Elektroniczna gospodarka w Polsce RAPORT 2007

Transkrypt

1 Elektroniczna gospodarka w Polsce RAPORT 2007 Praca zbiorowa pod redakcją Marcina Kraski Poznań 2008 BIBLIOTEKA LOGISTYKA

2 Redakcja: dr Marcin Kraska Zespół autorski: Instytut Logistyki i Magazynowania dr Marcin Kraska dr inż. Bogusław Śliwczyński mgr inż. Rafał Kałuża mgr Michał Koralewski mgr Tomasz Kawecki mgr Karol Nowaczyk mgr inż. Rafał Sowiński mgr Joanna Wróbel mgr Magdalena Wróż Akademia Ekonomiczna w Poznaniu dr Monika Kaczała Rynek B2C handel detaliczny, E-bankowość Wstęp, Streszczenie raportu, Podsumowanie Rynek B2B E-usługi, Inicjatywy, Kalendarium E-makler, Standardy E-edukacja Społeczeństwo informacyjne E-administracja Prawo E-ubezpieczenia Wydawca: Instytut Logistyki i Magazynowania ul. Estkowskiego Poznań Zleceniodawca: Ministerstwo Gospodarki Instytucje współpracujące: Ministerstwo Gospodarki Główny Urząd Statystyczny ISBN Copyright by Ministerstwo Gospodarki Warszawa 2008, wyd. I Wszelkie prawa zastrzeżone Redakcja techniczna i opracowanie: Tomasz Janiak Skład i łamanie: MARJAN Jan Ogrodowczyk Druk i oprawa: Zakład Poligraficzny Moś & Łuczak, Poznań, ul. Piwna 1 Na okładce wykorzystano zdjęcie agencji STOCKXPERT

3 Spis treści Wstęp... 5 Część A Streszczenie raportu o stanie e-gospodarki w Polsce w 2006 roku Część B Analiza rynku i obszarów zastosowań e-gospodarki w Polsce B1. Społeczeństwo informacyjne B1.1. Profil polskiego użytkownika Internetu B Miejsce korzystania z komputera i Internetu B Częstotliwość korzystania z komputera i Internetu B Cel korzystania z Internetu B1.2. Infrastruktura i technologia B1.3. E-zakupy B Wartość zakupów dokonanych w Internecie B Internauci najaktywniej kupujący w sieci B Najpopularniejsze zakupy internetowe B Zachowania internautów podczas zakupów w sieci B1.4. E-finanse B1.5. E-zdrowie B1.6. E-learning B1.7. Edukacja informatyczna B Umiejętność korzystania z komputera B Umiejętność korzystania z Internetu B Udział w szkoleniach informatycznych B Metody zdobywania umiejętności informatycznych B1.8. Podsumowanie kierunki i bariery rozwoju Internetu wśród obywateli B2. E-biznes B2.1. Rynek B2B B Przedsiębiorstwa B2B infrastruktura, technologia i bezpieczeństwo B Wykorzystanie narzędzi elektronicznej gospodarki przez przedsiębiorstwa B Podsumowanie B2.2. Platformy B2B

4 B2.3. Rynek B2C handel detaliczny B Charakterystyka sklepów internetowych w Polsce B Sprzedaż online w sklepach internetowych w Polsce B Rodzaj oraz funkcjonalność stosowanego oprogramowania w polskich sklepach internetowych B Zakres informacyjny stron internetowych sklepów B Podsumowanie motywy rozpoczęcia działalności i problemy przy prowadzeniu sprzedaży online wśród sklepów internetowych w Polsce B2.4. Rynek finansowy B E-bankowość B E-ubezpieczenia B E-makler B3. E-administracja B3.1. Stan informatyzacji Polski na tle krajów Unii Europejskiej B3.2. Realizacja projektów IT przez e-administrację Plan Informatyzacji Państwa na lata B3.3. E-administracja w jednostkach samorządowych B3.4. Usługi e-administracji dla przedsiębiorców B3.5. Podsumowanie Część C Baza rozwoju e-gospodarki w Polsce C1. E-usługi C2. Standardy C3. Prawo C4. Inicjatywy C5. Kalendarium najważniejsze wydarzenia w 2007 roku Podsumowanie Słownik pojęć e-gospodarki Bibliografia Spis tabel, rysunków i wykresów Suplement: B4. E-edukacja

