Przedmiotowe zasady oceniania z geografii

Transkrypt

1 I. Formy bieżącego sprawdzania postępów ucznia Przedmiotowe zasady oceniania z geografii Forma Zakres treści Częstotliwość Zasady zapowiadane przynajmniej z tygodniowym wyprzedzeniem adnotacja w dzienniku lekcyjnym sprawdziany pisemne jeden dział lub połowa minimum dwa w półroczu poprzedzone lekcją powtórzeniową, (trwające 30 min lub dłużej) obszernego działu na której nauczyciel informuje uczniów 1. Prace pisemne w klasie o narzędziach sprawdzających zagadnienia z ostatniego kartkówki (trwające do 20 minimum jedna zapowiedziane z tygodniowym tematu lekcji lub min) w półroczu wyprzedzeniem lub niezapowiedziane z dwóch, trzech ostatnich tematów materiał nauczania z bieżącej lekcji lub pisemne w innej formie przygotowanie materiału prace badawcze, np.: dotyczące nowego 2. Prace domowe tematu minimum ocenie może podlegać wybiórczo kilka prace badawcze, np.: dwie w półroczu prac lub całej grupy wykonywanie modeli w innej formie prace dodatkowe, np.: wykonywanie plakatów, planszy, pomocy dydaktycznych 3. Odpowiedzi ustne dana partia materiału minimum jedna w półroczu bez zapowiedzi 4. Praca na lekcji (indywidualna bieżący materiał ocenie podlegają: aktywność, minimum dwie oceny lub zespołowa) nauczania w półroczu zaangażowanie, umiejętność pracy samodzielnej oraz praca w grupie

2 II. Pozostałe ustalenia dotyczące sposobów bieżącego sprawdzania postępów ucznia 1. Sprawdziany pisemne i kartkówki Sprawdziany pisemne są obowiązkowe. Uczeń ma prawo do poprawienia oceny. Termin poprawy, zakres materiału oraz forma uzgadniane są z nauczycielem przedmiotu. Sposób oceniania sprawdzianów: % celujący 97 90% bardzo dobry 89 75% dobry 74 50% dostateczny 49 30% dopuszczający 29-0% niedostateczny 2. Odpowiedzi ustne i prace domowe Uczeń ma prawo być nieprzygotowany do odpowiedzi ustnej bez usprawiedliwienia lub nie wykonać w półroczu pracy domowej dwa razy w półroczu (dwa nieprzygotowania łącznie na brak pracy domowej i odpowiedzi ustnej). Uczeń musi uzupełnić zaległą pracę domową. 3. Praca na lekcji Uczeń może otrzymać za aktywność ocenę bardzo dobrą, jeśli otrzyma pięć plusów. Za trzy minusy uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną. III. Sprawdzenie i ocenianie sumujące postępy ucznia Uczeń otrzymuje za swoje osiągnięcia w danym roku szkolnym oceny: śródroczną i roczną. Wystawia je nauczyciel na podstawie wagi ocen cząstkowych ze wszystkich form aktywności ucznia.

3 Wymagania edukacyjne z geografii dla klasy 5 oparte o Program nauczania geografii w szkole podstawowej Planeta Nowa Wymagania na poszczególne oceny konieczne podstawowe rozszerzające dopełniające wykraczające (ocena dopuszczająca) (ocena dostateczna) (ocena dobra) (ocena bardzo dobra) (ocena celująca) 1. Mapa Polski wyjaśnia znaczenie terminów: odczytuje za pomocą legendy znaki rozróżnia na mapie znaki dobiera odpowiednią mapę w celu posługuje się planem miasta w mapa, skala, legenda mapy kartograficzne na mapie punktowe, liniowe i uzyskania określonych informacji terenie wymienia elementy mapy stosuje legendę mapy do odczytania powierzchniowe geograficznych podaje przykłady wykorzystania wyjaśnia znaczenie terminów: informacji rysuje podziałkę liniową przekształca skalę liczbową na map o różnej treści wysokość bezwzględna, wysokość odczytuje skalę mapy wyjaśnia, dlaczego każda mapa ma mianowaną i podziałkę liniową analizuje treść map względna rozróżnia rodzaje skali skalę oblicza odległość w terenie za przedstawiających ukształtowanie odczytuje wysokość bezwzględną oblicza wysokość względną na oblicza odległość na mapie wzdłuż pomocą skali liczbowej powierzchni Polski obiektów na mapie poziomicowej podstawie wysokości bezwzględnej linii prostej za pomocą skali oblicza odległość w terenie za czyta treść mapy lub planu podaje nazwy barw stosowanych odczytanej z mapy liczbowej pomocą podziałki liniowej najbliższego otoczenia szkoły, na mapach hipsometrycznych odczytuje informacje z mapy wyjaśnia, jak powstaje mapa oblicza długość trasy złożonej z odnosząc je do obserwowanych w wymienia różne rodzaje map poziomicowej i mapy poziomicowa odcinków za pomocą skali liczbowej terenie elementów środowiska odczytuje informacje z planu hipsometrycznej wyjaśnia różnicę między obszarem rozpoznaje przedstawione na geograficznego miasta wyszukuje w atlasie przykłady map: nizinnym, wyżynnym a obszarem mapach poziomicowych formy projektuje i opisuje trasę wycieczki ogólnogeograficznej, górskim terenu na podstawie mapy turystycznej krajobrazowej, turystycznej i planu wyjaśnia różnicę między mapą rozpoznaje formy ukształtowania lub planu miasta miasta ogólnogeograficzną a mapą powierzchni na mapie krajobrazową hipsometrycznej przedstawia sposoby orientowania omawia zastosowanie map mapy w terenie cyfrowych podaje różnice między mapą turystyczną a planem miasta 2. Krajobrazy Polski

