog, kwaśne deszcze sposoby ochrony powietrza przed zanieczyszczeniami wymienia źródła zanieczyszczeń powietrza wylicza czynniki powodujące powstawanie dziury ozonowej wymienia sposoby ochrony powietrza przed zanieczyszczeniami wyjaśnia pojęcia: efekt cieplarniany, smog, dziura ozonowa, globalne ocieplenie kwaśne deszcze określa, jakie zagrożenia mogą wynikać z globalnego ocieplenia planuje sposób postępowania pozwalający chronić powietrze przed zanieczyszczeniem 4.5 opisuje, na czym polega powstawanie dziury ozonowej; proponuje sposoby zapobiegania jej powiększaniu wymienia źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza; planuje sposób postępowania pozwalający chronić powietrze przed zanieczyszczeniami

15 5. Woda i roztwory wodne Lp. Temat lekcji Treści nauczania Wymagania podstawowe 15 Woda najpopularniejszy związek chemiczny budowa cząsteczki wody typ wiązań w cząsteczce wody i jego konsekwencje właściwości fizyczne wody występowanie wody w przyrodzie opisuje budowę cząsteczki wody przedstawia wzór sumaryczny i kreskowy wody wymienia, w jakiej postaci występuje woda w przyrodzie wymienia właściwości wody Wymagania ponadpodstawowe Wymagania szczegółowe z podstawy programowej wyjaśnia pojęcie: dipol, 5.1. (fragment) opisuje budowę higroskopijność, asocjacja, woda cząsteczki wody krystalizacyjna wyjaśnia, jak polarność cząsteczki wody wpływa na jej właściwości przedstawia wzór elektronowy wody projektuje doświadczenie mające na celu wykrycie wody w produktach pochodzenia roślinnego i minerałach wyjaśnia znaczenie mniejszej gęstości lodu niż wody dla organizmów żywych

16 16 Woda jako rozpuszczalnik pojęcia: roztwór, rozpuszczalnik, substancja rozpuszczona, rozpuszczanie zawiesiny, koloidy i roztwory właściwe substancje łatwo i trudno rozpuszczalne w wodzie czynniki wpływające na szybkość rozpuszczania 17 Rozpuszczalność substancji 18 Stężenie procentowe roztworów rozpuszczalność ciał stałych i gazów w wodzie rozpuszczalność a rozpuszczanie analiza wykresów rozpuszczalności roztwory nasycone i nienasycone stężenie roztworu stężenie procentowe roztworu stężenie procentowe a rozpuszczalność roztwór stężony i rozcieńczony zna pojęcia: rozpuszczalnik, roztwór, substancja rozpuszczona wymienia przykłady substancji rozpuszczalnych i trudno rozpuszczalnych w wodzie ze swojego najbliższego otoczenia odróżnia roztwory właściwe, koloidy i zawiesiny podaje przykłady substancji, które nie rozpuszczają się w wodzie tworząc koloidy i zawiesiny wymienia czynniki jakie wpływają na szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie definiuje pojęcia: rozpuszczalność, roztwór nasycony i nienasycony opisuje różnice między roztworem nasyconym i nienasyconym wie, jak z roztworu nasyconego otrzymać nienasycony i odwrotnie wymienia czynniki wpływające na rozpuszczalność ciał stałych i gazów w wodzie korzysta z krzywej rozpuszczalności dla ciał stałych i gazów definiuje stężenie procentowe, roztwór stężony, roztwór rozcieńczony zapisuje wzór opisujący stężenie procentowe oblicza stężenie procentowe substancji mając podaną masę substancji i masę roztworu oblicza stężenie procentowe substancji mając podaną masę substancji i masę rozpuszczalnika wyjaśnia pojęcia: rozpuszczalnik, roztwór, substancja rozpuszczona wyjaśnia, posługując się wiadomościami o budowie substancji dlaczego rozdrobnienie, mieszanie i podwyższona temperatura zwiększają szybkość rozpuszczania większości substancji stałych