Pracownia Scyntygrafii Specjalistyczny Szpital im. Prof. Alfreda Sokołowskiego Szczecin - Zdunowo, ul. Alfreda Sokołowskiego 11

Transkrypt

1 WARUNKI BEZPIECZNEJ PRACA Z PROMIENIOWANIEM JONIZUJĄCYM OCHRONA RADIOLOGICZNA DZIAŁALNOŚCI PRACOWNI SCYNTYGRAFII (PRACOWNI IZOTOPOWEJ Klasy III) SPECJALISTYCZNEGO SZPITALA im. Prof. Alfreda Sokołowskiego w Szczecinie Szczecin, lipiec 2009 r.

2 PRACOWNI IZOTOPOWEJ KLASY III -1- SPIS TREŚCI 1. WSTĘP 1.1 SŁOWO WSTĘPNE 1.2 CEL OPRACOWANIA 2. MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE 3. ZAŁOŻENIA PROJEKTOWE 3.1. LOKALIZACJA I ORGANIZACJA PRACY PRACOWNI SCYNTYGRAFII 3.2 PRAWNE UWARUNKOWANIA STOSOWANIA IZOTOPÓW W CELACH MEDYCZNYCH 3.3 ORGANIZACJA OCHRONY RADIOLOGICZNEJ DZIAŁALNOŚCI PRACOWNI 3.4 ZAKRES OBOWIĄZKÓW IOR W PRACOWNI IZOTOPOWEJ klasy III 4. OGÓLNY ZARYS PROGRAMU PRAC 4.1 Tc-99m WŁAŚCIWOŚCI, ZASTOSOWANIE, ZAGROŻENIE RADIOLOGICZNE 4.2 BADANIA SCYNTYLACYJNE -ZASADY OGÓLNE 4.3 ELUCJA GENERATORA ZASADY OGÓLNE 4.4 PRZYGOTOWANIE RADIOFARMACEUTYKU ZASADY OGÓLNE 4.5 PODANIE RADIOFARMACEUTYKU PACJENTOWI 4.6 OGÓLNA TECHNOLOGICZNA INSTRUKCJA PRAC Z Tc 99m 4.7 WYKONYWANIE BADAŃ ZASADY OGÓLNE 4.8 Tc 99m ANALIZA ZAGROŻENIA 4.9 INSTRUKCJA POSTĘPOWANIA AWARYJNEGO

3 PRACOWNI IZOTOPOWEJ KLASY III WSTĘP 1.1 SŁOWO WSTĘPNE Medycyna nuklearna obejmuje badania diagnostyczne i zabiegi terapeutyczne, w których stosuje się otwarte źródła promieniotwórcze. Metody diagnostyczne można podzielić na dwie grupy; jedną z nich stanowią badania, w których pomiar wykonuje się w próbce materiału pobranego od chorego in vitro, drugą zaś stanowią metody, w których pomiar radioaktywności wykonuje się in vivo, a więc bezpośrednio na powierzchni ciała chorego. Badania in vitro dzieli się na dwie grupy. Pierwszą grupę stanowią badania metaboliczne w których materiał do analizy pobierany jest od chorego po podaniu choremu radioizotopu, drugą zaś ( metody radioimmunochemiczne) polegają na dodaniu związku radioaktywnego do uprzednio pobranego materiału. Badania, w których rejestruje się natężenie promieniowania in vivo również można podzielić na dwie grupy. Jedną stanowią badania czynnościowe, w których rejestruje się zmiany radioznacznika w narządzie, zachodzące w wyniku metabolizmu. Drugą grupę tworzą metody odwzorowujące topografię rozmieszczenia substancji radioaktywnej w ustroju. Badania odwzorowujące dzieli się na statyczne i dynamiczne, w zależności od celu i sposobu ich wykonywania. W badaniach statycznych rejestruje się zwykle pojedyncze obrazy w określonych projekcjach. W badaniach dynamicznych do pamięci komputera wprowadza się szereg obrazów w tej samej projekcji, w jednakowych odstępach czasu. Czas wprowadzania jednego obrazu wynosi od milisekund do kilku minut w zależności od rodzaju badania. Przy badaniach odwzorowujących stosuje się znacznie większe dawki radioizotopów niż w badaniach czynnościowych, wykonywanych przy pomocy pojedynczych sond scyntylacyjnych. Pomimo niewielkich ekspozycji na działanie promieniowania jonizujące na jakie narażeni są chorzy w trakcie badań radioizotopowych (metody diagnostyki radioizotopowej są zaliczane do badań nieagresywnych) badania te wykonywane są wyłącznie na podstawie skierowania lekarza. Jest on zobowiązany ustalić wskazania i ewentualne przeciwwskazania, do których należą ciąża i karmienie piersią, a także rozważyć, czy i jakie korzyści dla dalszego postępowania leczniczego wniesie planowane badanie. Badania radioizotopowe prawidłowo wykonane, nie stanowią żadnego zagrożenia dla chorych, jeśli chodzi o skutki niestochastyczne, do których zalicza się tzw. skutki wczesne w tym również zmiany we krwi obwodowej. Dla skutków stochastycznych istotne znaczenie ma zjawisko kumulacji dawek, pochodzących zarówno od promieniowania naturalnego i radioizotopów jak również otrzymanych podczas badań rentgenowskich. Każde badanie radiologiczne, zarówno rentgenowskie jak i radioizotopowe, wykonane niepotrzebnie jest dla pacjenta szkodliwe.

