EMERYTURY I RENTY Z ZUS W ŚWIETLE UMOWY POLSKO-KANADYJSKIEJ O ZABEZPIECZENIU SPOŁECZNYM
|
|
- Bernard Jankowski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Publikowanie, kopiowanie, przetwarzanie oraz wykorzystanie całej lub części artykułów i grafik bez zezwolenia jest zabronione. EMERYTURY I RENTY Z ZUS W ŚWIETLE UMOWY POLSKO-KANADYJSKIEJ O ZABEZPIECZENIU SPOŁECZNYM Andrzej Szybkie prawnik, specjalista z zakresu koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego WSTĘP W dniu 1 października 2009 r. (po zakończeniu procedur ratyfikacyjnych) weszła w życie polsko-kanadyjska umowa o zabezpieczeniu społecznym 1, podpisana w dniu 2 kwietnia 2008 r. Reguluje ona stosunki w zakresie ubezpieczeń społecznych między Polską a Kanadą. Wraz z umową w życie weszło także Porozumienie Administracyjne w sprawie stosowania Umowy o zabezpieczeniu społecznym między Rzecząpospolitą Polską a Kanadą 2, określające ogólne ramy postępowania przy ubieganiu się o świadczenia emerytalno-rentowe z zastosowaniem umowy. Umowa wraz z porozumieniem wykonawczym kompleksowo regulują kwestie związane z koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego Polski oraz Kanady. W szczególności postanowienia umowy odnoszą się do sposobu nabywania uprawnień emerytalno- -rentowych przez osoby, które podlegały systemom zabezpieczenia społecznego obu państw, wykonując pracę najemną lub pracując na własny rachunek. Określają także zasady ustalania świadczeń rentowych przez członków rodziny pozostałych przy życiu po śmierci takich osób migrujących zarobkowo w obrębie obu państw. W artykule omówione zostaną postanowienia umowy znajdujące zastosowanie przy ustalaniu emerytur i rent przysługujących w ramach polskiego powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych (ZUS). ZAKRES PODMIOTOWY UMOWY Na wstępie należy wskazać, kogo dotyczą postanowienia umowy zawartej między Polską a Kanadą i w stosunku do kogo, przy ustalaniu emerytury lub renty, ZUS zastosuje regulacje znajdujące się w umowie. Należy zauważyć, że zakres podmiotowy umowy został wskazany bardzo szeroko. Umowa ma zastosowanie w odniesieniu do każdej osoby, która podlega lub podlegała ustawodawstwu jednej lub każdej ze stron 3 oraz do innych osób, których prawa pochodzą od takiej osoby 4. Pojęcie ustawodawstwo zostało zdefiniowane w umowie 5 i w uproszczeniu rozumie się przez nie ustawy i inne przepisy obowiązujące w Polsce oraz w Kanadzie regulujące podleganie ubezpieczeniom społecznym oraz warunki nabycia prawa i zasady ustalania świadczeń objętych zakresem przedmiotowym umowy. Odnosząc się do wymienionych kategorii osób objętych zakresem podmiotowym umowy należy wyjaśnić, że pierwsza z nich to osoby nabywające uprawnienia do świadczeń z tytułu własnej przynależności do systemu zabezpieczenia społecznego, czyli w przypadku Polski z tytułu własnego ubezpieczenia. Z kolei druga kategoria osób to te, którym przysługuje tzw. prawo pochodne do świadczeń, czyli mogą ubiegać się o świadczenia z tytułu ubezpieczenia innej osoby, w praktyce najczęściej osoby zmarłej, po której mogą ubiegać się o rentę rodzinną lub zasiłek pogrzebowy. Trzeba zauważyć, że stosowanie przepisów umowy nie zostało ograniczone ze względu na kryterium obywatelstwa. Z jej postanowień korzystają zatem poszczególne osoby, bez względu na obywatelstwo, np. posiadające obywatelstwo polskie, obywatelstwo kanadyjskie, ale również osoby nieposiadające obywatelstwa żadnego z tych państw (obywatele państw trzecich oraz tzw. bezpaństwowcy). Umowa nie została ograniczona w stosowaniu ze względu ma tytuł podlegania ubezpieczeniom. Mogą z niej korzystać osoby, które podlegały ubezpieczeniom społecznym zarówno pracując najemnie (pracownicy, osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych), jak i na własny rachunek. Po stronie polskiej chodzi Polityka Społeczna nr 11 12/
2 więc o osoby, które podlegały ubezpieczeniom bez względu na tytuł do ubezpieczenia (pracowniczy albo pozapracowniczy) oraz o osoby pozostałe przy życiu po śmierci takich osób. Dla zastosowania umowy nie ma znaczenia, co do zasady, posiadanie miejsca zamieszkania w określonym państwie. Umowa nie została ograniczona w stosowaniu do osób zamieszkałych na terytorium Polski i Kanady, ale korzystać z niej mogą także osoby zamieszkałe poza terytorium tych państw, w tzw. państwie trzecim. Osoby mieszkające poza Polską i Kanadą nie mogą jednakże skorzystać ze wszystkich postanowień wynikających w umowy, a to ze względu na naturę tych postanowień, związanych z uprawnieniami wynikającymi z miejsca zamieszkania w Polsce lub w Kanadzie. Chodzi tu przede wszystkim o prawo do pobierania świadczeń przysługujących z jednego państwa strony umowy w miejscu zamieszkania na terytorium drugiego państwa strony umowy (eksport świadczeń) 6, ale również o możliwość zgłoszenia wniosku o świadczenia w instytucji właściwej w państwie pobytu lub zamieszkania: w Polsce lub Kanadzie 7. ZAKRES PRZEDMIOTOWY UMOWY W pewnym uproszczeniu można stwierdzić, że umowa polsko- -kanadyjska reguluje kwestie związane z ustalaniem uprawnień do świadczeń emerytalno-rentowych. Umową nie zostały objęte wszystkie gałęzie zabezpieczenia społecznego, czy ubezpieczeń społecznych funkcjonujące w obu państwach. Na wstępie należy wyjaśnić, że po stronie polskiej umowa ma zastosowanie do systemów ubezpieczeń społecznych: powszechnego administrowanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, oraz rolniczego administrowanego przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, i enumeratywnie wskazanych świadczeń przysługujących z tych systemów. Po stronie polskiej chodzi więc o systemy emerytalno-rentowe oparte na ubezpieczeniu. Umowa nie dotyczy natomiast zaopatrzenia emerytalno-rentowego tzw. służb mundurowych. W ramach obu tych systemów postanowieniami umowy objęte zostały następujące kategorie świadczeń emerytalno-rentowych ustalanych przez ZUS przysługujących w ramach systemu ubezpieczeń społecznych 8 : emerytury, w tym emerytury z FUS oraz okresowe emerytury kapitałowe przysługujące na podstawie składki opłaconej do otwartych funduszy emerytalnych (OFE) 9, renty z tytułu niezdolności do pracy (z ogólnego stanu zdrowia), renty rodzinne, renty z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz jednorazowe odszkodowania, zasiłki pogrzebowe. Wobec określonego w powyższy sposób zakresu przedmiotowego, umową nie zostały objęte inne rodzaje świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz świadczenia pozaubezpieczeniowe, w tym świadczenia przysługujące z tytułu choroby i macierzyństwa (w tym zasiłki chorobowe), świadczenia przedemerytalne, renta socjalna, świadczenia rodzinne, świadczenia z tytułu bezrobocia, świadczenia opieki zdrowotnej, świadczenia dla ofiar wojny (zaopatrzenie inwalidów wojennych i wojskowych, świadczenia dla kombatantów itd.), ani świadczenia przysługujące z systemów zaopatrzenia tzw. służb mundurowych. Po stronie kanadyjskiej umowa ma zastosowanie do systemu emerytalnego opartego na zamieszkiwaniu na terytorium Kanady oraz do systemu emerytalno-rentowego opartego na ubezpieczeniu skierowanym do osób aktywnych zawodowo. W Kanadzie umową objęte są świadczenia przysługujące na podstawie 10 : Ustawy Zabezpieczenia Emerytalnego oraz ustanowionych zgodnie z nią przepisów prawnych, Planu Emerytalno-Rentowego Kanady oraz ustanowionych zgodnie z nim przepisów prawnych, Kanadyjski system zabezpieczenia społecznego składa się z dwóch współistniejących systemów świadczeń emerytalno-rentowych. 1. System powszechny (Old-age Security) oparty na zamieszkiwaniu na terytorium Kanady. W jego ramach przysługuje świadczenie z tytułu starości osobie (Universal Pension) po osiągnięciu przez nią wieku wynoszącego 65 lat, która zamieszkiwała w Kanadzie co najmniej przez 10 lat po ukończeniu 18. roku życia. Świadczenie to podlega wypłacie w przypadku świadczeniobiorcy zamieszkałego za granicą tylko w przypadku, gdy osoba ta legitymuje się okresem zamieszkiwania w Kanadzie wynoszącym co najmniej 20 lat. Z systemu tego przysługuje także świadczenie dla osoby pozostałej przy życiu (wdowy/wdowca) po śmierci innej osoby (Universal Pension), jeżeli osoba pozostała przy życiu ma lata, zamieszkuje w Kanadzie i legitymuje się co najmniej 10-letnim okresem zamieszkiwania w tym kraju po ukończeniu 18. roku życia 11. W ramach tego systemu przysługują także dodatki i zasiłki związane z kryterium niedostatku (Low-income Supplement oraz Low-income Allowance). 