4 wyjaśnia znaczenie terminu krajobraz wymienia składniki krajobrazu wymienia elementy krajobrazu najbliższej okolicy wymienia pasy rzeźby terenu Polski wskazuje na mapie Wybrzeże Słowińskie wymienia elementy krajobrazu nadmorskiego wymienia główne miasta leżące na Wybrzeżu Słowińskim wymienia po jednym przykładzie rośliny i zwierzęcia charakterystycznych dla Wybrzeża Słowińskiego wskazuje na mapie Pojezierze Mazurskie odczytuje z mapy nazwy największych jezior na Pojezierzu Mazurskim wskazuje na mapie pas Nizin Środkowopolskich oraz Nizinę Mazowiecką wskazuje na mapie największe rzeki przecinające Nizinę Mazowiecką wskazuje na mapie największe miasta Niziny Mazowieckiej podaje nazwę parku narodowego leżącego w pobliżu Warszawy określa położenie Warszawy na mapie Polski podaje różnicę między krajobrazem naturalnym a krajobrazem kulturowym określa położenie najbliższej okolicy na mapie Polski przedstawia główne cechy krajobrazu nadmorskiego na podstawie ilustracji omawia cechy krajobrazu Pojezierza Mazurskiego wymienia atrakcje turystyczne Pojezierza Mazurskiego przedstawia cechy krajobrazu Niziny Mazowieckiej wymienia atrakcje turystyczne Niziny Mazowieckiej opisuje cechy krajobrazu wielkomiejskiego wymienia główne cechy krajobrazu miejskoprzemysłowego Wyżyny Śląskiej przedstawia cechy krajobrazu rolniczego Wyżyny Lubelskiej omawia cechy krajobrazu Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej na podstawie ilustracji wymienia dwa przykłady roślin charakterystycznych dla Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej wskazuje na mapie najwyższe szczyty Tatr charakteryzuje pasy rzeźby terenu w Polsce opisuje krajobraz najbliższej okolicy w odniesieniu do pasów rzeźby terenu opisuje wpływ wody i wiatru na nadmorski krajobraz przedstawia sposoby gospodarowania w krajobrazie nadmorskim opisuje zajęcia mieszkańców regionu nadmorskiego przedstawia wpływ lądolodu na krajobraz pojezierzy omawia cechy krajobrazu przekształconego przez człowieka na Nizinie Mazowieckiej przedstawia najważniejsze obiekty dziedzictwa kulturowego w stolicy omawia znaczenie węgla kamiennego na Wyżynie Śląskiej charakteryzuje życie i zwyczaje mieszkańców Wyżyny Śląskiej omawia na podstawie ilustracji powstawanie wąwozów lessowych charakteryzuje czynniki wpływające na krajobraz rolniczy Wyżyny Lubelskiej charakteryzuje na podstawie ilustracji rzeźbę krasową i formy krasowe Wyżyny Krakowsko- Częstochowskiej dokonuje oceny krajobrazu najbliższego otoczenia szkoły pod względem jego piękna oraz ładu i estetyki zagospodarowania porównuje na podstawie mapy Polski i ilustracji rzeźbę terenu w poszczególnych pasach wyjaśnia na podstawie ilustracji, jak powstaje jezioro przybrzeżne wymienia obiekty dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego Wybrzeża Słowińskiego oraz wskazuje je na mapie wyjaśnia znaczenie turystyki na Wybrzeżu Słowińskim charakteryzuje najważniejsze obiekty dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego na Nizinie Mazowieckiej opisuje zabudowę i sieć komunikacyjną Warszawy omawia atrakcje turystyczne na Szlaku Zabytków Techniki opisuje za pomocą przykładów rolnictwo na Wyżynie Lubelskiej opisuje najważniejsze obiekty dziedzictwa kulturowego Wyżyny Lubelskiej charakteryzuje na podstawie mapy atrakcje turystyczne Szlaku Orlich Gniazd proponuje zmiany w zagospodarowaniu terenu najbliższej okolicy prezentuje projekt planu zagospodarowania terenu wokół szkoły przygotowuje prezentację multimedialną na temat Wybrzeża Słowińskiego z uwzględnieniem elementów krajobrazu naturalnego i kulturowego przedstawia zróżnicowanie krajobrazu krain geograficznych w pasie pojezierzy na podstawie mapy analizuje na podstawie dodatkowych źródeł informacji oraz map tematycznych warunki rozwoju rolnictwa na Nizinie Mazowieckiej planuje na podstawie planu miasta wycieczkę po Warszawie przedstawia pozytywne i negatywne zmiany w krajobrazie Wyżyny Śląskiej wynikające z działalności człowieka analizuje na podstawie dodatkowych źródeł informacji oraz map tematycznych warunki sprzyjające rozwojowi rolnictwa na Wyżynie Lubelskiej

5 wymienia najważniejsze obiekty wymienia cechy krajobrazu opisuje na podstawie ilustracji przedstawia argumenty przedstawia historię zamków turystyczne Warszawy wysokogórskiego piętra roślinności w Tatrach potwierdzające różnicę w znajdujących się na Szlaku Orlich wskazuje na mapie pas Wyżyn omawia cechy pogody w górach opisuje zajęcia i zwyczaje krajobrazie Tatr Wysokich i Tatr Gniazd Polskich i Wyżynę Śląską wymienia atrakcje turystyczne Tatr mieszkańców Podhala Zachodnich wyjaśnia negatywny wpływ wskazuje na mapie największe opisuje dziedzictwo przyrodnicze turystyki na środowisko Tatr miasta na Wyżynie Śląskiej Tatr wskazuje na mapie Polski Wyżynę Lubelską wymienia gleby i główne uprawy Wyżyny Lubelskiej określa na podstawie mapy Polski położenie Wyżyny Krakowsko- Częstochowskiej podaje nazwę parku narodowego leżącego na Wyżynie Krakowsko- Częstochowskiej podaje nazwy zwierząt żyjących w jaskiniach na Wyżynie Krakowsko- Częstochowskiej określa na podstawie mapy położenie Tatr wskazuje na mapie Tatry Wysokie i Tatry Zachodnie 3. Lądy i oceany wskazuje na globusie i mapie świata wyjaśnia, co to są siatka podaje przyczyny odkryć określa na globusie i mapie oblicza różnicę wysokości między bieguny, równik, południk zerowy i geograficzna i siatka kartograficzna geograficznych położenie punktów, kontynentów i najwyższym szczytem na Ziemi a 180 o, półkule, zwrotniki i koła wskazuje główne kierunki wskazuje na mapie wielkie formy oceanów na kuli ziemskiej największą głębią w oceanach podbiegunowe geograficzne na globusie ukształtowania powierzchni Ziemi i opisuje podróże odkrywcze w przedstawia znaczenie odkryć wymienia nazwy kontynentów i porównuje powierzchnię akweny morskie na trasie wyprawy okresie od XVII w. do XX w. geograficznych oceanów oraz wskazuje ich kontynentów i oceanów na geograficznej Marca Polo położenie na globusie i mapie podstawie diagramów

