S³owacka Ma³opolska Slováci v Malopo¾sku

Transkrypt

1 S³owacka Ma³opolska Slováci v Malopo¾sku

2 O Małopolsce O Malopoľsku POLSKA Kraków S OWACJA województwo œl¹skie Oœwiêcim Kêty Chrzanów Olkusz Wadowice Sucha Beskidzka KRAKÓW- -BALICE B e s k i d M a k o w s k i KRAKÓW w o j e w ó d z t w o E40 A4 Wieliczka Bochnia Kalwaria Zebrzydowska E77 7 Dunajec Miechów E77 7 Myœlenice Rabka- -Zdrój G o r c e Nowy Targ Zakopane Raba Wis³a B e s k i d W y s p o w y województwo œwiêtokrzyskie m a ³ o p o l s k i e Limanowa Pieniny Nowy S¹cz B e s k i d S ¹ d e c k i D¹browa Tarnowska Tarnów Bia³a Krynica- -Zdrój Gorlice Ropa województwo podkarpackie Beskid Niski Małopolska to kraina historyczna położona w południowo- -wschodniej Polsce na pięknie ukształtowanych i urozmaiconych terenach, bogatych w tradycje i zwyczaje, obfitujących w unikatowe zabytki i liczne osobliwości przyrody, wśród których każdy znajdzie coś dla siebie. Piętrzą się tu najwyższe polskie góry Tatry, biegnie tędy dolina największej polskiej rzeki Wisły, krzyżują się tutaj ważne szlaki komunikacyjne wschód zachód i północ południe. Małopolska należy do najatrakcyjniejszych turystycznie obszarów w Polsce. Zawdzięcza to licznym parkom narodowym i krajobrazowym, rezerwatom przyrodniczym i architektonicznym, zabytkom i muzeom, a przede wszystkich żyjącym tu mieszkańcom, którzy wywodząc się z różnych grup etnicznych tworzą urozmaicony folklor i wciąż żywe tradycje. Malopoľsko je historická krajina v juhovýchodnom Poľsku vyznačujúca sa prekrásnym a rozmanitým reliéfom, bohatými tradíciami a obyčajmi, oplývajúca jedinečnými historickými pamiatkami a mnohými prírodnými zaujímavosťami, kde si každý nájde to svoje. Dvíha sa tu najvyššie poľské pohorie Tatry, vedie tadeto údolie najväčšej poľskej rieky Visly, križujú sa tu dôležité cestné komunikácie z východu na západ a zo severu na juh. Malopoľsko patrí k turisticky najatraktívnejším oblastiam v Poľsku. Vďačí za to mnohým národným parkom a chráneným krajinným oblastiam, prírodným a architektonickým rezerváciám, historickým pamiatkam a múzeám, ale predovšetkým obyvateľom, ktorí pochádzajú z rôznych etnických skupín a kultivujú pestrý folklór a stále živé tradície. T a t r y Rysy (2499) Zdjęcia na stronie 1: Fotografie na 1. strane: Krajobraz Spisza na tle Tatr Panoráma Spiša na pozadí Tatier Stary Dom Zdrojowy w Krynicy-Zdroju Starý kúpeľný dom v Krynici-Zdroji Dawna cerkiew greckokatolicka w Kwiatoniu Pôvodný gréckokatolícky kostol v Kwiatoni Korale Małopolski przed Sukiennicami w Krakowie Malopoľské korálky pred Sukiennicami v Krakove MAŁOPOLSKA INFORMACJE PRAKTYCZNE Stolica regionu: Kraków Większe miasta: Tarnów, Nowy Sącz, Oświęcim Powierzchnia: km 2 (ok. 5% powierzchni Polski) Liczba mieszkańców: 3,35 mln osób (8,7% ludności Polski) Krajobraz: najwyższy szczyt Rysy: m n.p.m., góry Tatry, Beskidy, Pieniny, Gorce, pogórza Pogórze Karpackie, wyżyny Wyżyna Krakowsko-Częstochowska, niziny Nizina Nadwiślańska (Dolina Wisły), główne rzeki Wisła, Dunajec, Poprad, Raba, Skawa, Biała, zbiorniki wodne Czorsztyński, Rożnowski, Czchowski, Dobczycki, Klimkówka, najwyżej położone, najczystsze jeziora Morskie Oko, Czarny Staw, jeziora Doliny Pięciu Stawów, największa i najgłębsza jaskinia Jaskinia Wielka Śnieżna ponad 22 km korytarzy, 824 m głębokości MALOPOĽSKO PRAKTICKÉ INFORMÁCIE Hlavné stredisko regiónu: Krakov Väčšie mestá: Tarnov, Nowy Sącz, Osvienčim Rozloha: km 2 (ok. 5% rozlohy Poľska) Počet obyvateľov: 3,35 mln (8,7% obyvateľov Poľska) Reliéf: Najvyšší vrch Rysy, m n. m., Pohoria Tatry, Beskydy, Pieniny, Gorce, Hornatiny Karpatská hornatina, Vysočiny Wyżyna Krakowsko-Częstochowska, Nížiny Nizina Nadwiślańska (údolie Visly), Hlavné rieky Visla, Dunajec, Poprad, Raba, Skawa, Biała, Vodné nádrže Czorsztyńská, Rożnowská, Czchowská, Dobczycká, Klimkówka, Najvyššie situované, najčistejšie jazerá Morské oko, Czarny Staw, jazerá Doliny piatich poľských plies, Najväčšia a najhlbšia jaskyňa Jaskinia Wielka Śnieżna vyše 22 km chodieb, hĺbka 824 m

