Business to Nature - Nowe podejście do rozwoju przedsiębiorczości na obszarach cennych przyrodniczo

Transkrypt

1 Rekomendacje dla polityki Wrzesień 2012

2

3 Spis treści 1. Kontekst i uzasadnienie powstania projektu B2N B2N partnerzy projektu Przykłady najlepszych praktyk Biznes na terenach wiejskich małe i średnie przedsiębiorstwa w obszarach przyrodniczych Czerpanie wiedzy z projektu B2N Obserwacje, wnioski i zalecenia Załącznik Załącznik A Partnerzy projektu B2N, rodzaje organizacji i ich cechy Załącznik B Wpływ polityki na plan działania Załącznik C Wpływ małych i średnich przedsiębiorstw na cenne tereny przyrodnicze narzędzie kontrolne

4 1. Kontekst i uzasadnienie powstania projektu B2N Projekt B2N (BUSINESS TO NATURE Nowe podejście do ) ma na celu przyczynienie się do endogenicznego rozwoju regionów europejskich poprzez promowanie przedsiębiorczości na obszarach słabo rozwiniętych, opierającej się na lokalnych zasobach, atrakcyjności środowiska naturalnego oraz na najlepszych praktykach, które okazały się być sukcesem. Znaczący brak inicjatyw wspierających przedsiębiorczość w niektórych regionach Europy sprawia, że aktywną rolę we wspieraniu małych i średnich przedsiębiorstw odgrywa sektor publiczny, w szczególności na terenach słabo rozwiniętych, zarówno w krajach UE-15 jak i w nowych krajach członkowskich, znajdujących się poniżej średniej dla całej Unii Europejskiej pod względem produktywności, poziomu zatrudnienia czy wydatków na badania i rozwój (R&D). Większość tych regionów to głównie tereny wiejskie, które znajdują się w obrębie bardzo atrakcyjnych obszarów przyrodniczych. Jeżeli w tych regionach nie zostaną uwzględnione zasady zrównoważonego rozwoju, przyspieszony wzrost gospodarczy może doprowadzić do degradacji środowiska naturalnego. Jest to szczególnie widoczne we wrażliwych obszarach przyrodniczych, gdzie niektóre regiony już zmagają się z problemami, które wynikają ze słabo zrównoważonego rozwoju. Jedenaście regionów biorących udział w projekcie, z Bułgarii, Francji, Włoch, Polski, Portugalii, Słowenii, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii, posiada obszary cenne przyrodniczo, gdzie rozwój MŚP jest bezpośrednio uzależniony od czystego środowiska naturalnego. Wszystkie te regiony muszą sprostać wyzwaniu, jakim jest zrównoważony rozwój przedsiębiorstw z zachowaniem wspaniałych obszarów naturalnych. 2

5 JAK W PRZYSZŁOŚCI POWINIEN ROZWIJAĆ SIĘ SEKTOR PRYWATNY? Regiony partnerskie przyjęły założenie, że w związku z charakterystyką ich terytoriów oraz kondycją gospodarczą w przeszłości, ich rozwój nie może się opierać na dużych przedsiębiorstwach i inwestycjach prowadzonych na szeroką skalę. Aktywność gospodarcza w regionach biorących udział w projekcie charakteryzuje się występowaniem małych przedsiębiorstw i stosunkowo wysokim poziomem samozatrudnienia. Zakres istniejących form działalności gospodarczej, w regionach projektu B2N, opiera się głównie na szeroko pojmowanym rolnictwie (uprawa roślin i hodowla zwierząt, w niektórych przypadkach również powiązana z przetwórstwem żywności) i turystyce (włączając w to agroturystykę, ekoturystykę, rzemiosło, oraz małe ośrodki oferujące zakwaterowanie). Należy tutaj jednakże zaznaczyć, że: 1) w odniesieniu do rolnictwa partnerzy projektu B2N są zainteresowani tymi projektami, które wykazują nowe podejście do rolnictwa (poprzez większą świadomość oddziaływania na środowisko oraz zachodzących w nim procesów); 2) w odniesieniu do turystyki, która ma oferować połączenie przyrody i dziedzictwa kulturowego, głęboko zakorzenionego w lokalnym otoczeniu. Mając na uwadze kierunki rozwoju, dziedzina gospodarki, która obejmuje wszystkie rodzaje działalności gospodarczej i która ma największy potencjał rozwojowy, jest powiązana z turystyką. W niektórych regionach partnerskich sektor ten należy do najlepiej rozwiniętych, mimo że wciąż nie jest w pełni wykorzystany. Turystyka postrzegana w kontekście ogólnej polityki gospodarczej jest jednym z najbardziej dynamicznych sektorów gospodarki, pod względem udziału w ogólnej wartości wytwarzanego PKB, generowaniu miejsc pracy oraz tworzeniu wewnętrznego rynku usług (rezolucja Rady z dnia 21 maja 2002 r. w sprawie przyszłości turystyki europejskiej). Jako siła napędowa działalności gospodarczej na terenach wiejskich, turystyka może być kluczem do zintegrowanego rozwoju. Turystyka stwarza możliwości dla biznesu, który nie musi być bezpośrednio związany z sektorem turystyki, ale który podnosi potencjał rozwojowy i który jednocześnie podtrzymuje ciągłość społeczności lokalnej oraz zachowuje środowisko i kulturę, którą te społeczności ukształtowały. 3

6 Szacuje się, że na poziomie UE, udział turystyki w ogólnej wartości wytwarzanego PKB wynosi około 11%, natomiast zatrudnienie w turystyce kształtuje się na poziomie 12%. Ponadto, turystyka przyczynia się do lepszego wykorzystania regionalnych zasób przyrody, dziedzictwa kulturowego oraz zasobów produkcyjnych. W ramach projektu B2N, partnerzy wspólnie pracują nad poprawą skuteczności polityki regionalnej odnoszącej się do przedsiębiorczości poprzez analizę obecnej sytuacji MŚP, przegląd polityk, a co najważniejsze, poprzez identyfikowanie dobrych praktyk, które po wdrożeniu projektu będzie można przenieść na inne obszary geograficzne. Główne działania projektu B2N były poświęcone analizie i identyfikacji dobrych praktyk. Na każdym etapie realizacji projektu były organizowane wizyty studyjne oraz warsztaty, którym towarzyszyły działania promocyjne zapewniające dotarcie z informacją do wszystkich grup docelowych projektu, zarówno na terytoriach krajów partnerskich jak i poza nimi. Więcej szczegółów na ten temat można znaleźć na stronie internetowej B2N: Ogólnym celem projektu B2N jest poprawa skuteczności polityki regionalnej w zakresie wspierania przedsiębiorczości, w tym przede wszystkim małych i średnich przedsiębiorstw we wszystkich regionach partnerskich. W późniejszych etapach, wyniki projektu posłużą jako model rozwoju MŚP na obszarach dla zainteresowanych stron w całej Unii Europejskiej. Wspieranie przedsiębiorczości umożliwi stworzenie lepszych miejsc pracy i większej ich liczby, przyczyni się do podniesienia innowacyjności MŚP oraz wypromuje usługi o większej wartości dodanej. Ponadto, pozwoli to na podniesienie ogólnej świadomości regionalnej i umiejętności dostrzegania wartości środowiska naturalnego, dziedzictwa kulturowego i kapitału społecznego. 4