6 wymienia największych podróżników biorących udział w odkryciach geograficznych 4. Krajobrazy świata wskazuje akweny morskie na trasach pierwszych wypraw geograficznych opisuje na podstawie mapy szlaki wypraw Ferdynanda Magellana i Krzysztofa Kolumba wyjaśnia znaczenie terminu pogoda wyjaśnia różnicę między pogodą a wskazuje na mapie klimatycznej oblicza średnią roczną temperaturę przedstawia zróżnicowanie wymienia składniki pogody klimatem obszary o najwyższej oraz powietrza temperatury powietrza i opadów wyjaśnia znaczenie terminu klimat odczytuje z klimatogramu najniższej średniej rocznej oblicza różnicę między średnią atmosferycznych na Ziemi na wymienia na podstawie mapy temperaturę powietrza i wielkość temperaturze powietrza temperatura powietrza w podstawie map tematycznych tematycznej strefy klimatyczne opadów atmosferycznych w danym wskazuje na mapie klimatycznej najcieplejszym miesiącu i omawia wpływ człowieka na Ziemi miesiącu obszary o największej najzimniejszym miesiącu roku krajobrazy Ziemi wymienia na podstawie ilustracji wymienia typy klimatów w strefie i najmniejszej rocznej sumie oblicza roczną sumę opadów porównuje wilgotne lasy równikowe strefy krajobrazowe Ziemi umiarkowanej opadów prezentuje przykłady budownictwa, z lasami liściastymi i mieszanymi wskazuje na mapie strefy omawia na podstawie mapy stref porównuje temperaturę sposoby gospodarowania i zajęcia strefy umiarkowanej pod względem wilgotnych lasów równikowych oraz klimatycznych i klimatogramów powietrza i opady atmosferyczne mieszkańców stref wilgotnych lasów klimatu, roślinności i świata zwierząt lasów liściastych i mieszanych strefy klimat strefy wilgotnych lasów w klimacie morskim i równikowych oraz lasów liściastych i analizuje strefy sawann i stepów umiarkowanej równikowych oraz klimat strefy kontynentalnym mieszanych pod względem położenia, podaje nazwy warstw wilgotnego lasów liściastych i mieszanych wymienia kryteria wydzielania porównuje cechy krajobrazu warunków klimatycznych i głównych lasu równikowego i wskazuje te omawia na podstawie ilustracji stref krajobrazowych sawann i stepów cech krajobrazu warstwy na ilustracji warstwową budowę lasów strefy przedstawia na podstawie omawia przykłady budownictwa i przedstawia podobieństwa i różnice rozpoznaje rośliny i zwierzęta umiarkowanej ilustracji układ stref sposoby gospodarowania w strefach między krajobrazami pustyń typowe dla lasów równikowych oraz wyjaśnia znaczenie terminów: krajobrazowych na półkuli pustyń gorących i pustyń lodowych gorących i pustyń lodowych lasów liściastych i mieszanych preria, pampa północnej prezentuje przykłady budownictwa i opisuje na podstawie dodatkowych wyjaśnia znaczenie terminów: omawia charakterystyczne cechy charakteryzuje warstwy sposoby gospodarowania w strefie źródeł informacji zróżnicowanie sawanna, step klimatu stref sawann i stepów wilgotnego lasu równikowego śródziemnomorskiej przyrodnicze i kulturowe strefy wskazuje na mapie strefy sawann i opisuje na podstawie ilustracji świat charakteryzuje na podstawie porównuje budownictwo i życie śródziemnomorskiej stepów roślin i zwierząt pustyń gorących i ilustracji krajobrazy sawann i mieszkańców stref tajgi i tundry porównuje rozmieszczenie stref wymienia gatunki roślin i zwierząt pustyń lodowych stepów analizuje zmienność warunków krajobrazowych na Ziemi i pięter charakterystyczne dla sawann i wymienia cechy charakterystyczne omawia klimat stref pustyń klimatycznych w Himalajach i jej roślinności w górach stepów klimatu śródziemnomorskiego gorących i pustyń lodowych wpływ na życie ludności wyjaśnia znaczenie terminu wymienia obiekty turystyczne w omawia rzeźbę terenu pustyń pustynia basenie Morza Śródziemnego gorących

7 wskazuje na mapie obszary wymienia charakterystyczne cechy omawia cechy krajobrazu występowania pustyń gorących i klimatu stref tajgi i tundry śródziemnomorskiego pustyń lodowych wskazuje na mapie położenie charakteryzuje cechy krajobrazu rozpoznaje rośliny i zwierzęta najwyższych łańcuchów górskich tajgi i tundry charakterystyczne dla pustyń innych niż Himalaje charakteryzuje na podstawie gorących i pustyń lodowych charakteryzuje krajobraz ilustracji piętra roślinne w wskazuje na mapie położenie strefy wysokogórski w Himalajach Himalajach krajobrazów śródziemnomorskich wymienia na podstawie mapy państwa leżące nad Morzem Śródziemnym rozpoznaje rośliny i zwierzęta charakterystyczne dla strefy śródziemnomorskiej wymienia gatunki upraw charakterystycznych dla strefy śródziemnomorskiej wyjaśnia znaczenie terminów: tajga, tundra, wieloletnia zmarzlina wskazuje na mapie położenie stref tajgi i tundry rozpoznaje gatunki roślin i zwierząt charakterystyczne dla tajgi i tundry wskazuje na mapie Himalaje wymienia charakterystyczne dla Himalajów gatunki roślin i zwierząt opisuje świat roślin i zwierząt w Himalajach

8 Wymagania edukacyjne z geografii dla klasy 7 oparte o Program nauczania geografii w szkole podstawowej Planeta Nowa Wymagania na poszczególne oceny 1 konieczne podstawowe rozszerzające dopełniające wykraczające (ocena dopuszczająca) (ocena dostateczna) (ocena dobra) (ocena bardzo dobra) (ocena celująca) 1. Podstawy geografii. Rozdział dodatkowy 2 wyjaśnia znaczenie terminu geografia przedstawia różnicę między geografią wyjaśnia, czym się zajmują podaje przykłady praktycznego określa przedmiot badań przedstawia podział nauk fizyczną a geografią społeczno- poszczególne nauki geograficzne zastosowania geografii poszczególnych nauk geograficznych geograficznych ekonomiczną przedstawia poglądy na kształt Ziemi wyjaśnia różnicę między elipsoidą a ocenia znaczenie umiejętności podaje wymiary Ziemi wymienia źródła informacji wymienia dowody na kulistość Ziemi geoidą określania współrzędnych wyjaśnia znaczenie terminów: siatka geograficznej wymienia cechy południków wyjaśnia znaczenie układu geograficznych w życiu człowieka geograficzna, południk, równoleżnik, podaje cechy kształtu Ziemi i równoleżników współrzędnych geograficznych oblicza skalę mapy na podstawie zwrotnik, długość geograficzna, odczytuje wartości szerokości odczytuje długość i szerokość oblicza na podstawie współrzędnych odległości rzeczywistej między szerokość geograficzna geograficznej zwrotników, kół geograficzną na globusie i na mapie geograficznych rozciągłość obiektami przedstawionymi na mapie wskazuje na globusie i na mapie podbiegunowych oraz biegunów odszukuje obiekty na mapie na równoleżnikową i rozciągłość wskazuje możliwość praktycznego południk: 0 i 180 oraz półkulę podaje cechy siatki geograficznej podstawie podanych współrzędnych południkową wykorzystania map w różnych skalach wschodnią i półkulę zachodnią określa położenie geograficzne geograficznych analizuje treści map wykonanych w interpretuje treści różnego rodzaju wskazuje na globusie i na mapie równik punktów i obszarów na mapie przedstawia skalę w postaci różnych skalach map i przedstawia ich zastosowanie oraz półkule: północną i południową wyjaśnia różnicę między siatką mianowanej i podziałki liniowej posługuje się skalą mapy do obliczania wyjaśnia znaczenie terminów: mapa, kartograficzną a siatką geograficzną wymienia metody prezentacji zjawisk odległości w terenie i na mapie skala, siatka kartograficzna, legenda szereguje skale od największej do na mapach omawia metody prezentacji zjawisk na mapy najmniejszej omawia sposoby przedstawiania rzeźby mapach wymienia elementy mapy podaje różnicę między wysokością terenu na mapie charakteryzuje rzeźbę terenu na wymienia rodzaje skal względną i wysokością bezwzględną oblicza wysokości względne podstawie rysunku poziomicowego i wyjaśnia znaczenie terminów: określa na podstawie rysunku omawia podział map ze względu mapy ogólnogeograficznej wysokość względna, wysokość poziomicowego cechy ukształtowania na treść, skalę i przeznaczenie odszukuje w atlasie mapy i określa ich bezwzględna, poziomica powierzchni terenu przynależność do poszczególnych odczytuje z mapy wysokość charakteryzuje mapy ze względu na ich rodzajów bezwzględną przeznaczenie podaje na podstawie atlasu nazwy map ogólnogeograficznych i tematycznych 2. Środowisko przyrodnicze Polski podaje cechy położenia Polski w Europie omawia cechy położenia Europy i Polski rozróżnia konsekwencje położenia na podstawie mapy ogólnogeograficznej na podstawie mapy ogólnogeograficznej matematycznego, 1 Szarym kolorem oznaczono dodatkowe wymagania edukacyjnych. 2 Rozdział dodatkowy Podstawy geografii w okresie przejściowym ułatwi uczniom po kursie przyrody zrozumienie treści dotyczących współrzędnych geograficznych oraz przećwiczenie najważniejszych umiejętności wykorzystywanych podczas pracy z mapą.