5 Wstęp Kolejny rok rozwoju gospodarki elektronicznej w Polsce przyniósł wiele spektakularnych sukcesów wdrożenia e-usług społeczeństwa informacyjnego, jednak dotyczyły one głównie przedsięwzięć mniejszej skali i zasięgu, żywotnie odpowiadających prywatnym potrzebom obywateli. Dynamikę rozwoju wykorzystania e-gospodarki w życiu codziennym Polaków i wzrastające zaufanie do transakcji realizowanych drogą elektroniczną obrazuje dość dobrze prawie 70% wzrost łącznej wartości towarów i usług zakupionych Internecie (dokładnie 67,4% w stosunku do roku 2006), osiągając w 2007 roku poziom 4,52 mld zł. Jednak na oczekiwane w okresie przyspieszenie dojrzałych przemian jakościowych e-gospodarki w Polsce chyba przyjdzie nam jeszcze poczekać. Do wydarzeń w roku 2007, zwiastujących kolejne rozwiązania systemowe e-gospodarki w Polsce na przestrzeni kolejnych lat, można zaliczyć przyłączenie naszego kraju do strefy Schengen. Jest to efekt wielu lat pracy i spełniania kolejnych wymagań integracji Polski w ramach Systemu Informacyjnego Schengen, stanowiącego największą w Europie wspólną bazę danych, służącą utrzymywaniu bezpieczeństwa publicznego, ochronie osób i mienia oraz kontroli granic zewnętrznych. Przez ostatnie kilka lat wiele zespołów międzyresortowych oraz organizacji pozarządowych, wypracowywało wizję kompleksowego podejścia do informatyzacji i rozwoju kraju. Tworzone były założenia dla rozwiązań systemowych i platform obsługowych w administracji publicznej oraz upowszechnianie standardów gwarantujących niezawodność i bezpieczeństwo globalnej wymiany danych w sieci Internet i świadczenia usług drogą elektroniczną. Wreszcie przyszedł czas, gdy w okresie do roku 2013 z różnych programów unijnych Polska otrzyma dofinansowanie w wysokości około 16 mld euro, na przekształcenie w państwo nowoczesne, przyjazne dla obywateli i podmiotów gospodarczych. Jednak ogromny skok cywilizacyjny, wynikający z celowego wykorzystania przyznanych środków, wymaga zrównoważonej realizacji docelowej wizji zarówno nowoczesnych usług e-administracji, jak i budowania struktur e-gospodarki (elektronicznych platform i narzędzi) wspomagających nowoczesne i innowacyjne procesy gospodarcze. Wprowadzone w życie w roku 2007 Rozporządzenie Rady Ministrów o Planie Informatyzacji Państwa na lata jest krokiem w jednym z wymienionych kierunków, wyznaczających drogę rozwoju usług teleinformatycznych wykorzy- 5

6 Elektroniczna gospodarka w Polsce Raport 2007 stywanych do realizacji zadań publicznych, podkreślając rolę realizowanych projektów informatycznych: e-puap, CEPIK, e-deklaracje, PESEL2. Rozwój usług e-administracji w 2007 roku np. Elektroniczny Urząd Podawczy wdrożony w ZUS do obsługi napływających wniosków w formie elektronicznej, czy e-urzędy w gminach bardzo usprawnia i ułatwia przedsiębiorcom realizację obowiązkowych procedur administracyjnych w urzędach. Duże znaczenie dla podniesienia konkurencyjności przedsiębiorstw oraz zmniejszenia kosztów w relacjach z instytucjami administracji publicznej spowodowało, że 69% przedsiębiorstw w 2007 roku było stroną w relacjach G2B (Government To Business). Jednak opóźnienia z okresu lat w wykorzystaniu funduszy strukturalnych na budowę infrastruktury społeczeństwa informacyjnego zaczynają być odczuwalne we wszystkich przekrojach statystycznych e-administracji i informatyzacji kraju na tle państw UE. Władze regionalne i lokalne w Polsce wydały niespełna 27% środków na zwiększenie dostępu do Internetu, budowę lokalnych sieci komputerowych i wprowadzanie elektronicznych usług w urzędach, a Polacy najrzadziej w krajach Unii kontaktują się z urzędami drogą elektroniczną (tylko 6% Polaków). Polskie przedsiębiorstwa (głównie sektora MSP), oczekują nie tylko ułatwień w realizacji obowiązków administracyjno-skarbowych, ale również wspomagania działalności biznesowej i kreowania innowacyjnych form działalności gospodarczej na arenie międzynarodowej. Brak równowagi w zakresie harmonijnego rozwoju i wykorzystania narzędzi e-gospodarki przez przedsiębiorstwa, dość dobrze ilustrują dane statystyczne zawarte w raporcie w 2007 roku: 69% przedsiębiorstw wykorzystywało Internet w kontaktach z administracją publiczną, z czego aż 89% korzystało z funkcjonalności wymiany dokumentów elektronicznych, a tylko 25% firm realizowało zakupy przez Internet lub inne sieci (spadek o 2% w stosunku do roku 2006), 10% realizowało sprzedaż przez Internet (spadek o 1% w stosunku do roku 2006), a zaledwie kilka procent przedsiębiorstw współpracowało elektronicznie, obsługując procesy zaopatrzenia, kooperacji produkcyjnej lub sprzedaży. Wiele przedstawionych w raporcie wyników badań potwierdza tezę, że przedsiębiorstwa ograniczają się w wykorzystaniu narzędzi e-gospodarki do własnych możliwości wdrożenia np. w obszarach korzystania z usług bankowych i finansowych (78% badanych przedsiębiorstw), promocji swoich towarów i usług przez strony www (88%), czy monitorowania rynku i poszukiwania informacji (50%). Natomiast większe wyzwania, złożone rozwiązania systemowe, platformy transakcyjne wymagające implementacji standardów globalnych, są wykorzystywane rzadko, pomimo wartości jaką tworzą w działalności operacyjnej przedsiębiorstw. 6

