NEUROENDOKRYNOIMMUNOLOGIA W MEDYCYNIE
|
|
- Magdalena Socha
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 NEUROENDOKRYNOIMMUNOLOGIA W MEDYCYNIE PROWADZĄCY: Prof. Nadzieja Drela Dr Magdalena Markowska Prof. Krystyna Skwarło-Sońta Dr Paweł Majewski Rok akad. 2014/2015 Semestr zimowy, czwartek,
2 Rola regulacji neuroendokrynowej w utrzymaniu homeostazy w układzie odpornościowym w warunkach niezależnych i zależnych od aktywacji antygenowej Układ nerwowy Nadzieja Drela Zakład Immunologii ndrela@biol.uw.edu.pl Układ odpornościowy Homeostaza Układ endokrynowy
3 Komórki efektorowe i główne cechy odporności Odpornośd wrodzona Odpornośd nabyta Odpowiedź humoralna Odpowiedź komórkowa Szybka Receptory dla antygenów nie zmieniają się w ciągu życia, a ich specyficzność jest ograniczona Nie pozostawia pamięci Rozwija się powoli Receptory dla antygenów wykształcają się wielokrotnie w ciągu życia i wykazują bardzo dużą specyficzność Pozostawia pamięć
4 Rodzaje odporności i ich elementy składowe Układ odpornościowy Odpornośd wrodzona Odpornośd nabyta Komórki Czynniki humoralne Komórki Czynniki humoralne
5 Cecha Odpornośd wrodzona Odpornośd nabyta Czas reakcji Minuty, godziny dni Swoistośd Różnorodnośd Swoista dla cząsteczek związanych z patogenami Ograniczona liczba receptorów nie ulegających zmianom w czasie życia. Takie same na komórkach określonego typu. Swoista dla epitopów antygenowych Bardzo duża liczba różnych receptorów. Różna swoistośd receptorów w obrębie komórek tego samego typu. Pamięd immunologiczna Brak Powstaje przy każdej odpowiedzi immunologicznej Rozpoznawanie własne/obce Rozpuszczalne składniki w krwi i tkankach Główne typy komórek Doskonałe: w organizmie gospodarza nie występują cząsteczki charakterystyczne dla patogenów Peptydy i białka o aktywności przeciwbakteryjnej Fagocyty (monocyty, makrofagi, neutrofile), komórki NK, komórki dendrytyczne Bardzo dobre, ale czasami powstają błędy, których skutkiem mogą byd choroby autoimmunizacyjne Przeciwciała (cytokiny) Limfocyty T, limfocyty B, komórki prezentujące antygen
6 KD MKP KM LKP KD Hematopoeza Mo Pro-G/M NK KM - komórka macierzysta Ne Eo Ba płytki Pro-Eo Pro-Ba Me Pro-T LiTh LiTc LiTreg LiB MKP - mieloidalna komórka progenitorowa LKP - limfoidalna komórka progenitorowa Pro komórki progenitorowe E Pro-E Pro-B
7 Mechanizmy odporności wrodzonej (nieswoistej) : stan zapalny
8 Stan zapalny R.A.GOLDSBY,T.J.KINDT,B.A.OSBORNE,J.KUBY,,Immunology 2003
9 Rys. E. Kozłowska PEPTYDOGLIKANY LIPOPEPTYDY BAKTERYJNE BIAŁKA PASOŻYTÓW ZWIAZANE Z GPI TLR1 TLR2 TLR4 LPS TLR4 KWAS LIPOTEJCHOWY BAKTERII G+ ZYMOZAN GRZYBÓW TLR6 TLR2 FLAGELLINA BAKTERYJNA TLR2 TLR5 TLR7 TLR8 TLR3 TLR9 JĄDRO KOMÓRKOWE dsrna uracyl rich ssrna ssrna CpG DNA ENDOSOM
10 Skutki aktywacji komórek odporności wrodzonej z udziałem TLR
11 Mechanizmy odporności nabytej (swoistej)
12 Typy odpowiedzi w odporności nabytej Odpowiedź humoralna Odpowiedź komórkowa B Produkcja przeciwciał Produkcja cytokin Th Treg Tc Cytotoksyczność Rys. N.Drela, wg J.Kuby Supresja
13 PRR Schemat rozwoju odporności nabytej KPA antygeny TCR aktywowany TCR Th Th Tc BCR Odpowiedź komórkowa Odpowiedź humoralna Rys. N.Drela B przeciwciała
14 Różnicowanie i funkcje limfocytów T w odporności nabytej PRR białko MHC antygen receptor dla antygenu KPA cytokiny Hamowanie reakcji odpornościowej Treg Odpowiedź komórkowa Udział w obronie przed bakteriami i wirusami cytokiny Th1 IFN-g IL-2 TNF-b Th IL-4 IL-5 IL-10 IL-13 cytokiny Th2 Odpowiedź humoralna Udział w obronie przed robakami pasożytniczymi Rys. N.Drela
15 Równowaga Th1/Th2 Choroby autoimmunizacyjne Th1-zależne, odrzucanie przeszczepu Th1 Th2 Alergia, choroby autoimmunizacyjne Th2-zależne Rys. N.Drela
16 Neuroendokrynowa regulacja rozwoju układu odpornościowego
17 Neuroendokrynowa regulacja odpowiedzi immunologicznej R.E Brown, Neuroendocrinology
18 Neuroendokrynowa regulacja odpowiedzi immunologicznej: klasyczny schemat roli HPA Zakharova A.L. 2009
19 Cytokiny regulują syntezę hormonów przysadki R.E. Brown, Neuroendocrinology
20 Wpływ hormonów i neuropeptydów na układ odpornościowy w przebiegu ontogenezy
21 Zakharova A.L Czynniki egzogenne o przedłużonym działaniu
22 Interakcje czynników humoralnych w rozwoju tymocytów Brak grasicy: to nie tylko supresja odpowiedzi immunologicznej, ale zahamowanie syntezy hormonów przez przysadkę i inne gruczoły wydzielania wewnętrznego Wzrost grasicy, liczby li T i B życiu płodowym koreluje z pojawieniem się w surowicy insuliny, GH, FSH, LH, TSH Zakharova A.L. 2009
23 Interakcje HPG-grasica Tymulina, tymozyna Zakharova A.L Ponadto: reakcja na stres myszy nude
24 Mikrośrodowisko grasicy Savino and Dardenne, 2000
25 Działanie tymuliny na syntezę hormonów H-P Savino and Dardenne, 2000
26 Mikrośrodowisko grasicy: tymocyty, komórki nabłonkowe Savino and Dardenne, 2000
27 Neuroendokrynowa kontrola interakcji między tymocytami i komórkami mikrośrodowiska czy hormony lub neuropeptydy mogą zmieniad ekspresję białek MHC? (GH, GC) czy hormony regulują syntezę białek ECM oraz receptory dla tych białek: fibronektyna, laminina, kolagen IV? (GC, hormony płciowe, T3, PR, GH, IGF-1) czy hormony wpływają na powstawanie gap-junction między komórkami nabłonkowymi grasicy? (hormony płciowe, ACTH, GH, GC, neuropeptydy) czy hormony regulują syntezę cytokin w mikrośrodowisku grasicy? (GH, PR) czy hormony regulują syntezę hormonów grasicy? (GH, IGF-1, PR)
28 Uproszczony schemat rozwoju tymocytów (a)
29 Uproszczony schemat rozwoju tymocytów (b) K O R A DN1 pro-t CD DN2 pro-t CD Tg RDZEŃ GRASICY G R A S I C Y DN3 pre-t CD DN4 pre-t CD DP CD4 + CD8 + TCR b SP CD4 + TCR b SP CD8 + TCR b Treg
30 Proces selekcji tymocytów Śmierć z zaniedbania selekcja pozytywna selekcja negatywna Grasica Rys. N. Drela Węzeł limfatyczny T h Tc T reg powinowactwo do MHC - wł. peptyd
31 Zależnośd losu limfocytów T w grasicy od powinowactwa receptorów TCR do kompleksu MHC-własny peptyd Powinowactwo TCR Negatywna selekcja Zaniedbanie Pozytywna selekcja Konwersja do Treg Los tymocyta w przebiegu rozwoju w grasicy
32 Selekcja pozytywna i negatywna tymocytów Selekcja pozytywna skutkuje restrykcją MHC Selekcja negatywna skutkuje tolerancją na własne białka R.A.GOLDSBY,T.J.KINDT,B.A.OSBORNE,J.KUBY,,Immunology
33 Godfrey et al., 2000 GC są zbędne w rozwoju tymocytów
34 GC w utrzymaniu homeostazy tymocytów Zielony: młoda mysz Niebieska: młoda mysz z nadekspresją GCR Jondal M. et al.2004
35 TCR affinity Model wzajemnego antagonizmu w rozwoju tymocytów negative selection apoptoza przeżycie death (subtreshold for selection) Vacchio M.S. and Ashwell J.D., 2000 Glucocorticoids
36 TCR affinity Model wzajemnego antagonizmu w rozwoju tymocytów negative selection apoptoza przeżycie death (subtreshold for selection) Vacchio M.S. and Ashwell J.D., 2000 Glucocorticoids
37 Czy można stosowad hormony w reaktywacji funkcji grasicy? Grasica organ docelowy w infekcji i nieprawidłowym żywieniu (niedożywieniu): charakterystyczne przejawy atrofii, wzrost stężenia GC i spadek stężenia leptyny (chroni przed indukcją apoptozy) GH, IGF-1 (pobudzenie TEC do syntezy tymuliny), rekonstytucja sziku kostnego i zahamowanie inwolucji grasicy IL-7 blokada androgenów, kastracja zahamowanie syntezy hormonów płciowych powoduje nasilenie hematopoezy i tymopoezy melatonina
38 Grelina i leptyna Poziom greliny zwiększa się przed jedzeniem, maleje po jedzeniu. RC wpływa na zwiększenie poziomu greliny. Leptyna stymuluje syntezę IL-7 przez TEC. Stężenie leptyny zwiększa się po jedzeniu, maleje przed jedzeniem (zmniejszenie poziomu leptyny stymuluje apetyt).