w wodzie projektuje doświadczenia wykazujące wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie wyjaśnia zjawisko stożka Tyndalla wyjaśnia związek rozpuszczania się w rozpuszczalniku pewnych substancji a budową rozpuszczalnika i substancji rozpuszczanej wyjaśnia różnicę pomiędzy rozpuszczaniem a rozpuszczalnością wymienia czynności, jakie powinien wykonać, aby sporządzić wykres krzywej rozpuszczalności rysuje krzywe rozpuszczalności oblicza ilość substancji, którą można rozpuścić w danej ilości wody w podanej temperaturze opisuje różnice pomiędzy roztworem stężonym i rozcieńczonym oblicza stężenie procentowe substancji mając podaną masę substancji, gęstość i objętość rozpuszczalnika oblicza, korzystając z krzywej rozpuszczalności, stężenie procentowe roztworu nasyconego w podanej temperaturze oblicza stężenie procentowe roztworu z przeliczeniem jednostek masy oblicza stężenie procentowe roztworu, jeżeli podana jest gęstość i objętość roztworu oraz masa substancji rozpuszczonej 5.2. (fragment) wyjaśnia, dlaczego woda dla jednych substancji jest rozpuszczalnikiem a dla innych nie; podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się w wodzie, tworząc roztwory właściwe; podaje przykłady substancji, które nie rozpuszczają się w wodzie tworząc koloidy i zawiesiny 5.3. planuje i wykonuje doświadczenia wykazujące wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie 5.1. bada zdolność do rozpuszczania się różnych substancji w wodzie 5.5. odczytuje rozpuszczalność substancji z wykresu jej rozpuszczalności 5.4. (fragment) opisuje różnice pomiędzy roztworem nasyconym i nienasyconym 5.6. (fragment) prowadzi obliczenia z wykorzystaniem pojęć: stężenie procentowe, masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa roztworu, gęstość; oblicza stężenie procentowe roztworu nasyconego w danej temperaturze (z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności) 5.4. (fragment) opisuje różnice pomiędzy roztworem rozcieńczonym, stężonym

17 19 Przygotowywanie roztworów o określonym stężeniu procentowym. przygotowywanie roztworów o określonym stężeniu wymienia kolejne czynności, jakie należy wykonać w celu przygotowania roztworu o określonym stężeniu oblicza masę substancji i masę rozpuszczalnika mając podane stężenie procentowe i masę roztworu oblicza masę substancji i objętość rozpuszczalnika mając podane stężenie procentowe i masę roztworu 5.6. (fragment) prowadzi obliczenia z wykorzystaniem pojęć: stężenie procentowe, masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa roztworu, gęstość 20 Zmiana stężenia procentowego roztworów przyczyny zmniejszania stężenia roztworów: dodawanie rozpuszczalnika przyczyny zatężania roztworów: dodatek substancji, odparowanie rozpuszczalnika mieszanie roztworów definiuje zatężanie i rozcieńczanie roztworu wie jak zmniejszyć stężenie roztworu wie jak zwiększyć stężenie roztworu wyjaśnia przyczynę zmniejszenia stężenia roztworu wyjaśnia przyczynę zatężenia roztworu 5.6. (fragment) prowadzi obliczenia z wykorzystaniem pojęć: stężenie procentowe, masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa roztworu 21 Rola i zastosowanie wody obieg wody w przyrodzie znaczenie wody dla organizmów żywych występowanie wody w przyrodzie woda destylowana a wodociągowa wyjaśnia jaką rolę pełni woda dla organizmów żywych wymienia różne rodzaje wód omawia występowanie wody słodkiej i słonej w przyrodzie omawia obieg wody w przyrodzie wyjaśnia różnicę