2. Plan Emerytalno-Rentowy Kanady (Canada Pension Plan) oparty na składce opłacanej przez osoby aktywne zawodowo, w ramach którego przysługuje: emerytura z tytułu zakończenia pracy 12 (Earnings-related Retirement Pension) dla osoby, która osiągnęła wiek co najmniej 60 lat i wpłaciła co najmniej jedną ważną składkę (jeżeli emerytura jest przyznawana przed osiągnięciem wieku 65 lat, ubezpieczony musi w pełni lub istotnie zaprzestać zatrudnienia). W ramach systemu przysługuje również: renta rodzinna dla osób pozostałych przy życiu (Survivors Benefit), świadczenie z tytułu śmierci (Death Benefit), renta z tytułu niezdolności do pracy (Disability Benefit), świadczenia dla dzieci (Surviving Child or Disabled Contributor s Child). Swój odrębny plan emerytalno-rentowy dla osób aktywnych zawodowo (oparty na składce) posiada także Prowincja Quebec (Plan Emerytalno-Rentowy Prowincji Quebec), przy czym umowa polsko-kanadyjska nie ma zastosowania do systemu świadczeń przysługujących na podstawie tego Planu. W konsekwencji okresy ubezpieczenia przebyte zgodnie z tym Planem nie mogą zostać uwzględnione (sumowane) dla celów przyznania emerytury lub renty z ZUS. Sytuacja prawna zmieni się po zawarciu odpowiedniego porozumienia między władzami Polski i Quebecu. Należy dodać, że umowa ma zastosowanie do osób zamieszkałych w tej prowincji, ale objętych kanadyjską Ustawą Zabezpieczenia Emerytalnego lub Planem Emerytalno-Rentowym Kanady. PODSTAWOWE ZASADY KOORDYNACJI EMERYTUR I RENT Ustalanie i wypłata emerytur i rent z zastosowaniem umowy odbywa się na podstawie zasad koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Jedną z nich jest zasada równego traktowania. Zgodnie z postanowieniami umowy 13, osoby objęte zakresem jej stosowania podlegają zobowiązaniom ustawodawstwa drugiej strony i są uprawnione do świadczeń przewidzianych przez to ustawodawstwo na takich samych warunkach, jak obywatele drugiej strony. Umowa nie dopuszcza więc dyskryminacji w zakresie ustalania i wypłaty świadczeń emerytalno-rentowych objętych jej zakresem przedmiotowym. W konsekwencji od osoby objętej zakresem stosowania umowy nie można wymagać spełnienia w państwie stronie umowy dodatkowych warunków wymaganych do nabycia prawa do świadczeń, o ile warunków tych nie muszą spełnić obywatele tego państwa. Należy zwrócić uwagę, że zastosowanie zasady równego traktowania nie zostało ograniczone podmiotowo za względu na kryterium przynależności państwowej (obywatelstwo) i zamieszkania na terytorium państw stron umowy. 24 Polityka Społeczna nr 11 12/2010
3 Z powyższej zasady korzystają zatem osoby objęte zakresem podmiotowym umowy bez względu na posiadane obywatelstwo (polskie, kanadyjskie, państwa trzeciego, bądź osoby będące bezpaństwowcami). Umowę stosuje się także do osób, bez względu na ich miejsce zamieszkania na terytorium państwa strony umowy, bądź też zamieszkiwanie poza terytorium Polski i Kanady. Na zakaz dyskryminacji mogą zatem powoływać się np. obywatele Meksyku, zamieszkali w Meksyku, posiadający okresy uznawane przebyte w Polsce i Kanadzie. Zarówno ZUS, KRUS, jak i instytucja kanadyjska (Service Canada) nie ma prawa zastosować do takich osób przepisów dyskryminujących w zakresie warunków nabycia prawa do świadczeń bądź ich wypłaty, w porównaniu z regulacjami stosowanym do własnych obywateli. Mechanizm uwzględniania (sumowania) okresów i proporcjonalnego ustalania świadczeń funkcjonuje według zasady zachowania praw w trakcie nabywania. Mechanizm ten jest więc emanacją tej zasady, mającej na celu zapobieganie sytuacji, w której osoba migrująca zarobkowo między państwami stronami umowy straciłaby uprawnienia emerytalno-rentowe ze względu na niespełnienie warunków stażowych niezbędnych do nabycia prawa do świadczeń w każdym z tych krajów. Z kolei według zasady zachowania praw nabytych i eksportu świadczeń, świadczenia przysługujące zgodnie z ustawodawstwem strony osobie podlegającej zakresowi podmiotowemu umowy (w tym świadczenia uzyskane na podstawie umowy) nie podlegają zmniejszeniu, zmianie, zawieszeniu lub wstrzymaniu z uwagi na fakt, że osoba ta ma miejsce zamieszkania na terytorium drugiej strony 14. Osoba zamieszkała w drugim państwie stronie umowy może mieć (na swój wniosek) transferowane świadczenia objęte zakresem przedmiotowym umowy, z wyjątkiem świadczeń przyznawanych w szczególnym trybie lub w drodze wyjątku 15. Transfer świadczeń z ZUS do Kanady nie byłby możliwy bez takiej umowy, ponieważ zgodnie z polskimi przepisami 16 emerytowi lub renciście, który zamieszkał za granicą, świadczenie wypłaca się na jego wniosek osobie przez niego upoważnionej do odbioru, zamieszkałej w Polsce, lub na rachunek bankowy emeryta lub rencisty w Polsce (chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej). Umowa polsko-kanadyjska znosi to ograniczenie, umożliwiając otrzymywanie przysługujących polskich świadczeń emerytalno-rentowych w państwie zamieszkania, czyli w Kanadzie. ZUS realizuje transfer emerytur i rent do Kanady na rachunki bankowe świadczeniobiorców w bankach kanadyjskich. Autor niniejszej publikacji wyodrębnia wśród zasad koordynacji również zasadę korzyści, jako zasadę subsydiarną wobec zasad podstawowych. Zasada ta nie została wyrażona wprost w umowie, przewija się jednak w jej postanowieniach. Jednym z aspektów tej zasady jest to, że umowa nie może pozbawiać uprawnień do świadczeń gwarantowanych przez ustawodawstwo wewnętrzne każdego z państw stron umowy. Umowa nie może być stosowana w celu pozbawienia uprawnień do świadczeń wynikających już z ustawodawstwa wewnętrznego bez konieczności jej stosowania. Ponadto zasada ta w przypadku, gdy warunki nabycia prawa do świadczenia emerytalno-rentowego są spełnione bez konieczności sumowania okresów przebytych w obu państwach, daje gwarancję otrzymania świadczenia korzystniejszego, tj. bądź to świadczenia ustalonego z zastosowaniem wyłącznie ustawodawstwa polskiego (świadczenie ustalone na podstawie prawa krajowego), bądź też ustalonego na podstawie umowy, obliczonego z uwzględnieniem okresów polskich i zagranicznych w wysokości proporcjonalnej (świadczenie pro rata temporis). USTALANIE EMERYTUR I RENT Z ZASTOSOWANIEM UMOWY Umowa polsko-kanadyjska jest tzw. umową proporcjonalną. Oznacza to, że każde z państw będących jej stroną ponosi ciężar finansowania świadczeń emerytalno-rentowych przysługujących z tytułu okresów uznawanych przebytych zgodnie z ustawodawstwem tego państwa. W świetle umowy nie ma zatem przeszkód do jednoczesnego uzyskania emerytur lub rent z obu państw: Polski i Kanady, o ile spełnione zostaną warunki nabycia prawa do świadczeń w obu krajach. Umowa ułatwia spełnienie tych warunków poprzez stworzenie mechanizmów sumowania okresów, czy wprowadzenie zasad równego traktowania oraz zrównania zdarzeń. Jeżeli posiadany przez zainteresowaną ubiegającą się o emeryturę lub rentę z ZUS okres ubezpieczenia w Polsce jest niewystarczający do nabycia prawa do świadczenia, wówczas ZUS uwzględnia także okresy uznawane przebyte zgodnie z ustawodawstwem kanadyjskim. Jeżeli łączny polsko-kanadyjski staż także jest niewystarczający do nabycia prawa do emerytury lub renty, wówczas, na mocy umowy, ZUS uwzględni także okresy uznawane przebyte zgodnie z ustawodawstwem państwa trzeciego, z którym każda ze stron związana jest instrumentami zabezpieczenia społecznego przewidującymi sumowanie okresów. Chodzi tu o państwa, takie jak: Austria, Belgia, Chorwacja, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Norwegia, Portugalia, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy, czy USA. Zasada uwzględniania okresów uznawanych ma zastosowanie tylko do takich polskich świadczeń, do których prawo uzależnione jest od przebycia określonej długości okresów ubezpieczenia (składkowych i nieskładkowych). Dotyczy to emerytur nabywanych w tzw. dotychczasowym systemie, przewidzianym dla ubezpieczonych urodzonych przed r. (i niektórych osób urodzonych po r., a przed r., którym przysługują emerytury w wieku niższym niż powszechny wiek emerytalny, wynoszący w przypadku kobiet co najmniej 60 lat, a w przypadku mężczyzn co najmniej 65 lat) oraz w odniesieniu do rent z