3 Słowackie ślady w Małopolsce Slovenské stopy v Malopoľsku Kraków Krakov Rynek G³ówny Konsulat Generalny Republiki S³owackiej K R A K Ó W Małopolska i Słowacja były częścią średniowiecznego państwa wielkomorawskiego (Wielkich Moraw) przyjęły chrześcijaństwo według obrządku staro-cerkiewno-słowiańskiego mają wspólną granicę biegnącą grzbietem Karpat łączą je pokrewne języki i obyczaje, tradycje pasterskie i górnicze, a także ożywione kontakty naukowe, kulturalne i handlowe mają wspólnych bohaterów i patronów (zbójnik Juraj Janosik z Terchovej i święty Andrzej Świerad z Tropia) w polskich częściach Spisza i Orawy żyje mniejszość słowacka Malopoľsko a Slovensko boli súčasťou stredovekého veľkomoravského štátu (Veľkomoravskej ríše) prijali kresťanstvo podľa staroslovienskeho rítu majú spoločné hranice prebiehajúce po hrebeni Karpát spájajú ich príbuzné jazyky a zvyky, pastierske a banské tradície, ale aj živé vedecké, kultúrne a obchodné kontakty majú spoločných hrdinov a patrónov (zbojník Juro Jánošík z Terchovej a svätý Andrej Svorad z dediny Tropie) v poľskej časti Spiša a Oravy žije slovenská národnostná menšina Kraków dawna stolica Polski kolebka polskiej kultury i fenomen urbanistyczny miejsce koronacji i pochówków władców Polski przyciąga zabytkami (Stare Miasto, Wawel, Kazimierz, najstarszy w kraju uniwersytet), wydarzeniami kulturalnymi, sanktuariami i relikwiami świętych, pamięcią o papieżu św. Janie Pawle II otoczone Plantami Stare Miasto oraz dawna dzielnica żydowska Kazimierz wpisane zostały na pierwszą Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego UNESCO Krakov dávne hlavné mesto Poľska kolíska poľskej kultúry a urbanistický fenomén miesto korunovania a posledného odpočinku poľských vládcov láka historickými pamiatkami (Staré mesto, Wawel, Kazimierz, najstaršia univerzita v Poľsku), kultúrnymi udalosťami, kostolmi a relikviami svätých, spomienkami na pápeža Jána Pavla II. Staré mesto obklopené mestským parkom tzv. Plantami a dávna židovská štvrť Kazimierz boli zapísané medzi prvými pamiatkami do Zoznamu kultúrneho a prírodného dedičstva UNESCO Wawel Wielkanoc Wis³a Ważne adresy Dôležité adresy Konsulat Generalny Republiki Słowackiej w Krakowie Generálny konzulát Slovenskej republiky v Krakove Kraków, ul. św. Tomasza 34 tel czynny: wtorek czwartek od godz do otváracie hodiny: utorok štvrtok, od 9.30 do h Konsulat Honorowy Republiki Słowackiej w Zakopanem Honorárny konzulát Slovenskej republiky v Zakopanom Zakopane, ul. Kościuszki 19 tel Oœwiêcim Brzeszcze Bielany Jawiszowice Polanka Wielka Wadowice Zubrzyca Górna KRAKÓW Kalwaria Zebrzydowska Orawka Jab³onka Dunajec Nowy Targ Zakopane T a t r y Czarna Góra Wieliczka Raba Krempachy Jurgów Niedzica Bochnia Pieniny Tropie Nowy S¹cz Bogusza Bia³a Czyrna Sromowce Ni ne Andrzejówka Leluchów Gorlice Ropa Cmentarze wojenne w okolicy Uœcia Gorlickiego zaprojektowane przez D. Jurkovièa Vojenské cintoríny v okolí Uœcia Gorlického projektované D. Jurkovièom 2 Kraków Krakov 3

4 Kraków stolica regionu Krakov centrum regiónu Kościół Mariacki przy Rynku Głównym Mariánsky kostol na Hlavnom námestí Kościół Św. Krzyża Kostol sv. Kríža Dorożka na Rynku Głównym, w tle Pałac Spiski (z białą elewacją) Drožka na Hlavnom námestí, v pozadí Spišský palác (s bielym priečelím) Dziedziniec Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego Nádvorie Collegium Maius Jagelovskej univerzity Wieża ratuszowa na Rynku Głównym Radničná veža na Hlavnom námestí Z wieży kościoła Mariackiego grany jest co godzinę Hejnał Mariacki Z veže Mariánskeho kostola sa každú hodinu ozýva Mariánska znelka Kościół Mariacki bazylika pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny z gotyckim ołtarzem głównym (11 13 m), dziełem Wita Stwosza z Norymbergi mistrz Paweł z Lewoczy, autor ołtarza głównego w kościele św. Jakuba w Lewoczy, związany był z krakowską pracownią rzeźbiarską Wita Stwosza Kościół świętych Katarzyny Aleksandryjskiej i Małgorzaty z XIV-wieczną kaplicą św. Moniki ufundowaną przez pochodzącego z Polski wielmożę Ścibora ze Ściborzyc ( ), zwanego królem Słowacji Kościół Św. Krzyża XI-wieczna świątynia z palmowym gotyckim stropem wspartym na jednej stojącej pośrodku kolumnie msze w języku słowackim w każdy ostatni wtorek miesiąca o godz Mariánsky kostol Bazilika Nanebovzatia svätej Panny Márie s gotickým hlavným oltárom (11 13 m), dielom Wita Stwosza z Norimbergu Majster Pavol z Levoče, autor hlavného oltára v kostole sv. Jakuba v Levoči, mal styky s krakovskou rezbárskou dielňou Wita Stwosza Kostol svätej Kataríny Alexandrijskej a svätej Margity s kaplnkou sv. Moniky zo 16. stor., ktorú dal postaviť veľmož Stibor zo Stiboríc ( ), nazývaný kráľ Slovenska Kostol sv. Kríža kostol s hviezdicovou gotickou klenbou podopretou jediným stĺpom, pochádzajúci zo 16. stor. omše v slovenčine sa konajú každý posledný utorok v mesiaci o hod. Uniwersytet Jagielloński spadkobierca Studium Generale, pierwszej szkoły wyższej w Polsce założonej w Krakowie w 1364 r. na przełomie XV i XVI w. wykształcił około studentów z całego Królestwa Węgierskiego, w tym także członków rodu Turzonów, przedsiębiorców ze Spisza działa tu Zakład Filologii Słowackiej Bursa Hungarorum (Bursa Węgierska) powstała w 1464 r. w kamienicy przy obecnej ul. Brackiej 5 dla młodzieży zza południowej granicy uczącej się w Akademii Krakowskiej (obecnie Uniwersytet Jagielloński) Jagelovská univerzita dedička dávneho Studium Generale, prvej vysokej školy v Poľsku založenej v roku 1364 na prelome 15. a 16. stor. ju absolvovalo okolo študentov z celého Uhorska, v rámci toho aj členovia rodiny Turzovcov, podnikateľov zo Spiša pôsobí tu Kabinet slovakistiky Bursa Hungarorum (Uhorský konvikt) vznikla v roku 1464 v budove meštiackeho domu na dnešnej Brackej ulici č. 5 pre mládež spoza južných hraníc, ktorá študovala v Krakovskej akadémii (dnes Jagelovská univerzita) Tablica na kamienicy Pod Gruszką (przy ul. Szczepańskiej 1) głosi: Domem tym władali na przełomie XV i XVI wieku Jan i Jerzy Turzonowie, krakowscy przedstawiciele wybitnego patrycjuszowskiego rodu ze Spisza, radni i burmistrzowie Krakowa, prekursorzy przemysłu hutniczego i założyciele huty w pobliskiej Mogile Tabuľa na priečelí meštiackeho domu Pod Gruszka (ul Szczepańska 1) oznamuje: Majiteľmi tohto domu boli na prelome 15. a 16. storočia Ján a Juraj Turzovci, krakovskí predstavitelia slávneho rodu Turzovcov zo Spiša, členovia mestskej rady a starostovia Krakova, priekopníci hutníckeho priemyslu a zakladatelia huty v Mogile pri Krakove. Collegium Maius 4 5