7 Wstęp Interwencja państwa i wspomaganie innowacyjności polskich przedsiębiorstw zostały również wpisane w priorytety Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata Jednym z podstawowych narzędzi warunkujących rozwój elektronicznych transakcji biznesowych jest podpis elektroniczny i faktura elektroniczna. Tymczasem bez wsparcia ze strony państwa, po kilku latach funkcjonowania narzędzi informatycznych i przepisów prawa, mamy w Polsce bardzo niskie wyniki wykorzystania zarówno podpisu elektronicznego, jak i faktury elektronicznej w 2007 roku tylko 3% firm wysyłało, a 7% odbierało fakturę elektroniczną (głównie średnie i duże przedsiębiorstwa). W 2007 roku dynamicznie rozwijał się handel elektroniczny, a sprzedaż online w 2007 wzrosła o 66% w porównaniu z rokiem ubiegłym, osiągając wartość 4,5 mld zł. Prognozy są nadal bardzo optymistyczne i w związku z tym rośnie liczba sklepów utrzymujących się na rynku już ponad 5 lat, stawiając na poprawę jakości obsługi. Zauważalny jest niezwykle istotny trend oddziaływania e-gospodarki na gospodarkę, w ramach którego właściciele sklepów internetowych chcąc poprawić poziom obsługi swoich klientów, coraz silniej oddziałują na poprawę działalność poczty, firm kurierskich i operatorów logistycznych oraz rozwój oferty banków i systemów obsługi płatności. Dynamicznie rozwijała się oferta e-usług, a społeczeństwo i przedsiębiorstwa coraz częściej korzystały z usług e-kancelarii prawniczych, porównywania cen z dostępem komputerowym lub przez telefon komórkowy, czy z nawigacji satelitarnej lub lokalizacji położenia na mapach cyfrowych. Wzrost obrotów i rozwój funkcjonalny w wielu innych obszarach e-biznesu w bankowości elektronicznej, w e-ubezpieczeniach, czy na elektronicznych rynkach kapitałowo-inwestycyjnych objawił istotny czynnik ograniczający dynamikę rozwoju i słabość polskiego rynku pracy niedostatek specjalistów ICT (specjalistów technologii informacyjno-komunikacyjnych). Natomiast w roku 2007, bardziej niż w poprzednich latach, zauważalne są efekty intensywnej pracy nad przepisami prawa i wydawaniem aktów wykonawczych, precyzujących i doskonalących dotychczas obowiązujące przepisy, wobec rosnących potrzeb dojrzałej e-gospodarki w Polsce. Elektroniczna gospodarka w Polsce Raport 2007 prezentuje wyniki badań oraz statystyki, określające stan i dynamikę rozwoju elektronicznej gospodarki w Polsce, w odniesieniu do danych z Raportu 2006 oraz trendy rejestrowane na 7

8 Elektroniczna gospodarka w Polsce Raport 2007 przestrzeni ostatnich kilku lat 1. Decydenci rozwoju gospodarczego w Polsce, analitycy i gremia kreujące rozwój poszczególnych branż i sektorów gospodarki, znajdą w treści raportu dane źródłowe dla wyboru metod i kierunków zwiększania produktywności, rentowności i konkurencyjności działalności gospodarczej. Treść raportu, podobnie jak w latach poprzednich, stanowią dwie części, zorganizowane wg wzorców monitorowania 2 przyjętych dla raportów ICT i e-biznesu w Unii Europejskiej: Część B prezentująca wyniki analizy rynku i obszarów zastosowań e-gospodarki w Polsce, Część C prezentująca bazę rozwoju e-gospodarki w Polsce, obejmująca e-usługi, standardy, przepisy prawa i inicjatywy podejmowane w roku 2007 i wspomagające rozwój e-biznesu w Polsce. Część B raportu została podzielona na cztery obszary tworzące podstawy elektronicznej gospodarki w Polsce, które jednocześnie stymulują jej rozwój: społeczeństwo informacyjne będące beneficjentem i jednocześnie konsumentem przynoszącym przychód na rynku e-gospodarki, e-biznes przedsiębiorstwa, których podstawowa działalność gospodarcza dotyczy wykorzystania narzędzi e-gospodarki, lub których działalność jest wspomagana systemami ICT; z tej działalności przedsiębiorstwa tworzą przychód własny oraz dochód dla budżetu państwa, e-administracja urzędy i instytucje, które w oparciu o systemy ICT obsługują działalność gospodarczą przedsiębiorstw i polskie społeczeństwo informacyjne, e-edukacja usługi elektroniczne polskich szkół i uczelni oraz kanały edukacyjne w systemie e-learning, które wykorzystując narzędzia e-gospodarki, tworzą jednocześnie podwaliny nowoczesnej wiedzy pod jej przyszły i jeszcze bardziej dynamiczny rozwój w Polsce. Strukturę Raportu 2007 przedstawiono na rysunku 1. 1 Gospodarka elektroniczna jest jednym ze strategicznych kierunków działań Instytutu Logistyki i Magazynowania w Poznaniu. Instytut realizuje badania stanu elektronicznej gospodarki w Polsce, w ramach swojej działalności statutowej od roku OECD Annual Theme Reports; Public Affairs and Communications Directorate; The European e-business Report; European Commission, Enterprise Directorate General. 8

9 Wstęp Rysunek 1. Struktura raportu Elektroniczna gospodarka w Polsce Raport 2007 Wstęp Część A Streszczenie raportu o stanie e-gospodarki w Polsce w 2007 roku Część B: Analiza rynku i obszarów zastosowań e-gospodarki w Polsce Rynek B.1 Społeczeństwo informacyjne profil polskiego użytkownika Internetu infrastruktura i technologia e-zakupy e-finanse e-zdrowie e-learning edukacja informatyczna Twórcy przychodu z e-gospodarki B.2 E-biznes rynek B2B rynek B2C handel detaliczny rynek finansowy e-bankowość e-ubezpieczenia e-makler Obsługa społeczeństwa i przedsiębiorstw B.3 E-administracja B.4 E-edukacja Część C: Baza rozwoju e-gospodarki w Polsce C.1 E-usługi C.2 Standardy C.3 Prawo C.4 Inicjatywy C.5 Kalendarium Podsumowanie analiza słabych i mocnych stron elektronicznej gospodarki w Polsce Słownik pojęć e-gospodarki Opracowanie własne ILiM Wyniki badań elektronicznej gospodarki w Polsce, zamieszczone w Raporcie 2007, stanowią szczegółowe źródło danych dla wielu analiz i interpretacji zjawisk gospodarczych, ekonomicznych i społecznych. Intencją autorów jest dostarczenie obiektywnych i potwierdzonych wynikami badań informacji, pomocnych w ukierunkowaniu dalszego rozwoju zarówno gospodarki Polski, jak i coraz bardziej wspomagającej ją gospodarki elektronicznej. Wpływ tej wzajemnej synergii na poprawę poziomu obsługi przedsiębiorstw, społeczeństwa informacyjnego i administracji publicznej, jest w Polsce coraz bardziej zauważalny. Przedstawione w raporcie za 2007 rok obszary działalności rynkowej, w których osiągnięto wysoki obrót i efektywność, dzięki zastosowaniu narzędzi gospodarki elektronicznej, mogą być przydatne w procesach podejmowania decyzji inwestycyjnych na poziomie przedsiębiorstwa, branży lub sektora oraz całej gospodarki. Równie cenne mogą być wyniki badań wskazujące na obszary o niewystarczającym tempie rozwoju, opóźnieniach w stosunku do pozostałych państw UE, 9

