WARUNKI KORZYSTANIA Z WÓD

Transkrypt

1 PRO- PP rraaccoownni iaa GG oossppoo ddaarrkki i Wooddnneej j PPRRO--WODAA uul ll.. Wąąwwoozzoowwaa 3333 m 3344,, Waar rsszzaawwaa,, NNI IPP ,, RREEGGOONN WARUNKI KORZYSTANIA Z WÓD ZLEWNI CZARNEJ MALENIECKIEJ Wykonawcy: dr inż. Sylwester Tyszewski dr inż. Dorota Pusłowska Źródłem danych wykorzystanych w opracowaniu Warunki korzystania z wód zlewni Czarnej Malenieckiej są informacje zbierane i przetwarzane przez państwową służbę hydrologiczno-meteorologiczną, którymi rozporządza IMGW-PIB Warszawa, lipiec 2012

2 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie Wykaz wykorzystanych materiałów Charakterystyka zlewni Czarnej Malenieckiej Charakterystyka ogólna Charakterystyka klimatyczna Charakterystyka geologiczna i hydrogeologiczna Ukształtowanie powierzchni terenu Użytkowanie terenu Charakterystyka hydrograficzna Zabudowa hydrotechniczna Charakterystyka hydrologiczna Stan wód powierzchniowych Wykorzystanie zasobów wodnych / wód powierzchniowych Obszary chronione i walory przyrodnicze zlewni Założenia i dane wejściowe dla bilansu wód powierzchniowych Podstawowe założenia przyjętej metodyki bilansowania zasobów wód powierzchniowych Ocena wielkości zasobów wód powierzchniowych Charakterystyka użytkowania wód powierzchniowych Hierarchia ważności użytkowania zasobów wód powierzchniowych Obiekty hydrotechniczne Kryteria oceny stopnia zaspokojenia potrzeb użytkowników wody Opis modelu matematycznego zlewni Ocena jakości wód powierzchniowych Założenia podstawowe dla jakościowego bilansu wód powierzchniowych Analiza wyników otrzymanych w bilansie jakościowym Wyniki bilansu wodnogospodarczego wód powierzchniowych Zasady prowadzenia wariantowych analiz bilansowych Wyniki obliczeń bilansowych Ocena wielkości rezerw wody ZAŁĄCZNIKI GRAFICZNE 2

3 SPIS RYSUNKÓW Rysunek 3.1. Podział administracyjny w zlewni Czarnej Malenieckiej Rysunek 3.2. Położenie zlewni Czarnej Malenieckiej w obszarze bilansowym Z Rysunek 3.3. Scalone i jednolite części wód powierzchniowych Rysunek 3.4. Powierzchniowe utwory geologiczne Rysunek 3.5. Ukształtowanie terenu w zlewni Czarnej Malenieckiej Rysunek 3.6. Udział rodzajów użytkowania terenu w zlewni Czarnej Malenieckiej (na podstawie danych Corine Land Cover 2000) Rysunek 3.7. Użytkowanie terenu zlewni (na podstawie danych Corine Land Cover 2000) Rysunek 3.8. Przyrost powierzchni zlewni wzdłuż biegu rzeki Rysunek 3.9. Zabudowa hydrotechniczna Rysunek Stan wód i zagrożenie nieosiągnięciem celów środowiskowych JCWP (na podstawie ocen WIOŚ i Planu Gospodarowania Wodami dla Obszaru Dorzecza Wisły) Rysunek Zużycie wody [dam 3 ] na potrzeby gospodarki narodowej w 2010 r. (na podstawie danych BDL, GUS) Rysunek Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej w 2010 r. (na podstawie danych BDL, GUS) 30 Rysunek Ścieki wymagające oczyszczania [dam 3 ] w 2010 r. (na podstawie danych BDL, GUS) Rysunek Ścieki wymagające oczyszczania w 2010 r. (na podstawie danych BDL, GUS) Rysunek Ludność obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków [osoby] w 2010 r. (na podstawie danych BDL, GUS) Rysunek Ludność obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków w 2010 r. (na podstawie danych BDL, GUS) 32 Rysunek Ludność korzystająca z urządzeń sieciowych wodociągów i kanalizacji [osoby] w 2010 r. (na podstawie danych BDL, GUS) Rysunek Ludność korzystająca z urządzeń sieciowych wodociągów i kanalizacji w 2010 r. (na podstawie danych BDL, GUS) Rysunek Obszary Natura Rysunek Krajowe formy ochrony przyrody Rysunek 4.1. System wodnogospodarczy zlewni Czarnej Malenieckiej Rysunek 4.2. Schemat systemu wodnogospodarczego zlewni Czarnej Malenieckiej Rysunek 4.3. Przepływy nienaruszalne dla przekroju wodowskazowego Dąbrowa na Czarnej Malenieckiej.. 52 Rysunek 4.4. Przepływy nienaruszalne dla przekroju wodowskazowego Wąsosz Stara Wieś na Krasnej Rysunek 4.5. Przepływy nienaruszalne dla przekroju wodowskazowego Wąsosz Stara Wieś na Krasnej Rysunek 6.1. Profil hydrochemiczny dla ładunku BZT 5 stan obecny Rysunek 6.2. Profil hydrochemiczny chłonności dla BZT stan obecny Rysunek 6.3. Profil hydrochemiczny stężeń BZT 5 stan obecny Rysunek 6.4. Profil hydrochemiczny dla ładunku N og stan obecny Rysunek 6.5. Profil hydrochemiczny chłonności dla N og stan obecny Rysunek 6.6. Profil hydrochemiczny stężeń N og stan obecny Rysunek 6.7. Profil hydrochemiczny dla ładunku P og stan obecny Rysunek 6.8. Profil hydrochemiczny chłonności dla P og stan obecny Rysunek 6.9. Profil hydrochemiczny stężenia P og stan obecny Rysunek Profil hydrochemiczny dla ładunku BZT 5 stan Rysunek Profil hydrochemiczny chłonności dla BZT 5 stan Rysunek Profil hydrochemiczny stężeń BZT 5 stan Rysunek Profil hydrochemiczny dla ładunku N og stan Rysunek Profil hydrochemiczny chłonności dla N og stan Rysunek Profil hydrochemiczny stężeń N og stan Rysunek Profil hydrochemiczny dla ładunku P og stan Rysunek Profil hydrochemiczny chłonności dla P og stan Rysunek Profil hydrochemiczny stężenia P og stan Rysunek 7.1. Zasoby dyspozycyjne zwrotne i bezzwrotne o gwarancji 95 % Rysunek 7.2. Zasoby dyspozycyjne zwrotne i bezzwrotne o gwarancji 90 % Rysunek 7.3. Zasoby dyspozycyjne zwrotne i bezzwrotne o gwarancji 85 % Rysunek 7.4. Zasoby dyspozycyjne zwrotne i bezzwrotne o gwarancji 80 % Rysunek 7.5. Zasoby dyspozycyjne zwrotne i bezzwrotne o gwarancji 70 % Rysunek 7.6. Zasoby dyspozycyjne zwrotne w zlewni Czarnej Malenieckiej Rysunek 7.7. Zasoby dyspozycyjne bezzwrotne w zlewni Czarnej Malenieckiej