4 PRACOWNI IZOTOPOWEJ KLASY III -3- Dokładne wstępne badanie chorego, wnikliwe przeanalizowanie wyników wcześniej wykonanych badań pomocniczych, ścisłe przestrzeganie wskazań stanowią podstawowe sposoby zmniejszenia liczby zbędnych badań związanych z ekspozycją chorego na działanie promieniowania jonizującego. W okresie ciąży badania, w których zachodzi konieczność aplikowania radioizotopów, można wykonywać jedynie ze wskazań życiowych. U kobiet w wieku rozrodczym badania radioizotopowe najlepiej przeprowadzać w okresie między 1 a 10 dniem cyklu miesiączkowego. Ekspozycja chorych na działanie promieniowania jonizującego przy wykonywaniu różnych badań radioizotopowych przedstawiono w tabeli 1 poniżej. Ekspozycja na działanie promieniowania (<2 msv) (2-10 msv) (>10 msv) Rodzaj badania Scyntygrafia wentylacyjna płuc Scyntygrafia tarczycy Renoscyntygrafia Scyntygrafia perfuzyjna płuc Scyntygrafia perfuzyjna mózgu Scyntygrafia wątroby Scyntygrafia perfuzyjna serca Cholescyntygrafia Scyntygrafia kości Wentrykulografia izotopowa Immunoscyntygrafia Scyntygrafia szpiku Immunoscyntygrafia Scyntygrafia perfuzyjna serca Scyntygrafia znakowanymi trombocytami Scyntygrafia tarczycy Immunoscyntygrafia Lokalizacja ognisk zapalnych Radioizotop (radiofarmaceutyk) 99m Tc-DTPA, 133 Xe, 81m Kr [ 99m Tc]-nadtechnecjan 131 I-hipuran 99m Tc-EC 99m Tc-mikrosfery 99m Tc-HMPAO 99m Tc-koloid 99m Tc-MIBI 99m Tc-HEPIDA 99m Tc-MDP 99m Tc-erytrocyty 99m Tc-przeciwciała 99m Tc-nanokoloid 131 I-przeciwciała 201 Tl 111 In-trombocyty 111 In-trombocyty 131 I-przeciwciała 131 I-granulocyty Dawka [MBq] Efektywny równoważnik dawki [msv] 0,1 0,1 0,7 0,9 1,3 2,2 2,5 3,0 3,4 6,0 7,2 7,2 7,8 16,8 18,4 28,0 30,0 34,0 45,0 Specyficznym zagrożeniem przy pracy z radioizotopami w postaci otwartych źródeł promieniotwórczych jest możliwość powstania skażeń wewnętrznych i zewnętrznych osób zatrudnionych oraz skażeń środowiska. Przepisy dotyczące pracy z radioizotopami, których spełnienie warunkuje uzyskania zezwolenia Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki na działalność polegającą na zamierzonym podawaniu substancji promieniotwórczych ludziom w celu medycznej diagnostyki lub leczenia mają na celu przede wszystkim ochronę personelu pracowni izotopowych oraz środowiska. Narażenie osób zawodowo narażonych polega na:

5 PRACOWNI IZOTOPOWEJ KLASY III -4- ekspozycji na działanie źródeł zewnętrznych, napromieniowaniu od skażeń wewnętrznych Przy diagnostycznym zastosowaniu izotopów promieniotwórczych problemy związane z ochroną radiologiczną działalności pracowni medycyny nuklearnej z reguły nie przewyższają warunków pracy pracowni izotopowej klasy III. Osobnym problemem jest stosowanie źródeł promieniotwórczych w leczeniu niektórych chorób. Warunkiem skuteczności terapii izotopowej jest uzyskanie dostatecznie dużej dawki promieniowania zaabsorbowanego w tkance zmienionej patologicznie, która ma być poddana naświetlaniu, przy możliwie najmniejszej ekspozycji innych tkanek i narządów. Z tego powodu w celach terapeutycznych stosuje się głównie radioizotopy emitujące promieniowanie β, które cechuje mała przenikliwość. Najważniejsze radioizotopy wykorzystywane w terapii przedstawiono w tabeli 2 Rodzaj emitowanego promieniowania Maksymalna energia Zasięg w wodzie [MeV] [mm] Dla promieniowania β Okres Półrozpadu [dni] 32 P β - 1,71 8,7 14,3 67 Cu β -, γ 0,58 2,2 2,58 89 Sr β - 1,49 8,0 50,5 90 Y β - 2,28 12,0 2, I β -, γ 0,61 2,4 8, Sm β -, γ 0,80 2,5 1, Er β -, γ 0,34 <2 9, Re β -, γ 1,07 3,6 3,77 Przydatność kliniczną wykazują tylko takie związki, które zdecydowanie intensywniej gromadzą się w tkance docelowej niż w otoczeniu. Szybkość wychwytu jest ważnym czynnikiem zmniejszającym ekspozycje całego ciała. Najogólniej radioizotop może gromadzić się: wewnątrz komórki, np. [ 131 I]- jodek sodu w tarczycy, Na powierzchni komórek, Przez adsorpcję pozakomórkową, np. [ 32 P]-fosforan, [ 89 Sr] strontu chlorek w kościach, Przez bezpośrednie podanie koloidów znakowanych ( 32 P, 90 Y) do jam stawowych lub jam ciała. Dotychczas największe znaczenie zyskały radioizotopy ([ 131 I]- jodek sodu) w leczeniu chorób tarczycy. W zależności od rodzaju schorzenia dawka terapeutyczna waha się od 100 MBq aż do 7,5 GBq. Bezwzględnymi przeciwwskazaniami do terapii za pomocą 131 I są: Ciążą ( terapia jodowa jest szczególnie niebezpieczna powyżej 12 tygodnia życia płodowego). Karmienie piersią. Inne radioizotopy stosowane w terapii to:

6 PRACOWNI IZOTOPOWEJ KLASY III -5- [ 32 P]-fosforan sodu stosowany w leczeniu wspomagającym w czerwienicy prawdziwej ( MBq dożylnie) oraz w bólach związanych z obecnością przerzutów do kości: [ 32 P]-ortofosforan ( MBq) [ 89 Sr]-strontu chlorek ( MBq) [ 153 Sm]-EDTMP Chelat [ 153 Sm]-samaru ( MBq) [ 186 Re]- MEDP - [ 186 Re]-renu fosforan ( MBq) W terapii nowotworowej stosuje się następujące izotopy związane z nośnikami swoiście rozpoznającymi komórki nowotworowe: 131 I, 125 I, 90 Y i lutet W przewlekłych stanach zapalnych maziówki zaleca się wstrzyknięcie miejscowe radiokolidów emitujących promieniowanie β (zawierających 32 P lub 90 Y). Te same radiokoloidy podaje się do jam surowiczych lub doguzowo w miejscowym leczeniu nowotworów złośliwych. Przy terapeutycznym stosowaniu izotopów promieniotwórczych problemy związane z ochroną radiologiczną działalności pracowni medycyny nuklearnej przewyższają warunki pracy pracowni izotopowej klasy III. W szczególnych przypadkach stacjonarnej terapii jodowej absolutnie niezbędne w świetle obowiązującego prawa jest dysponowanie systemem kanalizacji specjalnej umożliwiającej przechowywanie ciekłych odpadów promieniotwórczych przez okres niezbędny do wygaszenia zgromadzonej aktywności do wielkości dopuszczalnej przepisami państwowymi dla ścieków komunalnych. 1.2 CEL OPRACOWANIA Przedmiotem opracowania jest określenie warunków bezpiecznej pracy z promieniowaniem jonizującym przy stosowaniu otwartych źródeł promieniotwórczych w diagnostyce medycznej. Podstawowym celem działalności pracowni jest prowadzenie diagnostyki z zastosowaniem izotopów i farmaceutyków znakowanych izotopami promieniotwórczymi. Diagnostyka z zastosowaniem izotopów jest techniką powszechnie stosowaną we współczesnej medycynie. Dyrektor Specjalistycznego Szpitala im. Prof. Alfreda Sokołowskiego w Szczecinie zapewni kontrolę wszystkich aspektów przeprowadzania badań medyczno nuklearnych, włączając w to ochronę pacjenta przed niepotrzebnym napromienieniem. Opracowanie zawiera analizę zagrożenia i zasady prowadzenia pracy w pracowni izotopowej klasy III Pracowni Scyntygrafii Oddziału VII Klinicznego Chirurgii Klatki Piersiowej PAM ( torakochirurgii zlokalizowanej na drugim piętrze budynku Szpitala Specjalistycznego im. Prof. Alfreda Sokołowskiego w Szczecinie. Projekt dotyczy pomieszczeń w których występują otwarte i zamknięte źródła promieniotwórcze - gorących oraz elementów infrastruktury bezpośrednio związanych z tymi pomieszczeniami.