7 2. B2N partnerzy projektu Instytucje uczestniczące w projekcie B2N różnią się między sobą pod względem statusu prawnego, jak również pod względem kluczowych kompetencji. To sprawia, że partnerstwo jest niezwykle interesujące i cenne również ze względu na wymianę doświadczeń. Mają one oczywiście też coś wspólnego - jest to ich zainteresowanie rozwojem lokalnym i regionalnym. Krótki przegląd organizacji partnerskich oraz przegląd najważniejszych walorów krajobrazowych ich regionów, będących w zainteresowaniu badań B2N, jest zamieszczony w załączniku A. Partnerstwo projektu B2N składa się w sumie z 11 członków pochodzących z 9 krajów UE. 1. Polska Agencja Rozwoju Turystyki Polska Partner Wiodący 2. Warmińsko-Mazurska Agencja Rozwoju Regionalnego, Polska 3. Institute for Economic Development of Ourense Province, Hiszpania 4. Östergötland County Administrative Board, Szwecja 5. Perugia Province, Włochy 6. Regional Committee for Tourism Development of Auvergne, Francja 7. Cyngor Sir Powys County Council, Wielka Brytania 8. Gran Paradis Foundation, Włochy 9. Development Association of Alto Tamega Region, Portugalia 10. Veliko Tarnovo Municipality, Bulgaria (partner by 30/06/2011) 11. Local Development Center Pivka, Słowenia

8 3. Przykłady najlepszych praktyk Dobre praktyki i studia przypadków zostały wybrane w świetle ich związku z zadaniami i szansami, które zostały zidentyfikowane jako wspólne dla wszystkich partnerów na podstawie uszeregowania elementów pod względem ważności w analizie SWOT (szczegóły tej analizy zostały przedstawione w załączniku B Macierz priorytetów ). Poniższe uwagi i wnioski, które zostały wyciągnięte z tego co widzieliśmy, słyszeliśmy i odczuwaliśmy, przeważnie są wynikiem dwóch składników analizy SWOT: stron słabych i szans. Eliminowanie stron słabych i wykorzystywanie szans to dwa obszary pozytywnego postępu i jako takie w niniejszym dokumencie zostały przedstawione nasze pomysły, sugestie, zalecenia i myśli, które zostały sprowokowane podczas realizacji projektu B2N. Przeniesienie modeli dobrych praktyk z jednych miejsc do innych miejsc geograficznych nie zawsze jest możliwe, a nawet sensowne. W naszych badaniach zostały zidentyfikowane i opisane dobre praktyki regionalne, lecz to czytelnik musi dokonać wyboru i wykorzystać je w sposób odpowiedni do jego lokalnych uwarunkowań i możliwości ekonomicznych. Z projektu B2N jasno wynika, że dobre praktyki można pogrupować na różne sposoby. Tradycyjnie można je podzielić tak, aby reprezentowały interesującą nas tematykę B2N albo sektory biznesowe pokazujące kluczowe dziedziny, takie jak marketing czy produkcja. Rezultaty badań przeprowadzonych w ramach projektu B2N poszerzają wiedzę i mogą okazać się przydatne przy korzystaniu z zewnętrznego wsparcia finansowego czy przy opracowywaniu strategii i programowaniu rozwoju regionalnego. W raporcie projektu B2N pt. Innowacyjne produkty i usługi MŚP w obszarach przyrodniczych przewodnik dobrych praktyk zostały podkreślone inne cechy MŚP. Między innymi zwrócono uwagę na to, że regionalność nie powinna być tylko rozpatrywana w aspekcie geograficznym, ale powinna być również kojarzona z wartością, która dotyczy społeczności i zasobów. Poniżej wyróżniono cechy ludzkie i biznesowe. 6

9 Cechy ludzkie: r Ważne jest zaangażowanie w rodzinę, wartości i aspiracje: mogą one być kluczowymi czynnikami napędzającymi do zakładania i rozwijania biznesu. Wybór lokalizacji staje się samoistnie połączony z historią i dziedzictwem, wartościami i wierzeniami. r Niezależność i autonomia: osobiste dążenie do biznesu i definiowanie wartości. r Lojalność względem społeczności i miejsca: często oparta na szacunku dla środowiska, znajomości lokalnej kultury, tradycji i dziedzictwa. Cechy biznesowe: r MŚP są elastyczne i potrafią dostosowywać się do nieustannie zmieniającej się sytuacji na rynku, dopasowując przy tym specyfikę działalności. Pomimo wspomnianej wyżej możliwości pogrupowania wielu przeanalizowanych MŚP według sektora biznesowego, z analizy Powys wynika, że poza tradycyjnymi przedsiębiorstwami turystycznymi, trudno było niektóre MŚP przyporządkować do konkretnych grup tematycznych badanych w projekcie B2N. Wiele firm zajmujących się tylko produkcją rozwinęło swoją działalność poprzez dodanie atrakcji dla odwiedzających lub powiązało turystykę z ochroną przyrody czy zabytków. Rynki kluczowe dla takich przedsiębiorstw stają się zamazane, a ich wkład do wyników finansowych jest często niejasny. W przypadku takiego zróżnicowania działalności, przedsiębiorstwo często nadal widzi siebie w swoim początkowym sektorze, podczas gdy jego działania wkroczyły już na inne pole, a profil jego klientów uległ zmianie. Zwykły punkt sprzedaży na farmie zamienia rolnika z producenta w sprzedawcę detalicznego; wówczas oczekiwania klientów będą już zupełnie inne. W przypadku przedsiębiorstw, które przekształcają się, niezwykle istotne, zarówno dla właściciela jak i dla klienta, jest rozumienie przedmiotu działalności takiego biznesu. r Cechy regionu mogą być źródłem inspiracji do uruchomienia nowej działalności gospodarczej. Przedsiębiorstwo może korzystać z zasobów naturalnych regionu w kontekście wykorzystania gospodarczego np. poprzez wydobywanie wody mineralnej czy wykorzystywanie lokalnych zasobów, takich jak drewno czy kamień. r Istotne znaczenie mają także rynki niszowe i wysoka jakość. Rozwijają się te firmy, które budują swoją przewagę konkurencyjną poprzez wykorzystanie marki regionalnej w dostarczaniu towarów i usług. Ponadto, cechą charakterystyczną firm jest fakt, że ich rozwój oparty jest głównie na duchu przedsiębiorczości i innowacyjnym podejściu ich założycieli i kadry zarządzającej. Jednak często 7