między wodą destylowaną a wodą występującą w przyrodzie 5.7. proponuje sposoby racjonalnego gospodarowania wodą 22 Zanieczyszczenia wód czynniki wpływające na zanieczyszczenia wód eutrofizacja uzdatnianie wód sposoby usuwania zanieczyszczeń wody sposoby przeciw działania zanieczyszczeniom wód wymienia źródła i rodzaje zanieczyszczeń wód proponuje sposoby racjonalnego gospodarowania wodą wyjaśnia pojęcia: eutrofizacja, utylizacja, recykling wyjaśnia, jakie zagrożenia wynikają z zanieczyszczeń wody planuje sposób usunięcia z wody naturalnej niektórych zanieczyszczeń 5.7. proponuje sposoby racjonalnego gospodarowania wodą Klasa III I OKRES 1. Wodorotlenki i kwasy Lp. Temat lekcji Treści nauczania Wymagania podstawowe 1 Wskaźniki chemiczne wskaźniki (indykatory) ph Wymagania ponadpodstawowe Wymagania szczegółowe z podstawy programowej

18 2 Jak zachowują się tlenki metali wobec wody? budowa wodorotlenków nazewnictwo wodorotlenków wodorotlenek a zasada tlenki zasadowe dzieli tlenki na tlenki metali i tlenki niemetali wyjaśnia pojęcia: wskaźnik wodorotlenek, zasada podaje barwy wywaru z czerwonej kapusty, fenoloftaleiny, uniwersalnego papierka wskaźnikowego lakmusu i oranżu metylowego, jakie wskaźniki te przyjmują w wodnych roztworach wodorotlenków odróżnia pojęcia: zasada i wodorotlenek tworzy nazwę wodorotlenku na podstawie podanego wzoru zapisuje wzory sumaryczne najprostszych wodorotlenków: NaOH, KOH, Ca(OH) 2, Al(OH) 3 oblicza wartościowość metalu we wzorach sumarycznych wodorotlenków ustala wzór wodorotlenku przy podanej wartościowości metalu wymienia przykłady tlenków metali, które reagują z wodą oraz takich, które z nią nie reagują wymienia wskaźniki ph zapisuje schemat powstawania wiązania w tlenkach metali dzieli tlenki metali na reagujące z wodą i niereagujące z wodą wyjaśnia pojęcie: tlenek zasadowy zapisuje wzór ogólny wodorotlenków interpretuje wzór ogólny wodorotlenków wyjaśnia, dlaczego grupa wodorotlenowa jest jednowartościowa wyjaśnia, od czego zależy liczba grup wodorotlenowych we wzorze wodorotlenku wymienia tlenki, które mają charakter zasadowy zapisuje równania reakcji niektórych tlenków metali z wodą projektuje doświadczenie wykazujące, że dany tlenek metalu reaguje lub nie reaguje z wodą zna zasady nazewnictwa wodorotlenków 6.1. definiuje pojęcia: wodorotlenek, rozróżnia pojęcia: wodorotlenek i zasada, zapisuje wzory najprostszych wodorotlenków: NaOH, KOH, Ca(OH) 2, Al (OH) opisuje budowę wodorotlenków 6.3. planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać wodorotlenek; zapisuje odpowiednie równania reakcji 3 Sposoby otrzymywania wodorotlenków otrzymywanie wodorotlenków w reakcji tlenków zasadowych z wodą oraz metali grupy 1 i 2 z wodą (oprócz berylu i magnezu) otrzymywanie wodorotlenku glinu w reakcji soli glinu z zasadą wymienia poznane sposoby otrzymywania wodorotlenków odczytuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenków poznanymi sposobami zapisuje słownie schemat otrzymywania wodorotlenków w reakcji aktywnego metalu z wodą i tlenku zasadowego z wodą zapisuje równanie reakcji otrzymywania wodorotlenku sodu i wapnia dwoma metodami zapisuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenków poznanymi sposobami projektuje doświadczenia w celu otrzymania wodorotlenku sodu, potasu, wapnia i glinu omawia zmianę aktywności metali w grupie głównej oraz okresie układu okresowego pierwiastków chemicznych ze wzrostem liczby atomowej 6.3. planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać wodorotlenek; zapisuje odpowiednie równania reakcji