5 Królewskie kopalnie soli w Wieliczce i Bochni Kráľovské soľné bane vo Vieličke a Bochni Fot. Anna Nawrot Symbol listy światowego dziedzictwa UNESCO w kopalni w Wieliczce Symbol zoznamu svetového dedičstva UNESCO v bani vo Vieličke Szyb Regis w Wieliczce Šachta Regis vo Vieličke Kopalnia soli i Zamek Żupny w Wieliczce tworzą skansen górnictwa solnego pod ziemią wiodą Trasa Turystyczna, Szlak Pielgrzymkowy i multisensoryczna Trasa Górnicza, znajdują się tutaj solne uzdrowisko, restauracja itp. Muzeum Żup Krakowskich w Zamku Żupnym zgromadziło zbiór drzeworytów Władysława Skoczylasa ( ) przedstawiających Janosika i zbójników Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni wpisane są na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce Múzeum Krakovských soľných baní vo Vieličke Soľná baňa a Zámok vo Vieličke predstavujú skanzen dobývania soli v podzemí je sprístupnená Turistická trasa, Pútnická cesta, multisenzorická Banícka trasa a nachádzajú sa tu soľné kúpele, reštaurácia atď. Múzeum soľných baní v Zámku zhromaždilo zbierku drevorytov Władysława Skoczylasa ( ) predstavujúcich Jánošíka a zbojníkov Kráľovské soľné bane vo Vieličke a v Bochni sú zapísané do Zoznamu svetového kultúrneho a prírodného dedičstva UNESCO Napis w holu głównym Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie (ul. A. Mickiewicza 30) przypomina, że w latach na Akademii Górniczej w Bańskiej Szczawnicy (tu zapisana jako Schemnitz) studiowali Polacy. Po powrocie do kraju pracowali oni w małopolskich kopalniach soli i węgla, a także w górnictwie i hutnictwie rud żelaza Nápis v hlavnej sieni Banícko-hutníckej akadémie v Krakove (ul. A. Mickiewicza 30) pripomína, že v rokoch na Baníckej akadémii v Banskej Štiavnici (tu je zapísaná ako Schemnitz) študovali aj Poliaci. Po jej absolvovaní pracovali v malopoľských soľných a uhoľných baniach, ale aj pri dobývaní a spracovaní železnej rudy Rzeźby górników z kopalni soli na Rynku Górnym w Wieliczce Sochy baníkov zo soľnej bane na Hlavnom námestí vo Vieličke 6 7

6 Miejsca pielgrzymkowe Pútnické miesta Bazylika Ofiarowania Najświętszej Marii Panny w Wadowicach Bazilika Obetovania najsvätejšej Panny Márie vo Wadowiciach Wnętrze Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach Interiér Kostola Božieho milosrdenstva v Krakove-Łagiewnikách Kościół Grobu Matki Bożej w Kalwarii Zebrzydowskiej Kostol Hrobu Panny Márie v Kalwarii Zebrzydowskej Bazylika Matki Bożej Anielskiej i klasztor Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej Bazilika Panny Márie Anjelskej a bernardínsky kláštor v Kalwarii Zebrzydowskej Nowa ekspozycja w Muzeum Domu Rodzinnym Ojca Świętego Jana Pawła II dzięki interesującym zbiorom oraz multimedialnej wystawie narracyjnej upamiętnia i upowszechnia wiedzę na temat życia i nauczania papieża-polaka Nová expozícia v múzeu Rodného domu Svätého Otca Jána Pavla II. vďaka zaujímavým zbierkam a multimediálnej naračnej výstave pripomína a zároveň rozširuje poznatky o živote a učení pápeža-poliaka Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach Kostol Božieho milosrdenstva v Krakove-Łagiewnikách Kraków-Łagiewniki w Sanktuarium Bożego Miłosierdzia znajduje się Kaplica Słowacka Matki Bożej Siedmiobolesnej dar Kościoła słowackiego w Kaplicy umieszczono m.in. relikwiarz w kształcie zarysu mapy Słowacji i wizerunki świętych Cyryla i Metodego w drugą niedzielę miesiąca o godz odbywa się tu msza w języku słowackim co roku w maju do Łagiewnik przybywa Narodowa Pielgrzymka Słowaków Wadowice rodzinne miasto św. Jana Pawła II bazylika Ofiarowania Najświętszej Marii Panny z kaplicą św. Jana Pawła II i relikwiarzem z kroplą krwi świętego Muzeum Dom Rodzinny Ojca Świętego Jana Pawła II Szlak Karola Wojtyły Krakov-Łagiewniki V Kostole Božieho milosrdenstva sa nachádza Slovenská kaplnka Panny Márie Sedembolestnej dar slovenskej cirkvi v kaplnke je o. i. umiestnený relikviár v tvare mapy Slovenska a obrazy sv. Cyrila a Metoda každú druhú nedeľu v mesiaci sa tu o hod. koná omša v slovenčine každý rok v máji sa v Łagiewnikách koná národná púť Slovákov Wadowice rodné mesto sv. Jána Pavla II. Bazilika Obetovania najsvätejšej Panny Márie s Kaplnkou sv. Jána Pavla II. s relikviárom s kvapkou krvi svätého múzeum Rodný dom Svätého Otca Jána Pavla II. Cesta Karola Wojtyłu Kalwaria Zebrzydowska sanktuarium pasyjno-maryjne (Polska Jerozolima) to zespół kościołów i kaplic połączonych dróżkami Pana Jezusa i Matki Bożej pielgrzymi, licznie przybywający także ze Słowacji, modlą się przed obrazem Marki Bożej Kalwaryjskiej w bazylice Matki Bożej Anielskiej zespół architektoniczno-krajobrazowy i park pielgrzymkowy znajdują się na liście dziedzictwa UNESCO Kalwaria Zebrzydowska pašiová a mariánska svätyňa (Poľský Jeruzalem) predstavuje komplex kostolov a kaplniek spojených cestičkami Pána Ježiša a Matky Božej pútnici, v hojnom počte prichádzajúci aj zo Slovenska, sa modlia pred obrazom Panny Márie Kalwárskej v Bazilike Panny Márie Anjelskej architektonicko-vlastivedný komplex a pútnický park sú zapísané do zoznamu UNESCO Bazylika Matki Bo ej Anielskiej i klasztor Bernardynów Matki Bo ej Bolesnej Golgota Namaszczenia Grób Pana Jezusa Pustelnia Piêciu Braci Polaków z kaplic¹ œw. Marii Magdaleny œw. Rafa³a Pustelnia œw. Heleny z kaplic¹ Znalezienia Krzy a Ukrzy owania Obna enia Trzeciego Upadku P³acz¹cych Niewiast Drugiego Upadku Pa³ac Heroda Wesel¹cych siê Patriarchów Ratusz Pi³ata œw. Weroniki Góra Cyrenejczyk Moria J E R O Z O L I M A Omdlenie Matki Bo ej Góra Syjon Dom Kajfasza Wieczernik Domek Matki Bo ej Umieszczenia Tronu Dom Annasza Anio³ów Serca Maryi Pierwszego Upadku W³o enia Krzy a Œwiête Schody Gradusy Uwielbienia Duszy Maryi Betsaida Zgromadzenia Aposto³ów Aposto³ów Triumfuj¹cych Anielski linia kolejowa Kalwaria Zebrzydowska Sucha Beskidzka Po egnanie Chrystusa Grobu Matki Bo ej œw. Jana Nepomucena ydowin Brama Wschodnia na Cedronie Dró ki Pana Jezusa Dró ki Matki Bo ej Ogrojec Ogrójec Góra Oliwna Pojmanie Wniebowst¹pienia Pana Jezusa m klasztor koœció³ kaplica Kalwaria Zebrzydowska Dró ki Pana Jezusa i Matki Bo ej most 8 9