7 PRACOWNI IZOTOPOWEJ KLASY III -6- Niniejsze opracowanie uwzględnia aktualny na dzień 1 lipca 2009 r. stan prawny w zakresie ochrony radiologicznej działalności polegającej na stosowaniu promieniowania jonizującego w diagnostyce medycznej. 2. MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE Dokumentację Ochrony Radiologicznej opracowano uwzględniając: Ustawę z dnia 29 listopada 2000 r. - Prawo atomowe ( Dz. U. z 2007 r. nr 42 poz. 276 tekst jednolity, zmiany z 2008r.:Nr 93 poz. 583). Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 lipca 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy ze źródłami promieniowania jonizującego (Dz. U. z 2002 r. Nr 239, poz. 2029) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 sierpnia 2002 r. w sprawie przypadków, w których działalność związana z narażeniem na promieniowanie jonizujące nie podlega obowiązkowi uzyskania zezwolenia albo zgłoszenia, oraz przypadków, w których może być wykonywana na podstawie zgłoszenia (Dz. U. z 2002 r. Nr 137, poz. 1153, zmiany z 27 kwietnia 2004 r Dz. U. Nr 98 poz. 980) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2002 r. w sprawie dokumentów wymaganych przy składaniu wniosków o wydanie zezwolenia na wykonywanie działalności związanej z narażeniem na działanie promieniowania jonizującego albo przy zgłoszeniu wykonywania tej działalności (Dz. U. z 2002 r. Nr 220, poz. 1851, zmiany z 27 kwietnia 2004 r Dz. U. Nr 98 poz. 981) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie dawek granicznych promieniowania jonizującego (Dz. U. z 2005 r. Nr 20, poz. 168) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 sierpnia 2002 r. w sprawie podstawowych wymagań dotyczących terenów kontrolowanych i nadzorowanych (Dz. U. z 2002 r. Nr 138, poz. 1161) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących sprzętu dozymetrycznego (Dz. U. z 2002 r. Nr 239, poz. 2032) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 lutego 2007 r. w sprawie w sprawie planów postępowania awaryjnego w przypadku zdarzeń radiacyjnych (Dz. U. z 2007r. Nr 131 poz. 912). Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie ochrony przed promieniowaniem jonizującym pracowników zewnętrznych narażonych podczas pracy na terenie kontrolowanym (Dz. U. z 2004 r. Nr 102, poz. 1064) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 25 sierpnia 2005 r. w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej ( Dz. U. Nr 194, poz. 1625) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 kwietnia 2006 r. w sprawie minimalnych wymagań dla zakładów opieki zdrowotnej ubiegających się o wydanie zgody na prowadzenie dzia-

8 PRACOWNI IZOTOPOWEJ KLASY III -7- łalności związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące w celach medycznych, polegającej na udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu radioterapii onkologicznej ( Dz.U. nr 75, poz. 528) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy z urządzeniami radiologicznymi ( Dz. U. Nr 180, poz. 1325) Normę PN-86/J Materiały i sprzęt ochronny przed promieniowaniem X i gamma; Obliczanie osłon stałych. 3. ZAŁOŻENIA PROJEKTOWE LOKALIZACJA i ORGANIZACJA PRACY PRACOWNI SCYNTYGRAFII Elementy istotne z punktu widzenia ochrony radiologicznej związane z lokalizacją Pracowni Scyntygrafii przedstawiono na rysunku nr 1. Pracownia Scyntygrafii jest zlokalizowana na drugim piętrze w pomieszczeniach Oddziału VII Klinicznego Chirurgii Klatki Piersiowej PAM stanowiących własność Szpitala Specjalistycznego im. Prof. Alfreda Sokołowskiego w Szczecinie. Układ przestrzenny Pracowni jest zgodny z wymogami ochrony przeciwpożarowej. Wszystkie elementy wystroju wewnętrznego wykonano z materiałów nie rozprzestrzeniających ognia. Obiekt zaliczono do kategorii zagrożenia ludzi ZL II w myśl rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z 3 listopada 1992 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 92 z 1992 r. poz. 460). Obiekt mieści się w klasie odporności pożarowej B. Pracownia izotopowa jest zlokalizowana w niemieszkalnym obiekcie budowlanym w miejscu zabezpieczonym przed zalaniem wodą. Wejścia do pracowni i magazynu odpadów i źródeł zostaną oznaczone się tablicami informacyjnymi, których wzory są określone w załączniku nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy ze źródłami promieniowania jonizującego. Pracownia zostanie wyposażona w: 1) sprzęt dozymetryczny dostosowany do używanych źródeł promieniowania jonizującego; 2) stałe i ruchome osłony przed promieniowaniem jonizującym; 3) Wyciąg radiochemiczny z przepływem laminarnym; 3) pojemniki do przechowywania źródeł i odpadów promieniotwórczych; 4) środki ochrony indywidualnej przed skażeniami promieniotwórczymi i napromienieniem; 5) wentylację mechaniczną i klimatyzację ( pracownia gamma kamery firmy Mediso Ltd.); 6) instalację wodną i kanalizacyjną. Źródła i odpady promieniotwórcze będą przechowywane w sposób uniemożliwiający rozprzestrzenianie się skażeń promieniotwórczych.