39 Stan zapalny R.A.GOLDSBY,T.J.KINDT,B.A.OSBORNE,J.KUBY,,Immunology
40 Równowaga hormonalno-cytokinowa Zdrowy organizm: brak stanu zapalnego ustala równowagę hormonalnocytokinową. GC hamują syntezę cytokin pro-zapalnych Podczas infekcji równowaga jest zaburzona: cytokiny wywołują stan oporności na hormony. Zwiększenie syntezy hormonów białkowych ogranicza działanie GC i cytokin. Kelley K.W. et al. 2007, Brain, Behavior and Immunity.
41 Komórki dendrytyczne w rozwoju w odporności nabytej K.Takeda, S.Akira, International Immunology 2005
42 Migracja i stadia rozwoju DC Szpik kostny Niedojrzała mdc Dojrzała mdc TLR Czynniki indukujące dojrzewanie Tkanki i narządy nielimfatyczne Narządy limfatyczne Dojrzała mdc: MHCII, CD80, CD86, CD40
43 Regulacja dojrzewania komórek dendrytycznych przez hormony GC hamują dojrzewanie DC (hamowanie ekspresji MHC II, białek kostymulatorowych), co skutkuje zahamowaniem różnicowania limfocytów Th naiwnych w limfocyty efektorowe. Nie zachodzi prezentacja Ag limfocytom Th. Hamowanie dojrzewania DC przez GC następuje mimo ich aktywacji i zwiększenia ekspresji TLR
44 Neuroendokrynowa regulacja funkcji obronnej
45 Powrót do stanu równowagi po kontakcie z patogenem Śmierć niepotrzebnych limfocytów Hamowanie aktywności limfocytów
46 Oś regulacyjna HPA Układ odpornościowy IL-1, IL-6, TNF wątroba Białka ostrej fazy podwzgórze stan zapalny atrofia grasicy CRH liczba leukocytów w krążeniu proliferacja limfocytów przysadka ACTH rówowaga limfocytów (Th1 vs Th2) synteza przeciwciał synteza cytokin Rys. N.Drela nadnercza kortyzol Oś HPA w regulacji odpowiedzi układu odpornościowego
47 Regulacja odpowiedzi immunologicznej przez GC Jondal M. et al., 2004
48 Udział GC i katecholamin w rozwoju odporności nabytej typu Th1 i Th2 Reiche EM et al. 2004
49 Udział TLR w interakcji: układ odpornościowynadnercza Bornstein et al. 2006
50 Dymorfizm płciowy układu odpornościowego odpornośd wrodzona silniejsza u kobiet więcej przeciwciał u kobiet (odpornośd humoralna silniejsza u kobiet) silniejsza odpowiedź typu komórkowego u kobiet silniejsza reakcja zapalna u mężczyzn więcej limfocytów Th u kobiet więcej cytokin typu Th1 u kobiet Znaczenie tych różnic nie jest do kooca jasne, poza zachorowalnością na choroby autoimmunizacyjne wystepujące częściej u kobiet: zespół Sjogrena, SLE, PBC, choroba Hashimoto, i skleroderma (80% chorych to kobiety).
51 Dymorfizm płciowy układu odpornościowego Modulacyjny efekt estrogenów u zdrowych kobiet oraz w przebiegu choroby autoimmunizacyjnej jest dwufazowy: małe stężenie ułatwia rozwój odpowiedzi odpornościowej, duże stężenie powoduje jej zahamowanie. Różne środowisko immunologiczne u kobiet i mężczyzn: u kobiet przeważa odpowiedź typu Th1, z wyjątkiem ciąży, kiedy występuje przemienna aktywnośd Th1 i Th2. Hormony płciowe regulują produkcję hormonów HPA i wpływają na przebieg reakcji stresowej. U kobiet większe jest stężenie kortyzolu, a glukokortykoidy hamują produkcję hormonów płciowych i tym samym ich działanie w organizmie.