7 Święty Świerad patron Polaków i Słowaków Svätý Svorad patrón Poliakov a Slovákov Brzesko zamek Tropsztyn 75 Jezioro Czchowskie cmentarz parafialny œwiêtych Pustelników Andrzeja Œwierada i Benedykta pustelnia œw. Œwierada cmentarz choleryczny Ÿród³o œw. Œwierada Tropie Dunajec Nowy S¹cz m Wnętrze kościoła w Tropiu Interiér kostola v Tropí Święty Andrzej Świerad Svätý Andrej Svorad Tropie romański kościół świętych Pustelników Andrzeja Świerada i Benedykta ufundowany ok r. przez króla Kazimierza Odnowiciela, przebudowany w kolejnych wiekach położony jest na wzgórzu nad Jeziorem Czchowskim sanktuarium skrywa relikwiarz z cząstką kości świętego Świerada, który według tradycji miał nauczać i wieść pustelnicze życie w lesie, pod skałą, niedaleko kościoła w prezbiterium znajduje się fragment romańskiego fresku z XII w. przedstawiający króla Węgier św. Stefana, który sprowadził z Tropia na węgierską wówczas Słowację Świerada na zboczu wzgórza kościelnego, przy dróżce, na której ustawiono kamienne paciorki różańca, tkwią resztki pnia dębu, w którego wnętrzu miał się modlić Świerad Tropie románsky Kostol svätých Pustovníkov Andreja Svorada a Benedikta, ktorý dal postaviť približne v roku 1045 kráľ Kazimír Obnoviteľ, zrekonštruovaný v ďalších storočiach je postavený na návrší pri Czchowskom jazere v chráme je uložený relikviár s kúskom kosti svätého Svorada, ktorý podľa legendy učil a viedol pustovnícky život v lese pod skalou neďaleko kostola v presbytériu kostola sa nachádza fragment románskej fresky z 12. stor. predstavujúci sv. Štefana, uhorského kráľa, za vlády ktorého prišiel Svorad do Horného Uhorska na svahu kostolného návršia, pri ceste, na ktorej sú uložené kamenné koráliky ruženca, vidieť zvyšky dubového pňa, vo vnútri ktorého sa údajne modlil Svorad Święty Andrzej Świerad (II poł. X w. ok. 1030) pierwszy polski misjonarz, aceta i pustelnik, patron diecezji tarnowskiej i nitrzańskiej, miasta Nitry i słowackiej młodzieży Svätý Andrej Svorad (2. pol. 10. stor. okolo r. 1030) prvý poľský misionár, askéta a pustovník, patrón Tarnovskej a Nitrianskej diecézy, Nitry a slovenskej mládeže 10 Kościół świętych Pustelników Andrzeja Świerada i Benedykta w Tropiu Kostol svätých pustovníkov Andreja Svorada a Benedikta v Tropí 11

8 Małopolskie świątynie Malopoľské svätyne Fot. Paweł Mierniczak Ikony Wikotra Zompha w dawnej cerkwi w Leluchowie Ikony Wiktora Zompha v pôvodnom kostole v Leluchowe Dawna cerkiew greckokatolicka w Leluchowie Pôvodný gréckokatolícky kostol v Leluchowe Obraz Petera Michala Bohúnia w Jawiszowicach Obraz Petra Michala Bohúňa v Jawiszowiciach Kościół św. Marcina w Jawiszowicach Kostol sv. Martina v Jawiszowiciach Nowy transgraniczny Karpacki Szlak Architektury Drewnianej łączy zabytkowe drewniane kościoły, cerkwie i rezerwaty architekury ludowej w Polsce i na Słowacji, pokazując piękno dziedzictwa Karpat Nová cezhraničná Karpatská cesta drevenej architektúry spája pamiatkové drevené kostoly, cerkvi a rezervácie ľudovej architektúry v Poľsku a na Slovensku a ukazuje krásu karpatského dedičstva Szlak Architektury Drewnianej w Małopolsce tworzy go ponad 250 najcenniejszych drewnianych zabytków kościołów, cerkwi, dworów, willi i skansenów, w tym 8 obiektów wpisanych na listę UNESCO: gotyckie kościoły w Binarowej, Dębnie Podhalańskim, Lipnicy Murowanej, Sękowej oraz cerkwie w Brunarach Wyżnych, Kwiatoniu, Powroźniku i Owczarach znajdują się na nim trzy dawne cerkwie łemkowskie z XIX w., w których ikony oraz malowidła na ścianach i stropach wykonał XIX-wieczny artysta z Bardiowa Wiktor Zomph najwybitniejsze dzieło Zompha to Złożenie do Grobu w cerkwi w Boguszy w pobliżu Nowego Sącza, gdzie przemalował także ikony, m.in. w ikonostasie. Inne jego obrazy podziwiać można w cerkwiach w Andrzejówce i Leluchowie nad Popradem Cesta drevenej architektúry v Malopoľsku tvorí ju vyše 250 najcennejších drevených pamiatok kostolov, cerkví, kúrií, víl a skanzenov, v rámci toho 8 objektov zapísaných do zoznamu UNESCO gotické kostoly v Binarowej, Dębne Podhalańskom, Lipnici Murowanej, Sękowej a cerkvi v Brunarách Wyżnych, Kwiatoni, Powrożniku a v Owczarách na ceste sa nachádzajú tri pôvodné lemkovské cerkvi z 19. stor., v ktorých ikony aj nástenné maľby (na stenách aj strope) zhotovil umelec Wiktor Zomph z Bardejova žijúci v 19. storočí najznámejšie Zomphovo dielo Uloženie do hrobu sa nachádza v cerkvi v Boguszy neďaleko Nowého Sącza, kde premaľoval tiež ikony v ikonostase. Iné jeho obrazy si môžeme pozrieť v cervi v Andrzejówke a Leluchowe nad Popradom Obrazy Słowaka Petera Michala Bohúnia w kościołach koło Oświęcimia Szlak Architektury Drewnianej w Małopolsce zaprasza także do kościoła św. Marcina w Jawiszowicach z XVII w., gdzie Bohúň namalował przedstawienie Najświętszego Serca Jezusa. Obraz o tej tematyce pędzla słowackiego twórcy zdobi także XVI-wieczny kościół św. Mikołaja w Polance Wielkiej, tak samo jak jego Droga Krzyżowa i wizerunki świętych Inne obrazy Petera Michala Bohúnia wiszą w murowanych XIX-wiecznych świątyniach św. Macieja Apostoła w Bielanach (stacje Drogi Krzyżowej, przedstawienia świętych: Urbana, Jana Nepomucena i Stanisława Biskupa) i św. Urbana w Brzeszczach (obrazy Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, Matki Boskiej Rożańcowej ze świętymi Dominikiem i Katarzyną Sieneńską) Obrazy Slováka Petra Bohúňa v kostoloch neďaleko Osvienčimu Cesta drevenej architektúry v Malopoľsku pozýva tiež do Kostola sv. Martina zo 17. stor. v Jawiszowiciach, kde Bohúň namaľoval Najsvätejšie Ježišovo srdce. Obraz s rovnakou tematikou od slovenského umelca zdobí aj Kostol sv. Mikuláša zo 16. stor. v Polanke Wielkej. Sú tam aj jeho podobizne svätých a Krížová cesta Iné obrazy Petra Michala Bohúňa visia v murovaných kostoloch z 19. stor. Kostol sv. Mateja Apoštola v Bielanách (zastavenia Krížovej cesty, portréty svätých Urbana, Jána Nepomuckého a Stanislava Biskupa) a v Kostole sv. Urbana v Brzeszcziach (obrazy Nanebovzatie Najsvätejšej Panny Márie, Panny Márie Ružencovej so svätým Dominikom a Katarínou Sienskou) Peter Michal Bohúň ( ) słowacki malarz narodowy, współzałożyciel Macierzy Słowackiej, od 1865 r. mieszkał w Lipniku (obecnie część Bielska-Białej) w Galicji Peter Michal Bohúň ( ) slovenský maliar, spoluzakladateľ Matice slovenskej, od roku 1865 býval v Lipniku (dnešná časť Bielska-Białej) v Haliči Kościół w Polance Wielkiej Kostol v Polanke Wielkej 12 13