9 PRACOWNI IZOTOPOWEJ KLASY III -8- W pomieszczeniu, w którym są przechowywane źródła lub odpady promieniotwórcze, nie będą przechowywane substancje łatwopalne, wybuchowe, wydzielające opary żrące i powodujących korozję, a także gazy sprężone. Dokumentacja pracowni będzie zawierać: 1) Zezwolenie Prezesa PAA; 2) Program zapewnienia jakości; 3) regulamin pracy; 4) instrukcje pracy ze źródłami promieniowania jonizującego, ustalające szczegółowe postępowanie w zakresie ochrony radiologicznej dla każdego rodzaju wykonywanych prac; 5) zakładowy plan postępowania awaryjnego; 6) program szkoleń wewnętrznych 7) rejestr wyników pomiarów dozymetrycznych w środowisku pracy; 8) wykaz pracowników wykonujących pracę w pracowni, z podziałem na kategorie A i B; w Pracowni Scyntygrafii do kategorii narażenia A zakwalifikowane będą osoby bezpośrednio uczestniczące w preparatyce izotopowej i podawaniu izotopów pacjentom. Pozostali pracownicy posiadający bezpośredni kontakt z pacjentami aktywnymi kwalifikują się do kategorii narażenia B. W związku z poziomem aktywności stosowanych jednocześnie izotopów promieniotwórczych i ich przynależnością do grupy izotopów promieniotwórczych pracownia izotopowa z otwartymi źródłami promieniotwórczymi winna być zaliczona do klasy III, zgodnie z załącznikiem nr 3 do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy ze źródłami promieniowania jonizującego. Zamknięte źródła promieniotwórcze mogą być stosowane w pracowniach izotopowych z otwartymi źródłami promieniotwórczymi. Pracownia wyposażona będzie w wyciąg radiochemiczny z przepływem laminarnym w którego komorze roboczej występować będzie podciśnienie wynoszące co najmniej 200 paskali (Pa) w stosunku do otoczenia. Podłogi, ściany i instalacje przygotowane zostaną w sposób umożliwiający usunięcie powstałych na ich powierzchniach skażeń promieniotwórczych; Zapewnia się wentylowanie mechaniczne pomieszczeń odrębnym systemem wentylacyjnym umożliwiającym co najmniej 3-krotną wymianę powietrza w ciągu godziny. Wentylacja gwarantuje przepływ powietrza w kierunku pomieszczeń, w których istnieje większe prawdopodobieństwo powstawania skażeń promieniotwórczych; ruch powietrza i układ ciśnień, który zapobiega rozprzestrzenianiu się skażeń promieniotwórczych powstających na stanowiskach pracy oraz wyrzut powietrza na wysokości co najmniej 1 m ponad kalenicą budynku pracowni izotopowej klasy III i budynku sąsiadującego; Powierzchnia pracowni, z wyłączeniem śluzy sanitarno-dozymetrycznej i pomieszczenia do przechowywania źródeł i odpadów promieniotwórczych jest nie mniejszą niż 10 m 2 ;

10 PRACOWNI IZOTOPOWEJ KLASY III -9- Wejście i wyjście do i z Pracowni jest możliwe jedynie przez śluzę sanitarno-dozymetryczną; wentylacja mechaniczna nawiewno-wyciągowa w magazynie odpadów i źródeł zapewnia w czasie przebywania tam pracowników co najmniej 6-krotną wymianę powietrza w ciągu godziny, przy czym istnieje możliwość włączenia wentylacji co najmniej 10 minut przed wejściem pracowników do magazynu. Przy założonym programie prac nie ma konieczności: a) pomiaru zawartości substancji promieniotwórczych w powietrzu i ściekach usuwanych z tej pracowni, b) zbieranie i przechowywanie stałych i ciekłych odpadów promieniotwórczych w specjalnych pojemnikach lub zbiornikach, c) oczyszczanie usuwanego z tej pracowni powietrza, UWAGI DOTYCZĄCE WYTYCZNYCH BRANŻOWYCH Wszelkie prace budowlano instalacyjne należy prowadzić zgodnie z zasadami sztuki budowlanej. Poza tym przyjęto, że: - Wszystkie materiały budowlane i wykończeniowe zastosowane w Pracowniach muszą posiadać odpowiednią odporność ogniową. - Podłoga w pomieszczeniach Pracowni izotopowej, Magazynie izotopów i odpadów promieniotwórczych, śluzie dozymetrycznej i pomieszczeniu podawczym pokryta zostanie wykładziną gładką nienasiąkliwą zachodzącą łukiem na ściany. - Powierzchnie określane jako antyelektrostatyczne powinny posiadać rezystancje w zakresie 50 kω < R<100MΩ - Ściany i sufity będą pomalowane farbą zmywalną. - Wszystkie powierzchnie robocze oraz meble na terenie kontrolowanym winny być pokryte materiałem gładkim, nienasiąkliwym i łatwo zmywalnym bez możliwości trwałego zabrudzenia. INSTALACJE WODNO-KANALIZACYJNE Pracownia Scyntygrafii posiada typowe doprowadzenie zimnej i ciepłej wody. Nie przewiduje się zastosowania kanalizacji specjalnej. INSTALACJA PRZECIWPOŻAROWA Instalacje elektryczne będą zabezpieczone na wypadek pożaru wyłącznikami znajdującymi się na zewnątrz Pracowni ( wg ogólnych zasad). Pracownia Scyntygrafii wyposażona będzie w podstawowy sprzęt przeciwpożarowy zgodnie z obowiązującymi przepisami.

11 PRACOWNI IZOTOPOWEJ KLASY III -10- INSTALACJA ELEKTRYCZNA Pomieszczenia Pracowni Scyntygrafii zostaną wyposażone w instalację podtynkową dostosowaną do przewidywanego obciążenia. Osprzęt zewnętrzny na terenie kontrolowanym będzie gładki, łatwy do dekontaminacji. Oświetlenie zgodne z normami obowiązującymi w laboratoriach konwencjonalnych. Instalacja związana z kamerą scyntylacyjną musi być zgodna z wymogami producenta. ZABEZPIECZENIA Wszystkie pomieszczenia Pracowni Scyntygrafii w których będą występować źródła promieniowania jonizującego zostaną oznakowane zgodnie z obowiązującymi w momencie uruchamiania Pracowni przepisami. Wejścia do Pracowni izotopowych po zakończeniu pracy zamykane będą na klucz. Drzwi do Magazynów izotopów i odpadów będą mieć charakter osłony fizycznej i zostaną zaopatrzone w zamki patentowe. UWAGA: BADANIA NA ZNAJDUJĄCYM SIĘ W PRACOWNI SCYNTYGRAFII APARACIE RENT- GENOWSKIM PROWADZONE BĄDĄ W DNIACH W KTÓRYCH NIE PROWADZONE BĘDĄ PRACE Z IZOTOPAMI. PRAWNE UWARUNKOWANIA STOSOWANIA IZOTOPÓW W CELACH MEDYCZNYCH W pracowni, w której są stosowane źródła promieniowania jonizującego w celach medycznych, wymaga się dodatkowo spełniania odpowiednich wymagań ogólnych, określonych w przepisach dotyczących pomieszczeń i urządzeń zakładów opieki zdrowotnej. Wymagania dla Zakładów Medycyny Nuklearnej określone są w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 25 sierpnia 2005 r. w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej ( Dz.U. nr 195, poz. 1625), którego odpowiednie zapisy zostaną zacytowane poniżej. 26. Bezpieczne stosowanie produktów radiofarmaceutycznych do celów diagnostycznych wymaga przestrzegania następujących zasad postępowania: 1) wykonywanie badań diagnostycznych wyłącznie na podstawie opisanych procedur roboczych zgodnych z opublikowanym wykazem procedur wzorcowych; 2) wykonywanie wszelkich czynności związanych z przygotowaniem produktów radiofarmaceutycznych polegających na znakowaniu gotowych zestawów lub dzieleniu większych porcji gotowych produktów radiofarmaceutycznych, w celu podania pacjentom, wyłącznie w przeznaczonych do tego celu pomieszczeniach wyposażonych w komory z laminarnym przepływem powietrza, zapewniających zachowanie jałowości w procesie znakowania;

