ANALIZA FINANSOWA EKONOMICZNEJ KONDYCJI NA PRZYKŁADZIE POLSKICH INSTYTUCJI. D. Kasprzak, D. Świrk, M. Wiącek, Wroclaw University of Economics

Transkrypt

1 ANALIZA FINANSOWA EKONOMICZNEJ KONDYCJI NA PRZYKŁADZIE POLSKICH INSTYTUCJI D. Kasprzak, D. Świrk, M. Wiącek, Wroclaw University of Economics STRESZCZENIE Celem artykułu jest zbadanie wskaźników finansowych trzech rodzajów działalności, tj. organizacji non profit, przedsiębiorstwa produkcyjnego oraz instytucji finansowej. Rezultatem niniejszej analizy jest Indeks Kondycji Finansowej (Financial Health Index), obliczany na podstawie piętnastu pośrednich wskaźników podzielonych według horyzontu czasowego. Rozważania oparte są na danych finansowych badanych instytucji w latach Analiza ma na celu zbadać przydatność Indeksu Kondycji Finansowej w zarządzaniu w zależności od charakteru działalności instytucji oraz dać ogólny obraz sytuacji finansowej danego podmiotu. Na podstawie osiągniętych wyników zostanie podjęta próba oceny trafności prognozy i ekonomicznego sensu badania poszczególnych wskaźników dla różnych sektorów działalności. SŁOWA KLUCZOWE: wskaźnik kondycji finansowej, organizacja non profit, przedsiębiorstwo produkcyjne, instytucja finansowa.

2 FINANCIAL ANALYSIS OF ECONOMIC HEALTH - POLISH ENTITIES CASE SUMMARY The purpose of this article is to examine the financial ratios of three activities, nonprofit organizations, manufacturing companies, and financial institutions. The result of this analysis is the Financial Health Index, calculated on the basis of 15 indicators divided by the intermediate time horizon. Considerations are based on financial data of the institutions surveyed in The analysis aims to examine the usefulness of the Financial Health Index management depending on the nature of the institution and give an overall picture of the financial situation of a company. On the basis of the results achieved will attempt to assess the accuracy of forecasts and economic sense to study the various indicators for different sectors of activity. KEYWORDS: Financial Health Index, nonprofit finance, financial institution, manufacturing company JEL: Financial Economics, Industrial Organization JEL CLASSIFICATION: G32, L31, L33, L39 Recenzent 1: S. Babiarczyk Link do treści recenzji 1: _KONDYCJI_NA_PRZYK_ADZIE_POLSKICH_INSTYTUCJI_AUTORSTWA_D_KASPRZAK_D_WIRKA_M_WI _CEK/877918

3 Recenzent 2: M. Sieczka Link do treści recenzji 2: NDYCJI_NA_PRZYK_ADZIE_POLSKICH_INSTYTUCJI_autorstwa_D_Kasprzak_D_wirk_M_Wi_cek_/ WSTĘP Celem niniejszego artykułu jest analiza kondycji finansowej wybranych instytucji przy użyciu FHI FINANCIAL HEALTH INDEX. Dla dokładniejszego zbadania zakresu użyteczności wskaźnika, wybrano losowo trzy polskie instytucje z trzech różnych sektorów, charakteryzujące się odmiennymi profilami działalności: organizację non profit, instytucję finansową i przedsiębiorstwo produkcyjne. Sektor non profit dostarcza cenne usługi społeczeństwu, które są świadczone za darmo lub po niskich cenach. Wszelkie zmiany dokonywane w organizacji non profit powinny służyć lepszemu realizowaniu misji 1. Głównym źródłem dochodu w takiej organizacji są dobrowolne darowizny. Działalność banku polega na obsłudze operacji finansowych w celu osiągnięcia dochodów. Głównym źródłem przychodów banku są jego klienci, gdyż bank świadczy usługi odpłatne, otrzymując wynagrodzenie w postaci opłat, prowizji i odsetek 2. Z kolei nadrzędnym, strategicznym celem działalności przedsiębiorstwa jest dążenie do maksymalizacji jego wartości rynkowej, przede wszystkim z perspektywy korzyści dla właścicieli. 3 1 Nalepka Adam, Organizacje komercyjne i niekomercyjne wobec wzmożonej konkurencji i rosnących wymagań konsumenta, Wyższa Szkoła Biznesu, Nowy Sącz, s Ewa Kulińska-Sadłocha, Conrolling w banku, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2003, s Piotr Szczepankowski, Wycena i zarządzanie wartością przedsiębiorstwa, wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2007