4 SPIS TABEL Tabela 3.1. Jednostki administracyjne w zlewni Czarnej Malenieckiej Tabela 3.2. Scalone i jednolite części wód powierzchniowych w zlewni Czarnej Malenieckiej Tabela 3.3. Parametry klimatyczne ze stacji Sulejów ( ) Tabela 3.4. Zasoby wód podziemnych dostępne do zagospodarowania w scalonych częściach wód Tabela 3.5. Charakterystyka sieci rzecznej w zlewni Czarnej Malenieckiej Tabela 3.6. Charakterystyka JCWP w zlewni Czarnej Malenieckiej Tabela 3.7. Przepływy charakterystyczne w przekrojach wodowskazowych w wieloleciu Tabela 3.8. Charakterystyka gatunków ryb występujących w dolinie rzeki Czarna Maleniecka wraz wykazaną kategorią zagrożenia i formą ochrony Tabela 4.1. Zestawienie przekrojów bilansowych Tabela 4.2. Przepływy nienaruszalne dla przekroju wodowskazowego Dąbrowa na Czarnej Malenieckiej.. 49 Tabela 4.3. Przepływy nienaruszalne dla przekroju wodowskazowego Wąsosz Stara Wieś na Czarnej Malenieckiej Tabela 4.4. Przepływy nienaruszalne dla przekroju wodowskazowego Wąsosz Stara Wieś na Krasnej Tabela 4.5. Zestawienie zrzutów ścieków od użytkowników zaopatrywanych z wód podziemnych Tabela 4.6. Zestawienie stawów rybnych Tabela 4.7. Zestawienie obiektów nawadnianych Tabela 4.8. Zestawienie zbiorników retencyjnych Tabela 6.1. Zestawienie wartości miarodajnych stężeń zanieczyszczeń (percentyl 90) w punktach monitoringu jakości wód w 2009 r Tabela 6.2. Zestawienie charakterystyk jakościowych zrzutów ścieków uwzględnianych w bilansie Tabela 6.3. Zestawienie wyników bilansu jakościowego stan obecny (2009 r.) Tabela 6.4. Zestawienie wyników bilansu jakościowego stan perspektywiczny (2015 r.) Tabela 7.1. Ocena stopnia zaspokojenia przepływów nienaruszalnych hydrobiologicznych Tabela 7.2. Ocena stopnia zaspokojenia potrzeb wodnych użytkowników przemysłowych Tabela 7.3. Ocena stopnia zaspokojenia potrzeb wodnych stawów rybnych Tabela 7.4. Ocena stopnia zaspokojenia potrzeb wodnych obiektów nawadnianych Tabela 7.5. Gwarantowane zasoby dyspozycyjne zwrotne dla wybranych gwarancji Tabela 7.6. Gwarantowane zasoby dyspozycyjne bezzwrotne dla wybranych gwarancji

5 1. WPROWADZENIE Niniejsze opracowanie zostało wykonane na zlecenie Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie zgodnie z umową nr 162 / UR / 12, a sfinansowane ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Celem opracowania jest określenie wymagań, priorytetów i ograniczeń w korzystaniu z wód w zakresie poborów wody i odprowadzania zanieczyszczeń ze źródeł punktowych, rozproszonych i obszarowych, jako danych wejściowych do projektu rozporządzenia Dyrektora RZGW w Warszawie w sprawie ustalenia warunków korzystania z wód zlewni Czarnej Malenieckiej. Opracowanie, zgodnie z warunkami określonymi przez Zleceniodawcę, obejmuje: opracowanie modelu matematycznego zlewni na potrzeby dynamicznego ilościowego i statycznego jakościowego bilansu wodnogospodarczego wód powierzchniowych; wskazanie metody ustalania wielkości minimalnych przepływów w ciekach (przepływy nienaruszalne) niezbędnych dla ochrony środowiska; bilans wodnogospodarczy w zakresie ilościowego i jakościowego porównania zasobów wód powierzchniowych z potrzebami wodnymi użytkowników; analizę stanu zasobów wodnych (interpretacja bilansu wodnogospodarczego wraz z prezentacją graficzną i tabelaryczną wyników obliczeń); ocenę stanu wód (na podstawie wyników Państwowego Monitoringu Środowiska za 2010 r.); ocenę stopnia wymaganego ograniczania użytkowania zasobów wód powierzchniowych w celu osiągnięcia dobrego stanu wód; sformułowanie wymagań, priorytetów i ograniczeń w korzystaniu z wód w zakresie poborów wody i odprowadzania zanieczyszczeń ze źródeł punktowych, rozproszonych i obszarowych, jako danych wejściowych na potrzeby określenia warunków korzystania z wód zlewni. Podstawowe założenia i zakres merytoryczny poszczególnych etapów pracy były konsultowane ze Zleceniodawcą. Analizy bilansowe wykonano zgodnie ustaloną ze Zleceniodawcą metodyką bilansowania, której podstawy stanowi Metodyka jednolitych bilansów wodno-gospodarczych opracowana przez Hydroprojekt-Warszawa (1992) wraz z uzupełnieniami i modyfikacjami przedstawionymi m.in. w Metodyce opracowywania warunków korzystania z wód regionu wodnego oraz warunków korzystania z wód zlewni (Pracownia Gospodarki Wodnej PRO WODA, 2009). Obliczenia bilansowe przeprowadzone zostały w drodze wielookresowej symulacji rozrządu zasobów wodnych przy zastosowaniu modelu matematycznego odwzorowującego istotne elementy systemu wodnogospodarczego badanego obszaru. Obejmowały one bilans dla stanu aktualnego stanowiący odzwierciedlenie obecnego sposobu zagospodarowania 5

6 i wykorzystywania zasobów wodnych. Dane wejściowe w zakresie aktualnego użytkowania zasobów wodnych dostarczone przez Zleceniodawcę (warstwy informacyjne GIS) były konsultowane i weryfikowane z właściwymi obszarowo Starostwami. Ze względu na brak w planach zagospodarowania przestrzennego informacji o nowych, planowanych do realizacji użytkowaniach wód (np. obiekty stawowe) lub obiektach hydrotechnicznych (zbiorniki retencyjne) nie było podstaw do sformułowania wariantu perspektywicznego na rok 2015 w zakresie bilansu ilościowego wód powierzchniowych. W wariancie perspektywicznym bilansu jakościowego uwzględniono inwestycje przewidziane w Programie Wodno- Środowiskowym Kraju. Wyniki obliczeń bilansowych zaprezentowano w formie zestawień tabelarycznych, map i wykresów, stanowiących załącznik do niniejszego opracowania. Do niniejszego opracowania dołączono dysk CD zawierający model systemu wodnogospodarczego zlewni Czarnej Malenieckiej i wyniki obliczeń (tabele i wykresy) dla analizowanych wariantów gospodarowania wodą. 6