12 PRACOWNI IZOTOPOWEJ KLASY III -11-3) przy podawaniu pacjentom produktów radiofarmaceutycznych w celach diagnostycznych należy stosować - jeżeli jest to możliwe - metody postępowania ograniczające odkładanie się znacznika promieniotwórczego w narządach niepodlegających badaniu oraz przyspieszające wydalanie znacznika z organizmu pacjenta; 4) każdorazowe podanie pacjentowi produktu radiofarmaceutycznego wymaga uprzedniego zmierzenia aktywności tego produktu, tak aby pacjent otrzymał ilość (aktywność) produktu przepisaną przez lekarza nadzorującego lub wykonującego badanie lub leczenie; 5) podawanie produktu radiofarmaceutycznego dorosłym pacjentom uwzględnia - w przypadkach, w których jest to uzasadnione - ciężar lub powierzchnię ciała, a w przypadku osób do 16. roku życia - ciężar ciała lub wiek; 6) informowanie na piśmie pacjenta poddawanego terapii radioizotopowej o właściwym zachowaniu się w stosunku do najbliższego otoczenia zgodnie z zaleceniami komisji do spraw procedur i klinicznych audytów zewnętrznych w zakresie medycyny nuklearnej Badania diagnostyczne przy użyciu produktów radiofarmaceutycznych u kobiet w ciąży są ograniczone do przypadków, które nie mogą być wykonane po rozwiązaniu. 1. W przypadkach, o których mowa w ust. 1, należy: 1) ograniczyć aktywności produktów radiofarmaceutycznych do najmniejszej wartości umożliwiającej badanie; 2) zwiększyć dla osoby badanej podaż płynów; 3) pouczyć badaną o konieczności częstego oddawania moczu. 29. Produkty radiofarmaceutyczne podlegają wewnętrznym testom kontroli jakości zgodnie z załącznikiem nr 6 do rozporządzenia, przeprowadzanym przez przeszkolony w tym zakresie personel jednostki ochrony zdrowia Kliniczny audyt wewnętrzny w zakresie medycyny nuklearnej jest przeprowadzany co najmniej raz na rok, na pisemne polecenie kierownika jednostki ochrony zdrowia. Do przeprowadzenia klinicznego audytu wewnętrznego kierownik jednostki ochrony zdrowia powołuje zespół audytorski składający się z lekarza specjalisty medycyny nuklearnej i fizyka medycznego lub inżyniera medycznego. Kliniczny audyt wewnętrzny obejmuje co najmniej sprawdzenie: 1) zgodności procedur roboczych z wykazem procedur wzorcowych; 2) prawidłowości skierowań na badania i leczenie; 3) prawidłowości aktywności i rodzaju podawanych pacjentom produktów radiofarmaceutycznych; 4) opisów wyników badań; 5) jakości uzyskiwanych obrazów scyntygraficznych; 6) jakości pomiarów aktywności produktów radiofarmaceutycznych; 7) jakości znakowania produktów radiofarmaceutycznych; 8) zapisów dotyczących wyników wewnętrznych testów fizycznych parametrów urządzeń radiologicznych;

13 PRACOWNI IZOTOPOWEJ KLASY III -12-9) przestrzegania przepisów dotyczących ochrony radiologicznej pacjentów; 10) realizacji wniosków wcześniejszych wewnętrznych i zewnętrznych audytów klinicznych. ORGANIZACJA OCHRONY RADIOLOGICZNEJ DZIAŁALNOŚCI PRACOWNI - Pracownia wyposażona będzie we właściwy dla prowadzonej działalności sprzęt dozymetryczny i dostateczną ilość oznakowanych zamykanych pojemników na odpady promieniotwórcze oddzielnych dla każdej z grup stosowanych izotopów. - Organizacja ruchu osób na terenie Pracowni wyklucza niekontrolowany dostęp Pacjentów i osób z ogółu ludności do pomieszczeń gorących Pracowni. - Personel Pracowni będzie przeszkolony do pracy z izotopami promieniotwórczymi. - Obowiązki Inspektora Ochrony Radiologicznej (IOR) pełnić będzie osoba posiadająca ważne uprawnienia typu IOR-3 - W Pracowni izotopowej z uwagi na występowania otwartych źródeł promieniotwórczych w pracowniach izotopowych i konieczność traktowania pacjentów jako zamknięte źródła promieniowania, wszyscy pracownicy bezpośrednio i pośrednio narażeni na promieniowanie jonizujące objęci są indywidualną kontrolą dawek. - Każdy pracownik zawodowo narażony na działanie promieniowania jonizującego jest objęty systematyczną kontrolą lekarska prowadzoną przez właściwą upoważnioną jednostkę służby zdrowia. - Całokształt działalności z otwartymi i zamkniętymi źródłami promieniotwórczymi będzie prowadzony zgodnie odpowiednimi aktami prawnymi zacytowanymi w rozdziale 2. - Za stan ochrony radiologicznej przed Dyrektorem Szpitala Specjalistycznego im. Prof. Alfreda Sokołowskiego odpowiada Kierownik Pracowni Scyntygrafii. ZAKRES OBOWIĄZKÓW IOR w PRACOWNI IZOTOPOWEJ Klasy III Zadania Inspektora ochrony radiologicznej ( uprawnienia typu IOR-3) w Pracowni Scyntygrafii są jednoznacznie określone w rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie stanowisk mających istotne znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej oraz inspektorów ochrony radiologicznej (Dz. U. z 2005 r. Nr 21, poz. 173) I tak: Inspektor ochrony radiologicznej, posiadający uprawnienia typu odpowiadającego działalności prowadzonej przez jednostkę organizacyjną, sprawuje wewnętrzny nadzór nad przestrzeganiem wymagań bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej w tej jednostce.