52 Dymorfizm płciowy układu odpornościowego
53 Estrogeny jako immunomodulatory estrogeny Szpik kostny Grasica APC hamowanie rozwoju limfocytów B atrofia grasicy (Fas/FasL) zahamowanie rozwoju wszystkich populacji limfocytów T zahamowanie różnicowania DC indukcja apoptozy Mo i Ma hamowanie syntezy cytokin przez DC (TNF, IL-12, IL-10) Lang T.J., 2004
54 Działanie hormonów płciowych na grasicę Estrogeny: zanik grasicy przy stężeniach farmakologicznych stężenie estrogenu i progesteronu zwiększa się w czasie ciąży, co indukuje przejściową inwolucję grasicy stymulacja pozagrasiczego różnicowania limfocytów T w wątrobie, stąd łatwiejsza indukcja chorób autoimmunizacyjnych duża ekspresja receptorów dla estrogenów na tymocytach i komórkach stromalnych grasicy
55 Estrogeny jako modulatory działania innych hormonów o działaniu immunomodulującym Zwiększenie wrażliwości na GnRH zwiększenie syntezy prolaktyny (estradiol zwiększa syntezę PRL) zagrożenia: estradiol i prolaktyna znoszą tolerancję limfocytów B Lang T.J., 2004
56 Działanie estrogenów Komórki i funkcje Stężenie fizjologiczne estrogenów Stężenia farmaceutyczne (10-100x większe) tymocyty funkcja Tc funkcja Th funkcja li B produkcja cytokin przez makrofagi stymulacja (przewaga Th) stymulacja stymulacja hamowanie hamowanie hamowanie stymulacja hamowanie ekspresja MHC stymulacja hamowanie
57 Działanie hormonów płciowych na grasicę Androgeny: kastracja samców powoduje powiększenie grasicy, efekt jest odwracalny po podaniu androgenów powiększona grasica wykastrowanych samców wykazuje prawidłową strukturę części korowej i rdzeniowej, ale zmienia się rozkład tymocytów (mniej tymocytów CD8+ o aktywności cytotoksycznej) podanie androgenów przyspiesza rozwój tymocytów mechanizmy odpowiedzialne za powiększenie grasicy po kastracji: zwiększona proliferacja, zmniejszona apoptoza, opóźniona migracja tymocytów na obwód zwiększone stężenie testosteronu po okresie dojrzewania indukuje inwolucję grasicy
58 Oddziaływanie hormonów płciowych na szpik i rozwój limfocytów B Androgeny kastracja osobników płci męskiej wywołuje ekspansję limfocytów B w szpiku kostnym. Liczebnośd tych komórek maleje po podaniu testosteronu kastracja osobników płci męskiej powoduje rozrost śledziony i zwiększenie w niej liczby limfocytów B, podanie testosteronu odwraca ten efekt Estrogeny hamują powstawanie limfocytów B nasilają produkcję autoprzeciwciał i powstawanie autoreaktywnych limfocytów B, taki sam efekt powoduje zahamowanie produkcji androgenów Udział w chorobach autoimmunizacyjnych: estrogeny działanie stymulujące androgeny działanie supresyjne
59 Odpowiedź immunologiczna na infekcje zależna od płci estrogeny nasilają odpowiedź Th1 i głównie działają prozapalnie androgeny działają przeciwzapalnie (testosteron) androgeny hamują syntezę przeciwciał
60 Rytmy biologiczne w układzie odpornościowym
61 Aktywnośd układu odpornościowego w dzieo i w nocy Brak snu skutkuje zwiększeniem wrażliwości na infekcje TLR9 (w nocy ) Komórki NK (w nocy ) Cytokiny (IL-12: największy poziom w nocy; IL-10: największy poziom w dzień) Poziom cytokin prozapalnych zwiększa się w nocy, przeciwzapalnych w dzień
62 Rytmiczne zmiany w aktywności układu odpornościowego (współdziałanie rytmu dobowego i snu) Limfocyty T rezydują w narządach limfoidalnych, zwiększa się stężenie cytokin przeciwzapalnych sen Limfocyty T krążą w układzie krwionośnym, zwiększa się stężenie cytokin prozapalnych
63 Rytm dzieo/noc układu odpornościowego dzień noc organizm aktywny organizm nieaktywny Układ odpornościowy w stanie fizjologicznej supresji Układ odpornościowy w stanie skutecznej obrony GK GKR ntreg GK GKR ntreg
64 Układ odpornościowy w odczuwaniu bólu Limfocyty wydzielają endogenne opioidy (b-endorfinę) w miejscu stanu zapalnego, co skutkuje zniesieniem stanu pobudzenia bólowego wywołanego przez czynniki prozapalne. Podobnie zachowują się makrofagi. IL-1 CRH
65 Produkcja hormonów przez komórki układu odpornościowego komórki produkujące Produkowane hormony i neuroprzekaźniki limfocyty T limfocyty B makrofagi splenocyty tymocyty granulocyty i komórki tuczne ACTH, endorfiny, TSH, GH, PRL, IGF-1 ACTH, endorfiny, GH, IGF-1 ACTH, endorfiny, GH, SP, IGF-1, ANP CRH, gonadotropina CRH, GnRH, AVP, OT VIP, SOM
66 Wrażliwośd komórek obronnych na hormony uzależniona jest od rodzaju stresu Stres ostry kontrola Stres chroniczny Stężenie hormonu w stresie ostrym: dwufazowy efekt kortykosteronu/kortyzolu i epinefryny (efekt stymulujący małych dawek i efekt hamujący dużych dawek) w stresie chronicznym obserwowano jedynie efekt hamujący
67 Oś regulacyjna HPA Układ odpornościowy Rys. N.Drela podwzgórze CRH przysadka ACTH nadnercza kortyzol IL-1, IL-6, TNF wątroba stan zapalny atrofia grasicy liczba leukocytów w krążeniu proliferacja limfocytów rówowaga limfocytów (Th1 vs Th2) synteza przeciwciał synteza cytokin Białka ostrej fazy Oś HPA w regulacji odpowiedzi układu odpornościowego
68 Modulacja aktywności układu odpornościowego w warunkach stresu: Jaka jest rola hormonów aktywujących funkcje układu odpornościowego? prolaktyna hormon wzrostu insulinopodobny czynnik wzrostu
69 S T R E S to nie tylko glukokortykoidy podwzgórze przysadka ACTH Prolaktyna nadnercza układ odpornościowy glukokortykoidy
70 STRES głodu podwzgórze przysadka Insulinopodobny czynnik wzrostu Hormon wzrostu IGF-I Układ odpornościowy
71 STRES temperaturowy: niska temperatura środowiska zewnętrznego podwzgórze przysadka TSH tarczyca grasica T3, T4 (przeciwdziałają aktywności glukokortykoidów) Szybkośd przemiany materii
72 Hormony białkowe i odpornośd: trochę historii - przed 1987: pierwsze wyniki badao wskazujące na rolę hormonów przysadki w rozwoju układu odpornościowego. Do badao użyto szczurów i myszy charakteryzujących się deficytem hormonów: TSH, GH, PRL, ACTH : leukocyty mogą produkowad hormony. Synteza prolaktyny przez limfocyty T jest regulowana przez cytokiny (IL-2, IL-4, IL-1). Sama PRL reguluje syntezę cytokin. Limfocyty produkują GH. PRL, GH i IGF-1 przeciwdziałają skutkom stresu wywołanego przez czynniki fizjologiczne i środowiskowe. Działają przeciwstawnie do GC.
73 Wielopoziomowe interakcje między układem odpornościowym i neuroendokrynowym Di Comite G. et al.2007
74 Koncepcja receptorowa w regulacji neuroendokrynowej układu odpornościowego Heijnen C.J., 2007
75 Terapie hormonalne w leczeniu chorób związanych z nadmierną aktywnością układu odpornościowego Układ nerwowy Układ odpornościowy Homeostaza Układ endokrynowy
76 Glukokortykoidy w kontroli stanu zapalnego a/ Aktywacja czynników przeciwzapalnych Barnes P.J., J Steroid Biochem Mol Biol, 2010
77 b/ supresja aktywacji genów prozapalnych Barnes P.J., J Steroid Biochem Mol Biol, 2010
78 c/ regulacja ekspresji genów Barnes P.J., J Steroid Biochem Mol Biol, 2010
79 d/ prawdopodobne mechanizmy oporności na GC Barnes P.J., J Steroid Biochem Mol Biol, 2010
80 Interakcje szlaków sygnałowych z udziałem GC Pace T.W.W. Brain Beh Imm, 2007
81 Działanie GC na komórki odpornościowe Zen M. Autoimm Rev 2011
82 Rytm dzieo/noc układu odpornościowego a glukokortykoidy dzień organizm aktywny noc organizm nieaktywny Układ odpornościowy w stanie fizjologicznej supresji Układ odpornościowy w stanie skutecznej obrony GC GCR ntreg GC GCR ntreg
83 Wpływ GC na aktywnośd supresorową ntreg samce C57BL/6 samice C57BL/6 Kiernozek E., J Physiol Pharmacol, 2011
84 Prolaktyna w chorobach autoimmunizacyjnych Hyperprolaktynemia (HPRL) występuje u 20-30% pacjentek z SLE i koreluje z aktywnym przebiegiem choroby. PRL i układ odpornościowy: indukuje proliferację i różnicowanie limfocytów, receptory dla PRL są indukowane, przeciwciała anty-prl powodują zahamowanie cyklu komórkowego w fazie G1, synergistyczne działanie z IL-2, stymuluje makrofagi do syntezy IL-1, NO, synergistyczne działanie z LPS, stymuluje syntezę IFN-g Ostry i chroniczny efekt działania PRL w chorobach autoimmunizacyjnych: aktywacja PKC, indukcja syntezy receptorów dla IL-2, czynnika transkrypcyjnego IRF-1 (stymulacja syntezy IFN-g), regulacja różnicowania i dojrzewania limfocytów B (IRF-1). Mechanizm działania PRL: JAK/Stat/IRF-1. Lokalna produkcja PRL przez komórki odpornościowe w tkankach przyczyniają się do progresji SLE. Proponowana terapia: podawanie estradiolu i inhibitora wydzielania prolaktyny.