19 4 Budowa i właściwości wodorotlenków 5. Zastosowanie wybranych wodorotlenków 6. Jak zachowują się tlenki niemetali wobec wody? jonowa budowa wodorotlenków sieci krystaliczne wodorotlenków badanie stanu skupienia wodorotlenków, barwy, rozpuszczalności w wodzie, zmiany wskaźników w roztworach wodnych na przykładzie wodorotlenków: sodu, potasu, miedzi(ii) i żelaza(iii) higroskopijne właściwości wodorotlenku sodu i potasu działanie wodnych roztworów wodorotlenków na materiały pochodzenia naturalnego zastosowanie wodorotlenków sodu, potasu, wapnia i magnezu wapno palone, wapno gaszone, woda wapienna, mleko wapienne wskaźniki kwasowe budowa kwasów tlenki kwasowe ogólne równanie reakcji otrzymywania kwasów tlenowych z ich tlenków otrzymywanie kwasów siarkowego(iv) i węglowego opisuje budowę wodorotlenków wymienia właściwości fizyczne wodorotlenków: sodu, potasu, wapnia wymienia wodorotlenki rozpuszczalne w wodzie projektuje doświadczenie w celu zbadania wpływu zasad na materiały pochodzenia naturalnego omawia zmianę aktywności metali w grupie głównej oraz okresie układu okresowego pierwiastków chemicznych ze wzrostem liczby atomowej wymienia właściwości fizyczne wodorotlenków miedzi(ii) i żelaza(iii) wylicza liczbę anionów wodorotlenkowych przypadających na jeden kation w wodorotlenku zapisuje wzory wodorotlenków za pomocą modeli zapisuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenków poznanymi metodami za pomocą modeli zbadać efekt energetyczny zachodzący podczas rozpuszczania w wodzie wodorotlenku sodu i potasu zbadać, jak barwi się lakmus w roztworach wodorotlenków wymienia zastosowanie poznanych wodorotlenków projektuje doświadczenie w celu otrzymania wapna gaszonego wyjaśnia pojęcia: wapno palone, wapno gaszone, woda wapienna, mleko wapienne projektuje doświadczenie w celu sprawdzenia barwy oranżu metylowego w wodnym roztworze wodorotlenku wapnia definiuje kwasy jako związki zbudowane z wodoru i reszty kwasowej opisuje budowę kwasów odczytuje równania otrzymywania kwasów węglowego i siarkowego(iv) pisze słownie równania reakcji otrzymywania kwasu węglowego i kwasu siarkowego(iv) pisze równania reakcji otrzymywania kwasu węglowego i kwasu siarkowego(iv) określa barwy lakmusu, oranżu etylowego i uniwersalnego papierka wskaźnikowego, jakie wskaźniki te przyjmują w roztworach kwasów definiuje pojęcie: tlenek kwasowy dzieli tlenki niemetali na tlenki reagujące z wodą i niereagujące z wodą pisze i odczytuje równania reakcji otrzymywania kwasu węglowego i kwasu siarkowego(iv) pisze wzory i nazwy tlenków, które w reakcji z wodą tworzą kwas węglowy i kwas siarkowy(iv) 6.2. opisuje budowę wodorotlenków 6.4. opisuje właściwości niektórych wodorotlenków 6.4. opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania niektórych wodorotlenków 6.1. definiuje pojęcia: kwas 6.2. zapisuje wzory kwasów: H 2SO 3, H 2CO planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać kwas tlenowy