9 podaje całkowitą i administracyjną powierzchnię Polski wskazuje na mapie geometryczny środek Polski wymienia kraje sąsiadujące z Polską i wskazuje je na mapie podaje długość granic z sąsiadującymi państwami wyjaśnia znaczenie terminu geologia wymienia najważniejsze wydarzenia geologiczne na obszarze Polski wyjaśnia znaczenie terminów plejstocen i holocen wyjaśnia znaczenie terminów krajobraz polodowcowy i rzeźba glacjalna wymienia formy terenu utworzone na obszarze Polski przez lądolód skandynawski wymienia pasy rzeźby terenu Polski i wskazuje je na mapie wymienia główne rodzaje skał wyjaśnia znaczenie terminów: pogoda, klimat, ciśnienie atmosferyczne, niż baryczny, wyż baryczny wymienia cechy klimatu morskiego i klimatu kontynentalnego wymienia elementy klimatu wyjaśnia znaczenie terminu średnia dobowa wartość temperatury powietrza wymienia czynniki, które warunkują zróżnicowanie temperatury powietrza i wielkość opadów w Polsce wymienia rodzaje wiatrów wyjaśnia znaczenie terminu przepływ wyjaśnia znaczenie terminów system rzeczny, dorzecze, zlewisko wskazuje na mapie główne rzeki Europy i Polski określa na podstawie mapy ogólnogeograficznej położenie Morza Bałtyckiego opisuje granicę między Europą a Azją na podstawie mapy ogólnogeograficznej Europy odczytuje szerokość i długość geograficzną wybranych punktów na mapie Polski i Europy wskazuje na mapie przebieg granic Polski omawia na podstawie mapy płytową budowę litosfery omawia proces powstawania gór wymienia na podstawie mapy geologicznej ruchy górotwórcze w Europie i w Polsce wymienia i wskazuje na mapie ogólnogeograficznej góry fałdowe, zrębowe oraz wulkaniczne w Europie i w Polsce omawia zlodowacenia na obszarze Polski opisuje nizinne i górskie formy polodowcowe porównuje krzywą hipsograficzną Polski i Europy dokonuje podziału surowców mineralnych wymienia strefy klimatyczne świata na podstawie mapy tematycznej podaje cechy przejściowości klimatu Polski podaje zróżnicowanie długości okresu wegetacyjnego w Polsce na podstawie mapy tematycznej opisuje wody Europy na podstawie mapy ogólnogeograficznej rozpoznaje typy ujść rzecznych charakteryzuje temperaturę wód oraz zasolenie Bałtyku na tle innych mórz świata opisuje świat roślin i zwierząt Bałtyku oblicza rozciągłość południkową i rozciągłość równoleżnikową Europy i Polski charakteryzuje na podstawie map geologicznych obszar Polski na tle struktur geologicznych Europy opisuje cechy różnych typów genetycznych gór przedstawia współczesne obszary występowania lodowców na Ziemi i wskazuje je na mapie ogólnogeograficznej świata charakteryzuje działalność rzeźbotwórczą lądolodu i lodowców górskich na obszarze Polski omawia na podstawie mapy ogólnogeograficznej cechy ukształtowania powierzchni Europy i Polski opisuje rozmieszczenie surowców mineralnych w Polsce na podstawie mapy tematycznej omawia warunki klimatyczne w Europie charakteryzuje czynniki kształtujące klimat w Polsce odczytuje wartości temperatury powietrza i wielkości opadów atmosferycznych z klimatogramów wyjaśnia, na czym polega asymetria dorzeczy Wisły i Odry opisuje na podstawie mapy cechy oraz walory Wisły i Odry charakteryzuje i rozpoznaje typy wybrzeży Bałtyku wyróżnia najważniejsze cechy wybranych typów gleb na podstawie profili glebowych omawia funkcje lasów omawia na podstawie mapy Polski przestrzenne zróżnicowanie lesistości w Polsce fizycznogeograficznego oraz geopolitycznego Polski opisuje jednostki geologiczne Polski i podaje ich charakterystyczne cechy określa na podstawie mapy geologicznej obszary poszczególnych fałdowań na terenie Europy i Polski opisuje mechanizm powstawania lodowców wykazuje pasowość rzeźby terenu Polski przedstawia czynniki kształtujące rzeźbę powierzchni Polski rozpoznaje główne skały występujące na terenie Polski podaje przykłady gospodarczego wykorzystania surowców mineralnych w Polsce opisuje pogodę kształtowaną przez główne masy powietrza napływające nad teren Polski opisuje na podstawie map tematycznych rozkład temperatury powietrza oraz opadów atmosferycznych w Polsce omawia niszczącą i budującą działalność Bałtyku omawia procesy i czynniki glebotwórcze opisuje typy zbiorowisk leśnych w Polsce opisuje unikalne na skalę światową obiekty przyrodnicze objęte ochroną na terenie Polski ocenia najważniejsze działania w zakresie ochrony środowiska wykazuje konsekwencje rozciągłości południkowej i rozciągłości równoleżnikowej Polski i Europy wykazuje zależność między występowaniem ruchów górotwórczych w Europie a współczesnym ukształtowaniem powierzchni Polski wykazuje zależność między występowaniem zlodowaceń w Europie a współczesnym ukształtowaniem powierzchni Polski opisuje wpływ wydobycia surowców mineralnych na środowisko przyrodnicze wykazuje wpływ zmienności pogody w Polsce na rolnictwo, transport i turystykę ocenia znaczenie gospodarcze rzek Polski analizuje główne źródła zanieczyszczeń Morza Bałtyckiego ocenia przydatność przyrodniczą i gospodarczą lasów w Polsce podaje argumenty przemawiające za koniecznością zachowania walorów dziedzictwa przyrodniczego planuje wycieczkę do parku narodowego lub rezerwatu przyrody