7 2. WYKAZ WYKORZYSTANYCH MATERIAŁÓW Atlas Hydrologiczny Polski, Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa. Atlas Hydrologiczny Polski, Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa. Atlas posterunków wodowskazowych, Atlasy IMGW, Warszawa. Atlas Środowiska Geograficznego Polski PAN, Agencja Reklamowo-Wydawnicza A. Gregorczyk, Warszawa. Atlas podziału hydrograficznego Polski, Atlasy IMGW, Warszawa Biuro Projektów Wodnych Melioracji i Inżynierii Środowiska BIPROWODMEL, 2010: Ocena potrzeb i priorytetów udrożnienia ciągłości morfologicznej rzek w kontekście osiągnięcia dobrego stanu i potencjału części wód w Polsce. BIPROWODMEL Sp. z o.o, Poznań. Biuro Projektów Wodnych Melioracji i Inżynierii Środowiska BIPROWODMEL, 2007: Wojewódzki Program Ochrony i Rozwoju Zasobów Wodnych dla województwa łódzkiego. BIPROWODMEL Sp. z o.o, Poznań. Biuro Projektów Wodnych Melioracji i Inżynierii Środowiska BIPROWODMEL, 2007: Plan nawodnień rolniczych dla województwa łódzkiego Część III. Biuro Projektów Wodnych Melioracji i Inżynierii Środowiska BIPROWODMEL Sp. z o.o. Poznań. Błachuta J. Jarząbek A. Kokoszka R. Sarna S., 2006: Słownik Terminów z Zakresu Biologii Ryb w: Weryfikacja Wskaźników dla Przeprowadzenia Oceny Stanu Ilościowego i Morfologicznego Jednolitych Części Wód Powierzchniowych. Warszawa BRAIN, 2011: Bilans dynamiczny dla potrzeb sformułowania ograniczeń ilościowych i jakościowych w warunkach korzystania z wód zlewni rzeki Tywy. BRAIN SC. Kraków Dane hydrologiczne i meteorologiczne udostępnione dla potrzeb niniejszego opracowania przez IMGW: i) dobowe ciągi przepływów wody dla wodowskazów Dąbrowa i Wąsosz Stara Wieś na Czarnej Malenieckiej oraz wodowskazu Wąsosz Stara Wieś na Krasnej dostępne dane z okresu ; ii) dobowe sumy opadów, ciągi temperatury powietrza, prędkości wiatru, zachmurzenia, wilgotności względnej z okresu dla stacji klimatycznych: Sulejów, Włochów. Dyrektywa 2000/60/WE parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej ( Dz. U. z 2006 r., Nr 137, poz Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego ( Dz. U. z 2009 r., Nr 27 poz. 169 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 stycznia 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzeniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego ( Dz. U. z 2011 r., nr 257 poz Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych ( Eksperckie Biuro Zarządzania Bezpieczeństwem Pracy, 2009: Program ochrony środowiska dla gminy Zagnańsk- aktualizacja na lata Zagnańsk. Ford L.R., Fulkerson D.R.: Przepływy w sieciach, PWE, Warszawa Hydroconsult Sp. z o.o., 2003: Dokumentacja hydrogeologiczna zawierająca ustalenie zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych z utworów czwartorzędowych, trzeciorzędowych i mezozoicznych zlewni Pilicy, Hydroconsult Sp. z o.o., Warszawa. Hydroconsult, 2003: Dokumentacja hydrogeologiczna zawierająca ustalenie zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych z utworów czwartorzędowych, trzeciorzędowych i mezozoicznych zlewni Pilicy. Hydroconsult Sp. z o.o. Oddział w Poznaniu. Warszawa. Hydroprojekt-Warszawa 2002: Bilans wód powierzchniowych zlewni Pilicy. Hydroprojekt Warszawa Sp. z o.o., Warszawa. 7

8 Hydroprojekt-Warszawa 2003: Warunki korzystania z wód zlewni Pilicy. Hydroprojekt Warszawa Sp. z o.o., Warszawa. Hydroprojekt-Warszawa, 1992: Metodyka jednolitych bilansów wodno-gospodarczych. Hydroprojekt-Warszawa Sp. z o.o., Warszawa, IMGW, 2008: Obliczanie przepływu nienaruszalnego. Poradnik IMGW. Warszawa. IMGW, 2010: Katalog obecności substancji priorytetowych w wodach rzek na obszarze gmin. Warszawa. Inspekcja Ochrony Środowiska, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Kielcach, 2011: Stan środowiska w województwie świętokrzyskim w latach Raport. Biblioteka Monitoringu Środowiska. Kielce Kondracki J., 2000: Geografia fizyczna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Kondracki J., 2002: Geografia regionalna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa MGGP i IOŚ, 2010: Sformułowanie w warunkach korzystania z wód regionu wodnego ograniczeń w korzystaniu z wód jezior lub zbiorników oraz w użytkowaniu ich zlewni. MGGP i IOŚ. Kraków. MGGP, 2010: Charakterystyka regionu wodnego Środkowej Wisły w: Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce. MGGP, Kraków. MGGP, 2010: Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce, Etap I Zasoby wód powierzchniowych RZGW w Warszawie. MGGP Kraków. MGGP, 2010: Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce, Etap II Zasoby wód podziemnych RZGW w Warszawie. MGGP Kraków. Monitor Polski nr 49 z 2011 r., poz. 549: Plan Gospodarowania Wodami dla Obszaru Dorzecza Wisły Paczyński B., Sadurski A., 2007: Hydrogeologia regionalna Polski, tom I, Wody słodkie. Państwowy Instytut Hydrogeologiczny. Warszawa Plan gospodarki odpadami dla powiatu koneckiego na lata wraz z Programem usuwania wyrobów zawierających azbest. Plan Gospodarowania Wodami dla Obszaru Dorzecza Wisły (MP. nr 49 z 2011 r., poz. 549) Plan rozwoju lokalnego gminy Mniów na lata i Plan rozwoju lokalnego Gminy Żarnów na lata Politechnika Krakowska, 2009: Metodyka opracowania bilansu wodno-gospodarczego w: Opracowanie bilansu wodno-gospodarczego dla zlewni Raby ETAP I; Zadanie nr I/1. Kraków. Pracownia Gospodarki Wodnej PRO-WODA, 2008: Metodyka opracowywania warunków korzystania z wód regionu wodnego oraz korzystania z warunków wód zlewni. Warszawa. Program ochrony środowiska dla Gminy Ruda Maleniecka Załącznik do uchwały Nr I/1/2006 Rady Gminy w Rudzie Malenieckiej z dnia 23 lutego 2006 r. Program ochrony środowiska dla gminy Smyków na lata Program ochrony środowiska dla powiatu kieleckiego - aktualizacja na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata Program wodno-środowiskowy kraju, 2010, Warszawa. Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej: Raport dla Obszaru Dorzecza Wisły z realizacji programu wdrażania postanowień RDW IMGW Strategia Rozwoju Gminy Radoszyce, 2004 (http//:radoszyce.onet.pl). Strategia rozwoju powiatu koneckiego; Końskie, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Fałków projekt październik

9 Świętokrzyski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Kielcach, 2006: Program Małej Retencji woj. Świętokrzyskiego. Kielce. TECHMEX S.A. i IMUZ Falenty, 2009: Ekosystemy lądowe pozostające w dynamicznych relacjach z wodami podziemnymi i powierzchniowymi dla obszarów dorzeczy w Polsce (z wyłączeniem regionu wodnego Warty). Warszawa. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi, 2011: Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2010 r. Biblioteka Monitoringu Środowiska. Łódź. Woś A., 1996: Zarys klimatu Polski, Wydawnictwo Naukowe UAM Poznań Wyniki pomiarów monitoringowych jakości wód oraz charakterystyki jakościowe zrzutów ścieków komunalnych za lata , udostępnione dla potrzeb niniejszego opracowania przez WIOŚ w Kielcach i WIOŚ w Łodzi. DANE PRZESTRZENNE DLA OBSZARU ZLEWNI CZARNEJ MALENIECKIEJ UDOSTĘPNIONE PRZEZ ZAMAWIAJĄCEGO (RZGW WARSZAWA) sieć hydrograficzna (cieki i jeziora) wg MPHP wersja z września 2010, przebieg granic zlewni (poziom od 1 do 9) wg MPHP wersja z września 2010, jednolite części wód powierzchniowych i ich zlewnie, jednolite części wód podziemnych, scalone części wód powierzchniowych, rejony wodnogospodarcze, GZWP przebieg granic strefy ochrony pośredniej ujęć wód, obiekty piętrzące i MEW, stawy rybne (i obszary nawadniane) w zakresie posiadanych przez RZGW w Warszawie pozwoleń wodnoprawnych, pobory wód powierzchniowych i podziemnych, zrzuty ścieków, sieć monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych w zakresie lokalizacji, granice administracyjne: gminy, powiaty, województwa, wykazy wód RZGW Warszawa. STRONY INTERNETOWE kielce.pios.gov.pl WIOŚ Kielce Natura2000.gdos.pl ompzw.pl Oficjalny serwis Okręgu Mazowieckiego Polskiego Związku Wędkarskiego wedkuje.pl Stowarzyszenie Kultury Fizycznej AMBER WIOŚ Łódź 9

