Stałe granice, jasne zasady w komunikatach oraz działaniach jako warunek skutecznego wychowania

Transkrypt

1 Oprac. Adam M. Zalepa Stałe granice, jasne zasady w komunikatach oraz działaniach jako warunek skutecznego wychowania Oprac. Adam M. Zalepa 1

2 Postawa przyzwalająca skupiona na dziecku Rodzice, których cały dzień kręci się wokół dziecka, są nie tylko zmęczeni, ale nie zapewniają odpowiedniej opieki. Oczekiwanie dziecka, że znajdzie się obok silnej, potrafiącej dbać o siebie i zajmującej centralną pozycję osoby, zostaje zawiedzione; zamiast tego widzi osobę wygłodniałą emocjonalnie i zabiegającą o jego akceptację. W końcu spróbuje przejąć rolę rodziców, uznając, że granice i zasady nie jego obowiązują, lecz innych. Oprac. Adam M. Zalepa 2

3 Kontrola sytuacji W rękach dziecka Przekonania rodziców Rozwiązywanie problemów Dzieci będą współpracować, gdy zrozumieją, że współpraca jest właściwym rozwiązaniem. Moim zadaniem jest służenie dzieciom i sprawienie, by były one szczęśliwe. Konsekwencje, które powodują zdenerwowanie dziecka, nie mogą być skuteczne. Poprzez prośby, upominanie, perswazję. Jedna strona przegrywa, druga wygrywa (wygrywa dziecko ). Rodzice rozwiązują większość problemów. Oprac. Adam M. Zalepa 3

4 Kontrola sytuacji W rękach dziecka Jak dzieci reagują? Sprawdzaniem granic. Podważają i ignorują zasady i autorytety. Ignorują lub nie słyszą, co się do nich mówi. Wyczerpują rodziców utarczkami słownymi. Czego uczą się dzieci? Zasady są dla innych, nie dla mnie. Robię to, na co mam ochotę. Rodzice służą dzieciom. Rodzice odpowiadają za rozwiązywanie większości problemów swoich dzieci. Zależność, brak szacunku, skupienie się na sobie. Oprac. Adam M. Zalepa 4

5 Postawa restrykcyjna, autorytarna Rodzice podejmują wszelkie decyzje, rozwiązują wszystkie problemy, mają całą władzę i kontrolę nad sytuacją, zdanie dzieci w ogóle się nie liczy. W efekcie podejście restrykcyjne odbiera dzieciom możliwość uczenia się i przyjmowania na siebie odpowiedzialności. Postawa restrykcyjna powstrzymuje niepożądane zachowanie, jednak nie uczy rozwiązywania problemów, ani nie przekazuje pozytywnych lekcji dotyczących odpowiedzialności i samokontroli. Oprac. Adam M. Zalepa 5

6 Kontrola sytuacji W rękach rodziców Przekonania rodziców Rozwiązywanie problemów Jeśli nie boli, dziecko się nie uczy. Dzieci nie będą szanowały twoich zasad, jeśli nie boją się twoich metod. Panowanie nad dziećmi jest moim zadaniem. Rozwiązanie problemów moich dzieci jest moim zadaniem. Problemy są rozwiązywane siłą. Wrogość. Jedna strona przegrywa, druga wygrywa (wygrywa rodzic). Rodzice rozwiązują wszystkie problemy i podejmują wszystkie decyzje. Rodzice kierują i kontrolują. Oprac. Adam M. Zalepa 6

7 Kontrola sytuacji W rękach rodziców Jak dzieci reagują? Gniewem, uporem. Zemstą, buntem. Wycofaniem, podporządkowaniem pełnym lęku. Czego uczą się dzieci? Rodzice są odpowiedzialni za rozwiązywanie problemów swoich dzieci. Przemoc jako metoda komunikowania i rozwiązywania problemów Oprac. Adam M. Zalepa 7

8 Dobra postawa wychowawcza??? Oprac. Adam M. Zalepa 8

9 Kontrolować sytuację to Kontrolować swoje emocje Oprac. Adam M. Zalepa 9

10 Nasilenie gniewu: Rozdrażnienie Zirytowanie Podenerwowanie Zdenerwowanie, wzburzenie Rozgniewanie, złość Wściekłość Rozjuszenie furia Oprac. Adam M. Zalepa 10