10 Elektroniczna gospodarka w Polsce Raport 2007 niskiej produktywności lub wysokich kosztach zalecane dla inwestycji osłonowych lub wspomagających. Autorzy raportu żywią nadzieję, że opracowane dane mogą być przydatne dla podejmowania właściwych decyzji o wykorzystaniu znaczących środków z funduszy strukturalnych UE w latach , przeznaczonych na wspomaganie rozwoju zarówno innowacyjnej gospodarki, jak i społeczeństwa informacyjnego. 10

11 Część A Streszczenie raportu o stanie e-gospodarki w Polsce w 2007 roku Przedstawione w raporcie dane stanu rozwoju e-gospodarki w 2007 roku mają zadanie w sposób obiektywny (na podstawie wyników badań) przedstawić możliwie najpełniej obraz e-gospodarki we wszystkich sferach jej funkcjonowania. Wiele zamieszczonych podsumowań, komentarzy, wyników analizy dynamiki rozwoju w odniesieniu do lat poprzednich i próby wskazania prognoz na kolejne lata, są naturalną refleksją autorów obserwujących ten rynek od 10 lat. Jedno z kluczowych pytań, nasuwających się w trakcie analizy zamieszczonych w raporcie danych, dotyczy wpływu stanu i rozwoju gospodarki Polski na gospodarkę elektroniczną. Czy i na jakim poziomie szybki rozwój gospodarczy Polski w 2007 roku 6,6% wzrost PKB (w ,2%), spadek bezrobocia do 11,4% 1, ponad 20% poziom nakładów na środki trwałe (w 2006 było 15,6%) oraz 5,2% wzrost spożycia gospodarstw domowych wywołał rozwój gospodarki elektronicznej, a na jakim poziomie był wspomagany narzędziami e-biznesu, aby taki poziom osiągnąć. Jaki jest udział e-gospodarki w spadku bezrobocia np. poprzez rozwój telepracy lub zwiększenie zatrudnienia w obszarach ICT przedsiębiorstw, w zwiększeniu obrotów przedsiębiorstw np. poprzez elektroniczną obsługę globalnych rynków sprzedaży lub jaki mają wpływ wygodne i coraz bardziej popularne sklepy internetowe, portale i platformy ofertowo-zakupowe na wzrost spożycia gospodarstw domowych. Czy analiza tych wielowymiarowych zależności pozwoli właściwie do roku 2013 ukierunkować strumień 16 mld euro na wspomaganie rozwoju społeczeństwa informacyjnego i innowacyjnej gospodarki (z czego 5,5 mld euro unijnych dotacji na informatyzację, otrzymają do roku 2013 samorządy)? Dojrzałe zmiany jakościowe stosowanych rozwiązań e-gospodarki wynikają z coraz większych potrzeb, wiedzy, świadomości i zamożności polskiego społeczeństwa informacyjnego. Coraz większa użyteczność, łatwość obsługi i funkcjonalność witryn internetowych, wykorzystywanych w pracy i w czasie wolnym, w domu i w podróży, przez społeczeństwo i przedsiębiorstwa, spowodowała w 2007 roku 10,2% wzrost liczby osób korzystających z Internetu (wzrost do 1 Dane GUS. 11