4 2. ANALIZA EKONOMICZNA INSTYTUCJI PRZY WYKORZYSTANIU INDEKSU KONDYCJI FINANSOWEJ Indeks kondycji finansowej (oznaczony jako φ) jest wskaźnikiem ogólnej sytuacji finansowej w czasie trwającym od jutra do trzech lat. Indeks obliczany jest przez ważenie piętnastu poszczególnych wskaźników zawartych w czterech kategoriach czasowych. Mierzą one płynność, wypłacalność i elastyczność finansową przedsiębiorstwa. Płynność finansowa to zdolność firmy do spłacania bieżących zobowiązań (płatnych do 1 roku) oraz do dokonywania zakupów wszelkiego rodzaju towarów i usług. Od płynności zależy czy w terminie wypłacane jest wynagrodzenie pracownikom, zobowiązania dostawcom za dobra i usługi oraz czy firma jest w stanie dokonać zakupów dóbr i usług, kiedy są one potrzebne do zaspokojenia własnych potrzeb. 4 Pod pojęciem wypłacalności rozumie się zdolność podmiotu do wywiązywania się z zobowiązań których źródłem jest całość posiadanych zasobów składających się na jego majątek. 5 Z kolei elastyczność finansowa odpowiada na pytanie do jakiego stopnia organizacja może wykorzystać przyszłe przepływy pieniężne na pokrycie nieprzewidzianych potrzeb lub skorzystać z nieprzewidzianych możliwości 6. Indeks kondycji finansowej φ liczymy ze wzoru: Wzór.1: φ = (0.10 x General Subscore) + (0.40 x Immediate-Term Subscore) + (0.30 x Short-Term Subscore) + (0.20 x Medium-Term Subscore) gdzie: φ- indeks kondycji finansowej; 4 Wędzki D., Zarządzanie płynnością finansową przedsiębiorstwie, PWN, Warszawa, 1997 str Witecka, Jadwiga, Słownik pojęć ekonomicznych: P - Ż, Część 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Zietlow, J.,Seidner, A. Cash & Investment Management for Nonprofit Organizations. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons, 2007.Str 6

5 General Subscore- ogólny wskaźnik (0-36 miesięcy); Immediate-Term Subscore- wskaźnik natychmiastowy (0-3 miesiące); Short-Term Subscore- krótkoterminowy wskaźnik (3-12 miesięcy); Medium- Term Subscore- średnioterminowy wskaźnik (12-36 miesięcy). 7 Wskaźnik ogólny, natychmiastowy, krótkoterminowy oraz średnioterminowy kształtują Indeks Kondycji finansowej. Ogólny wskaźnik mierzy elastyczność finansową podmiotu. W skład niego wchodzi wiek, rozmiar i indeks niestabilności aktywów. Dwa pierwsze wskaźniki mierzą reputację kapitału przedsiębiorstwa, która ma duży wpływ na zdolność pozyskiwania przez instytucję nowych funduszy. Dobrze prosperujące podmioty, które są na rynku dłuższy czas cieszą się większym zaufaniem potencjalnych klientów. Ma to znaczenie w szczególności w przypadku organizacji non profit, których wpływy uzależnione są od dobrowolnych wpłat darczyńców. Trzeci składnik indeks niestabilności aktywów cechuje duża wrażliwość na potencjalnie niewielkie zmiany w strukturze aktywów, co czyni go niedostatecznie wiarygodną miarą. Wysoka wartość tego indeksu świadczy o znacznych odchyleniach osiąganych wartości aktywów (niekoniecznie negatywnych) od przewidywanych, co znacznie utrudnia sprawne zarządzanie podmiotem. Dla zneutralizowania wpływu tego wskaźnika w ogólnych wyliczeniach przydzielono mu niewielka wagę rzędu 0, Druga kategoria wskaźników (wskaźniki natychmiastowe) przedstawia elementy kondycji finansowej w stosunku do oczekiwanych i nieoczekiwanych wpływów gotówki. Istotny jest tutaj wskaźnik Lambda, który jest być może jedynym wskaźnikiem, który uwzględnia w pomiarze płynności finansowej zmienność przepływów pieniężnych skutkującą 7 Zietlow, John, A Financial Health Index for Achieving Nonprofit Financial Sustainability (2012). Dostęp SSRN: (ostatni dostęp: 29 listopada 2013)