14 PRACOWNI IZOTOPOWEJ KLASY III Do zakresu obowiązków inspektora ochrony radiologicznej należy w szczególności nadzór nad przestrzeganiem przez jednostkę organizacyjną warunków zezwolenia na wykonywanie działalności związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące, w tym: 1) nadzór nad przestrzeganiem prowadzenia działalności według instrukcji pracy oraz nad prowadzeniem dokumentacji dotyczącej bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej, w tym dotyczącej pracowników i innych osób, przebywających w jednostce w warunkach narażenia, z wyjątkiem ochrony radiologicznej pacjentów poddanych terapii i diagnostyce z wykorzystaniem promieniowania jonizującego; 2) nadzór nad spełnianiem warunków dopuszczających pracowników do zatrudnienia na danym stanowisku pracy, w tym dotyczących szkolenia pracowników na stanowisku pracy w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej; 3) opracowanie programu pomiarów dozymetrycznych w środowisku pracy i pomiarów oraz ewidencji dawek indywidualnych i przedstawienie ich do zatwierdzenia kierownikowi jednostki organizacyjnej; 4) współpraca z zakładowymi służbami bezpieczeństwa i higieny pracy, osobami wdrażającymi program bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej, służbami przeciwpożarowymi i ochrony środowiska w zakresie ochrony przed promieniowaniem jonizującym; 5) wydawanie kierownikowi jednostki organizacyjnej opinii w zakresie ochrony przed promieniowaniem, stosownie do charakteru działalności i typu posiadanych uprawnień; 2) występowanie do kierownika jednostki organizacyjnej z wnioskiem o wstrzymywanie prac w warunkach narażenia, gdy są naruszone warunki zezwolenia lub inne przepisy z zakresu ochrony przed promieniowaniem jonizującym; 7) nadzór nad postępowaniem wynikającym z zakładowego planu postępowania awaryjnego, jeżeli na terenie jednostki organizacyjnej zaistnieje zdarzenie radiacyjne. 15. Do zakresu uprawnień inspektora ochrony radiologicznej należy w szczególności: 1) występowanie do kierownika jednostki organizacyjnej z wnioskiem o zmianę warunków pracy pracowników, w szczególności w sytuacji, gdy wyniki pomiarów dawek indywidualnych uzasadniają taki wniosek; 2) wydawanie kierownikowi jednostki organizacyjnej opinii, w ramach badania i sprawdzania urządzeń ochronnych i przyrządów pomiarowych, w zakresie skuteczności stosowanych środków i technik ochrony przed promieniowaniem jonizującym oraz sprawności i właściwego użytkowania przyrządów pomiarowych; 3) sprawdzanie kwalifikacji pracowników w zakresie ochrony radiologicznej i występowanie z wynikającymi z tego wnioskami do kierownika jednostki organizacyjnej; 4) występowanie do kierownika jednostki organizacyjnej z wnioskiem o wprowadzenie zmian w instrukcjach pracy, jeżeli wnioskowane zmiany nie zwiększają limitów użytkowych dawki określonych w zezwoleniu;

15 PRACOWNI IZOTOPOWEJ KLASY III -14-5) w przypadku, o którym mowa w 14 ust. 2 pkt 6, informowanie organu wydającego zezwolenie o wystąpieniu z wnioskiem. 4. OGÓLNY ZARYS PROGRAMU PRAC W ramach programu badań Pracowni Medycyny Nuklearnej z pracownią izotopową klasy II Szpitala Specjalistycznego im. Prof. Alfreda Sokołowskiego w Szczecinie przewiduje się wykonywane następujących badań: 1. Wentylacyjna scyntygrafia płuc (DTPA znakowany 99m Tc) 100 badań rocznie; 2. Perfuzyjna scyntygrafia płuc ( Mikrosfery albuminowe znakowane 99m Tc) 40 badań rocznie; 3. Scyntygrafia układu kostnego ( 99m Tc - MDP) 380 badań rocznie; 4. Scyntygrafia diagnostyczna tarczycy ( 99m Tc) 100 badań rocznie; Przewidywane zapotrzebowanie na izotopy: 1. generator technetowy 99m Tc/ 99m Mo 12 GBq/tydzień Nie wyklucza się uruchomienia w przyszłości nowoczesnych technik diagnostycznych i terapeutycznych ( ambulatoryjnie) stosujących inne niż wymienione wyżej radiofarmaceutyki. Z powyższego zestawienia wynika, że istotne z punktu widzenia ochrony radiologicznej zagrożenie związane jest ze stosowaniem generatora technetowego. Tc-99m WŁAŚCIWOŚCI, ZASTOSOWANIE, ZAGROŻENIE RADIOLOGICZNE Postać chemiczna : Na 99m TcO 4 Postać fizyczna: sterylny i apyrogenny roztwór nadtechnecjanu sodowego 99m - Tc w 0,9% roztworze wodnym NaCl z dodatkiem azotanu sodowego. Przeznaczenie i zastosowanie : stosuje się do diagnostyki tarczycy i znakowania zestawów scyntygraficznych postać handlowa (OBRI - POLATOM) : - MTc-G-4 generator 99m Mo / 99m Tc 2, 4, 8, 12, 15, 23 GBq W Pracowni Scyntygrafii w Szczecinie przewiduje się stosowanie generatorów o aktywności nie większej niż 12 GBq. Z konstrukcji generatora wynika, ze w ciągu tygodnia ( 5 dni pracy) można z niego uzyskać Tc-99m o całkowitej aktywności: 12 GBq (1 + 0,78 + 0,60 + 0,47 +0,36) = 38,52 GBq Technet w Pracowni wykorzystywany będzie wyłącznie do badań scyntygraficznych.

16 PRACOWNI IZOTOPOWEJ KLASY III -15- BADANIA SCYNTYGRAFICZNE - ZASADY OGÓLNE Badania scyntygraficzne są badaniami obrazowymi, w których rejestruje się rozmieszczenie lub rozmieszczenie i kinetykę radiofarmaceutyku w badanym organie. Podstawowym izotopem używanym do badań scyntygraficznych jest technet Tc-99m otrzymywany w postaci eluatu z generatora molibdenowego o aktywności 12 GBq. Radiofarmaceutyki przygotowuje się w Pracowni z gotowych zestawów liofilizowanych znaczników poprzez dodanie eluatu o wymaganej aktywności do filolki zawierającej liofilizowany znacznik. Po krótkiej inkubacji - od 3 do 20 minut - znacznik gotowy jest do podania pacjentowi - dożylnie lub doustnie. W zależności od rodzaju wykonywanego badania aktywność podawana jednemu pacjentowi zawiera się od 100 MBq do 1 GBq, a akwizycja rozpoczyna się natychmiast lub po pewnym czasie ( do 4 godzin) i trwa od 10 minut do 1 godziny. Badania przeprowadza się przy użyciu gamma kamery lub scyntygrafu. ELUCJA GENERATORA - ZASADY OGÓLNE Przy elucji należy przestrzegać instrukcji dostarczonej przez producenta Po sprawdzeniu zgodności atestu z danymi wyszczególnionymi na nalepce generatora, ustawić generator pod wyciągiem radiochemicznym. Pojemnik transportowy otworzyć za osłoną zbudowaną z cegieł ołowianych o grubości 5 cm. W pojemniku ołowianym przeznaczonym do elucji generatora umieścić fiolkę próżniową a następnie osłoniętą fiolkę z niebieskim kapturem ( eluat) nałożyć na dwie igły w otworze generatora. Na igłę pojedynczą nałożyć opisaną ( data + Tc-99m) fiolkę próżniową z żółtym kapturem. W trakcie elucji izotop przepływający z generatora do fiolki pozbawiony jest osłony ołowianej, co powoduje konieczność zachowania bezpiecznej odległości od generatora. Po ok. 3 minutach cały izotop przepłynie z generatora do fiolki. ( Jeżeli napełnianie fiolki trwa dłużej, należy ją wymienić traktując poprzednią jako odpad promieniotwórczy). Po zakończeniu elucji na igłę wylotowa generatora ( mniejsze gniazdo) nałożyć czerwony kapturek ochronny.