85 Hormony płciowe w RZS Cutolo M., Autoimm Rev 2002
86 HZT w chorobach autoimmunizacyjnych SLE RZS
87 DHEA-dehydroepiandrosteron w regulacji aktywności układu odpornościowego Zastosowanie w terapii chorób autoimmunizacyjnych i chronicznym stanie zapalnym Hamowanie objawów starzenia układu odpornościowego Hazeldine J., J Steroid Biochem Mol Biol, 2010
88 Charakterystyka receptorów dla hormonów sterydowych-interakcje z ksenoestrogenami Rozmieszczenie Komórki nabłonkowe grasicy (AR, ER) Tymocyty (GCR, AR, ER) Limfocyty T i B (ER, AR, GCR) Komórki szpiku kostnego (ER) Monocyty, neutrofile (GCR) Ligandy Endogenne hormony: androgeny, estrogeny, glukokortykoidy Czynniki środowiskowe (ED): hormony syntetyczne, fitoestrogeny, mykoestrogeny, ksenoestrogeny (dioksyny) Aktywność biologiczna Homeostaza układu odpornościowego (GC, E, A) Regulacja odpowiedzi immunologicznej (GC, E, A) Dymorfizm płciowy układu odpornościowego (A, E) Rozwój grasicy, rozwój limfocytów B (E) Hamowanie krążenia komórek odpornościowych (GC) Indukcja apoptozy, supresja produkcji cytokin (GC), stymulacja produkcji cytokin (E) Przełączenie odpowiedzi z Th1 na Th2 (GC)
89 Dziękuję za uwagę Układ nerwowy Układ odpornościowy Homeostaza Układ endokrynowy
NEUROENDOKRYNOIMMUNOLOGIA W MEDYCYNIE
NEUROENDOKRYNOIMMUNOLOGIA W MEDYCYNIE PROWADZĄCY: Prof. Nadzieja Drela Dr Magdalena Markowska Prof. Krystyna Skwarło-Sońta Dr Paweł Majewski Rok akad. 2016/2017 Semestr zimowy, czwartek, 8.30-10.00 Regulacja
Bardziej szczegółowoRegulacja aktywności układu odpornościowego przez układ neuroendokrynowy
Regulacja aktywności układu odpornościowego przez układ neuroendokrynowy Interakcje układu odpornościowego z układem neuroendokrynowym w warunkach niezależnych i zależnych od aktywacji antygenowej Nadzieja
Bardziej szczegółowoNEUROENDOKRYNOIMMUNOLOGIA W MEDYCYNIE
NEUROENDOKRYNOIMMUNOLOGIA W MEDYCYNIE PROWADZĄCY: Prof. Nadzieja Drela Dr Magdalena Markowska Prof. Krystyna Skwarło-Sońta Dr Paweł Majewski Rok akad. 2015/2016 Semestr zimowy, czwartek, 8.30-10.00 Rola
Bardziej szczegółowoNEUROENDOKRYNOIMMUNOLOGIA W MEDYCYNIE
NEUROENDOKRYNOIMMUNOLOGIA W MEDYCYNIE PROWADZĄCY: Prof. Nadzieja Drela Dr Magdalena Markowska Prof. Krystyna Skwarło-Sońta Dr Paweł Majewski Rok akad. 2016/2017 Semestr zimowy, czwartek, 8.30-10.00 Regulacja
Bardziej szczegółowoPODSTAWY IMMUNOLOGII Komórki i cząsteczki biorące udział w odporności nabytej (cz.i): wprowadzenie (komórki, receptory, rozwój odporności nabytej)
PODSTAWY IMMUNOLOGII Komórki i cząsteczki biorące udział w odporności nabytej (cz.i): wprowadzenie (komórki, receptory, rozwój odporności nabytej) Nadzieja Drela ndrela@biol.uw.edu.pl Konspekt do wykładu
Bardziej szczegółowoOdporność nabyta: Nadzieja Drela Wydział Biologii UW, Zakład Immunologii
Odporność nabyta: Komórki odporności nabytej: fenotyp, funkcje, powstawanie, krążenie w organizmie Cechy odporności nabytej Rozpoznawanie patogenów przez komórki odporności nabytej: receptory dla antygenu
Bardziej szczegółowoPODSTAWY IMMUNOLOGII. Regulacja odpowiedzi immunologicznej. Nadzieja Drela
PODSTAWY IMMUNOLOGII Regulacja odpowiedzi immunologicznej Nadzieja Drela ndrela@biol.uw.edu.pl Stan równowagi: odpowiedź immunologiczna - tolerancja Kontakt z antygenem prowadzi do rozwoju odpowiedzi immunologicznej
Bardziej szczegółowoPODSTAWY IMMUNOLOGII Komórki i cząsteczki biorące udział w odporności nabytej (cz. III): Aktywacja i funkcje efektorowe limfocytów B
PODSTAWY IMMUNOLOGII Komórki i cząsteczki biorące udział w odporności nabytej (cz. III): Aktywacja i funkcje efektorowe limfocytów B Nadzieja Drela ndrela@biol.uw.edu.pl Konspekt wykładu Rozpoznanie antygenu
Bardziej szczegółowoCytokiny jako nośniki informacji
Wykład 2 15.10.2014 Cytokiny jako nośniki informacji Termin cytokiny (z greckiego: cyto = komórka i kinos = ruch) określa dużą grupę związków o różnym pochodzeniu i budowie, będących peptydami, białkami
Bardziej szczegółowoUKŁAD LIMFATYCZNY UKŁAD ODPORNOŚCIOWY. Nadzieja Drela Instytut Zoologii, Zakład Immunologii
UKŁAD LIMFATYCZNY UKŁAD ODPORNOŚCIOWY Nadzieja Drela Instytut Zoologii, Zakład Immunologii ndrela@biol.uw.edu.pl Układ limfatyczny Narządy, naczynia limfatyczne, krążące limfocyty Centralne narządy limfoidalne
Bardziej szczegółowoTolerancja immunologiczna
Tolerancja immunologiczna autotolerancja, tolerancja na alloantygeny i alergeny dr Katarzyna Bocian Zakład Immunologii kbocian@biol.uw.edu.pl Funkcje układu odpornościowego obrona bakterie alergie wirusy
Bardziej szczegółowoLp. tydzień wykłady seminaria ćwiczenia
Lp. tydzień wykłady seminaria ćwiczenia 21.02. Wprowadzeniedozag adnieńzwiązanychzi mmunologią, krótka historiaimmunologii, rozwójukładuimmun ologicznego. 19.02. 20.02. Wprowadzenie do zagadnień z immunologii.
Bardziej szczegółowoRegulacja odpowiedzi immunologicznej Geny Antygeny Przeciwciała Komórki uczestniczące w rozwoju odporności Cytokiny Układ nerwowy i endokrynowy
Regulacja odpowiedzi immunologicznej Geny Antygeny Przeciwciała Komórki uczestniczące w rozwoju odporności Cytokiny Układ nerwowy i endokrynowy Nadzieja Drela Wydział Biologii UW, Zakład Immunologii ndrela@biol.uw.edu.pl
Bardziej szczegółowoCzęść praktyczna: Metody pozyskiwania komórek do badań laboratoryjnych cz. I
Ćwiczenie 1 Część teoretyczna: Budowa i funkcje układu odpornościowego 1. Układ odpornościowy - główne funkcje, typy odpowiedzi immunologicznej, etapy odpowiedzi odpornościowej. 2. Komórki układu immunologicznego.