9 Różnorodność kulturowa Małopolski Kultúrna rôznorodosť Malopoľska Gorlice Cerkiew greckokatolicka z Czarnego w Sądeckim Parku Etnograficznym w Nowym Sączu Gréckokatolícky kostol z obce Czarne v Sączskom etnografickom parku v Nowom Sączi Fot. Paweł Mierniczak Muzeum Nikifora w Krynicy-Zdroju Múzeum Nikifora v Krynici-Zdroji Fot. Piotr Gajda archiwum Domu Polsko-Słowackiego im. Dušana Jurkoviča w Gorlicach Dom Polsko-Słowacki im. Dušana Jurkoviča w Gorlicach Poľsko-slovenský dom Dušana Jurkoviča v Gorliciach Oœwiêcim Olkusz Chrzanów Wadowice Krzywop³oty Bydlin Sucha Beskidzka Kaliœ Jangrot- -Cieplice Ska³a Rzeplin Nowy Targ Zakopane Ksi¹ Wielki Miechów Micha³owice- -Komora D¹browa Tarnowska KRAKÓW Tarnów Wieliczka D¹brówka Bochnia Szczepanowska Kalwaria Zebrzydowska Lubinka Muchówka owczówek Zakliczyn Myœlenice Bogoniowice Kamionka Ma³a Staszówka Limanowa u na Biecz Marcinkowice Gorlice Chyszówki Rabka-Zdrój Nowy S¹cz Krynica- -Zdrój Szlak Frontu Wschodniego I Wojny Œwiatowej Cesta východného frontu prvej svetovej vojny Prze³êcz Ma³astowska Wielokulturowość Małopolski prezentują m.in.: wystawa Romowie Historia, Kultura w Muzeum Okręgowym w Tarnowie, Ośrodek Spotkania Kultur w synagodze w Dąbrowie Tarnowskiej, Łemkowska Watra w Zdyni czy nowy transgraniczny projekt Karpacka Mapa Przygody ( Multikultúrnosť Malopoľska prezentujú o. i. výstava Rómovia dejiny, kultúra v Oblastnom múzeu v Tarnove, Stredisko stretnutia kultúr v synagóge v Dąbrowe Tarnowskej, Lemkovská vatra v Zdyni, ale aj nový cezhraničný projekt Karpatská mapa dobrodružstva ( Sądecki Park Etnograficzny pokazuje różnorodność etniczną Małopolski zamieszkanej od wieków przez Polaków, Łemków, Niemców, Romów i Żydów są tu: kościół rzymskokatolicki, cerkiew greckokatolicka i kościół ewangelicki (luterański), w których okazyjnie odbywają się nabożeństwa tych wyznań częścią Parku jest Miasteczko Galicyjskie, w którym żydowska karczma serwuje tradycyjne potrawy narodów monarchii austro-węgierskiej Krynica-Zdrój Biennale Kultury Łemkowskiej / Rusińskiej Muzeum Nikifora, malarza pochodzenia łemkowskiego Dom Polsko-Słowacki w Czyrnej koło Krynicy-Zdroju 14 Sączský etnografický park prezentuje etnickú rôznorodosť Malopoľska, ktorú stáročia obývali Poliaci, Lemkovia, Nemci, Rómovia a Židia nachádzajú sa tu tri kostoly rímskokatolícky, gréckokatolícky a evanjelický (luteránsky), v ktorých sa príležitostne konajú bohoslužby súčasťou parku je Haličské mestečko, kde sa v židovskej krčme podávajú jedlá národov žijúcich v rakúsko-uhorskej monarchii Krynica-Zdrój Bienále lemkovskej / rusínskej kultúry Múzeum Nikifora, maliara rusínskeho pôvodu Poľsko-slovenský dom v Czyrnej pri Krynici-Zdroji Sektor kolonistów józefińskich z drewnianym kościołem ewangelickim w Sądeckim Parku Etnograficznym Oddelenie jozefínskych kolonistov s dreveným evanjelickým kostolom v Sączskom etnografickom parku Dom Polsko-Słowacki im. Dušana Jurkoviča mieści się w podwórzu XVIII-wiecznego gorlickiego ratusza, w którym w XIX w. wynalazca lampy naftowej Ignacy Łukasiewicz prowadził aptekę (na wieży zegarowej ratusza jest taras widokowy) wraz z bliźniaczymi placówkami w Bardiowie i Czyrnej koło Krynicy-Zdroju chroni i promuje polskie i słowackie dziedzictwo, troszczy się o atrakcyjność turystyczną wspólnego pogranicza, organizuje spotkania, konferencje, warsztaty i wystawy Gorlickie obiekty na Szlaku Frontu Wschodniego I Wojny Światowej Muzeum Regionalne PTTK im. I. Łukasiewicza w Gorlicach, prezentujące eksponaty związane z bitwą gorlicką rozegraną w maju 1915 r., m.in. makietę bitwy, mundury, uzbrojenie, woskową figurę cesarza Franciszka Józefa I cmentarz wojenny nr 91 na szczycie Góry Cmentarnej Poľsko-slovenský dom Dušana Jurkoviča nachádza sa na nádvorí gorlickej radnice pochádzajúcej z 18. stor., v ktorej vynálezca naftovej lampy Ignacy Łukasiewicz viedol v 19. stor. lekáreň (na hodinovej radničnej veži je vyhliadková terasa) spolu so sesterskými zariadeniami v Bardejove a Czyrnej pri Krynici-Zdroji kultivuje a prezentuje poľské a slovenské dedičstvo, stará sa o turistickú atraktivitu spoločného pohraničia, organizuje stretnutia, konferencie, workshopy a výstavy Gorlické objekty na Ceste východného frontu prvej svetovej vojny Regionálne múzeum PTTK I. Łukasiewicza v Gorliciach prezentuje exponáty týkajúce sa gorlických bojov v máji 1915, napr. maketu bojov, uniformy, výzbroj, voskovú figurínu cisára Františka Jozefa I. vojenský cintorín č. 91 na vrchole Góry Cmentarnej 15 Szlak Frontu Wschodniego I Wojny Światowej w województwie małopolskim prowadzi po miejscach, które w latach były świadkiem walk na froncie wschodnim Cesta východného frontu prvej svetovej vojny v Malopoľskom kraji vedie cez miesta, ktoré boli v rokoch svedkami bojov na východnom fronte