17 PRACOWNI IZOTOPOWEJ KLASY III -16- UWAGA! Należy sprawdzić, czy eluat jest klarowny. W przypadku stwierdzenia drobnych kłaczków (pochodzących z filtra komory elucyjnej generatora) eluatu takiego nie należy używać. Zdjąć fiolkę z eluatem z generatora ( po nałożeniu ołowianki) i wykonać pomiar aktywności całkowitej. Określić aktywność właściwą eluatu dzieląc jego aktywność całkowitą przez objętość. PRZYGOTOWANIE RADIOFARMACEUTYKU - ZASADY OGÓLNE Należy przestrzegać instrukcji dostarczonej przez producenta radiofarmaceutyku Umieścić fiolkę ze znacznikiem w osłonie ołowianej. Do osłoniętej strzykawki pobrać eluat o żądanej aktywności i uzupełnić go do objętości 5 cm 3. Wprowadzić zawartość strzykawki do fiolki ze znacznikiem. Nie wyjmując igły, ta samą strzykawką usunąć objętość gazu równą objętości wprowadzonego roztworu w celu wyrównania ciśnienia. Fiolkę wytrząsać przez ok. 1 minuty aż do całkowitego rozpuszczenia znacznika. Otrzymany roztwór jest roztworem iniekcyjnym. Po wykonaniu powyższej operacji strzykawka użyta do przenoszenia eluatu jest odpadem promieniotwórczym. PODANIE RADIOFARMACEUTYKU PACJENTOWI Należy pouczyć pacjenta o sposobach zmniejszenia narażenia wynikającego z podania izotopu: - w przypadku znaczników wydalanych przez nerki - zalecić picie dużej ilości płynów i częste opróżnianie pęcherza; - w przypadku znaczników eliminowanych z żółcią - zalecić spożywanie pokarmów powodujących obkurczanie pęcherzyka żółciowego i przyspieszających pasaż jelit. Radiofarmaceutyk podawany jest na Stanowisku Podawczym, jedynie w przypadku badań dynamicznych w Pokoju Badań. Znacznik najlepiej jest podawać do uprzednio zakłutego venflonu, dzięki czemu minimalizuje się czas pracy z wysokoaktywnym znacznikiem w strzykawce i uzyskuje pewność podania znacznika do żyły. Strzykawka użyta do iniekcji izotopu po użyciu jest odpadem promieniotwórczym. OGÓLNA TECHNOLOGICZNA INSTRUKCJA PRAC Z Tc-99m

18 PRACOWNI IZOTOPOWEJ KLASY III -17- W Pracowni Scyntygrafii technet stosowany będzie do badania scyntygraficznego płuc, kości i tarczycy. Preparatyka izotopu odbywać będzie się w pracowni izotopowej klasy III. Podanie radiofarmaceutyku nastąpi w gabinecie zabiegowym lub bezpośrednio pod gamma kamerą. Chory z zaaplikowanym izotopem promieniotwórczym oczekuje na badanie w Pokoju badań. Badanie płuc - preparatyka - Pod wyciągiem za osłoną pobrać do strzykawki z osłoną ołowiową ilość technetu odpowiadającą aktywności przewidzianej na badania. - Zawartość strzykawki wprowadzić do probówki preparacyjnej, umieszczonej w pojemniku ołowianym. - Ogrzać probówkę pod wyciągiem we wrzącej łaźni wodnej przez 20 minut. - Po wygrzaniu wyciągnąć za pomocą strzykawki jednorazowej eluat, pozostałość w fiolce przemyć dwukrotnie roztworem tweenu 80 w soli fizjologicznej i zawiesić w tym roztworze. - Umieścić probówkę w pojemniku ołowianym i rozdzielić do strzykawek w osłonie ołowianej po MBq. - Strzykawki umieścić za murkiem ołowianym w oknie podawczym. - Podać dożylnie pacjentowi zawartość jednej strzykawki. Badanie kośćca - preparatyka - Pod wyciągiem za osłoną pobrać do strzykawki z osłoną ołowiową ilość technetu odpowiadającą aktywności 1,5 GBq przeznaczoną dla dwóch pacjentów w objętości 8,5 cm 3 dla badania statycznego i 2,5 cm 3 dla badania dynamicznego. - Zawartość strzykawki wprowadzić do sterylnej penicylinówki zawierającej preparat MDP umieszczonej w pojemniku ołowianym. - Penicylinówkę mieszać około 1 minuty. - Rozdzielić preparat do strzykawek znajdujących się w osłonach ołowianych. W każdej strzykawce powinno znajdować się po około 750 MBq Tc-99m w objętości 4 cm 3 dla badania statycznego i 1 cm 3 dla badania dynamicznego. - Strzykawki umieścić za murkiem ołowianym w okienkach podawczych. - Podać dożylnie pacjentowi zawartość strzykawki w gabinecie zabiegowym (badanie statyczne); - Podać dożylnie pacjentowi zawartość strzykawki pod detektorem gamma kamery (badanie dynamiczne) Badanie tarczycy - preparatyka - Pod wyciągiem za osłoną pobrać do strzykawki w osłonie ołowiowej ilość technetu odpowiadającą aktywności 185 MBq. - Strzykawkę umieścić za murkiem ołowianym w oknie podawczym. - Podać na Stanowisku Podawczym dożylnie pacjentowi zawartość strzykawki.

19 PRACOWNI IZOTOPOWEJ KLASY III -18- WYKONYWANIE BADAŃ - ZASADY OGÓLNE 1. Scyntygrafia perfuzyjna płuc Mikrosfery albuminowe znakowane Tc-99m ( w dawce MBq) wstrzykuje się dożylnie w pozycji leżącej. Bezpośrednio po podaniu radiofarmaceutyku wykonuje się odwzorowanie jego rozmieszczenia w 6 projekcjach: przedniej, tylnej, obu bocznych oraz obu tylnobocznych. Przy ocenie anastomoz tętniczo-żylnych na poziomie płuc rejestruje się rozmieszczenie mikrosfer w płucach oraz w nerkach i mózgu. Badanie można przeprowadzić po 5 minutach. 2. Scyntygrafia wentylacyjna płuc Badania wentylacji wykonuje się podając choremu do oddychania tlen ze specjalnego spirometru z domieszką aerozoli radioaktywnych ( np. rozpylonego za pomocą specjalnego urządzenia Tc-99m- DTPA lub koloidu znakowanego Tc-99m). Podczas badania rejestruje się, podobnie jak przy scyntygrafii perfuzyjnej, 6 projekcji. Rozmieszczenie radioznacznika ( w płucach) rejestruje się metodą sekwencyjną (co 10 sekund), od momentu rozpoczęcia oddychania mieszaniną powietrza z dodatkiem radioizotopu aż do czasu jego wydalenia z płuc. 3. Scyntygrafia układu kostnego Radiofarmaceutyk Tc-99m-MDP podaje się w dawce MBq. W pierwszej fazie rejestruje się zwykle 30 obrazów co 2 sekundy. Rozmieszczenie radioznacznika w fazie II odwzorowuje się jako scyntygram statyczny. W fazie III (późnej) badanie najlepiej rozpocząć od zarejestrowania scyntygramów całego ciała w projekcji przedniej i tylnej, które uzupełnia się obrazami statycznymi. 4. Scyntygrafia diagnostyczna tarczycy Scyntygrafię za pomocą nadtechnecjanu Tc-99m rozpoczyna się w minut od chwili jego wstrzyknięcia dożylnie w dawce MBq. UWAGA Szczegółowe instrukcje robocze dla każdego z badań wykonywanych w Pracowni Scyntygrafii zostaną dołączone do wniosku o wydanie zezwolenia na uruchomienie pracowni izotopowej klasy III Tc-99m ANALIZA ZAGROŻENIA