11 Wyrażanie destrukcyjnej krytyki Oprac. Adam M. Zalepa 11

12 Ochłonięcie Oprac. Adam M. Zalepa 12

13 Wyrażanie konstruktywnej krytyki Zanim coś powiesz, zredukuj napięcie, gniew: - zastąp myśli negatywne pozytywnymi, - daj sobie czas na uspokojenie, wyciszenie. Sformułuj krytykę w kategoriach własnych odczuc, a nie prawdy obiektywnej: zamiast robienie x jest złe powiedz - Kiedy robisz x, ja czuję y Używaj spokojnego i stanowczego, ale nie rozzłoszczonego, rozdrażnionego tonu głosu Oprac. Adam M. Zalepa 13

14 Wyrażanie konstruktywnej krytyki Krytyka powinna dotyczyć zachowania, a nie samej osoby. Krytyka nie może być globalnym atakiem na całą osobę, sugerującym, że wszystko jest w niej złe. zamiast Jesteś niechlujny. Zrobiłeś chlew z tego pokoju i siedzisz w nim jak świnia w błocie. powiedz Kiedy nie sprzątasz pokoju, czuję się przytłoczony bałaganem i zmęczony. Nie lubię, gdy po powrocie do domu zastaję nieporządek. Nie mogę w takich warunkach odpoczywać. Jeśli chcesz dziś wyjść na dwór, najpierw musisz posprzątać. Czy zrozumiałeś? Oprac. Adam M. Zalepa 14

15 Wyrażanie konstruktywnej krytyki Określ konkretnie, jakiej zmiany w zachowaniu oczekujesz. To, co nam wydaje się zupełnie oczywiste, może nie być oczywiste dla innych (szczególnie dzieci), a to, co wygląda na upór lub złośliwość, może wynikać z braku wiedzy o tym, czego oczekujemy. Zawsze dokładnie nazywaj czego i kiedy oczekujesz. Czasami potrzebne jest wspólne wypracowanie kompromisu. Np. gdy dziecko chce porozmawiać, a ty jesteś wykończony, powiedz o tym i razem ustalcie, kiedy możecie pogadać. (np. za 2h) Oprac. Adam M. Zalepa 15

16 Wyrażanie konstruktywnej krytyki Postaraj się zacząc i zakończyc rozmowę pozytywnym akcente (komplementem). Np. Cieszę się, że odprowadziłeś dziś siostrę do przedszkola. Postaraj się jeszcze szybko posprzątac pokój. Nie lubię, gdy po powrocie do domu zastaję nieporządek. Nie mogę w takich warunkach odpoczywac, czuję się przytłoczony bałaganem. Jeśli chcesz dziś wyjśc na dwór, najpierw musisz posprzątac. Czy zrozumiałeś? (...) Wiesz, ostatnio świetnie się zajmujesz siostrą. Oprac. Adam M. Zalepa 16

17 Komplementowanie Oprac. Adam M. Zalepa 17

18 Właściwe, konstruktywne formułowanie krytyki Oprac. Adam M. Zalepa 18

19 CECHY GRANICE STAŁE Wyrażone w jasnych, konkretnych, bezpośrednich kategoriach zachowań (behawioralnych) Słowa poparte czynami Posłuszeństwo jest oczekiwane i wymagane Przekazanie informacji potrzebnych do dokonania właściwego wyboru Przewidywalność Oprac. Adam M. Zalepa GRANICE RUCHOME Wyrażone w niejasny sposób lub jako przekazy mieszane Słowa nie poparte działaniem Posłuszeństwo jest zalecane, ale nie wymagane Nie przekazuje się informacji potrzebnych do dokonania właściwego wyboru Brak przewidywalności 19

20 EFEKTY GRANICE STAŁE Współpraca Mniejsza potrzeba testowania granic Wyraźne rozumienie zasad i oczekiwań Poważne traktowanie informacji GRANICE RUCHOME Opór Większa potrzeba testowania granic Narastające złe zachowanie, próba sił Ignorowanie informacji, wyłączanie się Oprac. Adam M. Zalepa 20