10 Pomniki wojny Vojenské pomníky Cmentarz wojenny nr 57 w Uściu Gorlickim Vojenský cintorín č. 57 v Uścii Gorlickom Cmentarz wojenny nr 60 na Przełęczy Małastowskiej Vojenský cintorín č. 60 v Małastowskom sedle Centrum Obsługi Turystów przy Muzeum Auschwitz II-Birkenau Klientské turistické centrum pri Múzeu Auschwitz II-Birkenau Brama główna byłego hitlerowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz II-Birkenau Hlavná brána bývalého hitlerovského koncentračného tábora Auschwitz II-Birkenau Dušan Jurkovič ( ) słowacki architekt, w czasie I wojny światowej żołnierz armii austriackiej. Był projektantem i kierownikiem budowy cmentarzy wojennych w Beskidzie Niskim i okolicach Dušan Jurkovič ( ) slovenský architekt, počas prvej svetovej vojny vojak rakúskej armády. Bol projektantom a vedúcim výstavby vojenských cintorínov v Nízkych Beskydách a okolí Cmentarz wojenny nr 56 w Smerekowcu Vojenský cintorín č. 56 v Smrekovci Małopolskie cmentarze Dušana Jurkoviča Jurkovič zaprojektował 31 cmentarzy wojennych rozrzuconych na południe od Gorlic, najczęściej po zboczach i wierzchołkach gór na cmentarzach tych pochowano żołnierzy różnych narodowości, w tym Słowaków, poległych w czasie I wojny światowej do najciekawszych należą nekropolie nr 51 na górze Rotunda w Regietowie, nr 52 w Zdyni, nr 46 w Koniecznej i nr 60 na Przełęczy Małastowskiej, który znajduje się na Szlaku Frontu Wschodniego I Wojny Światowej w województwie małpolskim na cmentarzu nr 123 w Łużnej znajduje się drewniana kaplica zaprojektowana przez Dušana Jurkoviča, zrekonstruowana w 2014 r. Malopoľské cintoríny Dušana Jurkoviča Jurkovič navrhol 31 vojenských cintorínov roztrúsených južne od Gorlíc, najčastejšie na stráňach a vrcholoch hôr sú na nich pochovaní vojaci rôznych národností, medzi nimi aj Slováci, ktorí zahynuli počas prvej svetovej vojny k najzaujímavejším patrí nekropola č. 51 na hore Rotunda v Regietowe, č. 52 v Zdyni, č. 46 v Koniecznej a č. 60 v Małastowskom sedle, ktorý sa nachádza na Ceste východného frontu prvej svetovej vojny v Malopoľskom kraji na cintoríne č. 123 v Łużnej sa nachádza drevená kaplnka, ktorú navrhol Dušan Jurkovič, zrekonštruovaná v roku 2014 Miejsce Pamięci i Muzeum Auschwitz- -Birkenau w Oświęcimu największy cmentarz-pomnik świata, utworzony na terenie byłego hitlerowskiego obozu zagłady Auschwitz- -Birkenau martyrologię słowackich Żydów prezentuje stała wystawa na parterze bloku nr 16 w obozie Auschwitz I album słowackiej żydowskiej dziewczyny Lili Jacob będący dokumentacją ostatnich godzin transportu Żydów z Rusi Zakarpackiej Miesto pamäti a Múzeum Auschwitz-Birkenau v Osvienčime najväčší svetový cintorín-pomník vytvorený na území bývalého hitlerovského vyhladzovacieho tábora Auschwitz-Birkenau utrpenie slovenských Židov prezentuje stála výstava na prízemí baraku č. 16 v tábore Auschwitz I album slovenského židovského dievčaťa Lili Jacob, ktorý dokumentuje posledné hodiny transportu Židov zo Zakarpatskej Rusi dawny obóz Auschwitz II-Birkenau bloki mieszkalne wie e wartownicze 0 80 m wartownia kierowników bloku brama wejœciowa budynek przyjêæ do obozu Miejsce Pamiêci i Muzeum Auschwitz-Birkenau (obóz Auschwitz I) w Oœwiêcimiu szpital SS kuchnia komora gazowa dom i krematorium komendanta biura biura administracji komendanta obozu obozu plac apelowy pralnia SS magazyn rzeczy odebranych wiêÿniom centrum Oœwiêcimia blok nr 16 wystawa s³owacka œciana œmierci Pszczyna 16 17

11 Spisz Spiš Spiskie starostwo grodowe w 1412 r. na zamku w Niedzicy na Spiszu król niemiecki i węgierski Zygmunt Luksemburski pożyczył 37 tysięcy kop groszy praskich od króla polskiego Władysława Jagiełły zabezpieczeniem spłaty pożyczki stały się: Lubowla, Podoliniec, Gniazda oraz 13 innych warowni i miast spiskich pożyczka nigdy nie została spłacona Spišské starostovstvo v roku 1412 si na Nedeckom hrade na Spiši nemecký a uhorský kráľ Žigmund Luxemburský požičal 37-tisíc kôp pražských grošov od poľského kráľa Vladislava Jagelu zabezpečením splatenia pôžičky boli Ľubovňa, Podolínec, Hniezdne a 13 iných spišských pevností a miest pôžička nebola nikdy splatená Spiskie starostwo grodowe Spišské starostovstvo Nowy Targ Jurgów Niedzica Jaworzyna Tatrzañska Czerwony Klasztor Stara Wieœ Spiska Podoliniec Bia³a Spiska Gniazda Kie mark Mlynica Lubica Wielka 1 3 Œwit 2 Rusznikowce Poprad Stra e Twaro ne Lewocza 1. Maciejowice (obecnie czêœæ Popradu) 2. Spiska Sobota (obecnie czêœæ Popradu) 3. Wierzbów Czorsztyn Nowa Wieœ Spiska Piwniczna- -Zdrój STARA LUBOWLA (siedziba starosty) Spiskie Podgrodzie granica polsko- -s³owacka (od 1993 roku) Spiskie W³ochy Krompachy Gelnica zamek spiski Eksklawy Polski stanowi¹ce starostwo spiskie (wg: Wikipedia: Zastaw spiski) Dawna remiza strażacka z napisem w języku słowackim w Jurgowie Pôvodná požiarna zbrojnica s nápisom v slovenčine v Jurgove Zagroda Korkoszów muzeum w Czarnej Górze Gazdovský dom Korkošovcov múzeum v Čiernej Hore Podano wspó³czesne nazwy miejscowoœci Jurgów drewniany kościół św. Sebastiana z 1675 r. XIX-wieczna zagroda rodziny Sołtysów filia Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem obok tartaku żeliwny słupek wskazujący dawną granicę między Węgrami a Galicją przy granicy ze Słowacją kilkadziesiąt szałasów pasterskich Jurgov drevený Kostol sv. Sebastiána z roku 1675 gazdovský dom slovenskej rodiny Šoltýsovcov z 19. stor. pobočka Tatranského múzea v Zakopanom neďaleko píly z pol. 20. stor. sa nachádza liatinový stĺpik ustanovujúci dávne hranice medzi Uhorskom a Haličou niekoľko desiatok pastierskych salašov neďaleko slovenských hraníc Spisz polska część regionu historycznego na Pogórzu Spisko-Gubałowskim i w Pieninach Spiš poľská časť historického regiónu v Spišsko-gubalowskom pohorí a v Pieninách Czarna Góra drewniana zagroda zamożnej słowackiej rodziny Korkoszów filia Muzeum Tatrzańskiego; wśród eksponatów warsztat tkacki, narzędzia do obróbki lnu i drewniane urządzenie do podnoszenia chałupy Niedzica-Zamek XIV-wieczny zamek wzniesiony przez ród Berzeviczych na skale nad Dunajcem Park Miniatur z modelami zabytkowych obiektów ze Spisza, Orawy i Podhala Čierna Hora drevený gazdovský dom zámožnej slovenskej rodiny Korkošovcov pobočka Tatranského múzea; medzi exponátmi sa nachádza tkáčsky stav, náradie na obrábanie ľanu a drevené zariadenie na dvíhanie drevenice Nedeca-Zámok hrad zo 14. stor., ktorý dala nad Dunajcom postaviť rodina Berzeviczyovcov Park miniatúr s modelmi historických objektov zo Spiša, Oravy a Podhalia Kościół św. Marcina w Krempachach na Spiszu Kostol sv. Martina v Krempachoch na Spiši Zamek w Niedzicy nad Jeziorem Czorsztyńskim Hrad v Nedeci pri Czorsztyńskom jazere 18 19