10 podaje główne cechy fizyczne Bałtyku opisuje charakterystyczne typy gleb w ocenia rolę parków narodowych i wyjaśnia znaczenie terminów: gleba, Polsce innych form ochrony przyrody w czynniki glebotwórcze, proces przedstawia na podstawie mapy zachowaniu naturalnych walorów glebotwórczy, profil glebowy, poziomy tematycznej rozmieszczenie gleb na środowiska przyrodniczego glebowe obszarze Polski wymienia typy gleb w Polsce omawia na podstawie danych wyjaśnia znaczenie terminu lesistość statystycznych wskaźnik lesistości Polski wymienia różne rodzaje lasów w Polsce omawia strukturę gatunkową lasów w wymienia formy ochrony przyrody w Polsce Polsce podaje przykłady rezerwatów przyrody, wskazuje na mapie Polski parki parków krajobrazowych i pomników narodowe przyrody na obszarze wybranego regionu charakteryzuje wybrane parki narodowe w Polsce 3. Ludność i urbanizacja w Polsce wskazuje na mapie politycznej Europy szereguje województwa pod względem omawia zmiany na mapie politycznej omawia zmiany, które zaszły w podziale analizuje na podstawie dostępnych największe i najmniejsze państwa powierzchni od największego do Europy w drugiej połowie XX w. administracyjnym Polski po 1 stycznia źródeł ekonomiczne skutki Europy najmniejszego oblicza współczynnik przyrostu 1999 r. utrzymywania się niskich lub ujemnych wskazuje na mapie administracyjnej prezentuje na podstawie danych naturalnego omawia na podstawie danych wartości współczynnika przyrostu Polski poszczególne województwa i ich statystycznych zmiany liczby ludności podaje przyczyny zróżnicowania statystycznych uwarunkowania naturalnego w krajach Europy i Polski stolice Polski po II wojnie światowej przyrostu naturalnego w Europie i w przyrostu naturalnego w Polsce na tle analizuje konsekwencje starzenia się wyjaśnia znaczenie terminów: omawia na podstawie wykresu przyrost Polsce Europy społeczeństwa europejskiego demografia, przyrost naturalny, naturalny w Polsce w latach omawia czynniki wpływające na liczbę omawia strukturę płci i wieku ludności analizuje skutki nierównomiernego współczynnik przyrostu naturalnego, omawia przestrzenne zróżnicowanie urodzeń w Polsce Polski na tle struktur wybranych państw rozmieszczenia ludności w Europie i w współczynnik urodzeń, współczynnik współczynnika przyrostu naturalnego w porównuje udział poszczególnych grup europejskich na podstawie piramidy płci Polsce zgonów Polsce wiekowych ludności w Polski na i wieku ocenia skutki migracji zagranicznych w wymienia na podstawie danych omawia na podstawie danych podstawie danych statystycznych omawia czynniki przyrodnicze i Polsce i w Europie statystycznych państwa o różnym statystycznych średnią długość trwania oblicza wskaźnik gęstości zaludnienia pozaprzyrodnicze wpływające na omawia na podstawie dostępnych współczynniku przyrostu naturalnego w życia Polaków na tle europejskich Polski rozmieszczenie ludności w wybranych źródeł problemy mniejszości Europie społeczeństw opisuje na podstawie mapy cechy państwach Europy i Polski narodowych w Europie i w Polsce wyjaśnia znaczenie terminów: piramida wyjaśnia przyczyny zróżnicowania rozmieszczenia ludności w Polsce oblicza przyrost rzeczywisty i analizuje na podstawie dostępnych płci i wieku, średnia długość trwania gęstości zaludnienia w Europie i w opisuje skutki migracji zagranicznych w współczynnik przyrostu rzeczywistego źródeł skutki bezrobocia w Polsce życia Polsce Polsce Polsce omawia na podstawie dostępnych odczytuje dane dotyczące struktury płci omawia na podstawie mapy porównuje przyrost rzeczywisty ludności charakteryzuje skutki migracji źródeł zmiany zachodzące w procesie i wieku oraz średniej długości trwania tematycznej przestrzenne w Polsce i w wybranych państwach wewnętrznych w Polsce urbanizacji w Polsce po II wojnie życia w Polsce na podstawie danych zróżnicowanie gęstości zaludnienia w Europy omawia przyczyny rozmieszczenia światowej statystycznych Polsce omawia przyczyny migracji mniejszości narodowych w Polsce wewnętrznych w Polsce

11 wyjaśnia znaczenie terminu wskaźnik gęstości zaludnienia wymienia czynniki wpływające na rozmieszczenie ludności w Polsce wyjaśnia znaczenie terminów: migracja, emigracja, imigracja, saldo migracji, przyrost rzeczywisty, współczynnik przyrostu rzeczywistego wyjaśnia różnicę między emigracją a imigracją odczytuje dane dotyczące wielkości i kierunków emigracji z Polski wymienia główne skupiska Polonii wyjaśnia znaczenie terminu migracje wewnętrzne wymienia przyczyny migracji wewnętrznych wymienia mniejszości narodowe w Polsce wskazuje na mapie Polski regiony zamieszkałe przez mniejszości narodowe wyjaśnia znaczenie terminów: struktura zatrudnienia, struktura wykształcenia, bezrobocie, stopa bezrobocia, ludność aktywna zawodowo odczytuje z danych statystycznych wielkość zatrudnienia w poszczególnych sektorach gospodarki odczytuje z mapy zróżnicowanie przestrzenne bezrobocia w Polsce i w Europie wyjaśnia znaczenie terminów: urbanizacja, wskaźnik urbanizacji odczytuje z danych statystycznych wskaźnik urbanizacji w Polsce i w wybranych krajach Europy wyjaśnia znaczenie terminu miasto wymienia największe miasta i wskazuje je na mapie Polski wymienia funkcje miast wymienia główne przyczyny migracji zagranicznych w Polsce określa kierunki napływu imigrantów do Polski podaje najważniejsze cechy migracji wewnętrznych w Polsce charakteryzuje mniejszości narodowe, mniejszości etniczne i społeczności etniczne w Polsce podaje przyczyny bezrobocia w Polsce porównuje wielkość bezrobocia w Polsce i innych krajach europejskich na podstawie danych statystycznych wymienia typy zespołów miejskich w Polsce i podaje ich przykłady podaje różnicę między aglomeracją monocentryczną a policentryczną podaje przyczyny rozwoju największych miast w Polsce podaje przykłady miast o różnych funkcjach w Polsce porównuje strukturę narodowościową ludności Polski z analogicznymi strukturami ludności w wybranych państwach europejskich określa na podstawie danych statystycznych różnicę w strukturze zatrudnienia ludności w poszczególnych województwach porównuje stopę bezrobocia w wybranych krajach europejskich analizuje wskaźnik urbanizacji w Polsce i wybranych krajach Europy analizuje rozmieszczenie oraz wielkość miast w Polsce charakteryzuje funkcje wybranych miast w Polsce omawia przyczyny rozwoju miast w Polsce przedstawia strukturę wyznaniową Polaków na tle innych państw Europy omawia strukturę zatrudnienia wg działów gospodarki w poszczególnych województwach omawia pozytywne i negatywne skutki urbanizacji charakteryzuje przemiany współczesnych miast omawia problemy mieszkańców dużych miast analizuje wielkość miast w Polsce i ich rozmieszczenie wg grup wielkościowych omawia przemiany współczesnych miast