20 7. Ustalamy nazwy i wzory strukturalne kwasów tlenowych 8 Badamy właściwości kwasu siarkowego(vi) najważniejsze kwasy tlenowe wartościowość reszt kwasowych wzory tlenków kwasowych najważniejszych kwasów ustalanie wartościowości atomu centralnego w cząsteczce kwasu tlenowego metoda rysowania wzorów strukturalnych kwasów tlenowych kwas siarkowy(vi) wzór sumaryczny, strukturalny, model cząsteczki, otrzymywanie, właściwości i zastosowanie pisze wzory sumaryczne kwasów: siarkowego(iv), siarkowego(vi), azotowego(v), azotowego(iii), węglowego i fosforowego(v) określa wartościowość reszty kwasowej w cząsteczce kwasu podaje nazwy kwasów na podstawie ich wzorów pisze wzór sumaryczny kwasu siarkowego(vi) wymienia właściwości fizyczne kwasu siarkowego(vi) wylicza zastosowania kwasu siarkowego(vi) wyjaśnia i uzasadnia, w jaki sposób należy rozcieńczać kwas siarkowy(vi) projektuje doświadczenie, za pomocą którego zbada żrące właściwości kwasu siarkowego(vi) zapisuje słownie i za pomocą wzorów równanie reakcji otrzymywania kwasu siarkowego(vi) odczytuje równanie reakcji otrzymywania kwasu siarkowego(vi) oblicza wartościowość pierwiastka centralnego w cząsteczkach kwasów rysuje modele cząsteczek kwasu węglowego, siarkowego(iv), siarkowego(vi), azotowego(v), azotowego(iii), węglowego i fosforowego(v) pisze wzór kreskowy kwasu oraz model cząsteczki kwasu siarkowego(vi), wyjaśnia pojęcie: higroskopijność 6.1. zapisuje wzory kwasów: H 2SO 4, H 2SO 3, HNO 3, H 2CO 3, H 3PO zapisuje wzór kwasu H 2SO planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać kwas tlenowy 6.4 opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania kwasów 9 Kwas azotowy(v) kwas azotowy(v) wzór sumaryczny, strukturalny, model cząsteczki, otrzymywanie, właściwości i zastosowanie pisze wzór sumaryczny kwasu azotowego(v) wymienia właściwości fizyczne kwasu azotowego(v) omawia zastosowanie kwasu azotowego(v) pisze słownie i za pomocą wzorów równanie otrzymywania kwasu azotowego(v) odczytuje równanie reakcji otrzymywania kwasu azotowego(v) pisze wzór kreskowy oraz model cząsteczki kwasu azotowego(v) projektuje doświadczenie, za pomocą którego zbada żrące właściwości kwasu azotowego (V) 6.2. zapisuje wzór kwasu HNO planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać kwas tlenowy 6.4. opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania kwasów 10. Właściwości i zastosowanie wybranych kwasów tlenowych właściwości i zastosowanie kwasu siarkowego(iv), węglowego, fosforowego i borowego wymienia właściwości i zastosowanie kwasu siarkowego(iv), węglowego, fosforowego(v) wymienia właściwości kwasu borowego 6.4. opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania kwasów 11. Kwasy beztlenowe kwas chlorowodorowy i siarkowodorowy wzory sumaryczne i strukturalne, modele cząsteczek kwas chlorowodorowy otrzymywanie, właściwości i zastosowanie dzieli kwasy na tlenowe i beztlenowe podaje przykłady kwasów beztlenowych wymienia właściwości fizyczne kwasu chlorowodorowego przedstawia zastosowanie kwasu chloro wodorowego pisze wzory sumaryczne kwasów beztlenowych wyjaśnia, jakie kwasy nazywamy kwasami beztlenowymi rysuje wzory strukturalne kwasów beztlenowych tworzy modele kwasów beztlenowych planuje doświadczenie, w wyniku którego otrzymuje kwas beztlenowy 6.2. zapisuje wzór kwasu H 2S i HCl 6.3. planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać kwas beztlenowy 6.4. opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania kwasów