Bardziej szczegółowoPODSTAWY IMMUNOLOGII. Rozwój limfocytów T Autoimmunizacja. Nadzieja Drela
PODSTAWY IMMUNOLOGII Rozwój limfocytów T Autoimmunizacja Nadzieja Drela ndrela@biol.uw.edu.pl Rozwój limfocytów T w grasicy (tymopoeza) 1. Budowa grasicy 2. Komórki progenitorowe limfocytów T 3. Rozwój
Bardziej szczegółowoWpływ opioidów na układ immunologiczny
Wpływ opioidów na układ immunologiczny Iwona Filipczak-Bryniarska Klinika Leczenia Bólu i Opieki Paliatywnej Katedry Chorób Wewnętrznych i Gerontologii Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński Kraków
Bardziej szczegółowoNEUROENDOKRYNOIMMUNOLOGIA W MEDYCYNIE
NEUROENDOKRYNOIMMUNOLOGIA W MEDYCYNIE PROWADZĄCY: Prof. Nadzieja Drela Dr Magdalena Markowska Prof. Krystyna Skwarło-Sońta Dr Paweł Majewski Rok akad. 2013/2014 Semestr zimowy, czwartek, 8.00-9.30 Starzenie
Bardziej szczegółowoHormony Gruczoły dokrewne
Hormony Gruczoły dokrewne Dr n. biol. Urszula Wasik Zakład Biologii Medycznej HORMON Przekazuje informacje między poszczególnymi organami regulują wzrost, rozwój organizmu efekt biologiczny - niewielkie
Bardziej szczegółowoRegulacja odpowiedzi immunologicznej Geny Antygeny Przeciwciała Komórki uczestniczące w rozwoju odporności Cytokiny Układ nerwowy i endokrynowy
Regulacja odpowiedzi immunologicznej Geny Antygeny Przeciwciała Komórki uczestniczące w rozwoju odporności Cytokiny Układ nerwowy i endokrynowy Nadzieja Drela Wydział Biologii UW, Zakład Immunologii ndrela@biol.uw.edu.pl
Bardziej szczegółowoCHOROBY AUTOIMMUNIZACYJNE
CHOROBY AUTOIMMUNIZACYJNE Autoimmunizacja Odpowiedź immunologiczna skierowana przeciwko własnym antygenom Choroba autoimmunizacyjna Zaburzenie funkcji fizjologicznych organizmu jako konsekwencja autoimmunizacji
Bardziej szczegółowoOdporność ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI
Odporność DR MAGDALENA MARKOWSKA ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI Funkcje FUNKCJA KTO AWARIA OBRONA NADZÓR HOMEOSTAZA Bakterie Wirusy Pasożyty Pierwotniaki
Bardziej szczegółowoWyklady IIIL 2016/ :00-16:30 środa Wprowadzenie do immunologii Prof. dr hab. med. ML Kowalski
III rok Wydział Lekarski Immunologia ogólna z podstawami immunologii klinicznej i alergologii rok akademicki 2016/17 PROGRAM WYKŁADÓW Nr data godzina dzień tygodnia Wyklady IIIL 2016/2017 tytuł Wykladowca
Bardziej szczegółowoZAKŁAD IMMUNOLOGII EWOLUCYJNEJ
ZAKŁAD IMMUNOLOGII EWOLUCYJNEJ Kierownik Zakładu - dr hab. Magdalena Chadzińska Dr. Joanna Homa Prof. dr hab. Barbara Płytycz Kurs: IMMUNOLOGIA III rok studiów, semestr letni ODPORNOŚĆ NABYTA ADAPTACYJNA
Bardziej szczegółowoNEUROENDOKRYNOIMMUNOLOGIA W MEDYCYNIE
NEUROENDOKRYNOIMMUNOLOGIA W MEDYCYNIE PROWADZĄCY: Prof. Nadzieja Drela Dr Magdalena Markowska Prof. Krystyna Skwarło-Sońta Dr Paweł Majewski Rok akad. 2013/2014 Semestr zimowy, czwartek, 8.00-9.30 Starzenie
Bardziej szczegółowoImmunologiczna teoria starzenia
Immunologiczna teoria starzenia STRESZCZENIE Starzenie organizmu może być spowodowane zmniejszającą się zdolnością układu odpornościowego do reagowania na antygeny obce i własne. Skutkiem najczęściej obserwowanym
Bardziej szczegółowoTolerancja transplantacyjna. Grażyna Korczak-Kowalska Zakład Immunologii Klinicznej Instytut Transplantologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Tolerancja transplantacyjna Grażyna Korczak-Kowalska Zakład Immunologii Klinicznej Instytut Transplantologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny Darrell J., et al., Transfusion. 2001, 41 : 419-430. Darrell
Bardziej szczegółowoGruczoły wydzielania wewnętrznego - oddają swoją wydzielinę bezpośrednio do krwi - wydzielają hormony. anatomia i fizjologia człowieka
Gruczoły wydzielania wewnętrznego - oddają swoją wydzielinę bezpośrednio do krwi - wydzielają hormony Gruczoły dokrewne człowieka PRZYSADKA mózgowa Przysadka mózgowa jest gruczołem wielkości ziarna grochu
Bardziej szczegółowoUkład dokrewny. Hormony zwierzęce związki chemiczne wydzielane przez gruczoły i tkanki układu dokrewnego; mają funkcję regulacyjną.
Układ dokrewny (hormonalny, wewnątrzwydzielniczy, endokrynny) układ narządów u zwierząt składający się z gruczołów dokrewnych i pojedynczych komórek tkanek; pełni funkcję regulacyjną. Hormony zwierzęce
Bardziej szczegółowoKrystyna Skwarło-Sońta Zakład Fizjologii Zwierząt Wykład
Krystyna Skwarło-Sońta Zakład Fizjologii Zwierząt kss25@biol.uw.edu.pl Wykład 1. 09.10.2014 Przestrzeń zewnątrzkomórkowa, z którą komórki wymieniają gazy, metabolity i informację stanowi ŚRODOWISKO WEWNĘTRZNE
Bardziej szczegółowoO PO P R O NOŚ O Ć Ś WR
ODPORNOŚĆ WRODZONA Egzamin 3 czerwca 2015 godz. 17.30 sala 9B FUNKCJE UKŁADU ODPORNOŚCIOWEGO OBRONA NADZÓR OBCE BIAŁKA WIRUSY BAKTERIE GRZYBY PASOŻYTY NOWOTWORY KOMÓRKI USZKODZONE KOMÓRKI OBUNMIERAJĄCE
Bardziej szczegółowoPODSTAWY IMMUNOLOGII
PODSTAWY IMMUNOLOGII 1. Regulacja odpowiedzi immunologicznej 2. Utrzymanie homeostazy w układzie odpornościowym Dr hab. Nadzieja Drela Dr Ewa Kozłowska owska 1. Czynniki odpowiedzialne za regulację odpowiedzi
Bardziej szczegółowoHEMATOPOEZA PODSTAWY IMMUNOLOGII
HEMATOPOEZA PODSTAWY IMMUNOLOGII 2009 dr hab. Nadzieja Drela dr Ewa Kozłowska owska MIEJSCA RÓŻNICOWANIA R KOMÓREK UKŁADU ODPORNOŚCIOWEGO PODCZAS ŻYCIA PŁODOWEGOP WORECZEK ŻÓŁTKOWY WĄTROBA PŁODOWAP PO
Bardziej szczegółowo17 Nieswoiste czynniki
17 Nieswoiste czynniki endogenne i egzogenne regulujące odpowiedź immunologiczną 17.1. Modulujący wpływ układu nerwowego i hormonalnego na odpowiedź immunologiczną Trzy układy integracyjne ustroju, nerwowy,
Bardziej szczegółowooporność odporność oporność odporność odporność oporność
oporność odporność odporność nieswoista bierna - niskie ph na powierzchni skóry (mydła!) - enzymy - lizozym, pepsyna, kwas solny żołądka, peptydy o działaniu antybakteryjnym - laktoferyna- przeciwciała
Bardziej szczegółowoLeczenie biologiczne co to znaczy?