10 3. CHARAKTERYSTYKA ZLEWNI CZARNEJ MALENIECKIEJ 3.1 CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA Czarna Maleniecka, nazywana również Czarną Konecką, jest rzeką III rzędu, prawostronnym dopływem Pilicy. Długość Czarnej Malenieckiej wynosi 87,9 km (MPHP), a powierzchnia jej zlewni 972,6 km 2 (Atlas Podziału Hydrograficznego Polski, 2005). Najważniejszymi dopływami są: Krasna, Czarna Taraska, Plebanka i Barbarka. Według regionalizacji fizyczno-geograficznej Polski (Kondracki, 2000) zlewnia Czarnej Malenieckiej leży w obszarze makroregionów Wyżyna Kielecka i Wyżyna Przedborska (prowincja: Wyżyny Polskie, podprowincja: Wyżyna Małopolska). Górna część zlewni mieści się w mezoregionach: Garb Gielniowski i Płaskowyż Suchedniowski (Wyżyna Kielecka), a środkowa i dolna w mezoregionie Wzgórza Opoczyńskie (Wyżyna Przedborska). W podziale administracyjnym kraju zlewnia położona jest w granicach trzech województw (rysunek 3.1): 73% powierzchni znajduje się w województwie świętokrzyskim, 26% w łódzkim i 1% w mazowieckim. Łącznie 20 gmin z 7 powiatów należy do obszaru zlewni (tabela 3.1), przy czym 17 gmin to gminy wiejskie, 3 gminy mają status gmin miejsko wiejskich, ale obszar miejski tylko jednej z tych gmin (gmina Stąporków) jest położony w granicach zlewni. Rysunek 3.1. Podział administracyjny w zlewni Czarnej Malenieckiej 10

11 Tabela 3.1. Lp. Jednostki administracyjne w zlewni Czarnej Malenieckiej Gmina Powierzchnia gminy [km 2 ] nazwa typ* całkowita w zlewni Powiat 1 Aleksandrów w 144,1 76,8 piotrkowski 2 Mniszków w 124,2 16,5 3 Sławno w 129,3 2,0 4 Paradyż w 81,4 68,4 5 Żarnów w 141,1 82,6 opoczyński 6 Przedbórz m-w 189,7 0,2 radomszczański 7 Fałków w 132,4 93,3 8 Ruda Maleniecka w 110,1 100,4 9 Końskie m-w 250,1 70,0 10 Słupia (Konecka) w 105,8 3,0 11 Radoszyce w 146,6 99,0 12 Smyków w 62,1 62,0 13 Stąporków m-w 231,7 168,2 14 Mniów w 95,3 57,0 15 Strawczyn w 85,9 0,4 16 Miedziana Góra w 71,1 1,4 17 Zagnańsk w 124,9 27,7 18 Łączna w 61,7 2,1 19 Bliżyn w 141,2 32,3 konecki kielecki skarżyński Województwo łódzkie świętokrzyskie 20 Chlewiska w 124,0 9,9 szydłowiecki mazowieckie * w gmina wiejska, m-w gmina miejsko wiejska Zlewnia Czarnej Malenieckiej należy do dorzecza Wisły, położona jest w południowozachodniej części regionu wodnego Środkowej Wisły, w obszarze bilansowym Z-07 - Zlewnia Pilicy (rysunek 3.2). Zlewnię podzielono na 3 scalone części wód powierzchniowych (SCWP) i wyróżniono w jej obszarze 13 jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP). Scalone i jednolite części wód powierzchniowych zestawiono w tabeli 3.2 i pokazano na rysunku 3.3. Według podziału kraju na jednolite części wód podziemnych 1, zlewnia Czarnej Malenieckiej w całości znajduje się w JCWPd nr 98. W podziale na rejony wodnogospodarcze (rysunek 3.2), zlewnia znajduje się w obrębie rejonu Czarna Maleniecka (Z-07 F) oraz w niewielkiej części rejonu Pilica Sulejów (Z-07 G). 3.2 CHARAKTERYSTYKA KLIMATYCZNA Według Wosia (1996) obszar zlewni Czarnej Malenieckiej należy do wschodniomałopolskiego rejonu klimatycznego. Średnia temperatura powietrza w zlewni wynosi około 7,5 C, tylko w górnej części jest niższa około 7 C. Średnia temperatura 1 dotyczy podziału na 161 JCWPd, obowiązującego w pierwszym cyklu planistycznym RDW (do momentu aktualizacji planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy przewidzianych na grudzień 2015) 11

12 w półroczu zimowym wynosi między 0,5 a 1 C, a w półroczu letnim 14 14,5 C. Średnia roczna suma opadów osiąga około 600 mm, z czego ponad 400 mm w półroczu letnim. Przekłada się to na występowanie niżówek w okresie zimowym (styczeń marzec). Parowanie terenowe obliczone dla obszaru zlewni metodą Konstantinowa wynosi około 500 mm (Atlas Hydrologiczny Polski, 1987, Atlas Środowiska Geograficznego Polski, 1992). Tabela 3.2. Scalone i jednolite części wód powierzchniowych w zlewni Czarnej Malenieckiej Lp. Nazwa JCWP Numer JCWP Nazwa SCWP Numer SCWP 1 Czarna Maleniecka od źródeł do Krasnej bez Krasnej PLRW Krasna PLRW Czarna Maleniecka od Krasnej do wypływu PLRW ze Zbiornika Sielpia 4 Czarna Taraska PLRW Czarna Maleniecka od Zbiornika Sielpia do Plebanki PLRW Plebanka PLRW Czarna Maleniecka od Plebanki do Barbarki PLRW Dopływ spod Wincentowa PLRW Dopływ spod Grębenic PLRW Czarna Maleniecka od Barbarki do ujścia PLRW Barbarka PLRW Czarna PLRW Popławka PLRW Czarna Maleniecka od źródeł do Plebanki Czarna Maleniecka od Plebanki do Barbarki Czarna Maleniecka od Barbarki (włącznie) do ujścia SW0709 SW0710 SW0711 W górnej części zlewni, w pobliżu wschodniej granicy, zlokalizowana jest stacja klimatyczna Włochów, a poza obszarem zlewni, w odległości do 30 km, znajdują się stacje Sulejów, Silniczki i Opoczno. Kompletne obserwacje parametrów meteorologicznych dla wielolecia dostępne były dla stacji Sulejów, położonej w pobliżu północno zachodnich granic zlewni. Wartości średnie tych parametrów zestawiono w tabeli 3.3. Tabela 3.3. Parametry klimatyczne ze stacji Sulejów ( ) Lp. Parametr Jednostka Wartość min średnia max 1 Dobowa suma opadów mm 0,0 1,5 102,8 2 Roczna suma opadów mm Średnia temperatura dobowa C -26,0 8,2 28,0 4 Prędkość wiatru m/s 0,0 3,5 13,6 5 Usłonecznienie h 0,0 4,6 16,0 6 Zachmurzenie ogólne (skala 10-stopniowa) - 0,0 5,3 9 7 Wilgotność względna % 35,9 79,