tytułu niezdolności do pracy, jak również rent rodzinnych ustalanych na podstawie ww. świadczeń. Jeżeli emerytura lub renta została przyznana z zastosowaniem zasady sumowania okresów, wówczas wysokość świadczenia obliczana jest zgodnie z zasadą pro rata temporis. W takiej sytuacji ZUS: 1) w pierwszej kolejności oblicza tzw. teoretyczną (pełną) kwotę polskiego świadczenia (odpowiednio emerytury lub renty w zależności od tego, co jest przyznawane), jaka przysługiwałaby zainteresowanemu, gdyby wszystkie okresy uznawane polskie i kanadyjskie (albo wszystkie polskie, kanadyjskie i przebyte w państwie trzecim) zostały przebyte w Polsce; 2) w drugim etapie oblicza tzw. rzeczywistą (częściową) kwotę polskiego świadczenia (tj. takiego świadczenia, które będzie wypłacane zainteresowanemu), opierając się na proporcji okresów przebytych na podstawie polskich przepisów prawnych do sumy wszystkich okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i w Kanadzie albo przebytych w Polsce, w Kanadzie i w państwie trzecim (tzw. świadczenie proporcjonalne). Taka rzeczywista (częściowa, proporcjonalna) kwota świadczenia stanowi kwotę emerytury lub renty należnej osobie zainteresowanej. Jeśli natomiast osoba posiadająca okresy uznawane przebyte w Polsce oraz w Kanadzie, posiada polskie okresy wystarczające do nabycia prawa do świadczenia i nie ma konieczności uwzględniania okresów kanadyjskich, wówczas ZUS oblicza wysokość emerytury lub renty w dwóch wariantach: oblicza tzw. świadczenie pełne na podstawie wyłącznie polskich okresów ubezpieczenia (tzw. krajowy wariant świadczenia), oblicza świadczenie zgodnie z zasada pro rata temporis, tj. na podstawie zsumowanych okresów polskich i kanadyjskich, ale z zastosowaniem obliczenia proporcjonalnego (tzw. proporcjonalny Polityka Społeczna nr 11 12/
4 wariant świadczenia), o którym była już mowa wcześniej, a następnie porównuje uzyskane w ten sposób świadczenia i przyznaje to korzystniejsze, tj. w wyższej kwocie (chyba że osoba zainteresowana wybierze inny wariant). Jeżeli prawo do emerytury lub renty z ZUS zależy od stwierdzenia niezdolności do pracy (całkowitej, częściowej, całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji), oceny niezdolności, jej stopnia oraz ustalenia daty powstania niezdolności, trwałości lub jej przewidywanego okresu oraz innych okoliczności dokonuje lekarz orzecznik ZUS (a w razie zgłoszenia sprzeciwu od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS komisja lekarska ZUS). Dotyczy to także sytuacji, w której osoba zainteresowana mieszka na stałe na terytorium Kanady. Ocena niezdolności do pracy dokonywana jest w tym przypadku zwykle na podstawie dokumentacji dostarczonej przez osobę ubiegającą się o rentę lub opinii lekarskiej sporządzonej przez odpowiednią instytucję (lekarza) w Kanadzie. Emerytura przysługująca z ZUS w ramach zreformowanego systemu (tzw. nowa emerytura) osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r. stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi, w jakim ubezpieczony przechodzi na emeryturę. Prawo do nowej emerytury nie zależy od udowodnienia określonej długości okresów składkowych i nieskładkowych. Podstawę jej obliczenia stanowi bowiem kwota zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego, zewidencjonowanych na koncie emerytalnym w ZUS. Przy ustalaniu nowej emerytury nie bierze się pod uwagę kanadyjskich okresów uznawanych, ani dla celów ustalenia prawa, ani dla celów obliczenia wysokości emerytury lub renty. Jedynym wyjątkiem jest ustalanie podstawy wymiaru kapitału początkowego, służącego obliczeniu emerytury ze zreformowanego systemu z zastosowaniem umowy z Kanadą. Zastosowanie art. 18 Ustawy z dnia r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych powoduje, że okresy uznawane przebyte w Kanadzie mogą korzystnie wpłynąć na wysokość wskaźnika podstawy wymiaru służącego do ustalenia kapitału początkowego. Chodzi tu o okresy kanadyjskie przebyte przed r. Mianowicie, podstawę wymiaru emerytury na dotychczasowych, tzw. starych zasadach (dotyczy osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r. oraz niektórych osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. a przed dniem 1 stycznia 1969 r.) lub renty z tytułu niezdolności do pracy dla osoby posiadającej, oprócz polskich okresów ubezpieczenia, również kanadyjskie okresy uznawane stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (przed dniem 1 stycznia 1999 r. na ubezpieczenie społeczne) na podstawie polskich przepisów prawnych z okresu 10 kolejnych lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zainteresowany zgłosił wniosek o emeryturę lub rentę. Przy ustalaniu wymienionych 10 lat kalendarzowych pomija się pełne lata kalendarzowe okresów uznawanych przebytych w Kanadzie. Jeżeli w okresie 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok złożenia wniosku o emeryturę lub rentę zainteresowany nie był ubezpieczony w Polsce, podstawę wymiaru emerytury lub renty stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne na podstawie polskich przepisów prawnych, z okresu kolejnych 10 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zainteresowany przystąpił po raz pierwszy do kanadyjskiego systemu ubezpieczenia. Na wniosek osoby zainteresowanej podstawę wymiaru emerytury lub renty stanowić może także przeciętna podstawa wymiaru składki, na podstawie polskich przepisów prawnych, z okresu 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem złożenia wniosku o emeryturę lub rentę, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu w Polsce. Podstawę wymiaru renty rodzinnej po osobach, które w chwili śmierci miały ustalone prawo do emerytury na starych zasadach lub renty z tytułu niezdolności do pracy, bądź spełniały warunki do uzyskania tych świadczeń, stanowi podstawa wymiaru świadczenia, które przysługiwało bądź mogłoby przysługiwać zmarłemu. INSTYTUCJE REALIZUJĄCE UMOWĘ Świadczenia emerytalno-rentowe przyznawane są z zastosowaniem umowy przez tzw. instytucje właściwe. Instytucja właściwa to instytucja właściwa do stosowania ustawodawstwa 17 objętego umową, w szczególności do ustalania prawa do świadczeń objętych umową oraz ich wypłaty. Funkcję instytucji właściwej pełnią: po stronie kanadyjskiej 18 International Operations Division, Service Canada, Department of Human Resources and Skills Development (Sekcja Działalności Międzynarodowej, Serwis Kanada, Departament Zasobów Ludzkich i Rozwoju Umiejętności) 355, North River Road, Ottawa, Ontario K1A 0L4, Canada, po stronie polskiej 19 Zakład Ubezpieczeń Społecznych w zakresie świadczeń z powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w zakresie świadczeń z systemu ubezpieczenia społecznego rolników. W ramach ZUS funkcję instytucji właściwej dla celów realizacji umowy polsko-kanadyjskiej w obszarze emerytalno-rentowym pełni I Oddział ZUS w Łodzi (Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych). Instytucje łącznikowe to wskazane przez właściwe władze polskie i kanadyjskie instytucje, które odpowiadają za przygotowanie, wdrożenie i nadzór nad realizacją umowy oraz Porozumienia Administracyjnego przez instytucje właściwe, jak również za uzgodnienie procedur i wzorów formularzy łącznikowych do umowy oraz za zapewnienie kontaktów z instytucją drugiego państwa przy realizacji umowy. Funkcję instytucji łącznikowej pełnią: po stronie kanadyjskiej 20 International Operations Division, Service Canada, Department of Human Resources and Skills Development (Sekcja Działalności Międzynarodowej, Serwis Kanada, Departament Zasobów Ludzkich i Rozwoju Umiejętności) 355, North River Road, Ottawa, Ontario K1A 0L4, Canada, po stronie polskiej 21 Centrala Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie świadczeń z powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych oraz Centrala Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w zakresie świadczeń z systemu ubezpieczenia społecznego rolników. W ramach Centrali ZUS zadania instytucji łącznikowej w obszarze świadczeń emerytalno-rentowych pełni Departament Rent Zagranicznych. Wnioski o świadczenia emerytalno-rentowe z ZUS mogą być kierowane przez osoby zamieszkałe w Polsce bądź to do ww. instytucji właściwej (I Oddział ZUS w Łodzi), bądź też w placówce ZUS miejsca zamieszkania, która po skompletowaniu przekaże wniosek do rozpatrzenia do instytucji właściwej. Osoba zamieszkała w Kanadzie wniosek o świadczenia może zgłosić w najbliższej placówce Service Canada. Zgłoszenie wniosku o świadczenia z jednego państwa traktowane jest jako zgłoszenie wniosku o odpowiednie świadczenie z drugiego państwa strony umowy, jeżeli w chwili składania wniosku wnioskodawca 22 wystąpi o uznanie wniosku za wniosek o świadczenie zgodnie z ustawodawstwem drugiej strony lub przedstawi informacje wskazujące na fakt, że okresy uznawane zostały przebyte zgodnie z ustawodawstwem drugiej strony. Wnioskodawca może także wystąpić o odroczenie ustalania emerytury lub renty zgodnie z ustawodawstwem drugiej strony. 26 Polityka Społeczna nr 11 12/2010