12 Elektroniczna gospodarka w Polsce Raport 2007 poziomu 13,0 mln osób), w tym o około 6% wzrosła grupa osób korzystających z Internetu codziennie lub prawie codziennie. Jest to ogromny rynek potencjalnych nabywców wyrobów i usług oraz odbiorców informacji, w wielu sferach życia społeczeństwa e-zakupy, e-finanse, e-zdrowie, e-edukacja. Fakt ten w naturalny sposób wywołał rozwój infrastruktury sieci przesyłowych i szerokopasmowych łączy internetowych. W 2007 roku zanotowano 14% wzrost liczby polskich gospodarstw domowych przyłączonych do sieci Internet (5,2 mln spośród 12,6 mln gospodarstw posiadało dostęp do Internetu, głównie łączami klasy DSL). Pomimo, że wzrost był nieco wyższy niż średnia dla 27 krajów Unii Europejskiej, to zanotowano spadek dynamiki w stosunku do roku 2006 (20% wzrost), osiągając w roku 2007 wskaźnik 41,0% wszystkich gospodarstw, poniżej średniej 54,0% dla krajów Unii Europejskiej. Wyniki badań szczegółowych przedstawione w Raporcie 2007, zostały podzielone na dwa podstawowe obszary analiz: Część B prezentującą analizę rynku i obszarów zastosowań e-gospodarki w Polsce, Część C prezentującą bazę rozwoju e-gospodarki. Jako pierwsze w części B przedstawiono wyniki badań największej grupy odbiorców e-gospodarki społeczeństwa informacyjnego, w wielu przekrojach analitycznych np. wieku, grup zawodowych, miejsca zamieszkania, celu wykorzystania Internetu lub przyczyn braku zainteresowania jego wykorzystaniem. Od kilku lat utrzymuje się stała tendencja przekroju analitycznego społeczeństwa, w którym częściej w 2007 roku na zakupy w Internecie decydowali się mężczyźni (28,1%) niż kobiety (22,2%), osoby w wieku lat (34,6%), osoby z wykształceniem wyższym (34,4%) i osoby mieszkające w dużych miastach (29,7%). Jest to jednocześnie najbardziej atrakcyjna grupa docelowa ofert sprzedaży przez Internet, adresatów reklam, ankietowania potrzeb i badań satysfakcji klienta. W 2007 roku najbardziej dynamicznie wzrosło zainteresowanie zakupem przez Internet mebli, pojazdów, artykułów AGD, narzędzi, zabawek i biżuterii (o 33,8%), lokując się tym samym na pierwszym miejscu listy produktów najchętniej kupowanych przez Internet. Głównym powodem zakupu produktów przez sieć jest niezmiennie od kilku lat (w 2007 roku 61% badanych) niższa cena produktu. Wraz ze wzrostem popularności e-zakupów znacząco wzrosła liczba elektronicznych usług bankowych, osiągając w roku 2007 poziom 3,8 mln osób korzystających z elektronicznego dostępu do konta. Na wzrost o 1,1 mln w porównaniu z rokiem 2006 wpłynęli głównie mieszkańcy dużych miast (54,1%), natomiast zdecydowanie mniej bankowością elektroniczną byli zainteresowani mieszkańcy wsi (15,7%), co może wynikać z braku rozwoju tej formy usług przez dominujące 12

13 Streszczenie raportu o stanie e-gospodarki w Polsce w 2007 roku na wsi banki spółdzielcze. Do grupy najczęściej wykorzystywanych przez społeczeństwo e-usług finansowych należały również ubezpieczenia sprzedawane w kanałach elektronicznych przez Internet, a także prowadzenie rachunków inwestycyjnych, składanie zleceń giełdowych i korzystanie z usług elektronicznych biur maklerskich. W mijającym roku podobnie jak w latach ubiegłych utrzymywała się niepokojąca stagnacja w rozwoju usług medycznych świadczonych w sieci. Znikoma w minionym roku była ilość interaktywnych usług medycznych, bazujących głównie na rejestracji wizyt lekarskich i elektronicznych formularzach kontaktu z gabinetem, natomiast dominujące w sieci były informacje na temat zdrowia lub leków. Zapowiadane uruchomienie rejestru usług medycznych wraz z elektronicznymi kartami ubezpieczeń zostało po raz kolejny przesunięte, tym razem na początek roku Jaskółką nadziei dla e-zdrowia jest Strategia wykorzystania zasobów informatycznych przez Narodowy Fundusz Zdrowia oraz kierunki rozwoju informatycznego NFZ na lata , przyjęta przez Radę Narodowego Funduszu Zdrowia w 2007 roku. W strategii zostały określone cele dla systemów informatycznych Narodowego Funduszu Zdrowia, a także konieczność wykorzystania Internetu do zwiększenia dostępności usług medycznych świadczonych online. Brak zainteresowania i rozwoju e-usług wynika często z braku wiedzy i umiejętności posługiwania się komputerem, korzystania z zasobów informacyjnych Internetu i oprogramowania. Stąd nie słabnie od lat zainteresowanie szkoleniami informatycznymi, a tylko w I kwartale 2007 roku szkoliło się z zakresu informatyki 9,5% Polaków. Na programy szkoleniowe dla polskich przedsiębiorstw, w tym na projekty edukacji wirtualnej, łączącej elementy nauki zdalnej i konwencjonalnej, zostanie przeznaczone z funduszy europejskich w latach ok. 2,5 mld euro, w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Kształcenie na odległość w systemie e-learning umożliwia swobodny dostęp do wiedzy na wsi i w miejscach oddalonych od ośrodków naukowo-szkoleniowych. Na 2008 rok planowane jest utworzenie 379 wiejskich centrów kształcenia. Znaczący postęp w minionym roku zanotowano w realizacji projektów cyfryzacji dóbr kultury, zbiorów bibliotecznych, muzealnych i wszelkiego rodzaju dziedzictwa kulturowego. Opóźnienia we wprowadzeniu zapowiadanego od dwóch lat rozporządzenie MNiSW, ustalającego liczbę godzin dla systemu zdalnego nauczania na polskich uczelniach (w postaci kursu e-learningowego), w stosunku do liczby godzin nauczania tradycyjnego, opóźniło tworzenie planów i przygotowanie szkoleń e-learningowych do nauczania na odległość praktycznie we wszystkich wyższych uczelniach w Polsce. W części B Raportu 2007 przedstawiono analizę zastosowań narzędzi e-gospodarki w polskiej gospodarce, z uwzględnieniem analizy elektronicznych transakcji 13