21 Dzieci uczą się, że: GRANICE STAŁE Nie znaczy nie Oczekuje się ode mnie i wymaga przestrzegania określonych zasad Zasady dotyczą mnie tak samo jak wszystkich innych Jestem odpowiedzialny za moje zachowanie Dorośli mówią poważnie Oprac. Adam M. Zalepa GRANICE RUCHOME Nie znaczy może, tak, czasami Nie oczekuje się ode mnie, że będę przestrzegał określonych zasad Zasady dotyczą innych, nie mnie. Ja robię to, na co mam ochotę Dorośli są odpowiedzialni za moje zachowanie Dorośli tak naprawdę nie myślą tego, co mówią 21

22 Stałe granice = skuteczne komunikowanie Oprac. Adam M. Zalepa 22

23 Które z poniższych komunikatów jasno określają stałe granice, a które są nieskuteczne Możesz grac na komputerze, dopiero gdy dostaniesz dwie oceny pozytywne z... i ani jednej niedostatecznej z pozostałych przedmiotów Lekcje powinno odrabiać się wcześniej Chyba pora spać, nie sądzisz Wróć do domu o Nie zachowuj się jak idiota Proszę, zdejmij nogi z kanapy lub usiądź na krześle Zachowuj się jak, człowiek Możesz chociaż raz mi pomóc? Oprac. Adam M. Zalepa 23

24 Które z poniższych komunikatów jasno określają stałe granice, a które są nieskuteczne Możesz być ciszej? Natychmiast idź spać Ścisz telewizor albo go wyłączymy Dosyć tego Nie widzisz, że jestem zajęta? Możesz wyjść, gdy odrobisz lekcje Możesz być ciszej? Wyłącz komputer. Możesz wrócić do przeglądania internetu dopiero po odrobieniu lekcji Oprac. Adam M. Zalepa 24

25 Komunikaty nieskuteczne utrwalają ruchome granice: Chyba pora spać, nie sądzisz Zachowuj się jak, człowiek Możesz chociaż raz mi pomóc? Możesz być ciszej? Lekcje powinno odrabiać się wcześniej Nie zachowuj się jak idiota Dosyć tego Nie widzisz, że jestem zajęta? Nie wracaj zbyt późno Oprac. Adam M. Zalepa 25

26 Skuteczne komunikaty wyznaczają Wróć do domu o Natychmiast idź spać stałe granice Ścisz telewizor albo go wyłączymy Możesz wyjść, gdy odrobisz lekcje Proszę, zdejmij nogi z kanapy lub usiądź na krześle Wyłącz komputer. Możesz wrócić do przeglądania internetu dopiero po odrobieniu lekcji Możesz grac na komputerze, dopiero gdy dostaniesz dwie oceny pozytywne z... i ani jednej niedostatecznej z pozostałych przedmiotów Oprac. Adam M. Zalepa 26

27 Zasady określania stałych granic w komunikacji z dziećmi Wypowiedź powinna dotyczyć zachowania Bądź bezpośredni i konkretny Mów normalnym tonem głosu Dokładnie określ konsekwencje Upewnij się czy dziecko zrozumiało Wspieraj słowa działaniem Oprac. Adam M. Zalepa 27

28 Najczęstsze błędy w komunikacji i działaniu? Oprac. Adam M. Zalepa 28

29 Najczęstsze błędy w komunikacji i działaniu Życzenia, nadzieje, przypuszczenia np. Naprawdę wolałabym, żebyś nie grał na komputerze Mam nadzieję, że przestaniesz grać na komputerze Sądzę, że chyba już czas, żebyś przestał grać na komputerze Czy mógłbyś przestać grać na komputerze Kiedy dzieci słyszą takie komunikaty, testują granice, żeby sprawdzić, jakie jest ich rzeczywiste znaczenie Oprac. Adam M. Zalepa 29

30 Najczęstsze błędy w komunikacji i działaniu Powtarzanie, przypominanie... czyli komunikaty nie poparte działaniem np. - Jasiu wyłącz komputer... - Jasiu ogłuchłeś?! wyłącz komputer... - Ile razy mam powtarzać! wyłącz komputer... - Wyłącz w końcu ten komputer... - Jasiu!... Jasiu!... Rodzice, którzy powtarzają swoje polecenia zamiast działać, uczą swoje dzieci by ich ignorowały, nie słuchały Oprac. Adam M. Zalepa 30