5 PODSUMOWANIE Jak widać umowa polsko-kanadyjska pozytywnie wpływa na uprawnienia osób posiadających okresy ubezpieczenia lub zamieszkania w Polsce i Kanadzie (tzw. okresy uznawane w rozumieniu umowy). Dotyczy to po stronie polskiej przede wszystkim osób urodzonych przed r., do których zastosowanie znajduje zasada sumowania okresów. Jeśli chodzi o osoby nabywające uprawnienia emerytalne w ramach zreformowanego systemu, znaczenie umowy przy ustalaniu uprawnień jest ograniczone. Umowa gwarantuje transfer świadczeń do drugiego państwa strony umowy oraz wprowadza zasadę równego traktowania. Nie ma również potrzeby zgłaszać dwóch wniosków o świadczenia emerytalno-rentowe, gdyż złożenie jednego wniosku powoduje wszczęcie postępowań emerytalno-rentowych w obu państwach jednocześnie. Instytucje właściwe obu państw współpracują bezpośrednio przy rozpatrywaniu wniosków, przekazując sobie informacje niezbędne do rozpatrzenia wniosku przy użyciu formularzy łącznikowych uzgodnionych dwustronnie przez instytucje łącznikowe. Podstawę do podejmowania takich uzgodnień na poziomie łącznikowym stanowi ar. 3 ust. 2 Porozumienia Administracyjnego. Istotne znaczenie dla osób, które poza Polską i Kanadą pracowały także w innych państwach, może mieć rozszerzenie zasady sumowania okresów o ile to konieczne również na okresy uznawane przebyte w państwach trzecich związanych umowami o zabezpieczeniu społecznym zarówno z Polską, jak i z Kanadą. To bardzo korzystna regulacja, gdyż zasadniczo bilateralny charakter umów o zabezpieczeniu społecznych powoduje dopuszczalność ustalenia prawa i wysokości emerytury jedynie w relacji do danego państwa będącego stroną umowy, tj. na podstawie okresów przebytych tylko w dwóch państwach. Umowa z Kanadą jest pod tym względem wyjątkiem, a z korzyści wynikającej z możliwości sumowania okresów przebytych w państwach trzecich mogą skorzystać np. Polacy, którzy pracowali i byli ubezpieczeni także w USA. Reasumując, umowa polsko-kanadyjska wprowadza wiele korzystnych regulacji realizujących zasadę praw nabytych i praw w trakcie nabywania w relacji do osób, które migrowały zarobkowo w obrębie Polski i Kanady, a które ubiegają się lub pobierają emeryturę lub rentę z polskiego systemu ubezpieczeń społecznych. 1 Umowa o zabezpieczeniu społecznym z dnia 2 kwietnia 2008 r. między Rzecząpospolitą Polską a Kanadą (DzU z 2009 r., nr 133, poz. 1095; tekst Oświadczenia Rządowego z dnia 15 lipca 2009 r. w sprawie mocy obowiązującej Umowy o zabezpieczeniu społecznym między Rzecząpospolitą Polską a Kanadą, podpisanej w Warszawie dnia 2 kwietnia 2008 r., został ogłoszony w Dzienniku Ustaw z 2009 r., nr 133, poz Porozumienie Administracyjne w sprawie stosowania Umowy o zabezpieczeniu społecznym między Rzecząpospolitą Polską a Kanadą, podpisane w Warszawie dnia 2 kwietnia 2008 r. (DzU z 2009 r., nr 133, poz. 1097); tekst Oświadczenia Rządowego z dnia 15 lipca 2009 r. w sprawie związania Rzeczypospolitej Porozumieniem Administracyjnym w sprawie stosowania Umowy o zabezpieczeniu społecznym między Rzecząpospolitą Polską a Kanadą, podpisanym w Warszawie dnia 2 kwietnia 2008 r., został ogłoszony w Dzienniku Ustaw z 2009 r., nr 133, poz Stronami umowy są Polska oraz Kanada. 4 Art. 3 umowy. 5 Art. 1 ust. 1 lit. (a) umowy. 6 Art. 5 Umowy i art. 25 umowy. 7 Art. 24 umowy. 8 Art. 2 ust. 1 lit.(a) umowy. 9 Umowa dotyczy zarówno okresowej emerytury kapitałowej, jak i dożywotniej emerytury kapitałowej, przysługujących na podstawie Ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (DzU z 2008 r. nr 228 poz ze zm.). 10 Art. 2 ust. 1 lit. (b) umowy. 11 Świadczenie to zastępowane jest po osiągnięciu wieku 65 lat świadczeniem z tytułu starości. 12 Świadczenie to podlega wypłacie także w razie zamieszkiwania poza granicami Kanady. 13 Art. 4 umowy. 14 Art. 5 ust. 1 umowy. 15 Art. 5 ust. 2 umowy. 16 Art. 132 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. 17 Art. 1 lit. (c) umowy. 18 Art. 2 ust. 1 (a) Porozumienia Administracyjnego. 19 Art. 2 ust. 3 Porozumienia Administracyjnego. 20 Art. 2 ust. 1 (a) Porozumienia Administracyjnego. 21 Art. 2 ust. 2 Porozumienia Administracyjnego. 22 Art. 24 ust. 2 umowy. SUMMARY This publication explains provision of Agreement between Poland and Canada on social security in the scope of pensions. It describes the significant meaning of a specified principles included in Agreement like aggregation of periods, assimilation of facts and equal treatment in reference with awarding pensions according to the Polish legislation under the common pension system. The author shows advantages of the Agreement and the way o establishing the Polish pension entitlements under the Agreement. He also explains the procedure of awarding benefits, especially which institutions play the rule of a competent institution and liaison institution under the Administrative arrangement to the Agreement. NOWE KSIĄŻKI ROLA ZZL W KREOWANIU INNOWACYJNOŚCI ORGANIZACJI. Redakcja naukowa Stanisława Borkowska, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2010, stron 374. Józef Supiński, SZKOŁA POLSKA GOSPODARKI SPOŁECZNEJ. WYBÓR PISM ze wstępem Włodzimierza Bernackiego, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków 2010, stron 243 plus 7 nlb. Marek Szczepański, STYMULATORY I BARIERY ROZWOJU ZAKŁADOWYCH SYSTEMÓW EMERYTALNYCH NA PRZYKŁADZIE POLSKI, Politechnika Poznańska, Rozprawy nr 447, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 2010, stron 474. WYZWANIA PRZYSZŁOŚCI SZANSE I ZAGROŻENIA. Redakcja naukowa: Jerzy Kleer, Andrzej P. Wierzbicki, Bogdan Kalwas, Leszek Kuźnicki, Komitet Prognoz PAN Polska 2000 Plus, Warszawa 2010, stron 475. CZŁOWIEK EUROPEJSKI KORZENIE I DROGA. Zbiór studiów pod redakcją Ireny Wojnar, Mikołaja Ł. Lipowskiego, Komitet Prognoza PAN Polska 2000 Plus, Warszawa 2010, stron 261. MIGRACJE KOBIET. PRZYPADEK POLSKI. Redakcja naukowa Marta Kindler, Joanna Napierała, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2010, stron 176. Polityka Społeczna nr 11 12/
mogą nabyć prawo do emerytury po ukończeniu wieku letniego (w przypadku kobiety) lub 25 letniego (w przypadku mężczyzny) okresu składkowego i
Świadczenia emerytalno-rentowe rentowe podlegające koordynacji unijnej w stosunkach polsko-greckich ki Zakład Ubezpieczeń ń Społecznych ł maj 2013 Polskie świadczenia emerytalno-rentowe rentowe objęte
Bardziej szczegółowoWybrane zagadnienia związane ze świadczeniami emerytalno-rentowymi w świetle przepisów unijnych
Wybrane zagadnienia związane ze świadczeniami emerytalno-rentowymi w świetle przepisów unijnych Kolonia, 18.09.2014 r. Podstawy prawne dotyczące zabezpieczenia społecznego w stosunkach polsko-niemieckich
Bardziej szczegółowoUstalanie prawa do emerytury w każdym z państw członkowskich UE; w tym również w Anglii
Ustalanie prawa do emerytury w każdym z państw członkowskich UE; w tym również w Anglii Jeżeli osoby zainteresowane pracowały za granicą w państwach członkowskich Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru
Bardziej szczegółowoStosowanie Umowy z Kanadą o zabezpieczeniu społecznym w zakresie emerytur i rent ustalanych przez ZUS
Kopia tekstu ze strony internetowej ZUS http://zus.pl/default.asp?p=4&id=2749#p2757 ------------------------------------------------------------------- Data aktualizacji: 11.01.2012 r. Stosowanie Umowy
Bardziej szczegółowoPOLSKO-KANADYJSKA UMOWA O ZABEZPIECZENIU SPOŁECZNYM
Wszelkie prawa zastrzeżone. Każda reprodukcja lub adaptacja całości bądx cześci niniejszej publikacji, niezależnie od zastosowanej techniki reprodukcji (drukarskiej, fotograficznej, komputerowej i in.