Leczenie biologiczne co to znaczy? lek med. Anna Bochenek Centrum Badawcze Współczesnej Terapii C B W T 26 Październik 2006 W oparciu o materiały źródłowe edukacyjnego Grantu, prezentowanego na DDW 2006
Bardziej szczegółowoNEUROENDOKRYNOIMMUNOLOGIA W MEDYCYNIE
NEUROENDOKRYNOIMMUNOLOGIA W MEDYCYNIE PROWADZĄCY: Prof. Nadzieja Drela Dr Magdalena Markowska Prof. Krystyna Skwarło-Sońta Dr Paweł Majewski Rok akad. 2015/2016 Semestr zimowy, czwartek, 8.30-10.00 Regulacja
Bardziej szczegółowostarszych na półkuli zachodniej. Typową cechą choroby jest heterogenny przebieg
STRESZCZENIE Przewlekła białaczka limfocytowa (PBL) jest najczęstszą białaczką ludzi starszych na półkuli zachodniej. Typową cechą choroby jest heterogenny przebieg kliniczny, zróżnicowane rokowanie. Etiologia
Bardziej szczegółowoRok akad. 2013/2014 Semestr zimowy, czwartek, 8.30-10
PROWADZĄCY: Prof. Nadzieja Drela koordynator Dr Magdalena Markowska - koordynator Prof. Krystyna Skwarło-Sońta Dr Paweł Majewski Rok akad. 2013/2014 Semestr zimowy, czwartek, 8.30-10 Tydzień Data Temat
Bardziej szczegółowoNEUROENDOKRYNOIMMUNOLOGIA W MEDYCYNIE
NEUROENDOKRYNOIMMUNOLOGIA W MEDYCYNIE PROWADZĄCY: Prof. Nadzieja Drela Dr Magdalena Markowska Prof. Krystyna Skwarło-Sońta Dr Paweł Majewski Rok akad. 2015/2016 Semestr zimowy, czwartek, 8.30-10.00 Starzenie
Bardziej szczegółowoPROWADZĄCY: Prof. Nadzieja Drela Prof. Krystyna Skwarło-Sońta dr Magdalena Markowska dr Paweł Majewski
PROWADZĄCY: Prof. Nadzieja Drela Prof. Krystyna Skwarło-Sońta dr Magdalena Markowska dr Paweł Majewski Rok akad. 2015/2016 Semestr zimowy, czwartek, 8.30-10.00, sala 301A PLAN WYKŁADU Kontrola przebiegu
Bardziej szczegółowoUKŁAD ODPORNOŚCIOWY SSAKÓW W OBRONIE INTEGRALNOŚCI ORGANIZMU
Tom 66 2017 Numer 4 (317) Strony 575 593 Nadzieja Drela Zakład Immunologii Instytut Zoologii Wydział Biologii Uniwersytet Warszawski Miecznikowa 1, 02-096 Warszawa E-mail: ndrela@biol.uw.edu.pl UKŁAD ODPORNOŚCIOWY
Bardziej szczegółowoRok akademicki:2017/2018
Rok akademicki:2017/2018 Studia magisterskie Kierunek: Analityka medyczna Przedmiot: IMMUNOLOGIA Z IMMUNOPATOLOGIĄ Rok III Semestr V Wykłady 45 godzin Ćwiczenia 30 godzin Seminaria 15 godzin Forma zaliczenia:
Bardziej szczegółowoPrzedmiot: IMMUNOLOGIA Z IMMUNOPATOLOGIĄ Rok III Semestr V Wykłady 45 godzin Ćwiczenia 45 godzin Forma zaliczenia: Egzamin praktyczny i teoretyczny
Rok akademicki 2016/2017 Studia magisterskie Kierunek: Analityka medyczna Przedmiot: IMMUNOLOGIA Z IMMUNOPATOLOGIĄ Rok III Semestr V Wykłady 45 godzin Ćwiczenia 45 godzin Forma zaliczenia: Egzamin praktyczny
Bardziej szczegółowoPROWADZĄCY: Prof. Nadzieja Drela Prof. Krystyna Skwarło-Sońta Dr Magdalena Markowska Dr Paweł Majewski
PROWADZĄCY: Prof. Nadzieja Drela Prof. Krystyna Skwarło-Sońta Dr Magdalena Markowska Dr Paweł Majewski Rok akad. 2013/2014 Semestr zimowy, czwartek, 8.30-10 Tydzień Data Temat wykładu Prowadz 1 03.10.13
Bardziej szczegółowoInne ważne funkcje układu odpornościowego poza obroną przed patogenami: układ odpornościowy w obronie integralności organizmu
Inne ważne funkcje układu odpornościowego poza obroną przed patogenami: układ odpornościowy w obronie integralności organizmu Nadzieja Drela Wydział Biologii UW, Zakład Immunologii ndrela@biol.uw.edu.pl
Bardziej szczegółowoJak żywiciel broni się przed pasożytem?
https://www. Jak żywiciel broni się przed pasożytem? Autor: Anna Bartosik Data: 12 kwietnia 2019 W poprzedniej części naszego kompendium wiedzy o pasożytach świń omówiliśmy, w jaki sposób pasożyt dostaje
Bardziej szczegółowoRola witaminy D w praktyce lekarza rehabilitacji medycznej. dr n. med. Anna Pacholec prof. dr hab. n. med. Krystyna Księżopolska-Orłowska
Rola witaminy D w praktyce lekarza rehabilitacji medycznej dr n. med. Anna Pacholec prof. dr hab. n. med. Krystyna Księżopolska-Orłowska Rehabilitacja medyczna Rehabilitacja medyczna to dziedzina medycyny
Bardziej szczegółowoUkład wewnątrzwydzielniczy
Układ wewnątrzwydzielniczy 1. Gruczoły dokrewne właściwe: przysadka mózgowa, szyszynka, gruczoł tarczowy, gruczoły przytarczyczne, nadnercza 2. Gruczoły dokrewne mieszane: trzustka, jajniki, jądra 3. Inne
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU Immunologia 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek)
Bardziej szczegółowoCHOROBY REUMATYCZNE A OBNIŻENIE GĘSTOŚCI MINERALNEJ KOŚCI
CHOROBY REUMATYCZNE A OBNIŻENIE GĘSTOŚCI MINERALNEJ KOŚCI Katarzyna Pawlak-Buś Katedra i Klinika Reumatologii i Rehabilitacji Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu ECHA ASBMR 2018 WIELOCZYNNIKOWY CHARAKTER
Bardziej szczegółowoImmunologia komórkowa
Immunologia komórkowa ocena immunofenotypu komórek Mariusz Kaczmarek Immunofenotyp Definicja I Charakterystyczny zbiór antygenów stanowiących elementy różnych struktur komórki, związany z jej różnicowaniem,
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wykaz używanych skrótów i symboli... 14. 1. Wprowadzenie... 18
Spis treści Wykaz używanych skrótów i symboli... 14 1. Wprowadzenie... 18 1.1. Podstawowe zasady działania układu immunologicznego... 18 1.1.1. Formy odpowiedzi immunologicznej... 19 1.1.2. Rozpoznanie
Bardziej szczegółowoOdporność wrodzona: Nadzieja Drela Wydział Biologii UW, Zakład Immunologii
Odporność wrodzona: Komórki odporności wrodzonej (powstawanie, morfologia, funkcja) Rozpoznawanie patogenów przez komórki odporności wrodzonej Mechanizmy obrony wrodzonej (układ dopełniacza, fagocytoza,
Bardziej szczegółowoStreszczenie wykładu: WPŁYW FLORY BAKTERYJNEJ JELITA NA ROZWÓJ ODPOWIEDZI IMMUNOLOGICZNEJ
Prof. dr hab. Leszek Ignatowicz Streszczenie wykładu: WPŁYW FLORY BAKTERYJNEJ JELITA NA ROZWÓJ ODPOWIEDZI IMMUNOLOGICZNEJ Ludzkie ciało zasiedlane jest bilionami symbiotycznych mikroorganizmów w tym bakterii,
Bardziej szczegółowoUkład odpornościowy, układ immunologiczny to układ struktur umożliwiających działanie mechanizmom odporności. Struktury te to: narządy limfoidalne
Układ odpornościowy, układ immunologiczny to układ struktur umożliwiających działanie mechanizmom odporności. Struktury te to: narządy limfoidalne naczynie chłonne komórki uczestniczące w reakcjach immunologicznych
Bardziej szczegółowoRodzaje autoprzeciwciał, sposoby ich wykrywania, znaczenie w ustaleniu diagnozy i monitorowaniu. Objawy związane z mechanizmami uszkodzenia.
Zakres zagadnień do poszczególnych tematów zajęć I Choroby układowe tkanki łącznej 1. Toczeń rumieniowaty układowy 2. Reumatoidalne zapalenie stawów 3. Twardzina układowa 4. Zapalenie wielomięśniowe/zapalenie
Bardziej szczegółowoProfil metaboliczny róŝnych organów ciała
Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Uwaga: tkanka tłuszczowa (adipose tissue) NIE wykorzystuje glicerolu do biosyntezy triacylogliceroli Endo-, para-, i autokrynna droga przekazu informacji biologicznej.