13 Rysunek 3.2. Położenie zlewni Czarnej Malenieckiej w obszarze bilansowym Z 07 13

14 Rysunek 3.3. Scalone i jednolite części wód powierzchniowych

15 3.3 CHARAKTERYSTYKA GEOLOGICZNA I HYDROGEOLOGICZNA WARUNKI GEOLOGICZNE Zlewnia Czarnej Malenieckej położona jest na jednej z trzech podstawowych struktur tektonicznych Europy platformie paleozoicznej w obrębie antyklinorium środkowopolskiego (kujawskiego) i swym zasięgiem obejmuje odcinek rawsko - gielniowski i antyklinorium świętokrzyskie. Antyklinorium środkowopolskie budują utwory mezozoiczne: triasu i jury. Utworów kredowych właściwie nie ma, a jeżeli są, to ich występowanie jest znacznie zredukowane. Na omawianym obszarze utwory mezozoiczne reprezentowane są przez triasowe i jurajskie. Utwory triasowe uwidaczniają się jedynie w południowej i południowo-zachodniej części zlewni, przy czym najszerzej reprezentowany jest poziom górnego triasu. Pozostały obszar zlewni budują utwory jurajskie. Najbardziej rozprzestrzenione jest piętro dolnojurajskie, a utwory środkowej i górnej jury występują jedynie na niewielkim obszarze w północnej części zlewni. W budowie geologicznej zlewni brak jest utworów kredowych (Hydroconsult, 2003). Czwartorzęd reprezentowany jest głównie przez utwory plejstocenu i holocenu o bardzo zróżnicowanej miąższości. Na obszarze zlewni czwartorzęd nie tworzy ciągłej pokrywy, występuje lokalnie w obniżeniach dolin cieków lub pokryw piaszczystych wysokiego zasypania. Osady te wykazują dużą zmienność litologiczno facjalną, gdyż reprezentują osady od preglacjału po holocen. Plejstocen reprezentują utwory rzeczne, lodowcowe, wodnolodowcowe, jeziorne i organiczne. Na terenie całej zlewni utwory plejstocenu zlodowacenia środkowopolskiego występują nieciągle w postaci glin zwałowych i ich zwietrzelin, a także glin morenowych podścielonych serią piasków, żwirów i mułków z transgresji lądolodu rozdzielone serią wodnolodowcową i rzeczną piasków, żwirów i mułków. Plejstocen reprezentowany jest również przez poziomy szarych i ciemnoszarych glin zwałowych zlodowacenia południowopolskiego. Holocen na obszarze zlewni reprezentują osady rzeczne, piaski, żwiry, mady rzeczne czy namuły ograniczone w swym występowaniu jedynie do dolin rzeki Czarnej Malenieckiej i jej dopływów Hydroconsult, 2003). Utwory geologiczne na powierzchni terenu w zlewni Czarnej Malenieckiej przedstawiono na rysunku 3.4. WARUNKI HYDROGEOLOGICZNE Według regionalizacji zwykłych wód podziemnych opracowanej przez Paczyńskiego i Sadurskiego (red., 2007) zlewnia Czarnej Malenieckiej należy do Regionu Świętokrzyskiego (VIII) prowincji wyżynnej. Cechą charakterystyczną tego regionu jest intensywne dyslokowanie i nieciągłość mezozoicznych i paleozoicznych pięter wodonośnych oraz ograniczenie udziału czwartorzędowego poziomu wodonośnego do dolin Pilicy i jej dopływów, Wisły oraz mniej licznych dolin kopalnych np. pra-czarnej (Hydroconsult, 2003, Paczyński i Sadurski, 2007). 15

16 Na obszarze rozpatrywanej zlewni wody podziemne występują w obrębie następujących pięter wodonośnych: czwartorzędowego, jurajskiego i triasowego. Tworzą one zbiorniki wód porowych, szczelinowo porowych i szczelinowo krasowych o zróżnicowanej wodonośności, zależnej od typu wodonośca i głębokości występowania. Moduły zasobowe wód podziemnych dostępne do zagospodarowania w scalonych częściach wód powierzchniowych zlewni Czarnej Malenieckiej (tabela 3.4) zostały określone (MGGP, 2010) na podstawie wielkości ustalonych dla rejonów wodnogospodarczych wód podziemnych w Mapie stopnia wykorzystania dostępnych do zagospodarowania zasobów wód podziemnych w Polsce (Herbich i in., 2009). Rysunek 3.4. Tabela 3.4. Powierzchniowe utwory geologiczne Zasoby wód podziemnych dostępne do zagospodarowania w scalonych częściach wód SCWP Zasoby dostępne do zagospodarowania m 3 /d/km 2 m 3 /d SW , ,03 SW , ,31 SW , ,18 W rejonie analizowanej zlewni wyróżnia się 3 czwartorzędowe poziomy wodonośne: wód gruntowych (przypowierzchniowy), międzyglinowy i podglinowy, przy czym poziom podglinowy charakteryzuje się znikomym występowaniem. Poziom wód gruntowych występuje powszechnie w obrębie piasków i żwirów dolin rzecznych, płatów osadów sandrowych, piasków ozów, kemów i moren stadiału Warty zlodowacenia środkowopolskiego 16

17 i pokryw piaszczystych powstałych po tym zlodowaceniu do chwili obecnej. Czwartorzędowy gruntowy poziom wodonośny drenowany jest przez wszystkie cieki obszaru zlewni. Poziom ten może być lokalnie ujmowany za pomocą studni kopanych (Hydroconsult, 2003). Poziom międzyglinowy tworzą osady piaszczysto żwirowe rozdzielające gliny morenowe stadiału Warty zlodowacenia środkowopolskiego od zlodowacenia południowopolskiego. Miąższość utworów wodonośnych jest zróżnicowana i wynosi od kilku do koło 80 m. Poziom występuje na zmiennych głębokościach od kilku do około 70 m. Zwierciadło wody ma charakter swobodno-naporowy. Współczynnik filtracji mieści się w przedziale 0,1-2,5 m/h, a przewodność od kliku do około 40 m 2 /h (Hydroconsult, 2003). Jurajskie piętro wodonośne obejmuje utwory jury górnej, środkowej i dolnej. Poziom górnojurajski to zasobny zbiornik wody o charakterze szczelinowo-krasowym i szczelinowym. W strefie wychodni zwierciadło wody ma charakter swobodny lub lekko napięty, a na pozostałym obszarze naporowy. Wydajności studni wynoszą od 20 do 200 m 3 /h, przeważnie powyżej 60 m 3 /h. Wydajności jednostkowe studni wynoszą 2 80 m 3 /h, a współczynnik filtracji mieści się w przedziale od 0,02 2 m/h (Hydroconsult, 2003). Poziom środkowojurajski uwidacznia się jedynie na niewielkim obszarze w północnej części omawianej zlewni i nie ma większego znaczenia użytkowego. Poziom dolnojurajski jest najszerzej reprezentowany spośród wszystkich poziomów piętra mezozoicznego. Jest to zasobny zbiornik wód podziemnych, którego zasilanie odbywa się bezpośrednio na wychodniach lub poprzez infiltrację przez osady nadległe. Poziom ten tworzą piaskowce, z przewarstwieniami mułowców, iłowców i łupków, o miąższości do 1000 m. Jest to zbiornik porowo szczelinowy. Wydajności poszczególnych otworów są zróżnicowane, od 13 do 100 m 3 /h, wartości współczynnika filtracji wynoszą od 0,01 do 2,6 m/h, wydajności jednostkowe od 0,01 do 24 m 3 /h. Poziom ten jest intensywnie eksploatowany ujęciami komunalnymi i przemysłowymi na całym obszarze występowania i na terenie zlewni stanowi podstawowy poziom użytkowy wód podziemnych (Hydroconsult, 2003). Wieloletnia intensywna eksploatacja tego poziomu w obszarze miasta Końskie (przy północnej granicy zlewni) doprowadziła do obniżenia zwierciadła wody w centralnej części miasta o 3 do 20 m. Zbiornik triasowy w rejonie zlewni reprezentowany przez poziomy wodonośne pstrego piaskowca, wapienia muszlowego oraz kajpru i retyku. Poziom wodonośny pstrego piaskowca jest poziomem porowo szczelinowym i szczelinowym; zwierciadło wody ma charakter naporowy. Zasilanie tego poziomu odbywa się na obszarach wychodni poprzez sieć spękań oraz infiltrację przez utwory czwartorzędowe. Wydajności studni kształtują się średnio w granicach 1,5 35 m 3 /h, lokalnie m 3 /h, wydajności jednostkowe studni średnio od 0,15 do 1,7 m 3 /h, a współczynnik filtracji wynosi od 0,009 do 0,11 m/h (Hydroconsult, 2003). Poziom wodonośny wapienia muszlowego występuje na niewielkim obszarze południowej części zlewni. Wydajności studni wynoszą od 15 do około 116 m 3 /h, wydajności jednostkowe do 3,5 m 3 /h, sporadycznie w granicach 40 m 3 /h, współczynnik filtracji wynosi od 0,14 do 0,23 m/h (Hydroconsult, 2003). Poziom wodonośny kajpru i retyku jest zbiornikiem szczelinowo porowym, zwierciadło wody ma charakter naporowy. Wodonośność tego poziomu jest bardzo zróżnicowana. Soczewkowatość występowania piaskowców nie stwarza 17