6 nieprzewidzianymi wydatkami. 8 Kolejnym ważnym elementem budowy wskaźnika natychmiastowego jest wskaźnik bieżącej płynności- CLI, pokazujący jaka jest zdolność firmy do regulowania krótkoterminowych zobowiązań środkami obrotowymi. Optymalna wartość tego wskaźnika powinna zawierać się w przedziale <1,2:2>. 9 Przy liczeniu FHI wskaźnik natychmiastowy przyjmuje wagę 0,4. Wskaźnik krótkoterminowy (3-12 miesięcy) opiera się na przepływach pieniężnych, aktywach obrotowych w stosunku do aktywów ogółem oraz wielkości kosztów administracyjnych. Przy obliczaniu FHI wskaźnik krótkoterminowy przyjmie wagę 0,3. Ostatnią kategoria wpływającą na końcowy indeks (z wagą 0,2) jest wskaźnik średnioterminowy odnoszący się do okresu od 12 do 36 miesięcy. Mierzy on zdolność podmiotu do generowania nadwyżek, samodzielnego finansowania swojej działalności i stopień ryzyka źródeł przychodów. Składowymi tego wskaźnika są: zmiana w aktywach netto, wskaźnik wkładu własnego, wskaźnik samofinansowania, zadłużenia i kosztów pozyskiwania funduszy. Dwa ostatnie wskaźniki są destymulantami, tzn. spadek ich wartości świadczy o poprawie kondycji finansowej podmiotu. W przypadku zmian w aktywach netto pożądane są jak najbardziej wartości dodatnie, które świadczyłyby o powiększaniu się zasobów podmiotu. Wzrost wskaźnika samofinansowania jest pozytywną sytuacją, gdyż oznacza to większą zdolność organizacji do finansowania swoich przedsięwzięć z własnych funduszy unikając zadłużania. Wzór 2: 8 Wędzki Dariusz, Analiza wskaźnikowa sprawozdania finansowego. Tom 2. Wskaźniki finansowe, Oficyna, 2009, s Maness, Terry; Zietlow, John, Short-term Financial Management, 2005, Tomson South-western, Stany Zjednoczone, str

7 Wskaźnik ogólny= (1.25 x Wiek) + (0.33 x Rozmiar) + ( x Indeks niestabilności aktywów) gdzie: Wiek - ln (ilość lat działania podmiotu) Rozmiar ln(wpływy ogółem + darowizny i dotacje -niezrealizowana/zrealizowana strata z nieruchomości i inwestycji Indeks niestabilności aktywów- = ( )^ y-wartość aktywów Y T-wartość aktywów wyliczona na podstawie równania linowego trendu* Wzór 3: Wskaźnik natychmiastowy= (1,25 Wskaźnik wystarczalności funduszy pieniężnych) + (12,5 Zmodyfikowany wskaźnik gotówki) + (0,85 Lambda)+ (0,5 CLI) gdzie: Wskaźnik wystarczalności funduszy pieniężnych= 1+[((gotówka/(koszty operacyjneamortyzacja- pozostałe koszty ogólne))-0,25] Zmodyfikowany wskaźnik gotówki= przepływy pieniężne netto/aktywa ogółem Lambda= (gotówka + inwestycje krótkoterminowe + średnie OFC)/odchylenie stand. OFC CLI=(gotówka i ekwiwalenty t-1 +Operacyjne przepływy t )/(zobowiązania wymagalne t-1 + zobowiązania długoterminowe t-1 )* Wzór 4: Wskaźnik krótkoterminowy= (0.75 x Wskaźnik OCF) + (6.60 x Wskaźnik aktywów) + (8.33 x Wskaźnik kosztów administracyjnych) gdzie: Wskaźnik OCF= przepływy pieniężne operacyjne/zobowiązania krótkoterminowe