31 Najczęstsze błędy w komunikacji i działaniu Przemowy, kazania, wykłady... np....wiesz o której miałeś być w domu? Co by było gdyby każdy przychodził kiedy chce? W naszej rodzinie nikt się nie spóźnia, oczywiście oprócz ciebie. Co się z tobą dzieje. Ogarnij się, przecież masz już naście lat... Umyj ręce i siadaj do stołu, to mama odgrzeje... Dziecko uczy się, że może się spóźniać, musi tylko przetrzymać marudzenie rodziców. Komunikat w działaniu rodziców = maximum żółta kartka. Oprac. Adam M. Zalepa 31

32 Najczęstsze błędy w komunikacji i działaniu Ignorowanie niewłaściwego zachowania Oprac. Adam M. Zalepa 32

33 Najczęstsze błędy w komunikacji i działaniu Niejasne polecenia Niejasne lub otwarte polecenia nie zawierają dostatecznych informacji na temat zasad i konsekwencji ich pogwałcenia, prowokują testowanie granic oraz konflikty. Np. Chyba pora spać, idź się umyć Zachowuj się jak, człowiek Nie wracaj zbyt późno Oprac. Adam M. Zalepa 33

34 Najczęstsze błędy w komunikacji i działaniu Dawanie złego przykładu Jeśli mówisz Nie wolno bić, a sam bijesz, szarpiesz lub krzyczysz na dziecko, działaniem dajesz przykład, że przemoc jest dobra i skuteczna. Jeśli mówisz Nie wolno ćpać, pić, a sam czasami trochę popijesz przy dziecku lub wrócisz podchmielony do domu, działaniem dajesz przykład, że używki są dobre... (dla dorosłych?). Oprac. Adam M. Zalepa 34

35 Najczęstsze błędy w komunikacji i działaniu Targowanie się Targując się z dzieckiem, żeby wykonało swoje obowiązki, uczysz go, że twoje zasady podlegają negocjacji. To co podlega negocjacji, nie jest obowiązkowe. Oprac. Adam M. Zalepa 35

36 Najczęstsze błędy w komunikacji i działaniu Kłótnie i spory Wdając się w słowne utarczki, uczysz, że zasady mogą być przedmiotem sporów i dyskusji. Prowokujesz próbę sił, zachęcając do testowania granic i dalszego złego zachowania. Oprac. Adam M. Zalepa 36

37 Najczęstsze błędy w komunikacji i działaniu Łapówki, nagrody specjalne Proponując dzieciom łapówki i specjalne nagrody w zamian za współpracę, uczysz, że oczekujesz wypełniania obowiązków, gdy za nie zapłacisz. Oprac. Adam M. Zalepa 37

38 Najczęstsze błędy w komunikacji i działaniu Brak spójności w podejściu wychowawczym rodziców Dziecko będzie testować granice, żeby sprawdzić, który zestaw zasad w danym momencie obowiązuje ojca czy matki(?). Niespójność stwarza powód do konfliktu między całą trójką. Oprac. Adam M. Zalepa 38

39 Zasady określania stałych granic w komunikacji z dziećmi Wypowiedź powinna dotyczyć zachowania Bądź bezpośredni i konkretny Mów normalnym tonem głosu Dokładnie określ konsekwencje Upewnij się czy dziecko zrozumiało Wspieraj słowa działaniem Oprac. Adam M. Zalepa 39

40 Skuteczne komunikaty zawarte w działaniu np.: Zabranie przedmiotu dziecku, które ignoruje twoją prośbę, by go odłożyło. Zabranie dziecku na kilka dni rzeczy, których po sobie nie sprząta Tymczasowa zmiana pory powrotu do domu niepunktualnego dziecka Do końca tygodnia masz wracać do domu o Jeśli nie będziesz się spóźniał, znów będziesz mógł wracać o Oprac. Adam M. Zalepa 40

41 Skuteczne komunikaty zawarte w działaniu np.: Nie pozwolenie dziecku na grę na komputerze, przed odrobieniem lekcji i posprzątaniem pokoju. Niepranie dziecku ubrań, których nie włożyło do kosza z brudną bielizną. Nie kupowanie nowej rzeczy, jeśli stara została zniszczona przez brak troski. Wyłączenie radia/telewizora, jeśli dziecko nie chce go ściszyć. Oprac. Adam M. Zalepa 41

42 Oprac. Adam M. Zalepa Dziękuję za uwagę Oprac. Adam M. Zalepa 42