10 motywem ich działania jest nie tylko czerpanie zysku, ale chęć promowania i realizacji własnych aspiracji biznesowych zgodnych z wyznawanymi wartościami i przekonaniami. Przykładem może być wysoka świadomość środowiskowa u producentów żywności ekologicznej. Zachowanie dziedzictwa architektoniczno-urbanistycznego czy utrzymanie tradycyjnych rzemiosł są przykładami promującymi etos zachowania i doceniania wartości zasobów naturalnych oraz związków między nimi a ludźmi. Niewiele z przeanalizowanych przedsiębiorstw opisało siebie jako szczególnie dbających o środowisko. Jednakże wartości osobiste często wpływały na zarządzanie biznesem i podejmowanie działań. Wiele z przebadanych osób wydawało się posiadać wyczucie krajobrazu, charakteru środowiska i społeczności w miejscach prowadzenia swojej działalności. W wielu przypadkach osoby zorientowane na wartości oraz te, które za najważniejsze uważają względy ekonomiczne, przyznały, że zarządzanie przyjazne środowisku może w dalszej perspektywie przyczynić się do zwiększenia zysków. Farma Monte Vibiano Farma Monte Vibiano została założona w roku W jej posiadaniu znajdują się winnice, gaje oliwne i pola pod uprawę zbóż. W roku 2003 nastąpiło przekształcenie działalności na odpowiedzialną ekologicznie (Eco-responsible). Farma rozpoczęła inwestowanie w zielone energie, takie jak produkcja energii elektrycznej za pomocą ogniw fotowoltaicznych i stopniowe wymianę maszyn rolniczych firmy. Celem jest uzyskanie 8

11 neutralności w emisji dwutlenku węgla. Znaczna część działalności rolniczej oparta jest na metodach organicznych. Firma poszukuje ciągłych udoskonaleń poprzez współpracę z Centrum Badawczym Biomasy w Perugii (ważne centrum badawczo-naukowe w zakresie energii odnawialnych). Jednym z najnowszych osiągnięć farmy jest otrzymanie Premio Impresa Ambiente 2010 (Enterprise-Environment Award 2010) premioimpresambiente.it/interno.aspx?anno=2009&idprimolivello=09&idsecondolivello=06) za najlepsze zarządzenie środowiskiem naturalnym. Nagroda jest promowana przez Unioncamere (Włoski Związek Izb Handlowych), który kwalifikuje firmy do udziału w nagrodzie europejskiej European Business Award for the Environment, przyznawanej najlepszym przedsiębiorstwom na poziome UE ( Myślimy, że rozpoczniemy nasze inwestycje od nowa za jakieś pięć lat. Od tego czasu znikną nasze rachunki za paliwa kopalne. Lorenzo Fasola Bologna, Vibiano Vecchio boss told Duncan Kennedy BBC News, październik 2008 Zapytany, czy dochodzenie do tego ma sens pod względem ekonomicznym, odpowiedział: Absolutnie. Nie jesteśmy firmą dobroczynną. Większość przebadanych MŚP było bardzo małych pod względem wielkości zatrudnienia i większość z nich nie planowało poważniejszych zmian w tym zakresie, tak wynika z raportów partnerów z Powys i Gran Paradis. Pomimo to, w przedsiębiorstwach tych podkreślano znacznie lokalizacji oraz silnego związku ze społecznością, szczególnie w oddalonych obszarach peryferyjnych. Bardzo istotny jest wymiar ludzki rozwoju dla długoterminowych celów przedsiębiorstwa. 9

12 4. Biznes na terenach wiejskich małe i średnie przedsiębiorstwa w obszarach przyrodniczych r Co wiedzieliśmy o tych przedsiębiorstwach? Chociaż projekt B2N nie miał na celu definiowania biznesu wiejskiego, to jasne jest, że charakter przedsiębiorstw na odległych obszarach wiejskich różni się od ich miejskich odpowiedników. Profile partnerów pokazują naturę obszarów badanych przez uczestników B2N, oraz w skrócie opisują profile sektorów gospodarki i uwarunkowania ekonomiczne. Jednakże należy zaznaczyć, że na poziomie bardzo lokalnym, informacje często są zbierane przy użyciu innych metod statystycznych oraz że różne struktury biznesowe i nazewnictwo nie zawsze są porównywalne. Regiony projektu B2N są usytuowane w najodleglejszych, a przez to najbliższych naturze zakątkach Unii Europejskiej. Większość firm to mikro-przedsiębiorstwa i chociaż obserwowaliśmy znaczną różnorodność w usługach, produktach i celach przedsiębiorstw, to problemy sektorowe nadal pozostają istotne. Aktywność rolnicza i turystyka stanowią najsilniejsze sektory gospodarki. Nasze badania sugerują, że środowisko naturalne należy do korzystnych czynników wpływających na prowadzenie zróżnicowanej działalności gospodarczej, ale polityka regionalna nie zawsze jest odpowiednio ukierunkowana aby tą działalność wspierać. Nasi czytelnicy, agencje wspierające, zarówno publiczne jak i prywatne, mogłyby odpowiedzieć sobie na zadane pytanie: czy lokalizacja determinuje możliwości biznesowe, lub czy rozwój przedsiębiorstw jest kształtowany przez oferty wspierające niektóre sektory gospodarki?. Odległość od dużych regionalnych, krajowych czy międzynarodowych rynków w połączeniu z niewielkim rozmiarem rynków lokalnych stwarza niekorzystne warunki konkurencyjne dla wiejskich MŚP. W pokonaniu tych przeciwności może pomóc niszowa działalność marketingowa przedsiębiorstw. 10