Bardziej szczegółowoŚwiadczenia emerytalno-rentowe podlegające koordynacji unijnej w stosunkach polsko-niemieckich
Świadczenia emerytalno-rentowe podlegające koordynacji unijnej w stosunkach polsko-niemieckich Zakład Ubezpieczeń Społecznych luty 2013 Polskie świadczenia emerytalno-rentowe objęte unijną koordynacją
Bardziej szczegółowoŚwiadczenia emerytalno-rentowe podlegające koordynacji na podstawie umowy o zabezpieczeniu społecznym między Polską i USA Dni Poradnictwa ZUS w USA
USA, listopad 2017 r. Świadczenia emerytalno-rentowe podlegające koordynacji na podstawie umowy o zabezpieczeniu społecznym między Polską i USA Dni Poradnictwa ZUS w USA Polskie świadczenia emerytalno-rentowe
Bardziej szczegółowoUnijna koordynacja emerytur i rent nie uległa radykalnej zmianie bowiem nowe rozporządzenia zasadniczo przejmują dotychczasowe rozwiązania prawne.
Nowe przepisy unijne dotyczące koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w zakresie emerytur i rent przyznawanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Z dniem 1 maja 2010 r. wchodzą w życie nowe
Bardziej szczegółowoRENTA RODZINNA Z ZUS W ŚWIETLE PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ
RENTA RODZINNA Z ZUS W ŚWIETLE PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ Z a k ł a d U b e z p i e c z e ń S p o ł e c z n y c h W razie śmierci osoby, która pracowała i podlegała ubezpieczeniom społecznym w Polsce, pozostali
Bardziej szczegółowoZasady ustalania kapitału początkowego osobom posiadającym okresy ubezpieczenia w Polsce oraz w krajach UE/EOG
Zasady ustalania kapitału początkowego osobom posiadającym okresy ubezpieczenia w Polsce oraz w krajach UE/EOG Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej wiąże się z koniecznością stosowania wspólnotowych
Bardziej szczegółowoRENTA RODZINNA Z ZUS W ŚWIETLE PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ
RENTA RODZINNA Z ZUS W ŚWIETLE PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ Z a k ł a d U b e z p i e c z e ń S p o ł e c z n y c h W razie śmierci osoby, która pracowała i podlegała ubezpieczeniom społecznym w Polsce, pozostali
Bardziej szczegółowoWŁAŚCIWOŚĆ JEDNOSTEK ZUS W ZAKRESIE USTALANIA I WYPŁATY POLSKICH EMERYTUR I RENT Z TYTUŁU PRACY W POLSCE I ZA GRANICĄ
Zakład Ubezpieczeń Społecznych WŁAŚCIWOŚĆ JEDNOSTEK ZUS W ZAKRESIE USTALANIA I WYPŁATY POLSKICH EMERYTUR I RENT Z TYTUŁU PRACY W POLSCE I ZA GRANICĄ i Do kogo skierowana jest ulotka? Ulotka określa zasady
Bardziej szczegółowoWYPŁATA EMERYTUR I RENT Z ZUS OSOBOM ZAMIESZKAŁYM ZA GRANICĄ
Zakład Ubezpieczeń Społecznych WYPŁATA EMERYTUR I RENT Z ZUS OSOBOM ZAMIESZKAŁYM ZA GRANICĄ i Do kogo skierowana jest ulotka? Ulotka określa zasady wypłaty polskich emerytur, rent z tytułu niezdolności
Bardziej szczegółowoOmówienie regulacji wynikających z ustawy obniżającej wiek emerytalny
Gdańsk, 2 października 2017 r. Omówienie regulacji wynikających z ustawy obniżającej wiek emerytalny Agnieszka Kurczewska-Stanisławowicz Naczelnik Wydziału Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku
Bardziej szczegółowoZakład Ubezpieczeń Społecznych
Zakład Ubezpieczeń Społecznych WŁAŚCIWOŚĆ JEDNOSTEK ZUS W ZAKRESIE USTALANIA I WYPŁATY POLSKICH EMERYTUR I RENT Z TYTUŁU PRACY W POLSCE I ZA GRANICĄ i Do kogo skierowana jest ulotka? Ulotka określa zasady
Bardziej szczegółowoAustria, listopad 2015. Świadczenia emerytalno-rentowe podlegające koordynacji unijnej w stosunkach polsko-austriackich
Austria, listopad 2015 Świadczenia emerytalno-rentowe podlegające koordynacji unijnej w stosunkach polsko-austriackich Świadczenia emerytalno-rentowe w świetle polskiego ustawodawstwa Polskie świadczenia
Bardziej szczegółowoRENTY Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY Z ZUS PODLEGAJĄCE KOORDYNACJI WSPÓLNOTOWEJ
ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH RENTY Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY Z ZUS PODLEGAJĄCE KOORDYNACJI WSPÓLNOTOWEJ Osoby pracujące i podlegające ubezpieczeniom społecznym w Polsce, w razie utraty zdolności
Bardziej szczegółowoEMERYTURY Z ZUS PODLEGAJĄCE KOORDYNACJI WSPÓLNOTOWEJ
ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH EMERYTURY Z ZUS PODLEGAJĄCE KOORDYNACJI WSPÓLNOTOWEJ Osoby pracujące i podlegające ubezpieczeniom społecznym w Polsce, w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego, mogą nabyć
Bardziej szczegółowoEMERYTURA Z ZUS PODLEGAJĄCA KOORDYNACJI WSPÓLNOTOWEJ
EMERYTURA Z ZUS PODLEGAJĄCA KOORDYNACJI WSPÓLNOTOWEJ Z a k ł a d U b e z p i e c z e ń S p o ł e c z n y c h Osoby pracujące i podlegające ubezpieczeniom społecznym w Polsce, w związku z osiągnięciem wieku
Bardziej szczegółowoDla kogo nowe emerytury
Dla kogo nowe emerytury Nowa emerytura przysługuje wszystkim ubezpieczonym, urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy osiągnęli minimalny wiek emerytalny, wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co
Bardziej szczegółowoPrzeliczanie emerytur i rent od kwoty bazowej podwyższonej do 100% przeciętnego wynagrodzenia
Przeliczanie emerytur i rent od kwoty bazowej podwyższonej do 100% przeciętnego wynagrodzenia Przepisami art. 194 a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
Bardziej szczegółowoRENTA RODZINNA Z ZUS W ŚWIETLE PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ
RENTA RODZINNA Z ZUS W ŚWIETLE PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ Z a k ł a d U b e z p i e c z e ń S p o ł e c z n y c h W razie śmierci osoby, która pracowała i podlegała ubezpieczeniom społecznym w Polsce, pozostali
Bardziej szczegółowoInformacja o wysokości emerytur i rent rolniczych przyznawanych od dnia 1 marca 2018 r.
Informacja o wysokości emerytur i rent rolniczych przyznawanych od dnia 1 marca 2018 r. Zgodnie z komunikatem Prezesa KRUS z dnia 13 lutego 2018 r. w sprawie kwoty emerytury podstawowej (M.P. z 2018 r.