12 4. Rolnictwo i przemysł Polski wymienia funkcje rolnictwa opisuje warunki przyrodnicze i przedstawia rolnictwo jako sektor omawia poziom mechanizacji i przedstawia korzyści dla polskiego wymienia warunki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa w gospodarki oraz jego rolę w rozwoju chemizacji rolnictwa w Polsce rolnictwa wynikające z członkostwa pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa w Polsce społeczno- -gospodarczym kraju charakteryzuje czynniki wpływające na naszego kraju w Unii Europejskiej Polsce prezentuje na podstawie danych omawia regiony rolnicze o rozmieszczenie upraw w Polsce dokonuje na podstawie danych wymienia na podstawie map statystycznych strukturę wielkościową najkorzystniejszych warunkach do porównuje produkcję roślinną w Polsce statystycznych analizy zmian pogłowia tematycznych regiony rolnicze w Polsce gospodarstw rolnych w Polsce produkcji rolnej w Polsce na tle produkcji w innych krajach Europy wybranych zwierząt gospodarskich w wyjaśnia znaczenie terminów: plon, przedstawia znaczenie gospodarcze przedstawia strukturę użytkowania porównuje produkcję zwierzęcą w Polsce po 2000 r. i wyjaśnia ich zbiór głównych upraw w Polsce ziemi w Polsce na tle innych krajów Polsce na tle produkcji w innych krajach przyczyny wymienia główne uprawy w Polsce prezentuje na podstawie danych Europy Europy przedstawia perspektywy rozwoju wskazuje na mapie główne obszary statystycznych strukturę upraw prezentuje na podstawie danych omawia rozwój przemysłu w Polsce po II gospodarki morskiej w Polsce upraw w Polsce wskazuje rejony warzywnictwa i statystycznych strukturę hodowli w wojnie światowej wyjaśnia znaczenie terminów: hodowla, sadownictwa w Polsce Polsce analizuje przyczyny i skutki pogłowie przedstawia znaczenie gospodarcze przedstawia przemysł jako sektor restrukturyzacji polskiego przemysłu wymienia główne zwierzęta produkcji zwierzęcej w Polsce gospodarki i jego rolę w rozwoju omawia na podstawie dostępnych gospodarskie w Polsce wymienia czynniki lokalizacji hodowli społeczno-gospodarczym kraju źródeł zmiany zachodzące współcześnie wskazuje na mapie obszary hodowli bydła, trzody chlewnej i drobiu w Polsce omawia przyczyny nierównomiernego w polskiej energetyce zwierząt gospodarskich omawia cechy polskiego przemysłu rozmieszczenia przemysłu w Polsce określa na podstawie dostępnych źródeł dokonuje podziału przemysłu na sekcje i wymienia przyczyny zmian w strukturze prezentuje na podstawie danych uwarunkowania rozwoju gospodarki działy przemysłu Polski statystycznych strukturę produkcji morskiej w Polsce wymienia funkcje przemysłu lokalizuje na mapie Polski elektrownie energii elektrycznej w Polsce na tle omawia problemy przemysłu wymienia źródła energii cieplne, wodne i niekonwencjonalne wybranych krajów Europy stoczniowego w Polsce wymienia typy elektrowni opisuje wielkość produkcji energii opisuje na podstawie danych wskazuje na mapie największe elektrycznej ze źródeł odnawialnych statystycznych strukturę przeładunków elektrownie w Polsce opisuje na podstawie danych w polskich portach morskich wymienia największe porty morskie w statystycznych wielkość przeładunków opisuje strukturę połowów ryb w Polsce Polsce i wskazuje je na mapie w portach morskich Polski 5. Usługi w Polsce Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: podaje przykłady różnych rodzajów omawia zróżnicowanie usług w Polsce przedstawia usługi jako sektor wyjaśnia przyczyny zróżnicowania sieci ocenia na podstawie dostępnych źródeł usług w Polsce omawia rodzaje transportu lądowego w gospodarki oraz ich rolę w rozwoju transportowej w Polsce poziom rozwoju turystyki zagranicznej w wyjaśnia znaczenie terminu Polsce społeczno-gospodarczym kraju określa znaczenie transportu w rozwoju Polsce na tle innych krajów Europy komunikacja omawia na podstawie map charakteryzuje udział poszczególnych gospodarczym Polski omawia na podstawie dostępnych wyróżnia rodzaje transportu w Polsce tematycznych gęstość dróg kołowych i rodzajów transportu w przewozach prezentuje na podstawie dostępnych źródeł zmiany, które zaszły w wskazuje na mapie Polski porty autostrad w Polsce pasażerów i ładunków źródeł problemy polskiego transportu geograficznych kierunkach wymiany handlowe, śródlądowe oraz lotnicze omawia na podstawie mapy omawia ruch pasażerski w portach wodnego i lotniczego międzynarodowej Polski wyróżnia rodzaje łączności tematycznej gęstość sieci kolejowej w lotniczych Polski określa znaczenie łączności w rozwoju podaje przykłady sukcesów polskich Polsce gospodarczym Polski firm na arenie międzynarodowej

13 wyjaśnia znaczenie terminów: turystyka, omawia na podstawie danych podaje przyczyny nierównomiernego analizuje na podstawie dostępnych walory turystyczne, infrastruktura statystycznych morską flotę dostępu do środków łączności na źródeł wpływy z turystyki w Polsce i w turystyczna transportową w Polsce terenie Polski wybranych krajach Europy dokonuje podziału turystyki omawia czynniki rozwoju turystyki charakteryzuje obiekty znajdujące się na ocenia na podstawie dostępnych źródeł wymienia i wskazuje na mapie regiony wymienia i wskazuje na mapie polskie Liście światowego dziedzictwa UNESCO atrakcyjność turystyczną wybranego turystyczne Polski obiekty, znajdujące się na Liście charakteryzuje na przykładach walory regionu Polski wyjaśnia znaczenie terminów: eksport, światowego dziedzictwa UNESCO turystyczne Polski ocenia znaczenie handlu zagranicznego import, bilans handlu zagranicznego omawia strukturę towarową handlu przedstawia przyczyny niskiego salda dla polskiej gospodarki wymienia państwa będące głównymi międzynarodowego bilansu handlu zagranicznego w Polsce partnerami handlowymi Polski 6. Zanieczyszczenie środowiska przyrodniczego Polski wymienia źródła zanieczyszczeń omawia rodzaje zanieczyszczeń i ich charakteryzuje wpływ poszczególnych analizuje na podstawie mapy ustala na podstawie dostępnych źródeł, środowiska przyrodniczego źródła sektorów gospodarki na stan tematycznej stan zanieczyszczeń wód jakie regiony w Polsce cechują się podaje przyczyny kwaśnych opadów środowiska śródlądowych największym zanieczyszczeniem wymienia źródła zanieczyszczeń omawia skutki zanieczyszczeń środowiska przyrodniczego komunalnych środowiska naturalnego 7. Relacje między elementami środowiska geograficznego wyjaśnia znaczenie terminów: powódź, opisuje zjawisko powodzi wymienia czynniki sprzyjające analizuje konsekwencje stosowania określa na wybranych przykładach dolina rzeczna, koryto rzeczne, terasa wskazuje na mapie ogólnogeograficznej powodziom w Polsce różnych metod ochrony wpływ wylesiania dorzeczy, regulacji zalewowa, sztuczny zbiornik wodny Polski obszary zagrożone powodzią określa rolę przeciwpowodziową przeciwpowodziowej koryt rzecznych, stanu wałów wymienia przyczyny powodzi w Polsce wskazuje na mapie Polski sztucznych zbiorników omawia największe powodzie w Polsce i przeciwpowodziowych, zabudowy teras wymienia główne źródła energii w rozmieszczenie największych sztucznych wyjaśnia wpływ warunków ich skutki zalewowych i sztucznych zbiorników województwach pomorskim i łódzkim zbiorników wodnych pozaprzyrodniczych na wykorzystanie wymienia korzyści płynące z wodnych na wezbrania oraz wymienia przyczyny migracji do stref podaje przyczyny rozwoju energetyki OZE w województwach pomorskim i wykorzystania źródeł odnawialnych do występowanie i skutki powodzi w Polsce podmiejskich wiatrowej i słonecznej w łódzkim produkcji energii analizuje na wybranych przykładach wymienia przyczyny wyludniania się wsi województwach pomorskim i łódzkim omawia na podstawie map analizuje dane statystyczne dotyczące warunki przyrodnicze i oddalonych od dużych miast omawia przyczyny migracji do stref tematycznych zmiany liczby ludności w liczby farm wiatrowych w Łódzkiem i pozaprzyrodnicze sprzyjające produkcji wymienia podstawowe cechy podmiejskich strefach podmiejskich Krakowa i Pomorskiem energii ze źródeł odnawialnych i gospodarki centralnie sterowanej i wskazuje na mapie województw Warszawy omawia wpływ migracji do stref nieodnawialnych lub ograniczające tę gospodarki rynkowej podlaskiego i zachodniopomorskiego wskazuje na mapie województw podmiejskich na przekształcenie produkcję oraz określa ich wpływ na wyjaśnia znaczenie terminów: centra obszary o dużym wzroście liczby podlaskiego i zachodniopomorskiego struktury demograficznej okolic rozwój energetyki logistyczne, spedycja ludności gminy o dużym spadku liczby ludności Krakowa i Warszawy identyfikuje na wybranych przykładach wymienia główne atrakcje turystyczne omawia cechy gospodarki Polski przed analizuje współczynnik salda migracji na określa zmiany w użytkowaniu i związki między rozwojem dużych miast wybrzeża Bałtyku i Małopolski 1989 r. i po nim przykładzie województw zagospodarowaniu stref podmiejskich a zmianami w użytkowaniu i omawia na podstawie mapy sieć zachodniopomorskiego i podlaskiego na przykładzie Krakowa i Warszawy zagospodarowaniu terenu, stylu autostrad i dróg ekspresowych