18 dogodnych warunków do gromadzeń większej ilości wody. Studnie ujmujące ten poziom zlokalizowane są głównie na wychodniach. Wydajności studni są zróżnicowane i wynoszą powyżej 30 m 3 /h, lokalnie dochodzą do około 60, a nawet 100 m 3 /h. Większość ujęć posiada wydajności od 0,5 do 15 m 3 /h, wydajności jednostkowe wynoszą od 1,12 do 1,4 m 3 /h, a współczynnik filtracji od 0,01 do 0,11 m/h (Hydroconsult, 2003). 3.4 UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI TERENU Większość zlewni charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą terenu, szczególnie północnowschodnie i południowo-wschodnie krańce oraz obszar wododziałowy pomiędzy Krasną i Czarną Taraską. Tereny mniejszym zróżnicowaniu wysokości występują w prawostronnej części zlewni poniżej ujścia Czarnej Taraskiej oraz w górnych fragmentach zlewni Czarnej Malenieckiej i Krasnej. Ukształtowanie terenu zlewni przedstawiono na rysunku 3.5. Rysunek 3.5. Ukształtowanie terenu w zlewni Czarnej Malenieckiej 3.5 UŻYTKOWANIE TERENU Niemal połowę zlewni Czarnej Malenieckiej pokrywają lasy 47,7 % (rysunek 3.6). Przeważają lasy iglaste, zwłaszcza we wschodniej źródliskowej, północno-wschodniej i centralnej części zlewni (rysunek 3.7). W dolnej części zlewni oraz w środkowych częściach zlewni Czarnej Taraskiej i Plebanki dominują grunty orne. Większe kompleksy łąkowe występują w dolinie Czarnej Malenieckiej poniżej Barbarki, w zlewni Plebanki i górnej części 18

19 zlewni Czarnej Taraskiej. Użytki rolne zajmują łącznie 50,4% powierzchni zlewni. Obszary zabudowane pokrywają poniżej 1% brak jest dużych i zwartych miejscowości. Największą miejscowością w zlewni jest miasto Stąporków, położone w górnym biegu Czarnej Malenieckiej. Pozostałe miejscowości to wsie, z których największe to Radoszyce, Ruda Maleniecka, Falków i Paradyż. Obszar zlewni należy do terenów o zdecydowanie niskiej gęstości zaludnienia (średnio w zlewni 58,6 os./km 2, średnia krajowa 122,5 os./km 2 ). W przeszłości obszar zlewni należał do Staropolskiego Okręgu Przemysłowego i był związany m.in. z wydobyciem rud żelaza i przemysłem metalurgicznym (odlewnia żeliwa w Stąporkowie funkcjonowała do 2008 r.). Obecnie wiodącymi gałęziami gospodarki na analizowanym terenie są: hodowla ryb, rolnictwo, hodowla drobiu i trzody chlewnej, przemysł drzewny, przetwórstwo spożywcze oraz turystyka. Rysunek 3.6. Udział rodzajów użytkowania terenu w zlewni Czarnej Malenieckiej (na podstawie danych Corine Land Cover 2000) 3.6 CHARAKTERYSTYKA HYDROGRAFICZNA Źródła Czarnej Malenieckiej leżą w Lasach Koneckich na Garbie Gielniowskim na wysokości około 360 m n.p.m. Rzeka wypływa z dwóch obszarów źródliskowych jeden tworzą niewielkie źródła zasilane płytkimi podskórnymi wodami, drugi stanowi kompleks śródleśnych torfowisk przejściowych. Ujście Czarnej Malenieckiej do Pilicy znajduje się w pobliżu wsi Kurnędz, 6 km na południe od Sulejowa na wysokości około 170 m n.p.m. W początkowym odcinku rzeka płynie w kierunku południowym, poniżej ujścia Brodu (L) przyjmuje kierunek na zachód, a w części środkowej i dolnej, poniżej ujścia Plebanki (L) płynie w kierunku północno-zachodnim. 19