13 Wsparcie biznesowe na terenach wiejskich jest mniej widoczne dostęp do tego wsparcia w połączeniu z możliwościami finansowymi jest ograniczony w porównaniu do miast, brakuje także specjalistów takich jak księgowi czy prawnicy. Z powodu braku konkurencji mogą oni dyktować wyższe ceny lub świadczyć usługi o gorszej jakości. To również ma niekorzystny wpływ na małe i średnie przedsiębiorstwa. Zauważyliśmy, że w wielu przedsiębiorstwach personel tworzy rodzina i chociaż nie zawsze ma to miejsce, to niewielki rozmiar ryku pracy, a w wyniku tego ograniczona baza umiejętności na terenach wiejskich, jest często połączona z ograniczonymi możliwościami szkoleń. Niska populacja zarówno ludności jak i przedsiębiorstw oznacza, że bezpośrednie wsparcie biznesowe oraz szkolenia często bywają droższe. Ponadto, nie ma obecnie określonego poziomu usług, który stanowiłby minimum dla wszystkich przedsiębiorstw działających na terenach poddanych badaniu. Ekonomia skali prawdopodobnie lepiej służy przedsiębiorstwom prowadzącym działalność na dobrze skomunikowanych przedmieściach lub tam, gdzie dostęp do usług poprawia dobrze rozwinięta sieć transportowa. Bezsprzecznie, dystans dostępu do usług można zredukować dzięki wykorzystaniu technik informacyjnych. Należy sobie zadać pytanie: w jaki sposób polityka wspierania przedsiębiorczości uwzględnia zasady zrównoważonego rozwoju, czy to na terenach miejskich, czy też na wiejskich, zarówno dostępnych jak i odległych? Na przykład, użyteczne może się okazać wsparcie technik teleinformatycznych dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz marketing internetowy, jednak sprawą kluczową jest wówczas dostęp do szerokopasmowego Internetu. Czy polityka wsparcia utrwala podział na przedsiębiorstwa obszarów wiejskich i miejskich nawet w przypadku równej dostępności, które rozwinęły się w izolacji od kontekstu lokalizacji? W jaki sposób połączyć politykę i strategię bezpośredniej pomocy przedsiębiorstwom, planowania przestrzennego i zachowania społeczności z kwestiami ochrony przyrody i środowiska naszej planety? Chociaż w ramach badań B2N widzieliśmy MŚP, którym udało się odnieść sukces, a także przykładowe modele wsparcia. Regionalna Rada Auvergne w 2009 wprowadziła szerokopasmowy dostęp do Internetu dla mieszkańców i przedsiębiorstw (99,6% poprzez sieć i 0,4% poprzez satelitę), pokazując znaczenie technologii teleinformatycznych dla rozwoju MŚP i zaangażowanie w ich wspieraniu. Kwestie szerokopasmowego dostępu do Internetu pozostają nadal ważne dla wszystkich regionów partnerskich. 11

14 r Czego dowiedzieliśmy się od przedsiębiorstw? Wyniki analizy B2N Analiza porównawcza regionalnych struktur wsparcia UE pomagających MŚP na obszarach naturalnych pokazują, że potrzeby wspierania przedsiębiorstw wiejskich są wspólne dla wszystkich krajów partnerskich B2N. Może to oznaczać, że wspólne są również mechanizmy odpowiadania na potrzeby, chociaż obecnie nieczęsto tak jest. Badania przeprowadziło trzech partnerów: Zarząd Miasta Veliko Turnovo (Bułgaria), Centrum Lokalnego Rozwoju Pivka (Słowenia) oraz Warmińsko-Mazurska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. w Olsztynie (Polska). Wnioski z badania były podobne. Badanie zatytułowane Wsparcie techniczne dla małych i średnich przedsiębiorstw zlokalizowanych na obszarach naturalnych, przeprowadzone wśród przedsiębiorców Warmii i Mazur, posłużyło do zebrania opinii na temat struktur wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw na terenach naturalnych. Wyniki tych badań pomogły w zidentyfikowaniu głównych problemów związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa oraz zaproponowaniu rekomendacji dla lokalnych samorządów i instytucji otoczenia biznesu. Poniżej znajdują się wnioski pochodzące z analizy z Warmii i Mazur, które w większości pokrywają się z wnioskami płynącymi z analiz przeprowadzonych w Słowenii i Bułgarii. Dużą przeszkodą w rozwoju przedsiębiorczości, pomijając ograniczenia środowiskowe nałożone na biznes działający na terenach przyrodniczych, jest brak wiedzy na temat możliwości rozwoju i prawdopodobnie tutaj może okazać się przydatne dzielenie się dobrymi praktykami czy inspiracjami. Respondenci wykazali duże zainteresowanie tematami związanymi z możliwościami inwestowania. Przedsiębiorcy zainteresowani są konsultingiem i szkoleniami, które można przeprowadzić w siedzibie ich firmy oraz pomocą w uzyskiwaniu dostępu do funduszy sektora publicznego. Badania wyraźnie pokazały, że większość przedsiębiorstw podejmowała się regularnego inwestowania, jednak finansowanie pochodziło głównie ze źródeł własnych oraz z kredytów i pożyczek. Współpraca międzynarodowa pomiędzy przedsiębiorcami biorącymi udział w badaniu nie jest zbyt powszechna. Mniej niż ¼ respondentów prowadzi wymianę dóbr i usług z przedsiębiorstwami z zagranicy. Tak niski procent pokazuje brak wiedzy na temat uruchamiania takiej współpracy oraz korzyści z niej płynących. Udzielanie informacji, szkolenia oraz poszukiwanie zagranicznych partnerów wydaje się być niezbędne we wspieraniu przedsiębiorczości. W badaniu, przedsiębiorcy mieli za zadanie wskazać zarówno najbardziej potrzebnych formy wsparcia jak i działania, które szkodzą rozwojowi firmy. Główną przeszkodą, na którą wskazali 12

15 przedsiębiorcy, był skomplikowany i czasochłonny proces przygotowywania dokumentacji niezbędnej do rozpoczęcia nowej inwestycji lub ubiegania się o fundusze unijne. Trudności oraz duża liczba dokumentów są często zniechęcające dla tych, którzy planują ubiegać się o dotacje z UE, a jednocześnie czasochłonność procesu zbierania dokumentacji niezbędnej do podjęcia nowych działań utrudnia ich rozpoczęcie. Sugerowanymi działaniami, które powinny ułatwić podjęcie nowej aktywności biznesowej, jest redukcja biurokracji oraz prowadzenie polityki wspierającej inwestycje przez lokalne władze i organizacje wdrożeniowe. Tym niemniej, ogólna ocena działalności instytucji wspierających przedsiębiorczość, dokonana przez przedsiębiorców, którzy z pomocy tych instytucji skorzystali, była pozytywna. Firmy z sektora turystycznego oceniają środowisko naturalne jako bardzo ważne i przynoszące korzyści w prowadzeniu ich biznesu. Z badań przeprowadzonych w regionie Warmii i Mazur wynika, że niektóre firmy przypisują zyski bezpośrednio wzrastającej atrakcyjności regionu. W ramach projektu B2N zidentyfikowało wiele dobrych praktyk w zarządzaniu środowiskowym, które mogą poprawiać wyniki tego biznesu. Badania potwierdziły, że firmy opierające swą działalność na urokach regionu, mają pozytywną opinię o prowadzeniu swojej działalności na obszarach. Negatywne opinie dotyczące prowadzenia biznesu na obszarach przyrodniczych pojawiły się wśród przedsiębiorców z innych sektorów, których działalność nie jest na wykorzystywaniu zalet krajobrazu. Twierdzili, że trudno jest im rozwijać firmę przez fakt położenia na obszarach przyrodniczo chronionych, gdyż proces inwestowania jest wydłużony lub uniemożliwiony przez wymaganą dodatkową dokumentację oraz opinie biegłych. Co więcej, niektórzy potencjalni przedsiębiorcy wycofują się z pomysłu założenia firmy na terenach chronionych, gdyż uważają, że nie jest to możliwe z powodu regulacji prawnych. Np. w Polsce taka sytuacja ma często miejsce na obszarach Natura 2000, które powszechnie są traktowane jako niedostępne dla prowadzenia jakiejkolwiek działalności gospodarczej. Wyniki badania pokazują potrzeby przedsiębiorców dotyczące inwestowania na terenach przyrodniczych. Często inwestycje te nie dochodzą do skutku z powodu braku wiedzy na temat możliwości rozwoju oraz braku własnych funduszy. Przedsiębiorcy liczą na przyjazne nastawienie proinwestycyjne ze strony lokalnych samorządów oraz na pomoc w przygotowywaniu dokumentacji wymaganej przez określone instytucje. 13