21 12. Dysocjacja jonowa wodorotlenków 13. Dysocjacja jonowa kwasów przypomnienie jonowej budowy wodorotlenków przypomnienie polarnej budowy wody rola wody w procesie rozpuszczania wodorotlenku wprowadzenie pojęcia: hydratacja definicja dysocjacji jonowej zapis równań reakcji dysocjacji jonowej definicja zasad jako wodorotlenków, które pod wpływem wody dysocjują na kationy metali i aniony grup wodorotlenowych mechanizm przebiegu reakcji dysocjacji jonowej kwasów modelowe równania reakcji dysocjacji kwasów dysocjacja jonowa kwasu solnego dysocjacja innych kwasów jon, który jest obecny w roztworach wszystkich kwasów nazwy anionów reszt kwasowych wyjaśnia pojęcie: dysocjacja jonowa wyjaśnia pojęcie: zasada, zgodnie z teorią S. Arrheniusa w równaniu dysocjacji wskazuje anion wodorotlenkowy, który jest obecny w roztworach wszystkich wodorotlenków i decyduje o właściwościach zasadowych roztworu wyjaśnia, na czym polega dysocjacja jonowa kwasów definiuje kwasy zgodnie z teorią S. Arrheniusa zapisuje równanie procesu dysocjacji wodorotlenku za pomocą wzoru ogólnego przeprowadza bilans ładunków w równaniu procesu dysocjacji pisze równania reakcji dysocjacji jonowej zasad wyjaśnia pojęcie: zasada wyjaśnia rolę wody w procesie rozpuszczania wodorotlenków zapisuje równanie dysocjacji kwasów za pomocą wzoru ogólnego zapisuje równania dysocjacji za pomocą modeli przeprowadza bilans ładunku w równaniu dysocjacji nazywa reszty kwasowe pisze równania reakcji dysocjacji kwasów 6.5. wyjaśnia, na czym polega dysocjacja elektrolityczna zasad, zapisuje równania reakcji dysocjacji elektrolitycznej zasad, definiuje zasady (zgodnie z teorią Arrheniusa) 6.5. wyjaśnia, na czym polega dysocjacja elektrolityczna kwasów, zapisuje równania reakcji dysocjacji elektrolitycznej kwasów, definiuje kwasy (zgodnie z teorią Arrheniusa 6.6. wskazuje na zastosowanie wskaźników (fenoloftaleiny, wskaźnika uniwersalnego); rozróżnia doświadczalnie kwasy i zasady za pomocą wskaźników 14. Doświadczalny sposób sprawdzania obecności jonów w roztworze 15. Skala ph jako miara odczynu roztworu podział substancji na elektrolity i nieelektrolity badanie przewodnictwa elektrycznego wodnych roztworów teoria Svante Arrheniusa podział elektrolitów na mocne i słabe odczyn roztworu: kwasowy, zasadowy, obojętny skala ph jako miara odczynu roztworu wyjaśnia pojęcia: elektrolit, nieelektrolit. wymienia przykłady elektrolitów i nieelektrolitów zna wartość ładunku kationu wodoru i anionu wodorotlenkowego określa odczyn roztworu na podstawie barwy wskaźników wyjaśnia, jakie jony są odpowiedzialne za odczyn kwasowy i zasadowy roztworu określa odczyn roztworu na podstawie wartości skali ph wymienia rodzaje odczynu roztworu planuje doświadczenie, w którym sprawdzi, czy dana substancja jest elektrolitem wyjaśnia, dlaczego przez wodne roztwory elektrolitów prąd płynie wymienia założenia teorii dysocjacji jonowej S. Arrheniusa wyjaśnia, dla jakich wodorotlenków nie będzie zapisywał równania procesu dysocjacji zapisuje ładunek jonu za pomocą symbolu w indeksie górnym najpierw liczbę, a potem znak wyjaśnia, jakie znaczenie ma znajomość odczynu roztworu planuje doświadczenie, które pozwoli zbadać ph produktów występujących w życiu codziennym człowieka (żywność, środki czystości itp.) wymienia przyczyny odczynu kwasowego, zasadowego i obojętnego 6.5. wyjaśnia, na czym polega dysocjacja elektrolityczna kwasów, zapisuje równania reakcji dysocjacji elektrolitycznej kwasów, definiuje kwasy (zgodnie z teorią Arrheniusa) 6.7. wymienia rodzaje odczynu roztworu i przyczyny odczynu kwasowego, zasadowego i obojętnego 6.8. interpretuje wartość ph w ujęciu jakościowym (odczyn kwasowy, zasadowy, obojętny), wykonuje doświadczenie, które pozwoli zbadać ph produktów występujących w życiu codziennym człowieka (żywność, środki czystości itp.)