14 Elektroniczna gospodarka w Polsce Raport 2007 pomiędzy przedsiębiorstwami (na rynku B2B i z wykorzystaniem platform B2B) oraz pomiędzy przedsiębiorstwem a klientem (w relacji B2C). Badaniami objęto rynek finansowy w przekroju e-bankowości, instytucji finansowych, sektora ubezpieczeń i rynku kapitałowego. W tej części Raportu 2007 uwzględniono także wyniki badań dziedzin ściśle powiązanych z działalnością gospodarczą przedsiębiorstw e-administracji i e-edukacji. Analiza branżowa sektorów gospodarki, jak i analiza dziedzinowa obszarów zastosowań e-gospodarki na rynku B2B, wykazują ścisłą korelację i wpływ wykorzystania narzędzi e-biznesu na poprawę wyników finansowych przedsiębiorstw. W 2007 roku zanotowano 13% wzrost wykorzystania elektronicznej komunikacji i oprogramowania do obsługi zamówień w procesach zaopatrzenia lub sprzedaży. Jednak wykorzystanie narzędzi e-gospodarki we współpracy z partnerami na rynku i zarazem usprawnienia w działalności przedsiębiorstw wynikają z integracji z własnymi wewnętrznymi systemami informatycznymi zarządzania produkcją, logistyką, czy finansami oraz systemami zewnętrznymi dostawcy i odbiorcy w łańcuchu dostaw. Niestety tutaj utrzymała się kilkuletnia tendencja spadkowa, przy czym najwyższy 17% spadek w stosunku do roku 2006, odnotowano w integracji z systemem zarządzania dostawami i zapasami. Jest to tendencja bardzo niekorzystna, gdyż integracja narzędziami i strukturami e-gospodarki daje wymierne efekty organizacyjno-ekonomiczne wszystkich uczestników łańcucha dostaw, a tym samym stwarza podstawy przewagi konkurencyjnej. Dynamiczny wzrost gospodarczy Polski i wzrost sprzedaży ogółem polskich przedsiębiorstw pozwolił osiągnąć w 2007 roku wartość netto 106 mld zł przychodów ze sprzedaży kanałami elektronicznymi (nieco ponad 6% przychodów netto ze sprzedaży ogółem), co stanowiło 13% lepszy wynik ze sprzedaży online, niż w roku poprzednim. Jednak w e-aktywności przedsiębiorstw dominowało wykorzystanie Internetu do celów pozyskania informacji jako źródło informacji o wyrobach i ich cenach (54%) lub do monitorowania rynku (49%) oraz dystrybucji informacji obsługa stron www do promocji swoich towarów i usług (88%). Zauważalny jest wzrost wykorzystania platform elektronicznych B2B w realizacji transakcji biznesowych, zarówno w kanałach zakupów zaopatrzenia jak i sprzedaży. Wyniki wykorzystania narzędzi e-gospodarki w sektorze przedsiębiorstw w ujęciu regionalnym (z podziałem na województwa) są wiarygodnym źródłem informacji o poziomie rozwoju poszczególnych regionów i mogą posłużyć do kształtowania polityki regionalnej wykorzystania nowoczesnych technologii ICT i pomiaru efektów jej wdrażania. Podtrzymana została w roku 2007 tendencja dynamicznego rozwoju na rynku detalicznego handlu elektronicznego B2C, a sprzedaż online w 2007 wzrosła 14

15 Streszczenie raportu o stanie e-gospodarki w Polsce w 2007 roku o 66% w porównaniu z rokiem ubiegłym, osiągając wartość 4,5 mld zł. Obserwowane jest dalsze przenikanie się handlu elektronicznego z handlem tradycyjnym, a ciągła poprawa funkcjonalności witryn sklepów internetowych, istotnie wpływa na ich konkurencyjność w stosunku do handlu tradycyjnego. W 2007 roku badani klienci podkreślali możliwość wyboru w krótkim czasie i w jednym miejscu z szerokiego asortymentu produktów, niższą cenę, możliwość łatwego porównania towarów i ich cen, co bardzo ułatwia dokonywanie zakupów. Coraz popularniejsze stają się aukcje elektronicznie (wzrost o 6 punktów procentowych w roku 2007 w porównaniu do roku 2006) jako alternatywne kanały sprzedaży internetowej, a za ich pośrednictwem w minionym roku aż 50% sprzedawców sprzedawało swoje produkty. Coraz więcej sklepów, obserwując wysoką dynamikę wzrostu sprzedaży rozwija funkcjonalność witryn, współpracuje z większą liczbą dostawców (średnio z 34 dostawcami w 2007 roku) i operatorów logistycznych, umacniając swoją pozycję na rynku B2C (aż 24% sklepów funkcjonuje dłużej niż 5 lat). Na osiągniętą pozycję rynkową złożyły się także wyniki dbałości o jakość produktów i usług ich dostarczania (poziom reklamacji i zwrotów mieścił się w przedziale 1 1,5%), akceptowane i powszechnie dostępne formy płatności (94% sklepów umożliwiało dokonanie płatności przelewem bankowym, a 93% płatności za pobraniem) oraz wciąż rozszerzana i bardziej precyzyjna zawartość informacyjna stron www. Wzrastający potencjał rynkowy sklepów internetowych motywuje operatorów logistycznych i firmy kurierskie do poprawy jakości swoich usług, a dostawy dla sklepów internetowych stają się jednym z najważniejszych rynków ich działalności. Rok 2007 nie przyniósł spektakularnych osiągnięć w obszarze e-bankowości, a liczba klientów według danych Związku Banków Polskich pod koniec 2007 roku wynosiła 5,5 mln osób regularnie korzystających z usług e-bankowości. Wyniki przeprowadzonych badań wskazują na przewidywane trendy zmian w obszarze automatyzacji udzielania kredytów, a niewykluczona jest także walka konkurencyjna z systemami płatności elektronicznych oraz nowo powstającymi serwisami internetowymi umożliwiającymi udzielanie pożyczek. Nie zmieniła się struktura banków komercyjnych świadczących usługi e-bankowości (w 2007 roku 32% banków nadal nie posiadało usług e-bankowości, a banki internetowe stanowiły 4% wszystkich banków), a na zinformatyzowanie usług czekają banki spółdzielcze. W minionym roku postępował rozwój funkcjonalności systemów e-bankowości, automatyzacja procesów obsługi bankowej, integracja wielu aplikacji banku w jedną platformę informatyczną, a do systemu workflow obsługi klienta włączani byli coraz częściej pośrednicy w sprzedaży produktów banku. Obserwowana stop- 15