Bardziej szczegółowoEMERYTURA Z ZUS W ŚWIETLE PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ
EMERYTURA Z ZUS W ŚWIETLE PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ Z a k ł a d U b e z p i e c z e ń S p o ł e c z n y c h Osoby pracujące i podlegające ubezpieczeniom społecznym w Polsce mogą nabyć prawo do emerytury
Bardziej szczegółowoWNIOSEK O. 05. Imię 06. Data urodzenia (dd/mm/rrrr)
WNIOSEK O q ZMIANĘ DANYCH ADRESOWYCH/NAZWISKA/IMIENIA q WYPŁATĘ ŚWIADCZENIA NA RACHUNEK BANKOWY q ZMIANĘ RACHUNKU BANKOWEGO q WYPŁATĘ ŚWIADCZENIA OSOBY ZAMIESZKAŁEJ ZA GRANICĄ MIEJSCE ZŁOŻENIA PISMA 01.
Bardziej szczegółowoEmerytura w powszechnym wieku emerytalnym dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r.
dr I. A. Wieleba Emerytura w powszechnym wieku emerytalnym dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. Osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r. mogą nabyć prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym,
Bardziej szczegółowoDz.U Nr 228 poz z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych. Rozdział 1. Przepisy ogólne
Kancelaria Sejmu s. 1/14 Dz.U. 2008 Nr 228 poz. 1507 U S T AWA z dnia 21 listopada 2008 r. Opracowano na podstawie: t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 1097, z 2017 r. poz. 38. o emeryturach kapitałowych Rozdział
Bardziej szczegółowoRENTY RODZINNE Z ZUS PODLEGAJĄCE KOORDYNACJI WSPÓLNOTOWEJ
ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH RENTY RODZINNE Z ZUS PODLEGAJĄCE KOORDYNACJI WSPÓLNOTOWEJ W razie śmierci osoby, która pracowała i podlegała ubezpieczeniom społecznym w Polsce, pozostali przy życiu członkowie
Bardziej szczegółowoRealizacja przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych polsko-ukraińskiej umowy o zabezpieczeniu społecznym
Warszawa, 27 listopada 2018r. Realizacja przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych polsko-ukraińskiej umowy o zabezpieczeniu społecznym Doświadczenia pierwszych lat stosowania umowy Konferencja: Obywatele Ukrainy
Bardziej szczegółowoKoordynacja systemów zabezpieczenia społecznego państw członkowskich UE. Emerytury i renty
Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego państw członkowskich UE Emerytury i renty 1 Artykuł 48 (dawny artykuł 42 TWE) Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą prawodawczą,
Bardziej szczegółowoUSTAWA. z dnia r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych
Projekt USTAWA z dnia...2008 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych Rozdział 1 Przepisy ogólne Art. 1. Ustawa określa: 1) warunki nabywania i utraty prawa do nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych;
Bardziej szczegółowoInformacja o wysokości emerytur i rent rolniczych przyznawanych od dnia 1 marca 2018 r.
Informacja o wysokości emerytur i rent rolniczych przyznawanych od dnia 1 marca 2018 r. Zgodnie z komunikatem Prezesa KRUS z dnia 13 lutego 2018 r. w sprawie kwoty emerytury podstawowej (M.P. z 2018 r.
Bardziej szczegółowoGdzie złożyć wniosek o rentę lub emeryturę? Informacja dla osób, które pracowały lub mieszkają za granicą
Gdzie złożyć wniosek o rentę lub emeryturę? Informacja dla osób, które pracowały lub mieszkają za granicą Dla kogo przeznaczona jest ta ulotka? Ulotka określa zasady składania wniosków o przyznanie emerytury,
Bardziej szczegółowodochody budżetu państwa). Osoby urodzone po 1948 r. z chwilą osiągnięcia tego wieku uzyskują prawo do emerytury ustalanej w myśl zreformowanych
Przeliczanie emerytur Każdy emeryt ma prawo do przeliczenia swojego świadczenia. Musi spełnić jednak określone warunki. O sytuacjach, w których ZUS obliczy nową wysokość emerytury, mówi Eliza Skowrońska
Bardziej szczegółowoEMERYTURA Z ZUS W ŚWIETLE PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ
EMERYTURA Z ZUS W ŚWIETLE PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ Z a k ł a d U b e z p i e c z e ń S p o ł e c z n y c h Osoby pracujące i podlegające ubezpieczeniom społecznym w Polsce mogą nabyć prawo do emerytury
Bardziej szczegółowoz dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych
Kancelaria Sejmu s. 1/6 Dz.U. 2009 Nr 97 poz. 800 U S T AWA z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych Opracowano na podstawie t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 128. Art. 1. Ustawa
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 17 maja 2018 r. Poz. 926
Warszawa, dnia 17 maja 2018 r. Poz. 926 OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 13 kwietnia 2018 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o emeryturach kapitałowych 1. Na
Bardziej szczegółowoŚWIADCZENIA PIENIĘŻNE W RAZIE CHOROBY I MACIERZYŃSTWA W UNII EUROPEJSKIEJ
ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH ŚWIADCZENIA PIENIĘŻNE W RAZIE CHOROBY I MACIERZYŃSTWA W UNII EUROPEJSKIEJ y Zakres i cel koordynacji świadczeń Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego w ramach Unii
Bardziej szczegółowoZasady ustalania kapitału początkowego osobom posiadającym okresy ubezpieczenia w Polsce oraz w krajach UE/EOG
Zasady ustalania kapitału początkowego osobom posiadającym okresy ubezpieczenia w Polsce oraz w krajach UE/EOG Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej wiąże się z koniecznością stosowania wspólnotowych
Bardziej szczegółowo(Akty, których publikacja jest obowiązkowa)
27.4.2006 PL Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 114/1 I (Akty, których publikacja jest obowiązkowa) ROZPORZĄDZENIE (WE) NR 629/2006 PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 5 kwietnia 2006 r. zmieniające
Bardziej szczegółowoRENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY Z ZUS W ŚWIETLE PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ
RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY Z ZUS W ŚWIETLE PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ Z a k ł a d U b e z p i e c z e ń S p o ł e c z n y c h Osoby pracujące i podlegające ubezpieczeniom społecznym w Polsce, w
Bardziej szczegółowoWysokość emerytury w świetle uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10 września 2009 r. (tzw. emerytura po emeryturze).
Wysokość emerytury w świetle uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10 września 2009 r. (tzw. emerytura po emeryturze). W dniu 10 września 2009 r. Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów podjął uchwałę, w której przesądził,
Bardziej szczegółowoU S T A W A. z dnia. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw 1)
Projekt z dnia U S T A W A o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw 1) Art. 1. W ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
Bardziej szczegółowoUstawa obniżająca wiek emerytalny
Ustawa obniżająca wiek emerytalny 2 Ustawa obniżająca wiek emerytalny ustawa z dnia 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych
Bardziej szczegółowoSYSTEM EMERYTALNY W POLSCE
SYSTEM EMERYTALNY W POLSCE 1 stycznia 1999 roku weszła w życie reforma systemu emerytalnego. Od tego momentu w Polsce funkcjonują równolegle dwa systemy emerytalne: stary system emerytalny dla osób urodzonych
Bardziej szczegółowoEMERYTURA Z ZUS PODLEGAJĄCA KOORDYNACJI UNIJNEJ
EMERYTURA Z ZUS PODLEGAJĄCA KOORDYNACJI UNIJNEJ Z a k ł a d U b e z p i e c z e ń S p o ł e c z n y c h Osoby pracujące i podlegające ubezpieczeniom społecznym w Polsce mogą nabyć prawo do emerytury z
Bardziej szczegółowoU Z A S A D N I E N I E. 1. Potrzeba i cel związania Rzeczypospolitej Polskiej Umową
U Z A S A D N I E N I E 1. Potrzeba i cel związania Rzeczypospolitej Polskiej Umową Prawo do ubezpieczenia społecznego należy do podstawowych praw człowieka. Prawo to wynika z licznych dokumentów międzynarodowych,
Bardziej szczegółowoRENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY W ŚWIETLE PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ
RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY W ŚWIETLE PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ Z a k ł a d U b e z p i e c z e ń S p o ł e c z n y c h Osoby pracujące i podlegające ubezpieczeniom społecznym w Polsce, w razie
Bardziej szczegółowoUstawa z 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz.U. z 2009 r. nr 97, poz. 800)
Ustawa z 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz.U. z 2009 r. nr 97, poz. 800) Dz.U.09.97.800 [+] ustawa z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych
Bardziej szczegółowoŚWIADCZENIA PIENIĘŻNE W RAZIE CHOROBY I MACIERZYŃSTWA PODLEGAJĄCE KOORDYNACJI UNIJNEJ
ŚWIADCZENIA PIENIĘŻNE W RAZIE CHOROBY I MACIERZYŃSTWA PODLEGAJĄCE KOORDYNACJI UNIJNEJ Z a k ł a d U b e z p i e c z e ń S p o ł e c z n y c h Zakres i cel koordynacji świadczeń Unijna koordynacja systemów
Bardziej szczegółowoUSTAWA. z dnia r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw 1)
Projekt 13 lutego 2012 r. USTAWA z dnia...2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw 1) Art. 1. W ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r.