14 8. Mój region i moja mała ojczyzna wymienia rodzaje usług, które rozwijają omawia strukturę zatrudnienia w wyjaśnia wpływ migracji na strukturę zabudowy oraz strukturze się dzięki wzrostowi ruchu konurbacji katowickiej i aglomeracji wieku ludności obszarów wiejskich demograficznej w strefach podmiejskich turystycznego łódzkiej przed 1989 r. opisuje zmiany, jakie zaszły w strukturze ukazuje na wybranych przykładach wymienia główne inwestycje produkcji po 1989 r. w konurbacji wpływ procesów migracyjnych na przemysłowe we Wrocławiu i w jego katowickiej i aglomeracji łódzkiej strukturę wieku i zmiany zaludnienia okolicach omawia rolę transportu morskiego w obszarów wiejskich wskazuje na mapie tematycznej rozwoju innych działów gospodarki wykazuje na podstawie dostępnych przykłady miejsc, w których przebieg analizuje dane statystyczne dotyczące źródeł wpływ przemian politycznych i autostrad i dróg ekspresowych sprzyja ruchu turystycznego nad Morzem gospodarczych w Polsce po 1998 r. na powstawaniu centrów logistycznych Bałtyckim i w Krakowie zmiany struktury zatrudnienia w wskazuje na mapie położenie głównych określa wpływ walorów przyrodniczych wybranych regionach kraju atrakcji wybrzeża Bałtyku i Małopolski wybrzeża Bałtyku oraz dziedzictwa identyfikuje związki między przebiegiem kulturowego Małopolski na rozwój autostrad a lokalizacją przedsiębiorstw turystyki na tych obszarach przemysłowych oraz centrów logistycznych i handlowych na wybranym obszarze kraju identyfikuje związki między transportem morskim a lokalizacją inwestycji przemysłowych i usługowych na przykładzie Trójmiasta wyjaśnia znaczenie terminu region charakteryzuje środowisko przyrodnicze wyjaśnia uwarunkowania zróżnicowania przedstawia w dowolnej formie (np. podaje przykłady osiągnięć Polaków w wskazuje położenie swojego regionu na regionu oraz określa jego główne cechy środowiska przyrodniczego w swoim prezentacji multimedialnej, plakatu, różnych dziedzinach życia społecznomapie ogólnogeograficznej Polski na podstawie map tematycznych regionie wystawy fotograficznej) przyrodnicze i gospodarczego na arenie wymienia i wskazuje na mapie rozpoznaje skały występujące w analizuje genezę rzeźby powierzchni kulturowe walory swojego regionu międzynarodowej ogólnogeograficznej sąsiednie regiony regionie miejsca zamieszkania swojego regionu analizuje formy współpracy między projektuje na podstawie wyszukanych wymienia najważniejsze walory wyróżnia najważniejsze cechy prezentuje główne cechy struktury własnym regionem a partnerskimi informacji trasę wycieczki krajoznawczej przyrodnicze regionu gospodarki regionu na podstawie demograficznej ludności regionu regionami zagranicznymi po własnym regionie wyjaśnia znaczenie terminu mała danych statystycznych i map prezentuje główne cechy gospodarki prezentuje na podstawie informacji wykazuje na podstawie obserwacji ojczyzna tematycznych regionu wyszukanych w różnych źródłach i w terenowych przeprowadzonych w wskazuje na mapie ogólnogeograficznej określa obszar utożsamiany z własną opisuje walory środowiska dowolnej formie (np. prezentacji wybranym miejscu własnego regionu Polski, topograficznej lub na planie małą ojczyzną jako symboliczną geograficznego małej ojczyzny multimedialnej, plakatu, wystawy zależności między elementami miasta obszar małej ojczyzny przestrzenią w wymiarze lokalnym omawia historię małej ojczyzny na fotograficznej) atrakcyjność osadniczą środowiska geograficznego przedstawia źródła informacji o małej rozpoznaje w terenie obiekty podstawie dostępnych źródeł oraz gospodarczą małej ojczyzny jako planuje wycieczkę po swojej małej ojczyźnie charakterystyczne dla małej ojczyzny i miejsca zamieszkania i rozwoju ojczyźnie wymienia walory środowiska decydujące o jej atrakcyjności określonej działalności gospodarczej projektuje na podstawie własnych geograficznego małej ojczyzny obserwacji terenowych działania służące zachowaniu walorów środowiska geograficznego (przyrodniczego i