16 W trakcie realizacji projektu B2N stało się jasne, że MŚP oraz społeczności, w których one funkcjonują, nie są pozbawione ambicji i potrafią docenić środowisko jako wrażliwe lecz przydatne źródło zasobów. Jednak powracającym problemem na wszystkich płaszczyznach przedsiębiorczości, zarówno w sektorze prywatnym jak i publicznym, jest walka o pozyskanie funduszy umożliwiających im utrzymanie samozatrudnienia i rozwój przedsiębiorstw na terenach wiejskich. Zaleca się promowanie lokalnego wzrostu gospodarczego poprzez rozwijanie MŚP, a szczególnie poprzez sektor mikro-biznesowy; (w Wielkiej Brytanii mikroprzedsiębiorstwa stanowią ponad 90% całego biznesu i są szczególnie ważne na początku każdego roku, gdyż tworzą nowe miejsca pracy, zapewniają 1/3 wszystkich stanowisk pracy w sektorze prywatnym). Proponujemy podejmowanie inicjatyw, które umożliwią tworzenie partnerstwa w finansowaniu między bankami i instytucjami finansowymi, w połączeniu z efektywnymi usługami wspierającymi i działaniami interwencyjnymi, które będą w stanie sprostać potrzebom nowych i małych firm. Powinny być wspierane Społeczne Inicjatywy Finansowania, a sam sektor powinien być uznany jako narzędzie służące wzrostowi obszarów wiejskich. Wyspa Polvese i Jezioro Trasimeno Wyspa Polvese jest to 70-hektarowy obszar chroniony, znajdujący się w rejonie jeziora Trasimeno i należący do Provincia di Perugia. Na wyspie Polvese prowadzona jest działalność gospodarcza dzięki trzem prywatnym spółdzielniom, które zawarły umowę z Prowincją Perugia. Działalność ta obejmuje renowację, edukację środowiskową i działalność ekoturystyczną. Rolnictwo na wyspie jest prowadzone metodami organicznymi i wytwarzane są niektóre produkty żywnościowe o wysokiej jakości, jak np. oliwa z oliwek. 14

17 Projekt B2N dokonał przeglądu wielu przykładów ścisłej współpracy między sektorem prywatnym i publicznym i zawierania obustronnie korzystnych umów prowadzenia działalności biznesowej (Pivka, Warmia i Mazury oraz Östergötland). W Östergötland, nowe centrum dla zwiedzających Naturum nad jeziorem Täkern, zamiast otwierać własną kawiarnię, zbudowało ścieżkę prowadzącą do pobliskiej społeczności, gdzie znajduje się herbaciarnia i hostel. W ten sposób uniknięto konieczności przeniesienia biznesu, skupiska zwiedzających zostały rozproszone, a dzięki spacerom (między punktami informacyjnymi) ludzie aktywnie zbliżają się do naturalnego otoczenia. Dzięki temu zmniejszono również koszty operacyjne. Wiele krajobrazów o wysokich walorach przyrodniczych, ze swoją ogromną różnorodnością biologiczną, korzysta z posiadania statusu obszaru chronionego. Jednakże w naszych badaniach bezpośrednich i podczas wizyt studyjnych zauważyliśmy, że cele takiego statusu są często niezrozumiałe dla ludzi spoza sektora środowiskowego. Istnieje potrzeba promowania zalet ochrony i statusu chronionego tak silnie, jak silne są stwarzane przez nie ograniczenia dla biznesu musi to być proces ciągły, aby zapewnić zaangażowanie przedsiębiorstw i społeczności, które ulegają zmianom z biegiem czasu. Najprawdopodobniej ważne jest również, aby agencje nadające status chroniony doceniły fakt, że to często biznes i społeczności tworzyły i dbały o środowisko, które agencja ma zamiar chronić, a istniejące prawodawstwo nie zawsze jest wystarczające do ochrony stanu istniejącego. Analiza porównawcza wykazuje, że istnieje potencjał wzrostu dla biznesu lokalnego, ale wskazuje również, że nie tylko odległość geograficzna, ale również kultura i wiedza lokalna mogą utrudniać inwestycje wewnętrzne zorientowanie na tworzenie nowych przedsiębiorstw przez obcych. Etapy badania wskazane przez Centrum Rozwoju Lokalnego Pivka wykazały, że małe i średnie przedsiębiorstwa ceniły nieformalne sieci społeczne i uważały je za ważne dla rozwoju biznesu i zatrudnienia. Można zatem przyjąć, że wypierają one bardziej formalne struktury, których brakuje ze względu na niewielki rozmiar populacji biznesowych i duże odległości między przedsiębiorstwami. Jednocześnie jednak te sieci lokalne mogą być zamknięte dla osób z zewnątrz, a także oddziaływać niekorzystnie na tworzenie bogactwa i lokalnych wydatków - kiedy zarówno mieszkańcy jak i turyści oczekują niższych cen i nie chcą lub nie mogą sobie pozwolić na płacenie rzeczywistych stawek rynkowych za towary lub usługi. Zarówno ocena instytucji wspierających przedsiębiorczość jak i wskazanie zapotrzebowania na wiedzę, działają jako ważne informacje zwrotne dla programowania polityki wspierania MŚP. Jest 15