20 Rysunek 3.7. Użytkowanie terenu zlewni (na podstawie danych Corine Land Cover 2000)

21 Zlewnia Czarnej Malenieckiej ma wydłużony, nerkowaty kształt, o wyraźnej dominacji lewostronnej części zlewni w całkowitej powierzchni i stosunkowo nielicznych prawostronnych dopływach. Największymi lewostronnymi dopływami są: uchodząca w kilometrze 61,74 Krasna (powierzchnia zlewni F = 120,9 km 2, długość rzeki L = 28,0 km), Czarna Taraska (km = 51,59, F = 112,1 km 2, L = 11,7 km), Plebanka (km = 43,38, F = 101,8 km 2, L = 18,6 km) i Barbarka (km = 21,59, F = 139,5 km 2, L = 25,0 km). Największe prawostronne dopływy to: Dopływ spod Wincentowa (km = 38,50, F = 30,3 km 2, L = 15,0 km), Dopływ spod Grębenic (km = 28,74, F = 31,7 km 2, L = 8,2 km), Czarna (km = 12,83, F = 50,3 km 2, L = 14,1 km) i Popławka (km = 10,79, F = 75,5 km 2, L = 13,9 km). Krzywą przyrostu powierzchni zlewni z kilometrażem rzeki przedstawiono na rysunku 3.8, a charakterystyki sieci hydrograficznej zestawiono w tabeli 3.5. ZARYS HYDROGRAFICZNY W górnym biegu Czarnej Malenieckiej jej dolina została częściowo odwodniona, ale nadal zachowały się fragmenty terenów mokradłowych i zalewanych łąk. Koryto rzeki jest przegrodzone dwoma jazami, tworzącymi zbiorniki w Niekłaniu Wielkim i Niekłaniu Małym. W otoczeniu tereny otwarte. Poniżej ujścia Brodu w dolinie Czarnej jest zlokalizowany próg umożliwiający zasilanie zbiornika bocznego (Stąporków Wołów), a koryto rzeki jest uregulowane w sąsiedztwie ujęcia. W otoczeniu rzeki początkowo występują zalesienia, dalej tereny otwarte, a niżej na lewym brzegu rzeki leży miasto Stąporków. W Stąporkowie koryto przegradza jaz, który tworzy wypłycony i w znacznej części zarośnięty zbiornik retencyjny. Poniżej Czarna płynie wąskim korytem o stosunkowo stromych brzegach. W otoczeniu dominują tereny leśne. Próg umożliwia ujęcie wody do zbiornika bocznego Czarniecka Góra. Poniżej zbiornika w dolinie występują zarastające łąki, koryto rzeki silnie meandruje, występują starorzecza. W okolicy Janowa jaz i utworzony za nim zbiornik retencyjny Janów. Do ujścia Krasnej koryto stosunkowo wąskie, meandrujące, w dolinie zakrzaczenia. Poniżej Krasnej koryto meandruje, dolina jest szeroka, początkowo w dolinie zarastające łąki, niżej lasy, brzegi często strome; zachowane fragmenty porzuconych koryt. Na dalszym odcinku brzegi łagodniejsze, z piaszczystymi łachami. Bezpośrednio poniżej ujścia Czarnej Taraskiej znajduje się zbiornik Sielpia, z którego Czarna wypływa uregulowanym korytem (odcinek około 800 m), dalej dwa progi. Ze zbiornika Sielpia odchodzi również Kanał Ulgi, na prawym brzegu Czarnej. Poniżej progów rzeka zmienia charakter, płynie częściowo rozgałęzionym korytem, tworzy łachy i wyspy. W otoczeniu doliny dominują lasy. Z lewej strony uchodzi Plebanka, poniżej Plebanki jaz w pobliżu stawów Cieklińsko, do którego cofki uchodzi również Kanał Ulgi. Jaz umożliwia pobory wody dla kompleksu stawów rybnych, zajmującego oba brzegi Czarnej. Koryto Czarnej jest uregulowane. Około 1,7 km poniżej, w Rudzie Malenieckiej, kolejny jaz z zainstalowaną małą elektrownią wodną. Poniżej jazu koryto nadal uregulowane i na lewym brzegu kompleks stawów rybnych Czapla, poniżej którego ponownie odchodzi Kanał Ulgi doprowadzający wodę do zbiornika bocznego Maleniec. W prawostronnej części doliny kompleks stawów Praga, w pobliżu którego znajduje się Bagno Ciszyna, zachowany fragment zbiorowisk łęgowych. Koryto Czarnej uregulowane, prostoliniowe, w dolinie występują nielicznie starorzecza. Poniżej odejścia 21

22 Kanału Ulgi dwa jazy z małymi elektrowniami, dalej koryto szerokie, ale odzyskuje bardziej naturalny charakter; występują łachy i wyspy. Powyżej miejscowości Kołoniec, położonej na lewym brzegu rzeki, uchodzi Kanał Ulgi. W Kołońcu wlot do Kanału Ulgi znajduje się na lewym brzegu Czarnej, wlot jest zamknięty jazem. W dolinie na obu brzegach Czarnej kompleks stawów rybnych. Około 400 m poniżej kolejny jaz, powyżej którego na lewym brzegu Czarnej wlot do Młynówki, a na prawym doprowadzalnika dla stawów. Poniżej jazu koryto rzeki jest wąskie, kamieniste, poniżej ujścia Młynówki i odpływu ze stawów rzeka meandruje, w otoczeniu doliny dominują lasy. Z lewej strony wlot Kanału Ulgi, niżej w dolinie głównie łąki. Około 300 m poniżej mostu kolejowego koryto Czarnej przegradza jaz, którego cofka sięga powyżej mostu. Na lewym brzegu rzeki wlot doprowadzalnika do stawów Siedlów Młynek. Dolina jest szeroka, występują boczne ramiona, pozostałości porzuconych koryt, starorzecza i podmokłości. Poniżej osady Młynek koryto Czarnej dzieli się na dwa, każde przegrodzone regulacyjnym jazem. Prawe koryto początkowo ma prostoliniowy charakter, po około 1 km zaczyna meandrować, a niżej ponownie się dzieli. Lewe koryto od miejsca dopływu Barbarki przyjmuje jej nazwę. Barbarka od osady Młynek płynie równolegle do Czarnej, w lewostronnej części doliny, tworząc międzyrzecze o szerokości do 1 km i długości około 3 km. W środkowej części międzyrzecza dominują łąki, część dolną porasta las. Poniżej ujścia Barbarki Czarna Maleniecka płynie stosunkowo zwartym korytem w szerokiej (powyżej 1 km) pokrytej łąkami dolinie, częściowo podmokłej. Na wysokości osady Karczówka koryto rzeki jest przegrodzone jazem, na prawym brzegu znajduje się wlot do młynówki doprowadzającej wodę do młyna w Siucicach. Poniżej młyna uchodzi do niej z prawej strony Czarna. Czarna Maleniecka poniżej jazu płynie naturalnym, łagodnie krętym korytem, w korycie wyspy, lokalne rozszerzenia, łachy. Dolina bardzo szeroka, pokryta łąkami. Równolegle do Czarnej Malenieckiej w prawostronnej części doliny płynie Czarna. W międzyrzeczu rowy melioracyjne, w dolnej części zachowały się przebiegi wcześniejszych koryt. W otoczeniu doliny tereny użytkowane rolniczo. W pobliżu miejscowości Rożenek, poniżej ujścia Czarnej, rzeka przegrodzona jazem, powyżej jazu wlot do doprowadzalnika wody do młyna. Poniżej jazu dolina nieco węższa, pokryta łąkami z luźnymi zakrzaczeniami, w dnie doliny oczka wodne, w korycie lokalnie wyspy. Z prawej strony uchodzi Popławka. Poniżej Popławki w korycie wyspy i łachy, niżej meandry. W dolinie starorzecza i liczne oczka wodne. Powyżej Dąbrowy nad Czarną koryto rozdziela się, prawa odnoga doprowadza wodę do młyna, lewa jest nieprzegrodzona. W prawostronnej, szerokiej części doliny starorzecza i tereny podmokłe, w sąsiedztwie rzeki zarośla roślinności łęgowej. Poniżej połączenia odnóg dolina zwęża się istotnie, koryto biegnie obszernymi łukami. Na wysokości osady Piła na prawym brzegu wlot do kanału doprowadzającego wodę do małej elektrowni, koryto Czarnej poniżej wlotu podpiętrzone jazem. Na lewym brzegu zachowane starorzecza i podmokłości. Poniżej Piły koryto stosunkowo zwarte, przebiega szerokimi zakolami, brzegi dość strome, lokalnie piaszczyste łachy. W bezpośrednim sąsiedztwie koryta lasy. W odcinku przyujściowym lasy ustępują miejsca łąkom, częściowo zarastającym, na lewym brzegu rozwijająca się zabudowa letniskowa. 22