8 Wskaźnik aktywów= aktywa obrotowe/ aktywa ogółem Wskaźnik kosztów administracyjnych= koszty administracyjne/(koszty ogółem-koszty administracyjne)* Wzór 5: Wskaźnik średnioterminowy= ( x Nadwyżka) + (-2.00 x Wskaźnik wkładu własnego) + (2.00 x Wskaźnik samofinansowania) + (-2.00 x Wskaźnik zadłużenia finansowego) + ( x Wskaźnik kosztów pozyskania funduszy) gdzie: Nadwyżka= zmiana w aktywach netto Wskaźnik wkładu własnego= kapitał własny/ dochody Wskaźnik samofinansowania= wartość bezwzględna z ilorazu sumy OCF z 3 lat i sumy ICF z 3 lat. Wskaźnik zadłużenia finansowego= zobowiązania i rezerwy na zobowiązania/aktywa ogółem Wskaźnik kosztów pozyskania funduszy= koszty uzyskania przychodów/ przychody * 10. Przedsiębiorstwa mogą działać jako opodatkowane przedsiębiorstwa działające na zasadach komercyjnych lub jako nie nastawione na zysk nieopodatkowane organizacje 11. Celem finansowym działania organizacji non profit nie jest maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa jak to jest w przypadku firm nastawionych na zysk (ekonomiczny), a realizacja misji 12. Organizacje non-profit mogą korzystać, albo gromadzić dochody przekraczające wydatki, o ile takie środki są przeznaczone na poprawę założenia w którym 10 * Zietlow, John, A Financial Health Index for Achieving Nonprofit Financial Sustainability (2012). Dostęp SSRN: (ostatni dostęp: 29 listopada 2013) 11 Lane G.S., Longstreth E., Nixon V., A Community Leaders Guide to Hospital Finance, The Access project, Suite 2001, s Zietlow J., J.A.Hankin, A.G.Seidner, Financial Management for Nonprofit Organizations, Wiley, NewYork, 2007, s.6-7 Brigham E.F. (2006), Financial Management 11e,

9 non-profit realizuje swoje cele statutowe zwolnione z opodatkowania 13. Zaletą komercyjnie działających firm, jest w powszechnym przekonaniu, skuteczniejsze i bardziej efektywne zarządzanie niż to, które jest realizowane przez firmy kontrolowane przez państwo/ samorząd 14. Każda jednostka gospodarcza, aby osiągnąć swój cel, musi być odpowiednio zarządzana, a zarządzanie to proces, na który składa się m.in. podejmowanie decyzji 15. Osoby zarządzające podejmują decyzje na podstawie analizy danych 16. Analiza ekonomiczna jest swego rodzaju narzędziem do obiektywnej oceny efektywności działania danego podmiotu gospodarczego 17. Analiza 15 wskaźników mieszczących się w różnych przekrojach czasowych pozwoliła na wyliczenie Indeksu Kondycji Finansowej dla trzech rodzajów działalności tj. organizacji non profit, przedsiębiorstwa produkcyjnego oraz instytucji finansowej. Badaniu poddano polskie instytucje na przestrzeni lat 2009, 2010, Dane do obliczeń zostały zaczerpnięte ze sprawozdań finansowych poszczególnych jednostek. 13 Blazek Jody, Nonprofit financial planning made easy, Wiley, Canada, 2008, s.xviii 14 Nowicki M., The Financial Management of Hospitals and Healthcare Organizations, Health Administration Press, New York 2004, s D. Jemielniak, D. Latusek, Zarządzanie: teoria i praktyka od podstaw. Ćwiczenia, Wyd. Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego, Warszawa 2005, s Bożena Pomykalska, Przemysław Pomykalski, Analiza finansowa przedsiębiorstwa, PWN, Warszawa (2007), s Z. Leszczyński, A. Skowronek-Mielczarek, Analiza działalności i rozwoju przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2008, s. 17.