20 PRACOWNI IZOTOPOWEJ KLASY III -19- Na powierzchni generatora o aktywności 12 GBq moc dawki wynosi ok. 0,9 mgy/h. Moc dawki od nieosłoniętego źródła Tc-99m o aktywności 500 MBq w odległości 10 cm wynosi ok. 0,7 mgy/h. Pracownia jest terenem kontrolowanych gdzie zatrudnione są osoby zawodowo narażone na promieniowanie jonizujące, zaliczane do kategorii narażenia A dla których przyjęto limit użytkowy na poziomie 20 msv/ rok. Źródło w czasie dnia pracy znajduje się za osłoną ołowianą pod wyciągiem radiochemicznym, poza godzinami pracy przechowywane jest w Magazynie Izotopów. Każde pobranie izotopu jest rejestrowane w kartotece ruchu i stosowania substancji promieniotwórczych. Osoby pracujące ze źródłami używają odzieży ochronnej i rękawic jednorazowego użytku. Pracownicy zobowiązani są do noszenia indywidualnych kaset dozymetrycznych odczytywanych w systemie kwartalnym. Wykonywanie prac z izotopem Tc-99m zgodnie z instrukcją wyklucza w warunkach normalnej pracy otrzymanie dawki na całe ciało większej niż 2 msv/rok ( 10% rocznej limitu użytkowego). Odpady stałe Ocenia się, że przy stosowaniu generatorów technetowych 10% aktywności całkowitej przechodzi do odpadów stałych. Na odpady stałe składać się będą głównie skażone strzykawki, rękawiczki, wata, lignina. Na bieżąco odpady zbierane będą do specjalnego, oznakowanego pojemnika wyłożonego workiem foliowym. Pojemnik znajduje się w pracowni izotopowej klasy III za osłoną z kształtek ołowianych. Na początku każdego tygodnia worek z odpadami będzie szczelnie zamykany, opisywany symbolem Tc i bieżącą data, a następnie przenoszony do Magazynu Izotopów, gdzie zostanie umieszczony w plastikowej beczce o pojemności ok. 0,07 m 3. W magazynie znajdują się dwie ponumerowane beczki oznaczone znakiem koniczynki i symbolem Tc. W zeszycie, w którym prowadzona jest ewidencja odpadów stałych zawierających izotop Tc-99m, odnotowuje się datę i numer beczki, do której wrzucono worek z odpadami. Zbieranie odpadów do jednej beczki trwa 2 miesiące, a zatem odpady przechowywane w beczce drugiej są magazynowane przez k = 240 okresy półrozpadu. Przyjmując pełne wykorzystanie generatora (38,52 GBq) otrzymuje się przy założeniu 10% aktywności przechodzącej do odpadów stałych tygodniową aktywność odpadów ( pominięto rozpad w ciągu tygodnia) ,52 GBq = 3,852 GBq co daje w ciągu 2 miesięcy gromadzenia odpadów aktywność w beczce równą A o = 3,852 GBq (1 + 1/ / ) = 3,852 GBq Zatem po 240 okresach półrozpadu aktywność właściwa Tc-99m w odpadach opróżnianej beczki wyniesie: A W Tc = A o / V 2 k = 3,852 GBq / 0,07 m POSTĘPOWANIE AWARYJNE - zgodnie z Instrukcją Awaryjną

21 PRACOWNI IZOTOPOWEJ KLASY III -20- INSTRUKCJA POSTĘPOWANIA AWARYJNEGO 1. W przypadku stwierdzenia skażenia powierzchni roboczych lub skażeń osobistych należy zawiadomić Kierownika Pracowni Scyntygrafii, IOR i lekarza dyżurnego a następnie przystąpić do czynności dekontaminacyjnych. 2. Jako maksymalną awarię w Pracowni Izotopowej klasy II Pracowni Scyntygrafii przyjęto pęknięcie generatora technetowego. W przypadku awarii należy: - oznaczyć powierzchnię skażoną, - zebrać rozprzestrzeniony radioizotop do worka na odpady promieniotwórcze wycierając do sucha powierzchnię skażoną ligniną, - przemyć kilkakrotnie powierzchnie skażoną wodą zawierająca detergent. 3. Wszelkie czynności dekontaminacyjne należy przeprowadzić w kompletnym ubiorze ochronnym tj. w rękawicach gumowych, butach gumowych i fartuchu ochronnym. Po zakończeniu prac odkażających należy dokonać ponownych pomiarów skażeń. Wszystkie przedmioty użyte do odkażania, skażoną odzież ochronna i osobistą należy umieścić w workach foliowych i przekazać do Magazynu Odpadów Promieniotwórczych. Będą tam przechowywane do czasu wygaśnięcia aktywności. 4. Jeśli po czynnościach dekontaminacyjnych i ponownych pomiarach stwierdza się skażenia związane przekraczające poziomy wyłączeń należy zabezpieczyć teren i wyznaczyć strefy awaryjne. O dalszym postępowaniu poawaryjnym (np. zamknięcie Pracowni, powiadomienie odpowiednich służb i instytucji) decyduje Dyrektor Szpitala Specjalistycznego im. Prof. Alfreda Sokołowskiego w Szczecinie po konsultacji z IOR. 5. W przypadku stwierdzenia skażeń ciała należy dążyć do całkowitego usunięcia skażeń z powierzchni skóry. Trzeba przy tym zachować szczególną ostrożność, gdyż uszkodzenie skóry wskutek zastosowania silnego środka odkażającego może doprowadzić do wystąpienia skażenia wewnętrznego. Najlepiej używać mydła o łagodnym działaniu i wody. Skażone włosy trzeba starannie umyć, spłukując dużą ilością wody. Jeżeli istnieje podejrzenie skażeń wewnętrznych Tc-99m drogą pokarmową lub oddechową (WSP) leczenie jest niepotrzebne ze względu na bardzo krótki okres połowicznego rozpadu. 6. O każdym wypadku radiacyjnym lub w przypadku zagrożenia publicznego (pożar, kradzież źródła) należy natychmiast powiadomić właściwe instytucje zgodnie z obowiązującym i zatwierdzonym Zakładowym Planie Postępowania Awaryjnego

22 PRACOWNI IZOTOPOWEJ KLASY III -21-