18 to szczególnie ważne w odniesieniu do polityki ochrony przyrody, gdzie istnieje konieczność poszerzenia zakresu prowadzonych działalności gospodarczych na obszarach naturalnych. Zawężanie grupy przedsiębiorców prowadzi często nieświadome do ograniczania możliwości rozwoju na obszarach przyrodniczych. Potrzeby biznesowe, które poznaliśmy zdecydowanie podkreślają ważność całościowego podejścia do polityki, która będzie obejmować czynniki gospodarcze, społeczne i środowiskowe, ale również zapewni wsparcie dla elementów mających wpływ na te czynniki. Korzyścią ze wspierania zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw na wrażliwych ekologicznie (w sensie ich wpływu na przyrodę) obszarach wiejskich, może być zmniejszenie nacisku na potrzebne do życia zasoby - takie jak paliwa i woda. Dużym zmartwieniem pozostaje potrzeba redukcji zużycia ropy naftowej i produkcji dwutlenku węgla. MŚP położone w odległych obszarach wiejskich są z natury oddalone od rynków zbytu i jako producenci czy też dostawcy, muszą ponosić wysokie koszty związane z transportem w stosunku do firm położonych w obszarach miejskich. Jednakże troska o przyrodę i środowisko globalne musi wykraczać poza te kwestie. Na przykład, w roku 2012 w Wielkiej Brytanii, sprawa zasobów wodnych stała się nowym wyzwaniem, który może prowadzić do wyciągnięcia wniosków mówiących, że problem zwiększonego zapotrzebowania na wodę przez skoncentrowane w miastach przedsiębiorstwa i ich pracowników, wraz z zapotrzebowaniem na energię, można rozwiązać poprzez lepsze skomunikowanie i rozwój bardziej odległych MŚP, gdzie presja na zasoby jest mniejsza, a możliwości wykorzystania alternatywnych źródeł energii i ciepła są większe obszary wymienione w ramach B2N są bogate w wiatr, wodę, lasy i promienie słoneczne. Elementy te, związane ze środowiskiem naturalnym, nie tylko zapewniają warunki do tworzenia nowych MŚP, ale również stanowią integralną część ich funkcjonowania baterie słoneczne, ogrzewanie drewnem, wykorzystanie wody wszystkie te czynniki były postrzegane jako korzystne dla rentowności małych i średnich przedsiębiorstw. 16

19 5. Czerpanie wiedzy z projektu B2N Przedstawione przez nas przykłady dobrych praktyk nie są użyteczne jedynie na poziomie rozwoju MŚP. Projekty opisane w niniejszym opracowaniu oraz znajdujące sie w naszej bazie danych, mają znacznie szersze zastosowanie. Pokazują one, że przedsiębiorczość obecna jest praktycznie we wszystkich dziedzinach życia, a jej pielęgnowanie i wspieranie przyczynia się do wzmacnia lokalnych społeczności, zapewniając pracę miejscowej ludności i wzbogacając jej sferę społeczną. Zarówno przyroda jak i ludzie odpowiadają za kształt przestrzeni lokalnej, która zależy w dużej mierze od naszych poglądów i systemów wartości. Współpraca i wspólne wizje stanowią nić łączącą większość naszych badań. Projekt B2N zwracał uwagę na działania, które tworzyły nowe rynki zbytu i sposoby wykorzystania zasobów naturalnych i wytworzonych. Obserwowaliśmy współpracę, której celem było osiągnięcie priorytetów związanych z zarządzaniem krajobrazem na terenach Parków Narodowych i biosferą w Hiszpanii i Szwecji, oraz na politykę biznesową (np. bezpośrednia decyzja polityczna Szwedzkiego Państwowego Przedsiębiorstwa Leśnego, aby włączyć leśnictwo komercyjne z powrotem do zagospodarowywania terenów) i wspieranie małego biznesu (Ecolodge w Auvergne, partnerstwo prywatno-publiczne i długoterminowa umowa pomiędzy właścicielami Ecolodge (MŚP) a lokalnymi władzami jako właścicielami terenów). Wszystko te działania mają na celu wsparcie rozwoju, jednak wyłącznie z wykorzystaniem praktyk chroniących przyrodę i środowisko naturalne. 17

20 County Administrative Board, Östergötland Koncepcja Ecoparków Koncepcja Ecoparków została wymyślona przez szwedzką państwową spółkę Leśnią Sveaskog. Przynajmniej połowa powierzchni leśnej w Ecopark nie podlega leśnictwu. Pierwszy Ecopark, Omberg, został otwarty w 2003 r. Ecoparki są szeroko powiązane z ekologicznymi krajobrazami. Charakteryzują się wysokimi walorami przyrodniczymi. Każdy Ecopark jest unikalny i powinien tworzyć dla ludzi i zwierząt przyjemne środowisko. Znajduje się w nich specjalny punkt ekologiczny. Ponieważ parki są tak rozległe, zagrożone gatunki o określonych wymaganiach ekologicznych mogą się w nich bardzo dobrze przystosować. Ecoparki zapewniają tym gatunkom sprzyjające warunki do przetrwania i rozmnażania się, niosąc pozytywne skutki, które mogą się rozprzestrzeniać na otaczające okolice. W ten sposób Ecoparki funkcjonują jako miejsca reprodukcji i rozprzestrzeniania zagrożonych gatunków. Zarządzanie ochroną przyrody w Ecoparks obejmuje na przykład celowe wypalanie lub spiętrzenie w lasach oraz zapewnianie przestrzeni życiowej dla drzew liściastych poprzez wycinkę wdzierających się świerków. Do pielęgnacji przyrody w dużym stopniu przyczyniają się również wypasy zwierząt, bydła i owiec. Ecoparki pełnią bardzo ważną rolę także poza lasami, stwarzając wiele możliwości dla różnych rodzajów aktywności, od długich spacerów leśnych i kontaktu z przyrodą, do kajakarstwa, wędkarstwa i myślistwa. Oczywiste jest, że przyroda i krajobrazy obszarów partnerskich B2N są wysoko cenione przez turystów, społeczności lokalne i przedsiębiorstwa. Wiele chronionych terenów to ziemie o wysokiej wartości i jakości oraz cennych zasobach naturalnych. Do takich wniosków doszli uczestnicy projektu B2N między innymi w wyniku corocznych badań sponsorowanych ze środków UE. Na przykład wyniki ankiety Eurobarometer - Stosunek Europejczyków do turystyki, (2011/2012) mówią, iż: cechy naturalne lokalizacji oraz jakość zakwaterowania to czynniki, które mogą sprawić, że turysta powróci do poprzednio wybranego miejsca. Połowa (50%) respondentów twierdzi, że 18