10

11

12

13 dostępny

14

15

16

17 Lawrence J. Gitman, Principles of managerial finance- 9 th ed. - Reading, Addison Wesley Longman, MA (2000). Str Buk H., Sprawozdawczość i analiza finansowa przedsiębiorstwa : praca zbiorowa, Sprawozdawczość i analiza finansowa przedsiębiorstwa : praca zbiorowa pod red. Haliny Buk. - Katowice : Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego, Katowice (2005), s.167

18

19

20

21

22 3. ZAKOŃCZENIE Na podstawie przeprowadzonych analiza zauważyć można rozbieżność co do wyniku Indeksu Kondycji Finansowej w zależności od sektora do którego należy badana jednostka. Działania prowadzone w instytucji finansowej przynoszą efektywne skutki, gdyż φ pokazuje poprawę kondycji finansowej na przełomie lat W organizacji non profit natomiast w latach 2009 i 2010 wartości φ były wyższe niż w dwóch pozostałych jednostkach, jednak znaczny spadek na przełomie trzech lat, świadczy o spadku kondycji finansowej. W przedsiębiorstwie produkcyjnym widzimy znaczne dysproporcje wyników w badanych latach. Świadczyć to może o złym zarządzaniu jednostką. Wskaźnik kondycji finansowej jest rozbudowanym miernikiem, obejmującym swą analizą różne horyzonty czasowe i wszystkie aspekty zarządzania podmiotem. Jednakże każda jednostka charakteryzuje się odmienną specyfiką i poziomem tolerancji dla danego zjawiska, stąd też dla lepszej analizy konieczne jest dostosowanie interpretacji i wartości optymalnych wskaźników dla każdego rodzaju działalności z osobna.

23 BIBLIOGRAFIA: 1. Nalepka Adam, Organizacje komercyjne i niekomercyjne wobec wzmożonej konkurencji i rosnących wymagań konsumenta, Wyższa Szkoła Biznesu, Nowy Sącz (2008), s Kulińska-Sadłocha Ewa, Conrolling w banku, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa (2003), s Szczepankowski Piotr, Wycena i zarządzanie wartością przedsiębiorstwa, wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa (2007) 4. Wędzki D., Zarządzanie płynnością finansową przedsiębiorstwie, PWN, Warszawa, (1997), str Witecka Jadwiga, Słownik pojęć ekonomicznych: P - Ż, Część 2, Wydawnictwo Naukowe PWN (2007) 6. Zietlow, J.,Seidner, A. Cash & Investment Management for Nonprofit Organizations. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons (2007), str 6 7. Wędzki Dariusz, Analiza wskaźnikowa sprawozdania finansowego. Tom 2. Wskaźniki finansowe, Oficyna (2009), s Maness, Terry; Zietlow, John, Short-term Financial Management, Tomson Southwestern, Stany Zjednoczone (2005), str Zietlow, John, A Financial Health Index for Achieving Nonprofit Financial Sustainability (2012). Dostęp SSRN: (ostatni dostęp: 29 listopada 2013) 10. Lane G.S., Longstreth E., Nixon V., A Community Leaders Guide to Hospital Finance, The Access project, Suite (2001), s.1-17

24 11. Zietlow J., J.A.Hankin, A.G.Seidner, Financial Management for Nonprofit Organizations, Wiley, New York (2007), s.6-7 Brigham E.F. (2006), Financial Management 11e, 12. Blazek Jody, Nonprofit financial planning made easy, Wiley, Canada (2008), s.xviii 13. Nowicki M., The Financial Management of Hospitals and Healthcare Organizations, Health Administration Press, New York (2004,) s Jemielniak D., Latusek D., Zarządzanie: teoria i praktyka od podstaw. Ćwiczenia, Wyd. Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego, Warszawa (2005), s Leszczyński Z, Skowronek-Mielczarek A., Analiza działalności i rozwoju przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa (2008), s Pomykalska B., Pomykalski P., Analiza finansowa przedsiębiorstwa, PWN, Warszawa (2007), s Zietlow, John, A Financial Health Index for Achieving Nonprofit Financial Sustainability (2012). Dostęp SSRN: (ostatni dostęp: 29 listopada 2013) (ostatni dostęp ) 19. Lawrence J. Gitman, Principles of managerial finance- 9 th ed. - Reading, Addison Wesley Longman, Massachusetts (2000). str Buk H., Sprawozdawczość i analiza finansowa przedsiębiorstwa : praca zbiorowa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego, Katowice (2005), s.167