Bardziej szczegółowoSpis treści. Komórki, tkanki i narządy układu odpornościowego 5. Swoista odpowiedź immunologiczna: mechanizmy 53. Odporność nieswoista 15
Spis treści Komórki, tkanki i narządy układu odpornościowego 5 1. Wstęp: układ odpornościowy 7 2. Komórki układu odpornościowego 8 3. kanki i narządy układu odpornościowego 10 Odporność nieswoista 15 1.
Bardziej szczegółowoREGULACJA WYDZIELANIA HORMONÓW
REGULACJA WYDZIELANIA HORMONÓW Regulacja nerwowa wpływ układu wegetatywnego na czynność endokrynną gruczołów wydzielania dokrewnego wytwarzanie i uwalnianie hormonów z zakończeń neuronów np.wazopresyny
Bardziej szczegółowoOdporność nabyta: podstawy rozpoznawania antygenów przez limfocyty T
Odporność nabyta: podstawy rozpoznawania antygenów przez limfocyty T Główny układ zgodności tkankowej Restrykcja MHC Przetwarzanie i prezentacja antygenu Komórki prezentujące antygen Nadzieja Drela Wydział
Bardziej szczegółowoOdporność nabyta: podstawy rozpoznawania antygenów przez limfocyty T
Odporność nabyta: podstawy rozpoznawania antygenów przez limfocyty T Główny układ zgodności tkankowej Restrykcja MHC Przetwarzanie i prezentacja antygenu Komórki prezentujące antygen Nadzieja Drela Wydział
Bardziej szczegółowo2. Plan wynikowy klasa druga
Plan wynikowy klasa druga budowa i funkcjonowanie ciała człowieka ział programu Materiał kształcenia L.g. Wymagania podstawowe Uczeń: Kat. Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Kat. Pozycja systematyczna 3
Bardziej szczegółowoCzy immunoterapia nowotworów ma racjonalne podłoże? Maciej Siedlar
Czy immunoterapia nowotworów ma racjonalne podłoże? Maciej Siedlar Zakład Immunologii Klinicznej Katedra Immunologii Klinicznej i Transplantologii Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, oraz Uniwersytecki
Bardziej szczegółowoV REGULACJA NERWOWA I ZMYSŁY
V REGULACJA NERWOWA I ZMYSŁY Zadanie 1. Na rysunku przedstawiającym budowę neuronu zaznacz elementy wymienione poniżej, wpisując odpowiednie symbole literowe. Następnie wskaż za pomocą strzałek kierunek
Bardziej szczegółowo3. Swoista odpowiedź immunologiczna cz.1 Antygen: pełnowartościowy, hapten; autologiczny, izogeniczny (syngeniczny), allogeniczny, ksenogeniczny;
3. Swoista odpowiedź immunologiczna cz.1 Antygen: pełnowartościowy, hapten; autologiczny, izogeniczny (syngeniczny), allogeniczny, ksenogeniczny; antygeny MHC (HLA), antygeny reagujące krzyżowo (heterofilne);
Bardziej szczegółowoTkanka limfoidalna i układ limfatyczny
Mechanizmy obronne organizmu: Tkanka limfoidalna i układ limfatyczny Odporność wrodzona: bariery nabłonkowe komórki fagocytujące receptory rozpoznające wzorzec ostre stany zapalne (neutrofile, makrofagi,
Bardziej szczegółowo3. Wymagania edukacyjne
3. Wymagania edukacyjne DZIAŁ PROGRAMU TEMAT LEKCJI KONIECZNY POZIOM PODSTAWOWY ROZSZERZAJĄCY DOPEŁNIAJĄCY ORGANIZM CZŁOWIEKA 1. Pochodzenie człowieka i jego miejsce w systemie organizmów. 2. Budowa i
Bardziej szczegółowoPODSTAWY IMMUNOLOGII. Nadmierna aktywność układu odpornościowego: 1/ nadwrażliwość 2/autoimmunizacja. Nadzieja Drela
PODSTAWY IMMUNOLOGII Nadmierna aktywność układu odpornościowego: 1/ nadwrażliwość 2/autoimmunizacja Nadzieja Drela ndrela@biol.uw.edu.pl 1. Nadreaktywność układu odpornościowego na substancje nieposiadające
Bardziej szczegółowoFOCUS Plus - Silniejsza ryba radzi sobie lepiej w trudnych warunkach
FOCUS Plus - Silniejsza ryba radzi sobie lepiej w trudnych warunkach FOCUS Plus to dodatek dostępny dla standardowych pasz tuczowych BioMaru, dostosowany specjalnie do potrzeb ryb narażonych na trudne
Bardziej szczegółowoZARYS FIZJOLOGII WYSIŁKU FIZYCZNEGO Podręcznik dla studentów
ZARYS FIZJOLOGII WYSIŁKU FIZYCZNEGO Podręcznik dla studentów ZARYS FIZJOLOGII WYSIŁKU FIZYCIKIES Podręcznik dla studentów Pod redakcją dr n. med. Bożeny Czarkowskiej-Pączek prof. dr. hab. n. med. Jacka
Bardziej szczegółowoLimfocyty T regulatorowe w immunopatologii i immunoterapii chorób alergicznych
Limfocyty T regulatorowe w immunopatologii i immunoterapii chorób alergicznych Dr hab. n. med. Aleksandra Szczawińska- Popłonyk Klinika Pneumonologii, Alergologii Dziecięcej i Immunologii Klinicznej UM
Bardziej szczegółowoGdański Uniwersytet Medyczny Wydział Lekarski. Udział mikrorna w procesie starzenia się ludzkich limfocytów T. Joanna Frąckowiak
Gdański Uniwersytet Medyczny Wydział Lekarski Udział mikrorna w procesie starzenia się ludzkich limfocytów T Joanna Frąckowiak Rozprawa doktorska Praca wykonana w Katedrze i Zakładzie Fizjopatologii Gdańskiego
Bardziej szczegółowoBioMarine - czyli jak skutecznie walczyć z infekcjami wirusowymi, bakteryjnymi i grzybiczymi?
BioMarine - czyli jak skutecznie walczyć z infekcjami wirusowymi, bakteryjnymi i grzybiczymi? Jak powstają infekcje? Większość infekcji rozwija się głównie z powodu osłabionych mechanizmów obronnych i
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu Immunologia, cykl: 2017-2019, r.a: 2017/2018 Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów
Bardziej szczegółowoPlan. Sztuczne systemy immunologiczne. Podstawowy słownik. Odporność swoista. Architektura systemu naturalnego. Naturalny system immunologiczny
Sztuczne systemy immunologiczne Plan Naturalny system immunologiczny Systemy oparte na selekcji klonalnej Systemy oparte na modelu sieci idiotypowej 2 Podstawowy słownik Naturalny system immunologiczny
Bardziej szczegółowoPromotor: prof. dr hab. Katarzyna Bogunia-Kubik Promotor pomocniczy: dr inż. Agnieszka Chrobak
INSTYTUT IMMUNOLOGII I TERAPII DOŚWIADCZALNEJ IM. LUDWIKA HIRSZFELDA WE WROCŁAWIU POLSKA AKADEMIA NAUK mgr Milena Iwaszko Rola polimorfizmu receptorów z rodziny CD94/NKG2 oraz cząsteczki HLA-E w patogenezie
Bardziej szczegółowoTkanka limfoidalna i układ limfatyczny
Mechanizmy obronne organizmu: Tkanka limfoidalna i układ limfatyczny Odporność wrodzona: bariery nabłonkowe komórki fagocytujące receptory rozpoznające wzorzec ostre stany zapalne (neutrofile, makrofagi,
Bardziej szczegółowoModel Marczuka przebiegu infekcji.