Bardziej szczegółowoWydział Prawa, Administracji i Ekonomii EMERYTURY Z FUS
EMERYTURY Z FUS CO TO JEST EMERYTURA? Art. 67 ust. 1. Konstytucji RP. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu
Bardziej szczegółowoUSTAWA z dnia 22 maja 2009 r.
Kancelaria Sejmu s. 1/12 USTAWA z dnia 22 maja 2009 r. Opracowano na podstawie: Dz. U. z 2009 o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych 1) r. Nr 97, poz. 800, z 2011 r. Nr 75, poz. 398. Art. 1. Ustawa
Bardziej szczegółowoEMP. INFORMACJA do wniosku o emeryturę. Co załatwisz tym wnioskiem. Która placówka ZUS rozpatruje Twój wniosek. Jak wycofać wniosek
INFORMACJA do wniosku o emeryturę Co załatwisz tym wnioskiem 1. Gdy złożysz ten wniosek: rozpatrzymy Twoje uprawnienia do emerytury z ZUS (w tym do okresowej emerytury kapitałowej 1 ) i wydamy decyzję
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. II. Warunki nabywania prawa do emerytury z FUS (emerytury z I filaru) i ustalanie jej wysokości
Zasady nabywania prawa do emerytury z I i II filaru przez ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., będących członkami otwartego funduszu emerytalnego oraz rent rodzinnych po tych ubezpieczonych
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. www.meritum-ubezpieczenia-spoleczne.abc.com.pl 5. 11 Słowo wstępne. 13 Wykaz skrótów. 17 Rozdział I. System ubezpieczeń społecznych
SPIS TREŚCI 11 Słowo wstępne 13 Wykaz skrótów 17 Rozdział I. System ubezpieczeń społecznych 22 1. Podstawowe pojęcia... 1 23 2. Zasady ogólne... 21 25 3. Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym...
Bardziej szczegółowoUSTAWA o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych Art. 1. Art. 2. Art. 3. Art. 4.
USTAWA z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz. U. z 23 czerwca 2009 r. Nr 97, poz. 800 ze zm., ost. zm. Dz.U. z 2012 r. poz. 637) Art. 1. Ustawa określa: 1) warunki
Bardziej szczegółowoWpływ pracy za granicą na świadczenia emerytalno rentowe w Polsce. Na pytania odpowiada ekspert ZUS- Tomasz Sztabliński.
Wpływ pracy za granicą na świadczenia emerytalno rentowe w Polsce. Na pytania odpowiada ekspert ZUS- Tomasz Sztabliński. {loadposition related_items} Czy jest możliwe wyliczenie o ile podwyższy mi emeryturę
Bardziej szczegółowoUSTAWA. z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych 1) (Dz. U. z dnia 23 czerwca 2009 r.)
Dz.U.2009.97.800 2011-05-01 zm. Dz.U.2011.75.398 art. 20 2013-01-01 zm. Dz.U.2012.637 art. 14 USTAWA z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych 1) (Dz. U. z dnia 23 czerwca
Bardziej szczegółowoUSTAWA. z dnia 22 maja 2009 r.
Kancelaria Sejmu s. 1/16 USTAWA z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych 1) Opracowano na podstawie: Dz. U. z 2009 r. Nr 97, poz. 800, z 2011 r. Nr 75, poz. 398, z 2012 r.
Bardziej szczegółowoUMOWA O ZABEZPIECZENIU SPOŁECZNYM MIĘDZY STANAMI ZJEDNOCZONYMI AMERYKI CZĘŚĆ I. Postanowienia ogólne. Artykuł 1. Definicje
UMOWA O ZABEZPIECZENIU SPOŁECZNYM MIĘDZY RZECZĄPOSPOLITĄ POLSKĄ A STANAMI ZJEDNOCZONYMI AMERYKI Rzeczpospolita Polska oraz Stany Zjednoczone Ameryki (zwane dalej Stronami ), dążąc do uregulowania stosunków
Bardziej szczegółowoTekst ustawy przekazany do Senatu zgodnie z art. 52 regulaminu Sejmu. USTAWA z dnia 24 kwietnia 2009 r.
Tekst ustawy przekazany do Senatu zgodnie z art. 52 regulaminu Sejmu USTAWA z dnia 24 kwietnia 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych Ustawa określa: Art. 1. 1) warunki nabywania i utraty
Bardziej szczegółowoWYTYCZNE W SPRAWIE REALIZACJI PRZEPISÓW USTAWY Z DNIA 5 MARCA 2015 R. O ZMIANIE USTAWY O EMERYTURACH I RENTACH Z FUNDUSZU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH
WYTYCZNE W SPRAWIE REALIZACJI PRZEPISÓW USTAWY Z DNIA 5 MARCA 2015 R. O ZMIANIE USTAWY O EMERYTURACH I RENTACH Z FUNDUSZU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH Do art. 26 ust. 5 i 6 ustawy emerytalnej Do ustawy emerytalnej
Bardziej szczegółowoZakład Ubezpieczeń Społecznych O EMERYTURY I RENTY Z TYTUŁU PRACY W POLSCE I ZA GRANICĄ
Zakład Ubezpieczeń Społecznych -Inspektorat Serwis Obsługi Klientów ZAPYTAJ O EMERYTURY I RENTY Z TYTUŁU PRACY W POLSCE I ZA GRANICĄ Zakład Ubezpieczeń Społecznych w ramach serwisu e-inspektorat ZUS, pod
Bardziej szczegółowoEmerytury. {Pensions}
Emerytury {Pensions} 182 CODZIENNE ŻYCIE W IRLANDII Istnieją trzy rodzaje emerytur państwowych. Dwie z nich oparte są na składkach płaconych jako część ubezpieczenia społecznego emerytura państwowa pomostowa
Bardziej szczegółowoOkresowa emerytura kapitałowa ze środków zgromadzonych w OFE i zewidencjonowanych na subkoncie w ZUS. Świadczeniobiorcy
Okresowa emerytura kapitałowa ze środków zgromadzonych w OFE i zewidencjonowanych na subkoncie w ZUS Świadczeniobiorcy Warunki nabywania prawa do okresowej emerytury kapitałowej ze środków zgromadzonych
Bardziej szczegółowoSymbole emerytury wcześniejszej
Podstawa prawna: ustawa o emeryturach i rentach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity z 2009r., Dz. U. Nr 153, poz. 1227, ze zm.) Ustawa z 11.5.2012r. o zmianie ustawy o emeryturach
Bardziej szczegółowoRENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY W ŚWIETLE PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ
RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY W ŚWIETLE PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ Z a k ł a d U b e z p i e c z e ń S p o ł e c z n y c h Osoby pracujące i podlegające ubezpieczeniom społecznym w Polsce, w razie
Bardziej szczegółowoświadczenia rodzinne Informacje o państwie ubezpieczenia zdrowotnego Udbetaling Danmark Kongens Vænge 8 3400 Hillerød A.
Wyślij do Udbetaling Danmark Kongens Vænge 8 3400 Hillerød świadczenia rodzinne Informacje o państwie ubezpieczenia zdrowotnego A. Dane osobowe Imię i nazwisko Duński numer osobowy Adres Numer telefonu
Bardziej szczegółowoEmerytury w nowym systemie emerytalnym dotyczą osób urodzonych po 1 stycznia 1949 roku.