23 Tabela 3.5. Charakterystyka sieci rzecznej w zlewni Czarnej Malenieckiej (na podstawie MPHP, 2010) Nazwa zlewni Km biegu rzeki Powierzchnia zlewni [km 2 ] cząstkowa sumaryczna Źródło 87,872 0,80 0,00 Czarna (Maleniecka) do dopł. z Pociechy (l) 10,06 10,06 Dopływ z Pociechy (l) 82,340 6,05 16,11 Czarna (Maleniecka) od dopł. z Pociechy do dopł. z Wólki Zychowej (p) 0,80 16,91 Dopływ z Wólki Zychowej (p) 80,970 13,10 30,01 Czarna (Maleniecka) od dopł. z Wólki Zychowej do Brodu (l) 30,53 60,54 Bród (l) 73,100 19,29 79,83 Czarna (Maleniecka) od Brodu do dopł. w Koprusie (p) 11,57 91,40 Dopływ w Koprusie (p) 69,900 5,65 97,05 Czarna (Maleniecka) od dopł. w Koprusie do Krasnej (l) 20,95 118,00 Krasna (l) 61, ,88 238,88 Czarna (Maleniecka) od Krasnej do dopł. z Nieba (p) 7,72 246,60 Dopływ z Nieba (p) 58,680 8,26 254,86 Czarna (Maleniecka) od dopł. z Nieba do dopł. spod Cisownika (l) 2,97 257,83 Dopływ spod Cisownika (l) 56,340 7,79 265,62 Czarna (Maleniecka) od dopł. spod Cisownika do Czarnej Taraskiej (l) 6,05 271,67 Czarna Taraska (l) 51, ,12 383,79 Zlewnia od Czarnej Taraskiej do zapory Zbiornika Sielpia 9,70 393,49 Czarna (Maleniecka) od zapory zb. Sielpia do Plebanki (l) 50,480 10,33 403,82 Plebanka (l) 43, ,78 505,60 Czarna (Maleniecka) od Plebanki do dopł. spod Starej Wsi (l) 7,33 512,93 Dopływ spod Starej Wsi (l) 40,440 7,38 520,31 Czarna (Maleniecka) od dopł. spod Starej Wsi do dopł. spod Wincentowa (p) 5,21 525,52 Dopływ spod Wincentowa (p) 38,490 30,32 555,84 Czarna (Maleniecka) od dopł. spod Wincentowa do dopł. spod Grębenic (p) 29,15 584,99 Dopływ spod Grębenic (p) 28,740 31,69 616,68 Czarna (Maleniecka) od dopł. spod Grębenic do Barbarki (l) 18,76 635,44 Barbarka (l) 21, ,65 775,09 Czarna (Maleniecka) od Barbarki do Czarnej (p) 25,91 801,00 Czarna (p) 12,830 50,25 851,25 Czarna (Maleniecka) od Czarnej do Popławki (p) 5,47 856,72 Popławka (p) 10,790 75,51 932,23 Czarna (Maleniecka) od Popławki do ujścia 0,000 40,33 972,56 23

24 Czarna Maleniecka (Konecka) Dopływ z Pociechy (l) Dopływ z Wólki Zychowej (p) Bród (l) Dopływ w Koprusie (p) Krasna (l) Dopływ z Nieba (p) Dop. spod Cisownika (l) Czarna Taraska (l) Zbiornik Sielpia Plebanka (l) Dop. spod Starej Wsi (l) Dopływ spod Wincentowa (p) Dopływ spod Grębenic (p) Barbarka (l) Czarna (p) Popławka (p) 932,2 972, ,3 856,7 775,1 801,0 Powierzchnia zlewni F [km 2 ] ,0 16,1 16,9 10, ,9 97,1 79,8 118,0 91,4 60, ,8 393,5 403,8 254,9265,6 257,8 271,7 246, ,7 635,4 555,8 585,0 520,3 505,6 525,5 512, km biegu rzeki 0 Rysunek 3.8. Przyrost powierzchni zlewni wzdłuż biegu rzeki

25 JEDNOLITE CZĘŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH Wśród 13 JCWP wyznaczonych w zlewni Czarnej Malenieckiej (por. rys. 3.3) dominuje typ abiotyczny nr 6, potok wyżynny węglanowy z substratem drobnoziarnistym na lessach i utworach lessopodobnych takiego typu są wszystkie dopływy Czarnej (8 JCWP). Dla górnego biegu Czarnej Malenieckiej określono typ 5, potok wyżynny krzemianowy z substratem drobnoziarnistym zachodni (jedna JCWP). Pozostałe cztery JCWP Czarnej należą do typu 9, mała rzeka wyżynna węglanowa. Jedna JCWP (Dopływ spod Wincentowa) została określona jako silnie zmieniona część wód, pozostałe mają status naturalnych części wód (brak sztucznych JCWP). Zgodnie z Planem Gospodarowania Wodami dla Obszaru Dorzecza Wisły (MP nr 49 z 2011 r., poz. 549) 8 JCWP zostało uznanych za zagrożone nieosiągnięciem celów środowiskowych: wszystkie jednolite części wód Czarnej Malenieckiej oraz Krasna, Czarna Taraska i Popławka. Powodem ryzyka jest niemożliwość uzyskania spodziewanych efektów ekologicznych zaplanowanych działań w okresie do 2015 r. i konieczność przedłużenia terminu osiągnięcia założonych celów środowiskowych. Charakterystyki jednolitych części wód przedstawiono w tabeli 3.6. Tabela 3.6. Charakterystyka JCWP w zlewni Czarnej Malenieckiej (rodzaj JCWP: nat naturalna, SZ silnie zmieniona) Jednolita część wód powierzchniowych Lp. powierzchnia nazwa długość [km] zlewni [km 2 ] typ abiotyczny rodzaj 1 Czarna Maleniecka od źródeł do Krasnej bez Krasnej 37,1 117,9 5 nat 2 Krasna 43,4 120,8 6 nat 3 Czarna Maleniecka od Krasnej do wypływu ze Zbiornika Sielpia 11,3 42,5 9 nat 4 Czarna Taraska 36,0 112,0 6 nat 5 Czarna Maleniecka od Zbiornika Sielpia do Plebanki 7,1 10,3 9 nat 6 Plebanka 33,7 101,7 6 nat 7 Czarna Maleniecka od Plebanki do Barbarki 30,6 67,8 9 nat 8 Dopływ spod Wincentowa 15,0 30,3 6 SZ 9 Dopływ spod Grębenic 8,2 31,7 6 nat 10 Czarna Maleniecka od Barbarki do ujścia 21,6 71,7 9 nat 11 Barbarka 51,9 139,6 6 nat 12 Czarna 20,3 50,2 6 nat 13 Popławka 27,6 75,5 6 nat 25

26 3.7 ZABUDOWA HYDROTECHNICZNA W obszarze zlewni Czarnej Malenieckiej zlokalizowanych jest łącznie 40 obiektów piętrzących: 36 jazów i 4 progi (rysunek 3.9). Znaczna większość z nich (24 jazy) przegradza koryto rzeki głównej. Obiekty piętrzące występują również na Krasnej (1), Czarnej Taraskiej (3), Barbarce (8) i Popławce (2). Podstawowym zadaniem obiektów piętrzących jest umożliwienie pracy ujęć wody dla stawów rybnych, jak również piętrzenie dla potrzeb retencjonowania wody w zbiornikach, przy czym utworzone zbiorniki retencyjne to obiekty małe. Największym obiektem, o pojemności całkowitej 0,62 mln m 3, jest zbiornik Sielpia, położony w kilometrze 50,5 na Czarnej Malenieckiej (powierzchnia zlewni do przekroju zbiornika 593,5 km 2 ). Pojemności pozostałych zbiorników nie przekraczają 0,15 mln m 3. Na części obiektów piętrzących, przede wszystkim w środkowym i dolnym biegu Czarnej Malenieckiej, funkcjonują małe elektrownie wodne (MEW). Ogółem w zlewni jest 10 MEW, z czego 8 na Czarnej Malenieckiej, jeden na Kanale Ulgi i jeden na Barbarce. Rysunek 3.9. Zabudowa hydrotechniczna 3.7 CHARAKTERYSTYKA HYDROLOGICZNA Na terenie analizowanej zlewni są zlokalizowane trzy posterunki wodowskazowe sieci obserwacyjnej IMGW (Atlas posterunków wodowskazowych, IMGW, 2004), dwa na Czarnej Malenieckiej Wąsosz Stara Wieś (km 59,9), zamykający zlewnię 117,8 km 2, i Dąbrowa (km 6,2, powierzchnia zlewni 941,3 km 2 ) oraz na Krasnej wodowskaz Wąsosz Stara Wieś 26