Model Marczuka przebiegu infekcji. Karolina Szymaniuk 27 maja 2013 Karolina Szymaniuk () Model Marczuka przebiegu infekcji. 27 maja 2013 1 / 17 Substrat Związek chemiczny, który ulega przemianie w wyniku
Bardziej szczegółowoWYKAZ PROFILAKTYCZNYCH BILANSÓW BIOLOGICZNYCH DLA PUNKTU POBRAŃ
WYKAZ PROFILAKTYCZNYCH BILANSÓW BIOLOGICZNYCH DLA PUNKTU POBRAŃ Pobranie materiału Zestaw do pobrania krwi zawiera: 3, 3 fioletowe i 1 szara oraz igłę (motylek), pochłaniacz wilgoci, watkę do dezynfekcji
Bardziej szczegółowoMolekuły Miłości. Borys Palka Katarzyna Pyzik. www.agh.edu.pl
Molekuły Miłości Borys Palka Katarzyna Pyzik www.agh.edu.pl Zakochanie Przyczyną Hormonalnych Zmian Grupa zakochanych, 24 osoby (12 mężczyzn, 12 kobiet ) Grupa kontrolna, 24 osoby (12 mężczyzn, 12 kobiet)
Bardziej szczegółowoInstytut Sportu. Biochemiczne wskaźniki przetrenowania. Zakład Biochemii. mgr Konrad Witek
Instytut Sportu Zakład Biochemii Biochemiczne wskaźniki przetrenowania Przetrenowanie (overtraining)- długotrwałe pogorszenie się dyspozycji sportowej zawodnika, na skutek kumulowania się skutków stosowania
Bardziej szczegółowoUkład immunologiczny osób starszych
Układ immunologiczny osób starszych dr n. med. Adriana Roży Prof. dr hab. n. med. Joanna Chorostowska- Wynimko Zakład Genetyki i Immunologii Klinicznej, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie Kierownik:
Bardziej szczegółowoUkład dokrewny. dr Magdalena Markowska Zakład Fizjologii Zwierząt, UW
dr Magdalena Markowska Zakład Fizjologii Zwierząt, UW Układ wydzielania wewnętrznego wraz z układem nerwowym wpływa na koordynację i optymalizację przebiegu procesów fizjologicznych przez co umożliwia
Bardziej szczegółowoZakład Immunologii, Wydział Biologii Uniwersytetu Warszawskiego 2
Postepy Hig Med Dosw. (online), 2005; 59: 160-171 www.phmd.pl Review Received: 2005.01.21 Accepted: 2005.03.02 Published: 2005.04.21 Komórki regulatorowe: powstawanie, mechanizmy i efekty działania oraz
Bardziej szczegółowoNEUROENDOKRYNOIMMUNOLOGIA W MEDYCYNIE
NEUROENDOKRYNOIMMUNOLOGIA W MEDYCYNIE PROWADZĄCY: prof. Nadzieja Drela - koordynator dr Magdalena Markowska dr Paweł Majewski prof. Krystyna Skwarło-Sońta Rok akademicki 2015/2016 Semestr zimowy, czwartek,
Bardziej szczegółowoWykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego
Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego Krew jest płynną tkanką łączną, krążącą ciągle w ustroju, umożliwiającą stałą komunikację pomiędzy odległymi od siebie tkankami.
Bardziej szczegółowoKURS PATOFIZJOLOGII WYDZIAŁ LEKARSKI
KURS PATOFIZJOLOGII WYDZIAŁ LEKARSKI CELE KSZTAŁCENIA Patologia ogólna łączy wiedzę z zakresu podstawowych nauk lekarskich. Stanowi pomost pomiędzy kształceniem przed klinicznym i klinicznym. Ułatwia zrozumienie
Bardziej szczegółowoNEUROENDOKRYNOIMMUNOLOGIA W MEDYCYNIE
NEUROENDOKRYNOIMMUNOLOGIA W MEDYCYNIE PROWADZĄCY: prof. Nadzieja Drela - koordynator prof. Krystyna Skwarło-Sońta dr Magdalena Markowska dr Paweł Majewski Rok akademicki 2016/2017 Semestr zimowy, czwartek,
Bardziej szczegółowoStres DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI
Stres DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI Wydatkowanie energii Wszystkie narządy i układy potrzebują energii do działania Nie wszystkie narządy i
Bardziej szczegółowoBiologia. Klasa VII. Prywatna Szkoła Podstawowa i Gimnazjum im. Z. I J. Moraczewskich w Sulejówku
Biologia 2017 Klasa VII Dział I : HIERARCHICZNA BUDOWA ORGANIZMU CZŁOWIEKA, SKÓRA, UKŁAD RUCHU 1. Organizm człowieka jako zintegrowana całość 2. Budowa i funkcje skóry 3. Choroby skóry oraz zasady ich
Bardziej szczegółowoMechanochemiczny przełącznik między wzrostem i różnicowaniem komórek
Mechanochemiczny przełącznik między wzrostem i różnicowaniem komórek Model tworzenia mikrokapilar na podłożu fibrynogenowym eksponencjalny wzrost tempa proliferacji i syntezy DNA wraz ze wzrostem stężenia
Bardziej szczegółowoAkademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi 90-222 Łódź, ul. I~ewolucji 1905 r. nr 64 tel.: (0-42) 63 15 000, 63 15 800; fax: (0-42) 63 15 834; 63 15 888 e-mail : uczelnia@ahe.lodz.pl Internet: www.ahe.lodz.pl
Bardziej szczegółowoMam Haka na Raka. Chłoniak
Mam Haka na Raka Chłoniak Nowotwór Pojęciem nowotwór określa się niekontrolowany rozrost nieprawidłowych komórek w organizmie człowieka. Nieprawidłowość komórek oznacza, że różnią się one od komórek otaczających
Bardziej szczegółowoDo moich badań wybrałam przede wszystkim linię kostniakomięsaka 143B ze względu na jej wysoki potencjał przerzutowania. Do wykonania pracy
Streszczenie Choroby nowotworowe stanowią bardzo ważny problem zdrowotny na świecie. Dlatego, medycyna dąży do znalezienia nowych skutecznych leków, ale również rozwiązań do walki z nowotworami. Głównym
Bardziej szczegółowoRok akad. 2013/2014 Semestr zimowy, czwartek,
PROWADZĄCY: Prof. Nadzieja Drela - koordynator Dr Magdalena Markowska - koordynator Dr Paweł Majewski Prof. Krystyna Skwarło-Sońta Rok akad. 2013/2014 Semestr zimowy, czwartek, 8.30-10 Wpływ stresu na
Bardziej szczegółowoFIZJOLOGIA CZŁOWIEKA
FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA Daniel McLaughlin, Jonathan Stamford, David White FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA Daniel McLaughlin Jonathan Stamford David White Przekład zbiorowy pod redakcją Joanny Gromadzkiej-Ostrowskiej
Bardziej szczegółowoPracownicy samodzielni: dr hab. Piotr Bębas Kierownik Zakładu prof. dr hab. Krystyna Skwarło-Sońta pracownik emerytowany
Pracownicy samodzielni: dr hab. Piotr Bębas Kierownik Zakładu prof. dr hab. Krystyna Skwarło-Sońta pracownik emerytowany Adiunkci: dr Jan Jabłonka dr Joanna Kotwica - Rolińska dr Paweł Majewski dr Magdalena
Bardziej szczegółowoWydział Lekarski Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu 4. Kod przedmiotu/modułu
OPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) Załącznik Nr 4 1. Nazwa przedmiotu/modułu w języku polskim Immunochemia 2. Nazwa przedmiotu/modułu w języku angielskim Immunochemistry 3. Jednostka prowadząca
Bardziej szczegółowoINTERPRETACJA BADAŃ KRWI
INTERPRETACJA BADAŃ KRWI PODSTAWY www.slideproject.com 1 www.slideproject.com 2 Treści oraz wyniki badań zawarte na stronie objęte są prawami autorskimi. Bez zgody MEDFOOD nie wolno ich kopiować i rozpowszechniać.
Bardziej szczegółowoRok akad. 2013/2014 Semestr zimowy, czwartek,
PROWADZĄCY: Prof. Nadzieja Drela - koordynator Dr Magdalena Markowska - koordynator Dr Paweł Majewski Prof. Krystyna Skwarło-Sońta Rok akad. 2013/2014 Semestr zimowy, czwartek, 8.30-10 Wpływ stresu na
Bardziej szczegółowo