Prof. dr hab. Andrzej Czyżewski, UEP Dr Sebastian Stępień, UEP. Wspólna Polityka Rolna racją stanu Polski

Transkrypt

1 Prof. dr hab. Andrzej Czyżewski, UEP Dr Sebastian Stępień, UEP Wspólna Polityka Rolna racją stanu Polski 1

2 Celem opracowania jest wskazanie znaczenia Wspólnej Polityki Rolnej dla rozwoju polskiego sektora rolnego i obszarów wiejskich jako racji stanu Polski. 2

3 Racja stanu interes państwa, który wymaga bezwzględnej realizacji; wspólna wartość narodu, o którą powinny dbać wszystkie siły polityczne, instytucje i obywatele. Dotyczy długich przedziałów czasu, a jej zmiany są zależne od zmian w sytuacji międzynarodowej i otoczeniu międzynarodowym kraju. (Leksykon politologii, Wrocław 1997; Słownik polityki, red. M. Borukowicz, Warszawa 1996) 3

4 Dwa powszechnie funkcjonujące mity 1. Interwencjonizm państwowy jest nieuzasadnionym przywilejem sektora żywnościowego; 2. Należy zostawić rolnictwo samoregulacji rynkowej. 4

5 Uzasadnienie dla wsparcia sektora rolnego ü Przymus konsumpcji żywności ü Specyfika czynnika ziemi (ograniczoność i brak mobilności, długi okres zwrotu kapitału, uzależnienie od warunków atmosferycznych i żyzności gleby) niekonkurencyjność w stosunku do innych sektorów Z tym związana: ü Utrzymująca się dysproporcja dochodów rolniczych w relacji do dochodów spoza rolnictwa ü Konieczność retransferu nadwyżki (wartości dodanej) do rolnictwa 5

6 Konkluzja ü Naturalne i ekonomiczne uwarunkowania produkcji rolnej implikują nieefektywną, w sensie Pareto, alokację czynników produkcji. ü Stąd, w celu utrzymania zdolności sektora rolnego do reprodukcji rozszerzonej, konieczna jest aktywna polityka państwa. ü Niewidzialna ręka rynku tego problemu nie rozwiąże. 6

7 Znaczenie polityki gospodarczej dla sektora rolnego ü osobliwości czynnika ziemia i specyfika produkcji rolnej określają relacje ekonomiczne rolnictwa i jego otoczenia ü wymaga to przeciwdziałania ze strony państwa w postaci zaadresowanej co do podmiotu i celu interwencji finansowej ü konieczna jest ona ze względu na mechanizm transferu nadwyżki ekonomicznej z rolnictwa do podmiotów ulokowanych w jego bliższym i dalszym otoczeniu 7

8 Opcje polityki makroekonomicznej w kreowaniu rozwoju rolnictwa ü Stosowanie optyki liberalnej w procesie równoważenia rynku deprecjonuje sektor rolno-żywnościowy ü Tylko aktywna polityka państwa z nieautomatycznymi stabilizatorami koniunktury może pokonać próg naturalnej słabości rolnictwa ü Kluczowa staje się właściwa relacja pomiędzy polityką makroekonomiczną państwa, w sferze kreacji pieniądza i wydatków budżetowych, a polityką rolną i jej efektami ü Odpowiedni zestaw narzędzi polityki makroekonomicznej państwa pozwala kształtować parytet dochodów rolniczych 8

9 Polityka rolna w krajach rozwiniętych gospodarczo ü w wysoko rozwiniętych krajach takich jak USA, Japonia, a także UE konieczność wspierania sektora rolnego to kwestia dość oczywista ü przejawy: wahania koniunktury gospodarczej nie przekładają się na sytuację dochodową rolnictwa, która w długim okresie wykazuje dodatni bądź bliski 100% parytet dochodów rolniczych ü mechanizm: niwelacja odchyleń polityki monetarnej i fiskalnej od punktu równowagi. ü Czy podobnie było w Polsce? 9

10 10 Przykład 1. Opcje w polityce gospodarczej UE-15 w latach polityka fiskalna polityka monetarna ,0-2,0 1,0 2,0 polityka ekspansywna polityka restrykcyjna Źródło: A. Czyżewski, P. Kułyk, Relacje między otoczeniem makroekonomicznym a rolnictwem w krajach wysokorozwiniętych i w Polsce w długim okresie ( ), Ekonomista 2010/2. 10

11 Przykład 2. Opcje w polityce gospodarczej Polski w latach polityka fiskalna polityka monetarna ,0-2,0 1,0 2,0 polityka ekspansywna polityka restrykcyjna Źródło: A. Czyżewski, P. Kułyk, Relacje między otoczeniem makroekonomicznym a rolnictwem w krajach wysokorozwiniętych i w Polsce w długim okresie ( ), Ekonomista 2010/2. 11

12 Tabela 1. Wybrane wskaźniki charakteryzujące zmiany w sektorze rolnym badanej grupy państw w latach w Państwa średniorocznie CPI produktów żywnościowych (%) Polska - 17,74 7,04 4,57 2,30 2,66 6,86 UE-15 3,10 2,73 1,59 3,24 1,17 2,74 2,43 USA 3,31 2,83 2,70 2,47 2,41 1,84 2,59 Japonia 2,14-0,33 0,90-1,36-0,12 0,46 0,28 Nożyce cen (ceny produktów rolnych do cen produktów zaopatrzeniowych) Polska - 102,2 92,9 100,3 97,5 104,8 98,53 UE-15 98,0 99,0 96,8 99,8 98,4 98,9 98,49 USA 97,8 99,8 95,0 98,3 114,9 99,88 98,76 Japonia 101,4 96,9 98,01 97,2 100,0 100,5 98,70 Parytet dochodów Polska - 85,1 80,2 76,1 75,7 87,8 81,76 UE-15 99,9 106,5 98,9 102,2 94,8 101,5 100,62 USA 102,0 101,3 112,7 110,8 125,4 124,8 111,78 Japonia 130,7 130,7 122,9 121,9 119,9 112,9 116,48 Źródło: Obliczenia własne na podstawie: ww.ers.usda.gov; 12

13 Wnioski końcowe (1) ü Poprzez określoną politykę rolną możliwe jest utrzymanie stabilnego wzrostu dochodów rolniczych w warunkach zmiennej koniunktury gospodarczej ü Tym samym sens ma dalsze finansowanie polityki rolnej z budżetu unijnego, a wszelkie pomysły redukcji wsparcia i renacjonalizacji WPR należy odrzucić. 13

14 Wnioski końcowe (2) Z punktu widzenia interesów polskiego rolnictwa przyszłe kierunki zmian WPR powinny uwzględniać następujące priorytety: ü utrzymanie dotychczasowego wsparcia rolnictwa w warunkach przestrzegania restrykcyjnych kryteriów dotyczących ochrony środowiska i zwierząt oraz konieczności zapewnienia bezpieczeństwa i jakości żywności; 14

15 Wnioski końcowe (3) ü reorientacja finansowego wsparcia z rynkowego w kierunku dopłat bezpośrednich, jako metody bardziej efektywnej dla stabilizowania dochodów rolniczych; ü odejście od historycznych progów i wyrównanie poziomu wsparcia bezpośredniego w UE; ü dalsze finansowanie rozwoju obszarów wiejskich w ramach II filara WPR, który pełni funkcję modernizacyjną i prorozwojową; ü pozostawienie pewnego zakresu interwencji cenowej, jako siatki bezpieczeństwa 15

16 Dziękujemy za uwagę 16