16 Elektroniczna gospodarka w Polsce Raport 2007 niowa zmiana profilu klienta banku, bardziej zainteresowanego dostępem do usług bankowych z każdego miejsca na świecie, niż kontaktem z pracownikiem banku, spowodowała wzrost zainteresowania banków rozwiązaniami wirtualnego agenta lub systemami rozpoznawania mowy. Wraz ze wzrastającą liczbą użytkowników e-bankowości niestety wzrosła w 2007 roku liczba kradzieży tożsamości klientów banku w Internecie. Na dynamiczny rozwój oczekują usługi e-ubezpieczeń, w ramach których w 2007 roku tylko 16% zakładów ubezpieczeń sprzedawało swoje produkty drogą elektroniczną. Stagnacja na tym rynku jest tym bardziej niezrozumiała, że 34% respondentów wskazało Internet jako preferowany sposób zakupu ubezpieczeń komunikacyjnych, a ok. 77% ubezpieczycieli deklarowało rok temu wykorzystanie narzędzi elektronicznej dystrybucji bezpośredniej. Wśród oferowanych ubezpieczeń dominowały ubezpieczenia komunikacyjne (60% zakładów ubezpieczeń prowadziło sprzedaż online), podróży (40%), turystyczne (30%) oraz mieszkania i domu (30%). Wciąż rośnie popularność elektronicznych transakcji inwestycyjnych i kapitałowych, a w minionym roku członkowie giełdy kapitałowej w Warszawie prowadzili już 267 tys. rachunków internetowych, czyli o 43% więcej niż na koniec 2006 r. Na koniec 2007 roku 67% zleceń na rynku akcji składanych było przez Internet, a prawie 80% domów maklerskich umożliwiało klientom zarządzanie swoimi rachunkami drogą elektroniczną. Obserwowany był jednocześnie wzrost jakości świadczonych usług e-maklerskich i rozwój zakresu informacji prezentowanych przez domy maklerskie. Rok 2007 nie przyniósł większych zmian w obszarze usług e-administracji w Polsce. Zwłaszcza rozwój usług interaktywnych, zastępujący rzeczywistą obsługę obywatela przez urząd (usługa dwustronnie aktywna) jest pożądany, gdyż w porównaniu z poziomem 58% zaawansowania pełnej interaktywności usług publicznych online w krajach UE27, w Polsce wyniósł on zaledwie 25% (3 pozycja od końca). Na znaczące zaległości w rozwoju usług publicznych w naszym kraju wskazują również wyniki badań przeprowadzonych we wrześniu 2007 roku przez firmę Capgemini na zlecenie Komisji Europejskiej, na podstawie których średni poziom zaawansowania rozwoju usług publicznych 2 wśród krajów UE27+ 3 wyniósł 76%, natomiast w Polsce 53%. Nasze zaległości dotyczą wielu obszarów usług e-administracji np. wydanie paszportu lub prawa jazdy oceniono w Polsce na poziomie 32% (w stosunku do średniej 47% w krajach UE27+), rejestracji 2 Pomiar poziomu zaawansowania rozwoju usług publicznych online wykonano w oparciu o stworzony model dojrzałości e-usług. 3 UE krajów Unii Europejskiej plus Islandia, Norwegia, Szwajcaria i Turcja. 16

17 Streszczenie raportu o stanie e-gospodarki w Polsce w 2007 roku samochodu online (w Polsce 37% przy średniej 71% w krajach UE27+), zmiany adresu zamieszkania (w Polsce 31% przy średniej 63% dla krajów UE27+), czy zgłoszeniem na policję (np. kradzieży) (w naszym kraju 34%, przy średniej 77% w krajach UE27+). Duże opóźnienia wystąpiły również w 2007 roku przy realizacji i zarządzaniu przez administrację projektami IT w sektorze publicznym, współfinansowanymi ze środków UE. Prawidłowością już się staje, że duże projekty realizowane na szczeblu centralnym są narażone na wahania koniunktury politycznej, a ze względu na swą złożoność i rozległość, projekty o charakterze ogólnokrajowym są najbardziej wrażliwe na niedociągnięcia organizacyjne, złe zarządzanie i konsekwencje wysokiego upolitycznienia organów państwa (zwłaszcza, że na rok 2007 przypadały wybory parlamentarne). Z przeprowadzonej ankiety w 2007 roku przez Centrum Badań Indicator, Stowarzyszenie Miasta w Internecie i Serwis Samorządowy PAP wynika, że 66% samorządowców w ubiegłych trzech latach nie realizowało projektów związanych ze społeczeństwem informacyjnym (był to okres realizacji projektów w e-administracji finansowanych z pierwszej transzy środków Unii Europejskiej). Również w obsłudze przedsiębiorców strony internetowe administracji publicznej były w 2007 roku głównie stronami informacyjnymi, a nie interaktywnymi. Pomimo funkcjonowania systemu umożliwiającego obsługę składania drogą elektroniczną niektórych deklaracji podatkowych, w połowie 2007 roku korzystało z tej możliwości jedynie 360 podmiotów spośród 7,5 tysiąca uprawnionych (niecałe 5%). Na zakończenie części B Raportu 2007 przedstawiono wyniki badań e-edukacji, na którą składa się wiele nowoczesnych narzędzi dostępu do edukacji np. systemy e-learning, internetowe systemy obsługi wyższych uczelni, wirtualne biblioteki oraz inne udogodnienia i systemy komunikacji wpływające na transfer wiedzy. Ciężar znacznej części dofinansowania projektów szkoleniowych i transferu wiedzy z wykorzystaniem nowoczesnych rozwiązań technologicznych poniosła Unia Europejska przyjmując do realizacji Program Operacyjny Kapitał Ludzki. W 2007 tylko 34% szkół wyższych wspierało dydaktykę nowoczesnymi narzędziami e-learningu, co było w pewnym stopniu spowodowane podpisaniem dopiero pod koniec września 2007 r. przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego długo oczekiwanego rozporządzenia w sprawie kształcenia na odległość. W części C Raportu 2007 przedstawiono wyniki badań bazy rozwoju elektronicznej gospodarki w Polsce, które rozpoczyna analiza rozwoju rynku usług elektronicznych. Szerokie spektrum usług, dynamicznie rozwijanych w 2007 roku, objęło m.in. usługi znakowania czasem i powiązania czasu z dokumentem i podpisem elektronicznym, darmową usługę cyfrowej mapy Polski, Elektroniczny 17