12 Orawa Orava Tatry i Zakopane Tatry a Zakopané Fot. Konrad Syga archiwum MOT Fot. Anna Nawrot Kościół św. Jana Chrzciciela w Orawce Kostol sv. Jána Krstiteľa v Orávke Wnętrze chałupy w Orawskim Parku Etnograficznym Zurzycy Górnej Interiér drevenice v Oravskom etnografickom parku v Hornej Zubrici Ulica Krupówki w Zakopanem Ulica Krupówki v Zakopanom Widok na Tatry z Białki Tatrzańskiej Pohľad na Tatry z Białky Tatrzańskej Orawa polska część regionu historycznego w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej, Beskidzie Orawsko-Podhalańskim i na Działach Orawskich Orava poľská časť historického regiónu v Oravsko-nowotargskej kotline, v Oravsko-podhalských Beskydách a v pohorí Działy Orawskie Jabłonka centralny ośrodek mniejszości słowackiej na Orawie nauczycielką rysunku była tu Mária Medvecká ( ), słowacka malarka wykształcona w Bratysławie, Wiedniu i Pradze, która życie i pracę związała z Orawą Orawka drewniany kościół św. Jana Chrzciciela z (najstarszy na polskiej Orawie) z cenną polichromią ukazującą sceny z życia św. Jana Chrzciciela, wizerunki węgierskich błogosławionych i świętych oraz Dekalog, zilustrowany scenami obyczajowymi z Orawy Zubrzyca Górna Orawski Park Etnograficzny ocala kilkadziesiąt budynków i obiektów małej architektury obrazujących życie mieszkańców Górnej Orawy w XVIII XX w., w tym dwór szlachecki, zagrody, chałupy, tartak, folusz, szkołę, szałasy pasterskie, lamus itp. Jablonka hlavné sídlo slovenskej menšiny na Orave učiteľkou výtvarnej výchovy tu bola Mária Medvecká ( ), slovenská výtvarná umelkyňa; študovala v Bratislave, vo Viedni a v Prahe, svoj život a prácu spojila s Oravou Orávka drevený Kostol Jána Krstiteľa z rokov (najstarší na poľskej Orave) so vzácnou polychrómiou zobrazujúcou výjavy zo života sv. Jána Krstiteľa, postavy uhorských blahoslavených a svätých a Dekalóg ilustrovaný výjavmi z každodenného života Oravy Horná Zubrica Oravský etnografický park zachránil niekoľko desiatok budov a objektov malej architektúry predstavujúcich život obyvateľov hornej Oravy v stor., sú tu okrem iného šľachtická kúria, gazdovské domy, drevenice, valcha, škola, pastierske salaše, sýpka atď. Zakopane miasto nazywane górską stolicą Polski położone u stóp Tatr, jedynych w Polsce gór typu alpejskiego oferuje aktywny wypoczynek latem i zimą główny deptak miasta ul. Krupówki mieni się kolorami folkloru i nowoczesności Jan Sabała Krzeptowski ( ) legendarny tatrzański myśliwy, przewodnik, muzykant i gawędziarz, wypromował w Polsce postać słowackiego zbójnika Janosika Tatrzański Park Narodowy ochrania najwyższe polskie góry Tatry Wysokie i Tatry Zachodnie jego najsłynniejsze atrakcje przyrody nieożywionej to: najwyższy polski szczyt Rysy (2 499 m n.p.m.), staw Morskie Oko, Dolina Pięciu Stawów Polskich, Jaskinia Mroźna i Jaskinia Lodowa, wodospady Wodogrzmoty Mickiewicza i Wielka Siklawa Zakopané mesto nazývané hlavným horským centrom Poľska rozprestierajúce sa na úpätí Tatier, jediného pohoria alpského typu ponúka aktívny oddych v lete aj zime ul. Krupówki hlavná pešia zóna mesta sa hmýri farbami folklóru a súčasnosti Jan Sabała Krzeptowski ( ) legendárny tatranský poľovník, turistický vodca, muzikant a ľudový rozprávač, preslávil v Poľsku postavu slovenského zbojníka Jánošíka Tatranský národný park chráni najvyššie poľské hory Vysoké Tatry a Západné Tatry k najznámejším zaujímavostiam neživej prírody patrí najvyšší poľský štít Rysy (2 499 m n. m.), pleso Morské oko, Dolina piatich poľských plies, jaskyňa Mrożna a Lodowa, vodopády Wodogrzmoty Mickiewicza a Wielka Siklawa Zbójnik Janosik Zbojník Jánošík 20 21