21 powróciłaby do danego miejsca z powodu jego właściwości naturalnych, takich jak pogoda czy krajobraz, podczas gdy 1/3 (32%) odpowiedziała, że to jakość zakwaterowania mogłaby ich skłonić do powrotu. Około 1/4 (27%) respondentów stwierdziła, że powodem, dla którego powróciliby do tego samego miejsca, mógłby być ogólny poziom cen. Czynniki wpływające na lojalność klientów w stosunku do miejsca wypoczynku, zostały po raz pierwszy zbadane w ramach wspomnianych wyżej badań ankietowych. Pomimo tego, że niektóre tereny położone są w znacznych odległościach od miast, to bardzo niewiele z nich można uznać za prawdziwe pustkowie, na większości z nich znajdują się bowiem ślady wpływu człowieka lub przynajmniej trwającej przez wiele lat jego interakcji z naturą. Urnatur Urnatur jest to eco lodge na małą skalę, certyfikowany przez szwedzką markę ekoturystyczną Natures Best, jako wysokiej jakości ekoturystyka. Urnatur działa w turystyce w koncepcji leśnych pustelni, organizując konferencje, wydarzenia i oferując odosobnione i spokojne miejsca we wspaniałym otoczeniu przyrodniczym. Urnatur jest również czynną farmą. Jest to nienależąca do sieci leśna pustelnia z przesłaniem luksusem jest prostota. Urnatur otrzymywał niewielkie granty inwestycyjne podczas uruchamiania biznesu, natomiast obecnie działa samodzielnie na zasadach komercyjnych, bez żadnego wsparcia publicznego. Przedsiębiorstwo wywiera pozytywny wpływ na biologiczne, wizualne i kulturalne wartości w cennym obszarze przyrodniczym, zarządzając w sposób tradycyjny krajobrazem kulturowym za pomocą wypasu, przemieszczania i przycinania drzew, zachowując tym samym biologiczne i kulturowe wartości dla przyszłych pokoleń. Ecolodge jest zlokalizowane w cennym obszarze przyrodniczym. Oprócz tworzenia tła dla turystyki komercyjnej, zarządzanie pastwiskami i łąkami oraz przycinanie drzew pomaga realizować krajowe cele w zakresie środowiska Urozmaicony krajobraz rolniczy i Bogata różnorodność roślin i zwierząt ( miljomal.nu/environmental-objectives-portal) 19

22 W wielu przypadkach to właśnie one przyczyniły się do wytworzenia środowiskowych, kulturowych i architektonicznych aspektów dziedzictwa badanego obszaru, które cenione są z jednego bądź kilku powodów przez wszystkie zainteresowane grupy. Mając to na uwadze, w wielu miejscach istnieje potrzeba utrzymania relacji pomiędzy człowiekiem a naturą, a w innych odbudowanie ich na nowo. Aby tego dokonać, należy utrzymać zrównoważone i rozwinięte społeczności, a niezbędnym tego elementem jest odpowiedni wkład pracy. Nie chodzi wcale o to, aby stworzyć więcej nowych miejsc pracy na tych odległych terenach, lecz o to, aby były to prace lepsze i lepiej opłacane (lub o obniżonych kosztach pracy, pozwalających zwiększyć dochody własne). Podczas przeprowadzania badań spotkaliśmy się z wieloma przykładami tworzenia lokalnych miejsc pracy, które w dużym stopniu były związane z turystyką. Oto przykłady: r Hotel Bellevue zwiększona liczba miejsc pracy dzięki dłuższemu sezonowi turystycznemu oraz rozwojowi przedsiębiorstw; r Pottery Village (Wioska Garncarska rozwój przedsiębiorczości oparty na tradycyjnym rzemiośle poszukiwaniu nowych sposobów na innowacyjne wykorzystanie starych profesji. r Four Winds Mountain and Manzaneda winter resort (Góra Czterech Wiatrów i kurort zimowy Manzadena) zwiększona efektywność sezonu dzięki zaoferowaniu różnorodnych udogodnień i atrakcji związanych ze sportem i wypoczynkiem. Góra Czterech Wiatrów Władze miejskie Mrągowa, w celu wydłużenia sezonu turystycznego, zrealizowały niezwykły projekt gminny na Warmii Mazurach. Niedaleko miasta zbudowano centrum sportowe, które nazwano Górą Czterech Wiatrów. Do jego realizacji miasto wykorzystało fundusze regionalne oraz z Ministerstwa Edukacji i Sportu. Centrum zostało wyposażone w nowoczesne i stylowe urządzenia: hostel, w którym znajduje się bar, restauracja z kominkiem, publiczna toaleta z pomieszczeniami dla niepełnosprawnych, pokoje gościnne, punkt medyczny, 20

23 miejsce magazynowe, wypożyczalnia sprzętu sportowego i pokoje socjalne. Dokument Zamykający Projekt Podczas zimy goście mogą korzystać z różnorakich sportów zimowych. Istniejąca infrastruktura sportowa to: dwa wyciągi narciarskie, cztery trasy zjazdowe o różnym stopniu trudności - od zielonej, poprzez niebieską, czerwoną do czarnej, snowpark dla snowboardzistów jak również lodowisko. W okresie letnim istnieje możliwość uprawiania na terenie centrum sportów letnich, np. pływanie, wędkowanie, kajakarstwo, żeglowanie i nordic walking. Góra Czterech Wiatrów jest dobrym przykładem pokonania sezonowości w turystyce. Inicjatywa ta umożliwia lepsze wykorzystanie zasobów i zwiększa produktywność. Stwarza pracownikom szersze możliwości, poprawia bezpieczeństwo i zwiększa motywację. Wywiera również pozytywny wpływ na sytuację ekonomiczną całego regionu. Wioska Garncarska Wioska garncarska jest przedsiębiorstwem społecznym, które zostało założone w październiku 2007 przez NIDA - Fundację Rozwoju Nidzicy. Łączy ona w sobie ducha przedsiębiorczości z promocją lokalnej historii i kultury. Biorąc pod uwagę dawne umiejętności rzemieślnicze i zapomniane zawody, stwarza szanse zatrudnienia dla kilkudziesięciu mieszkańców okolicznych wiosek. Projekt ma styl demonstracyjny - pokazuje miejsce i działanie dawnych technik rzemieślniczych. Jest on również dochodowy na nowoczesnym i konkurencyjnym rynku. Przedmiotem działalności biznesowej Wioski Garncarskiej jest produkcja rzemieślnicza: krawiectwo i wyroby ceramiczne, pamiątki, papier czerpany. Wioska organizuje sesje szkoleniowe, seminaria i konferencje jak również warsztaty produkcji rzemieślniczej. Wioska Garncarska jest odwiedzana w ciągu roku przez około 6000 osób. Jej ważnym produktem są przyjęcia weselne w tradycyjnym mazurskim stylu, podczas których można spróbować potraw przyrządzonych według starych przepisów i wziąć udział w przyjęciu weselnym ze śpiewami i tańcami przy muzyce ludowej. Przygotowane zostało pole do tworzenia rynków dla produktów z wykorzystaniem lokalnych umiejętności, rzemiosła i tradycji. Wioska Garncarska, poprzez połączenie ze sobą szeregu produktów i możliwości biznesowych, tworzy miejsce warte odwiedzenia Inicjatywa Wioski Garncarskiej była spójna z programem Unijnym EQUAL i finansowana przez Europejski Fundusz Socjalny (ESF) w okresie programowym