18 Elektroniczna gospodarka w Polsce Raport 2007 Urząd Podawczy, Inkubator Elektronicznej Gospodarki i wiele innych. Uruchamiane e-usługi wynikały głównie z potrzeb ich odbiorców np. internetowy lokalizator firm, instytucji i adresów pocztowych Zumi.pl, czy serwisy internetowe lub mobilne (dostępne w telefonii komórkowej) umożliwiające porównywanie cen produktów dostępnych w sklepach elektronicznych (np. Ceneo.pl, Nokaut.pl). Jednak pomysł i potrzeby dla niektórych usług (np. e-kancelarii prawniczej) powstały kilka lat wcześniej, a na rok 2007 przypadł dynamiczny rozwój i wyjątkowa popularność elektronicznych usług świadczonych przez kancelarie prawnicze. W dalszej kolejności przedstawiono analizę wykorzystania standardów wymaganych w elektronicznej wymianie danych, integracji systemów informatycznych, czy wymianie dokumentów elektronicznych będących nośnikami informacji biznesowych. Wysoka ranga standardów w e-gospodarce wynika z ich decydującego wpływu na bezpieczeństwo, pewność, jednoznaczność i niezaprzeczalność wymiany danych w sieci Internet. Jednym z najczęściej analizowanych i precyzowanych standardów w 2007 roku był standard dokumentów elektronicznych, tworzonych z wykorzystaniem języka XML (Extensible Markup Language). Niejednoznaczność języka XML pod względem dowolnego formatowania i opisu struktur danych dokumentu, prowadzi do powstania różnic dokumentów handlowych (np. GS1, UBL, xcbl), sprawozdań gospodarczych (XBRL), czy dokumentów używanych w przekazywaniu danych śledzenia towarów (np. produktów żywnościowych w łańcuchach dostaw) TraceCoreXML. Analizę najistotniejszych zmian prawnych minionego roku, które w istotny sposób wpłynęły na rozwój e-gospodarki w 2007 roku i w przyszłości, rozpoczyna Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie Planu Informatyzacji Państwa na lata Przyjęte w planie priorytety i cele informatyzacji Polski oraz projekty, programy działań i zadania publiczne, pozwalają mieć nadzieję, że raportowane w części B opóźnienia w rozwoju e-administracji oraz tworzeniu elektronicznych mechanizmów i struktur rozwoju innowacyjnej gospodarki Polski, zostaną do 2013 roku nadrobione. Ma temu służyć Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji dotyczące kryteriów i trybu przeznaczania oraz rozliczania środków finansowych na informatyzację. Pod koniec minionego roku zostało uchwalone rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie określenia rodzajów deklaracji, które mogą być składane drogą elektroniczną oraz dat rozpoczynających obowiązywanie rozporządzenia dla poszczególnych grup deklaracji podatkowych. Od początku 2007 roku wprowadzono przepisy dotyczące wielu udogodnień online do społeczeństwa przez sądy np. możliwość składania elektronicznych wniosków o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS), przesyłania orzeczeń 18

19 Streszczenie raportu o stanie e-gospodarki w Polsce w 2007 roku sądowych, udzielania informacji z KRS i udostępniania odpisów dokumentów drogą elektroniczną. Daleko zaawansowany jest proces informatyzacji ksiąg wieczystych. Rozdział kończy prezentacja wybranych nowelizacji i nowych aktów prawnych, do których w 2007 roku zaliczono nowelizację prawa farmaceutycznego dopuszczającą funkcjonowanie e-aptek, rozporządzenie MNiSW regulujące zasady kształcenia na odległość oraz przegląd innych aktów prawnych pozwalających na dalszy rozwój e-gospodarki w Polsce. Na zakończenie części C Raportu przedstawiono przegląd istotnych inicjatyw z zakresu e-gospodarki o zasięgu ogólnokrajowym oraz kalendarz najważniejszych wydarzeń gospodarki elektronicznej, które miały miejsce w 2007 roku. W minionym roku na uwagę zasługuje inicjatywa Koalicji na Rzecz Europejskiego Społeczeństwa Informacyjnego autorstwa Business Centre Club, projekt Bezprzewodowy Poznań władz miasta Poznania, Dzień Bezpiecznego Internetu który się odbył 6 lutego 2007 roku w 40 krajach jednocześnie, oraz Europejski projekt Nedlog przygotowany przez Wyższą Szkołę Logistyki z Poznania, w ramach europejskiego systemu edukacji logistycznej w technologii e-learning. W podsumowaniu raportu przedstawiono syntetyczną ocenę stanu elektronicznej gospodarki w Polsce w 2007 roku, a także analizę jej słabych i mocnych stron oraz szans i zagrożeń rozwoju. 19

20