13 Przełom Dunajca Prielom Dunajca Fot. Anna Nawrot Fot. Sylwester Pytel Tradycyjny spływ na Dunajcu Tradičný splav na Dunajci Kładka pieszo-rowerowa w Sromowcach Niżnych, w tle Pieniny Peší a cyklistický most v Sromowciach Niżnych, v pozadí Pieniny Sp³yw na Dunajcu m flisacka K¹ty (pol.) flisacka (s³ow.) Sromowce Ni ne flisacka P o l s k a Izba flisacka (pol.) Trzy Korony 982 Czerwony Klasztor flisacka (s³ow.) Dunajec flisacka (pol.) flisacka (s³ow.) S ³ o w a c j a Szczawnica Muzeum Turystyki Górskiej flisacka (pol.) Przełom Dunajca jeden z najpiękniejszych przełomów rzecznych w Europie, meandrujący pośród wapiennych skał Pienin objęty ochroną Pienińskiego Parku Narodowego spływy na tratwach (tzw. dłubankach) na Dunajcu zapoczątkowane w 1832 r. przez Józefa Szalaya ze Szczawnicy do Czerwonego Klasztoru na Słowacji wiedzie tzw. Droga Pienińska ulubiony trakt rowerzystów Izba Historii Flisactwa w Sromowcach Niżnych upamiętnia historię polskiego i słowackiego flisactwa oraz działalność Polskiego Stowarzyszenia Flisaków Pienińskich na ekspozycji obejrzeć można stroje i akcesoria flisackie, dokumenty, publikacje, współczesne i archiwalne fotografie oraz prezentację multimedialną Przełom Dunajca w Pieninach Historii Prielom Dunajca v Pieninách 22 (s³ow.) Flisactwa 23 Prielom Dunajca jeden z najkrajších riečnych prielomov v Európe, kľukatiaci sa pomedzi vápencové skaly Pienin chránený v rámci Pieninského národného parku splavy na pltiach (monoxyloch) na Dunajci začal v roku 1832 Józef Szalay zo Szczawnice do Červeného Kláštora na Slovensku vedie tzv. Pieninská cesta obľúbená trasa cyklistov Izba dejín pltníctva v Sromowciach Niżnych pripomína dejiny poľského a slovenského pltníctva a činnosť Poľského zväzu pieninských pltníkov expozícia pltnícke oblečenie a náradie, dokumenty, publikácie a súčasné aj archívne fotografie, ale aj multimediálna prezentácia Sezon flisacki na Dunajcu trwa od 1 kwietnia do 31 października. Spływ po stronie polskiej rozpoczyna się na przystani w Sromowcach-Kątach, a kończy w Szczawnicy (18 km, 2 godz. 15 min.) lub w Krościenku (23 km, 2 godz. 45 min.); Pltnícka sezóna na Dunajci trvá od 1. apríla do 31. októbra. Splav na poľskej strane sa začína v prístave pltí v Sromowciach-Kątach a končí v Szczawnici (18 km, 2 h 15 min) alebo v Krościenku (23 km, 2 h 45 min);

14 Małopolski System Informacji Turystycznej Malopoľský turistický informačný systém Patronat honorowy / Čestný patronát: Miechów Marek Sowa Marszałek Województwa Małopolskiego Predseda Malopoľského samosprávneho kraja Ivan Škorupa Konsul Generalny Republiki Słowackiej w Krakowie Generálny konzul Slovenskej republiky v Krakove Olkusz WYBRANE PUNKTY INFORMACJI TURYSTYCZNEJ VYBRANÉ TURISTICKÉ INFORMAČNÉ STREDISKÁ Trzebinia Chrzanów Oœwiêcim Wygie³zów So³a KRAKÓW Wis³a Wieliczka Bochnia D¹browa Tarnowska Tarnów Kraków Krakov InfoKraków, ul. Powiśle 11 tel.: , it.krakow@msit.malopolska.pl InfoKraków, ul. św. Jana 2 tel.: jana@infokrakow.pl InfoKraków, ul. Józefa 7 tel.: jozefa@infokrakow.pl InfoKraków Sukiennice Rynek Główny 1/3 tel.: sukiennice@infokrakow.pl InfoKraków, ul. Szpitalna 25 tel.: szpitalna@infokrakow.pl InfoKraków Pawilon Wyspiańskiego pl. Wszystkich Świętych 2 tel.: wyspianski@infokrakow.pl InfoKraków Międzynarodowy Port Lotniczy w Balicach tel.: balice@infokrakow.pl Andrychów Wadowice Sucha Beskidzka Kalwaria Zebrzydowska Myœlenice Witów Nowy Sącz ul. Szwedzka 2 tel.: it.nowy-sacz@msit.malopolska.pl Tarnów Tarnov Rynek 7 tel.: it.tarnow@msit.malopolska.pl Wadowice ul. Kościelna 4 tel.: it.wadowice@msit.malopolska.pl Raba Rabka-Zdrój Bia³y Dunajec Nowy Targ Poronin Zakopane Dobczyce Wiœniowa Bia³ka Tatrzañska Limanowa Ochotnica Górna Bukowina Tatrzañska Nowy S¹cz Oświęcim Osvienčim ul. St. Leszczyńskiej 12 tel.: it.oswiecim@msit.malopolska.pl Zakopane Zakopané ul. Kościeliska 7 tel.: it.zakopane@msit.malopolska.pl Więcej informacji praktycznych: Viac praktických informácií: Bia³a Tuchów Ropa Krynica- -Zdrój Biecz Sêkowa Tekst / Text Pracownia na Pastwiskach Na podstawie książki Mieczysława Czumy, Leszka Mazana i Marcina Żerańskiego Słowacka Małopolska / Podľa knihy Mieczysława Czumu, Leszka Mazana a Marcina Żerańského Slováci v Malopoľsku Przekład na język słowacki / Preklad do slovenčiny Vlasta Juchniewiczová Projekt graficzny, skład i łamanie oraz rysunki i mapki / Grafické spracovanie, sadzba, zalomenie, ilustrácie, mapky Marcin Żerański Zdjęcia / Fotografie Piotr Gajda, Paweł Mierniczak, Anna Nawrot, Sylwester Pytel, Konrad Syga, Marcin Żerański Wydawca / Vydavateľ Pracownia na Pastwiskach, ul. Wiewiórcza 11, Cieszyn, tel.: , pracownia@napastwiskach.pl, Druk i oprawa / Tlač a väzba Drukarnia Wydawnictwa Arka / Tlačiareň vydavateľstva Arka, Cieszyn ( Publikacja powstała na zlecenie Województwa Małopolskiego Publikácia vznikla na objednávku Malopoľského kraja Cieszyn

15 Małopolska dla ducha i świadomości 14 miejsc UNESCO dla zdrowia i urody 9 miejscowości uzdrowiskowych dla zachwytu pięknem i naturą 6 parków narodowych dla relaksu 4 baseny geotermalne dla zaznania nowych doświadczeń spływ Przełomem Dunajca dla wiedzy i zmysłów liczne ekspozycje muzealne, ponad km szlaków tematycznych dla krzepy i rekreacji ponad km szlaków rowerowych dla treningu i zachwytu pięknem ponad km turystycznych szlaków pieszych dla przyjemności i wygody ponad 50 wyciągów i ośrodków narciarskich dla przyjemności i sprawności fizycznej około 250 km tras narciarskich dla ducha rywalizacji 2 pola golfowe Malopoľsko Pre myseľ a dušu 14 lokalít UNESCO Pre zdravie a krásu 9 kúpeľných miest Pre opojenie krásou a prírodou 6 národných parkov Pre chvíle oddychu 4 geotermálne bazény Pre nové zážitky splav Prielomom Dunajca Pre poznávanie a potešenie zmyslov mnohé múzejné expozície, vyše km tematických chodníkov Pre načerpanie sily a rekreáciu vyše km cyklotrás Pre výdrž a opojenie krásou vyše km peších turistických trás Pre potešenie a pohodlie vyše 50 vlekov a lyžiarskych stredísk Pre potešenie a fyzickú zdatnosť okolo 250 km lyžiarskych trás Pre súťaživého ducha 2 golfové ihriská