15 kulturowego) oraz poprawie warunków życia lokalnej społeczności

16 I. Azja Wymagania edukacyjne z geografii dla klasy 8 oparte o Program nauczania geografii w szkole podstawowej Planeta Nowa Wymagania na poszczególne oceny konieczne podstawowe rozszerzające dopełniające wykraczające (ocena dopuszczająca) (ocena dostateczna) (ocena dobra) (ocena bardzo dobra) (ocena celująca) wskazuje na mapie położenie opisuje linię brzegową Azji na podstawie omawia budowę geologiczną Azji analizuje azjatyckie rekordy dotyczące wyjaśnia, dlaczego na wschodnich geograficzne Azji mapy świata na podstawie mapy tematycznej rzeźby terenu, linii brzegowej wybrzeżach Azji występuje wiele wymienia formy ukształtowania charakteryzuje zróżnicowanie omawia cyrkulację monsunową i jej i hydrosfery na podstawie infografiki wulkanów powierzchni Azji środowiska geograficznego Azji wpływ na klimat Azji omawia powstawanie Himalajów udowadnia słuszność stwierdzenia, wymienia strefy klimatyczne Azji przedstawia kontrasty charakteryzuje kontrasty klimatyczne i rowów oceanicznych że Azja to kontynent kontrastów na podstawie mapy klimatycznej w ukształtowaniu powierzchni terenu i roślinne w Azji na podstawie mapy przedstawia sposoby zabezpieczania geograficznych wymienia największe rzeki Azji Azji tematycznej ludzi przed skutkami trzęsień ziemi omawia wpływ budowy geologicznej wymienia strefy aktywności omawia czynniki klimatyczne omawia czynniki wpływające na układ omawia warunki klimatyczne w Azji na występowanie rowów sejsmicznej w Azji na podstawie mapy kształtujące klimat Azji sieci rzecznej w Azji wpływające na rytm uprawy ryżu tektonicznych, wulkanów, trzęsień geologicznej omawia strefy roślinne Azji omawia płytową budowę litosfery omawia znaczenie uprawy ryżu dla ziemi i tsunami wyjaśnia znaczenie terminu wulkanizm omawia budowę wulkanu na podstawie map tematycznych krajów Azji Południowo-Wschodniej ocenia skutki trzęsień ziemi dla odczytuje z mapy nazwy największych na podstawie ilustracji wyjaśnia przyczyny występowania wykazuje związek między budową obszarów gęsto zaludnionych wulkanów w Azji wymienia typy wulkanów i podaje trzęsień ziemi i tsunami w Azji geologiczną a występowaniem wyjaśnia na podstawie mapy wskazuje na mapie zasięg Ognistego ich główne cechy opisuje przebieg trzęsienia ziemi wulkanów, trzęsień ziemi i tsunami ogólnogeograficznej i analizy danych Pierścienia Pacyfiku wskazuje na mapie obszary Azji omawia warunki przyrodnicze w Japonii statystycznych, dlaczego grunty orne wymienia czynniki przyrodnicze o korzystnych i niekorzystnych i pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa analizuje źródła gospodarczego rozwoju mają niewielki udział w strukturze wpływające na rozwój rolnictwa w Azji w Azji Japonii użytkowania ziemi w Azji warunkach do rozwoju rolnictwa wymienia główne uprawy w Azji opisuje ekstremalne zjawiska wymienia czołówkę państw azjatyckich charakteryzuje cechy nowoczesnej wykazuje związki między cechami na podstawie mapy gospodarczej w światowych zbiorach roślin klimatyczne i ich skutki w Japonii gospodarki Japonii oraz rodzaje klimatu monsunowego a rytmem określa cechy położenia Japonii na uprawnych na podstawie infografiki opisuje skutki występowania tajfunów produkcji przemysłowej upraw i kulturą ryżu w Azji podstawie mapy ogólnogeograficznej na obszarze Japonii uzasadnia, że gospodarka Japonii należy Południowo-Wschodniej charakteryzuje ukształtowanie wymienia cechy środowiska omawia bariery utrudniające rozwój do najnowocześniejszych na świecie ocenia znaczenie warunków powierzchni Japonii naturalnego Japonii gospodarki Japonii przedstawia problemy demograficzne przyrodniczych i czynników społeczno- omawia strukturę zatrudnienia wymienia główne uprawy w Japonii omawia znaczenie i rolę transportu i społeczne Chin z uwzględnieniem kulturowych w tworzeniu nowoczesnej w Japonii na podstawie analizy danych określa cechy położenia Chin na w gospodarce Japonii przyrostu naturalnego na podstawie gospodarki Japonii statystycznych podstawie mapy ogólnogeograficznej omawia cechy gospodarki Chin analizy danych statystycznych omawia wpływ gospodarki Chin na omawia warunki naturalne rozwoju lokalizuje na mapie ośrodki przemysłu analizuje wielkości PKB w Chinach na omawia znaczenie nowoczesnych kolei gospodarkę światową rolnictwa w Japonii zaawansowanych technologii tle innych krajów świata na podstawie w rozwoju gospodarczym Chin opisuje główne problemy indyjskiego przedstawia cechy rolnictwa Japonii na w Chinach danych statystycznych omawia kontrasty etniczne, językowe społeczeństwa oraz przedstawia ich wymienia główne uprawy w Chinach podstawie analizy danych statystycznych charakteryzuje tradycyjne rolnictwo i religijne w Indiach przyczyny i opisuje ich rozmieszczenie na określa różnorodność cech środowiska i warunki rozwoju rolnictwa Chin charakteryzuje cechy gospodarki Indii analizuje skutki występowania podstawie mapy gospodarczej geograficznego Chin na podstawie mapy przedstawia problemy demograficzne i możliwości ich rozwoju konfliktów zbrojnych na Bliskim określa położenie geograficzne Indii tematycznej Indii Wschodzie

17 porównuje liczbę ludności Chin i Indii oraz odczytuje z wykresu ich prognozę wymienia największe aglomeracje Indii i wskazuje je na mapie wyjaśnia znaczenie terminu slumsy wymienia główne rośliny uprawne w Indiach i wskazuje na mapie tematycznej regiony ich występowania wymienia surowce mineralne w Indiach i wskazuje na mapie regiony ich występowania określa położenie geograficzne Bliskiego Wschodu wymienia państwa leżące na Bliskim Wschodzie na podstawie mapy politycznej wskazuje na mapie miejsca konfliktów zbrojnych na Bliskim Wschodzie II. Afryka omawia czynniki przyrodnicze omawia system kastowy w Indiach sprzyjające osadnictwu w Chinach przedstawia zróżnicowanie indyjskiej przedstawia nierównomierne edukacji rozmieszczenie ludności Chin na analizuje strukturę zatrudnienia podstawie mapy gęstości zaludnienia i strukturę PKB Indii na omawia główne kierunki produkcji podstawie wykresu rolnej w Chinach charakteryzuje przemysł przetwórczy omawia cechy środowiska Indii geograficznego Półwyspu Indyjskiego omawia zróżnicowanie religijne na podaje przyczyny powstawania slumsów Bliskim Wschodzie w Indiach omawia wpływ religii na omawia warunki uprawy roślin życie muzułmanów w Indiach na podstawie mapy przedstawia znaczenie przemysłu tematycznej naftowego w krajach Bliskiego charakteryzuje indyjską Dolinę Krzemową Wschodu omawia cechy środowiska przyrodniczego Bliskiego Wschodu omawia wielkość zasobów ropy naftowej na świecie i na Bliskim Wschodzie na podstawie wykresu i mapy tematycznej przedstawia cele organizacji OPEC omawia znaczenie ropy naftowej w rozwoju ekonomicznym państw Bliskiego Wschodu omawia źródła konfliktów zbrojnych i terroryzmu na Bliskim Wschodzie