Emerytury w nowym systemie emerytalnym dotyczą osób urodzonych po 1 stycznia 1949 roku. System emerytalny składa się z trzech filarów. Na podstawie podanych niżej kryteriów klasyfikacji nowy system emerytalny
Bardziej szczegółowoZasady przeliczania świadczeń emerytalno-rentowych
Zasady przeliczania świadczeń emerytalno-rentowych Prezentowany materiał adresowany jest do osób, które mają już ustalone prawo do emerytury lub renty i szukają możliwości ich podwyższenia. Dla ułatwienia
Bardziej szczegółowoUSTAWA z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych 1)
Kancelaria Sejmu s. 1/1 USTAWA z dnia 22 maja 2009 r. Opracowano na podstawie: Dz.U. z 2009 r. Nr 97, poz. 800. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych 1) Art. 1. Ustawa określa: 1) warunki nabywania
Bardziej szczegółowoPOSTĘPOWANIE W SPRAWIE PRZYZNANIA ŚWIADCZEŃ EMERYTALNO-RENTOWYCH PRZEZ ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH
SZWECJA 2018 r. UMEA I SZTOKHOLM POSTĘPOWANIE W SPRAWIE PRZYZNANIA ŚWIADCZEŃ EMERYTALNO-RENTOWYCH PRZEZ ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW PRAWA KRAJOWEGO I MIĘDZYNARODOWEGO Jolanta
Bardziej szczegółowoNauczycielskie świadczenie kompensacyjne. Podstawa prawna: Ustawa z dnia 22.05.2009r Dz. U. Nr 997,poz. 800
Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne Podstawa prawna: Ustawa z dnia 22.05.2009r Dz. U. Nr 997,poz. 800 Od 1 lipca 2009r.obowiązują przepisy ustawy z dnia 22 maja 2009r. o nauczycielskich świadczeniach
Bardziej szczegółowoEMERYTURY I RENTY PRZYZNAWANE I WYPŁACANE PRZEZ ZUS Z ZASTOSOWANIEM PRZEPISÓW PRAWNYCH UNII EUROPEJSKIEJ
EMERYTURY I RENTY PRZYZNAWANE I WYPŁACANE PRZEZ ZUS Z ZASTOSOWANIEM PRZEPISÓW PRAWNYCH UNII EUROPEJSKIEJ WARSZAWA 2007 Zakład Ubezpieczeń Społecznych Biuro Rent Zagranicznych EMERYTURY I RENTY PRZYZNAWANE
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 5 stycznia 2017 r. Poz. 38. z dnia 16 listopada 2016 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 5 stycznia 2017 r. Poz. 38 USTAWA z dnia 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych
Bardziej szczegółowoEmerytury. po zmianach BIBLIOTEKA
BIBLIOTEKA Emerytury po zmianach 2014 Zasady przechodzenia na emeryturę dokumentacja, rodzaje świadczeń Ustalanie wysokości emerytury Nowe zasady wypłat świadczeń ze środków zgromadzonych w OFE Wypłata
Bardziej szczegółowoUbezpieczenie emerytalne. dr Ariel Przybyłowicz
Ubezpieczenie emerytalne dr Ariel Przybyłowicz Ryzyko emerytalne Ochrona sytuacji ochrony zarobków z powodu zrealizowania prawa do zaprzestania działalności zarobkowej w związku z biologicznym (naturalnym)
Bardziej szczegółowowww.zus.pl ZUS wyjaśnia
Waloryzacja świadczeń emerytalno rentowych od dnia 1 marca 2009 r. W marcu 2009 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przeprowadza waloryzację świadczeń emerytalno-rentowych. Waloryzacja dokonywana jest z
Bardziej szczegółowoEMERYTURY 2017 z uwzględnieniem zmian od 1 października
EMERYTURY 2017 z uwzględnieniem zmian od 1 października Prawdziwa historia: Drodzy Czytelnicy, 39,90 brutto Napisz cok@wip.pl 22 518 28 28 www.fabrykawiedzy.com Wstęp Emerytury 2017 1 Emerytury 2017 z
Bardziej szczegółowoEMP. INFORMACJA do wniosku o emeryturę. Co załatwisz tym wnioskiem. Która placówka ZUS rozpatruje Twój wniosek. Jak wycofać wniosek
INFORMACJA do wniosku o emeryturę Co załatwisz tym wnioskiem 1. Gdy złożysz ten wniosek: rozpatrzymy Twoje uprawnienia do emerytury z ZUS (w tym do okresowej emerytury kapitałowej 1 ) i wydamy decyzję
Bardziej szczegółowoRenty z tytułu niezdolności do pracy
I Renty z tytułu niezdolności do pracy Wiadomości ogólne Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki: został uznany za niezdolnego
Bardziej szczegółowoWcześniejsza emerytura dla 60-letnich mężczyzn i 55- letnich kobiet.
Wcześniejsza emerytura dla 60-letnich mężczyzn i 55- letnich kobiet. Pracownicy, którzy nie osiągnęli jeszcze pełnego wieku emerytalnego mogą przejść na wcześniejszą emeryturę kobieta po osiągnięciu 55
Bardziej szczegółowozwanym dalej osobami uprawnionymi, jeżeli wysokość tych świadczeń nie przekracza, na dzień 30 czerwca 2017 r., kwoty 2000,00 zł miesięcznie.
Projekt USTAWA z dnia.. 2017 r. o jednorazowym dodatku pieniężnym dla niektórych emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenia przedemerytalne, zasiłki przedemerytalne, emerytury pomostowe albo
Bardziej szczegółowoAktualności Od 1 maja 2010r
Aktualności Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego ma na celu ułatwienie obywatelom Wspólnoty korzystanie z prawa równego traktowania. Sprawia, że obywatele różnych państw członkowskich mają takie
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE KOMISJI POLITYKI SPOŁECZNEJ I RODZINY
SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ IV kadencja Druk nr 4139 SPRAWOZDANIE KOMISJI POLITYKI SPOŁECZNEJ I RODZINY o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
Bardziej szczegółowoSpis treści Wstęp ROZDZIAŁ 1. Ubezpieczenia w systemie zabezpieczenia społecznego ROZDZIAŁ 2. Struktura systemu ubezpieczeń społecznych
Spis treści Wstęp....................................... 11 ROZDZIAŁ 1. Ubezpieczenia w systemie zabezpieczenia społecznego........................... 13 1.1. Prawne podstawy zabezpieczenia społecznego.............
Bardziej szczegółowoZasiłek pielęgnacyjny
Zasiłek pielęgnacyjny Wysokość zasiłku pielęgnacyjnego wynosi 153,00 zł miesięcznie. Zasiłek pielęgnacyjny przyznaje się w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki
Bardziej szczegółowoZgodnie z zapisem art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS emerytury pomostowe zostaną ustanowione dla
EMERYTURY POMOSTOWE Zgodnie z zapisem art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS emerytury pomostowe zostaną ustanowione dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wykaz skrótów 13. Wstęp 17
System ubezpieczeń społecznych : zagadnienia podstawowe / redakcja naukowa Grażyna Szpor ; Zofia Kluszczyńska, Wiesław Koczur, Katarzyna Roszewska, Katarzyna Rubel, Grażyna Szpor, Tadeusz Szumlicz. 8.
Bardziej szczegółowoPrawo do renty socjalnej
Prawo do renty socjalnej 1 1 Ujęcie teoretyczne Renta socjalna dotyczy problematyki dostarczenia podstawowych środków utrzymania osobom, które nie są w stanie zapewnić ich własną pracą lub nabytymi świadczeniami
Bardziej szczegółowoWysokość emerytur dla nauczycieli urodzonych po 31 grudnia 1948 r.
Wysokość emerytur dla nauczycieli urodzonych po 31 grudnia 1948 r. Spis treści Wysokość emerytury nauczycielskiej według dotychczasowych zasad............................................................
Bardziej szczegółowoDla kogo wcześniejsza emerytura. po 2008 roku. e-poradnik. egazety Prawnej. 188 stron komentarzy, porad i przepisów
e-poradnik egazety Prawnej Dla kogo wcześniejsza emerytura po 2008 roku 188 stron komentarzy, porad i przepisów Czy wniosek o wcześniejszą emeryturę pracowniczą może być złożony po 2008 roku Kto może starać
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 6 czerwca 2012 r. Poz. 637
Warszawa, dnia 6 czerwca 2012 r. Poz. 637 USTAWA z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw 1) Art. 1. W ustawie z dnia
Bardziej szczegółowoSpełnienie warunków do wcześniejszej emerytury pracowniczej do końca 2008 r. gwarancją przyznania świadczenia
Spełnienie warunków do wcześniejszej emerytury pracowniczej do końca 2008 r. gwarancją przyznania świadczenia Komu przysługuje wcześniejsza emerytura pracownicza Wcześniejsza emerytura pracownicza przysługuje
Bardziej szczegółowoWZÓR WNIOSEK O USTALENIE PRAWA DO ŚWIADCZENIA WYCHOWAWCZEGO
Załączniki do rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia... 2016 r. (poz....) Załącznik nr 1 WZÓR Nazwa organu właściwego prowadzącego postępowanie w sprawie świadczenia wychowawczego:
Bardziej szczegółowoNauczycielskie świadczenia kompensacyjne
Nauczycielskie świadczenia kompensacyjne Od dnia 1 lipca 2009 r. obowiązują przepisy ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz. U. Nr 97, poz.800), zwanej dalej
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 16 stycznia 2018 r. Poz. 128
Warszawa, dnia 16 stycznia 2018 r. Poz. 128 OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 8 grudnia 2017 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o nauczycielskich świadczeniach
Bardziej szczegółowoZakład Ubezpieczeń Społecznych
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Co warto wiedzieć o ubezpieczeniu społecznym, kiedy zmieniamy miejsce pobytu, pracy lub zamieszkania w obrębie państw członkowskich Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru
Bardziej szczegółowoUSTAWA. z dnia... o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw 1) Art. 1.
Projekt USTAWA z dnia... o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw 1) Art. 1. W ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
Bardziej szczegółowo