24 Ponadto, zaobserwowaliśmy powiązania tworzące nowe możliwości, które nie tylko generują zyski, lecz mogą również działać jako katalizatory poprawy infrastruktury społecznej. Obserwowane dobre praktyki obejmowały projekty wspierające i wzmacniające równowagę między ludźmi a przyrodą. Przykłady: r Jordanne River Gorge (Wąwóz rzeki Jordanne) projekt oczyszczalni ścieków pomógł w zachowaniu lepszej jakości wody w dolnym biegu rzeki. r Community Planning (Planowanie na rzecz społeczności) angażowanie społeczności w planowanie swojej przyszłości z uwzględnieniem jej wpływu na środowisko, konsultow- Projekt Ourense Chestnut Projekt Ourense Chestnut jest przykładem zachęcania i wspierania do rozwoju produktów wytwarzanych z lokalnych surowców. Rejon, w którym projekt jest zlokalizowany, to depresyjny obszar południa prowincji Ourense, graniczącej z Kastylią, posiadający idealne warunki wyżynne, pogodę i skład gleby do uprawy kasztanów, oliwek i grzybów. Projekt był powiązany z utworzeniem ośrodka badawczego, w którym prowadzone są badania nad adaptacją kasztanów i leczeniem ich chorób. Oprócz tego, zmodernizowano kilka muzeów w celu wprowadzenia powiązań historycznych tych obszarów w odniesieniu do badanych i rozwijanych produktów. Przyszłość projektu może być wspierana przez fakt, że w Ourense znajdują się dwa najlepsze przedsiębiorstwa zajmujące się przetwórstwem i sprzedażą kasztanów w różnych częściach świata, łącznie z rynkiem azjatyckim. Firmy te, aby sprostać zamówieniom, muszą importować surowce. Istnieje więc potencjalny rynek dla wzrostu produkcji lokalnej. Podobne, lecz na mniejszą skalę tendencję, można zaobserwować w produkcji grzybów. Kasztany niespełniające wymagań najwyższej klasy rynków żywnościowych są zużywane jako pasza dla tradycyjnej galicyjskiej trzody chlewnej, zwanej porco celta, z której produkowane jest poszukiwane na rynkach mięso o najwyższej jakości. 22

25 anie planów zarządzania terenami chronionymi takimi jak Regionalne Parki Przyrodnicze we Francji. r Wykorzystanie przestrzeni, kultury i środków egzystencji: Lokalną gospodarkę można rozszerzyć poprzez stosowanie wartości dodanych do miejscowych produktów, na przykład poprzez zachęcanie i wspieranie rozwoju produktów wykorzystujących lokalne materiały (np. produkcja jadalnych kasztanów w Hiszpanii czy soku z aronii w Bułgarii). Żywność lokalna, w tym certyfikowana, stanowi istotny sektor gospodarki, który można wykorzystać w przypadku zarówno ważnych kulturowo jak i specyficznych geograficznie produktów. Promocja żywności opartej na lokalnej produkcji, może pomóc we wspieraniu sieci bioróżnorodności podczas wytwarzania artykułów o wysokiej wartości, opierających się zarówno na jakości jak i unikalnym Queixos do Xures Queixos do Xures to mała firma w obszarze przyrodniczym zajmująca się produkcją serów z koziego mleka. Na farmie jest hodowanych około 100 kóz. Farma został założona przez Antonio, który jest jej właścicielem. Produkuje sery z surowego mleka; oznacza to, że mleko nie jest poddawane obróbce cieplnej, co jest nowością w Galicji. Ten sposób produkcji serów odróżnia go od innych. Jego inicjatywa była nagradzana kilka razy przez Regionalną Agencję Rozwoju Wsi. Firma znajduje się na facebooku i można się z nią kontaktować przez Internet. występowaniu. Smak, rasa czy techniki produkcji, są często unikalne dla danego terenu i zależne od środowiska: Ser Salers związany ze specyficzną rasą bydła, tradycyjna wieprzowina w Hiszpanii czy Polsce, lokalizacja różnorodnych odmian winogron w dolinie Aosty we Włoszech. 23

26 W określonych miejscach geograficznych występują także wody Spa wykorzystywane jako wody pitne lub jako produkt zdrowotny, w różnych wariantach skali (Auvergne, Powys, Ourense). Park Narodowy Monti Sibillini Park Narodowy Monti Sibillini obejmuje obszar 700 ha lądu pomiędzy dwoma regionami Włoch: Umbrii i Marche. Zarządzanie Parkiem Narodowym obejmuje: 1) Zajmowanie się projektami ochrony elementów przyrody; 2) Wspieranie działalności wypoczynkowej; 3) Wspieranie działań komunikacyjnych w celu promowania Parku; 4) Wspieranie biznesu poprzez tworzenie etykiety jakości za pomocą logo Parku SIbillini, używanego przez firmy działające na obszarze Parku. r Duma lokalna Duma lokalna, będąca siłą napędową rozwoju i tworząca poczucie miejsca, może być również postrzegana jako podstawa do rozwoju środowiska i lokalnego biznesu. Tworzenie takiego poczucia może się odbywać zarówno na poziomie regionalnym jak i lokalnym, i można je silnie powiązać z budowaniem świadomości marki i marketingiem. Tam, gdzie marki wykorzystuje się do wspierania i zwiększenia rozpoznawalności firm jako kluczowych dla środowiska, a lokalne społeczności zachęcane są do zrozumienia i celebrowania swoich tradycji, kultura i biznes zaczynają się wzajemnie uzupełniać. Dobrym przykładem B2N jest Park Narodowy Sibilini gdzie silna marka i plan akredytacji przedsiębiorstw, mają unikalny charakter i wspólnie budują silne poczucie miejsca i wartości. 24

27 Biznes turystyczny może sprawić, że ludność lokalna dowie się więcej o swojej okolicy. Rozwój miejscowych produktów, zbiory historyczne, wydarzenia kulturalne oraz zachowanie i wykorzystanie dziedzictwa architektonicznego, mogą poszerzyć zakres usług i atrakcji oferowanych odwiedzającym, co w konsekwencji wpłynie na pobudzenie rozwoju małych przedsiębiorstw, Comité Régional de Développement Touristique d Auvergne, DAMASE-Joël Livradois-Forez - Regionalny Park Przyrodniczy we Francji Regionalny Park Przyrodniczy Livradois Forez jest organizacją publiczną utworzoną przez reprezentantów lokalnej społeczności (Rada Regiony Auvergne, Departamenty Puy-de-Dôme i Haute-Loire oraz 180 wsi) i włączającą lokalnych udziałowców do procesów podejmowania decyzji. Obszar regionalnego parku przyrodniczego podlega klasyfikacji certyfikatu jakości (we Francji istnieje 46 regionalnych parków przyrodniczych). Park ten stosuje plan zrównoważonego rozwoju i oferuje pomoc techniczną w rozwiązywaniu problemów środowiskowych w oparciu o zachowanie i poprawianie dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego oraz lokalnego know-how. Celem tej strategii jest ochrona dziedzictwa, doradztwo dla firm (kwestie zrównoważonego rozwoju), udział w planowaniu przestrzennym obszaru (kwestie urbanizacji), informowanie społeczeństwa o ofertach 25

28 turystycznych, ochronie środowiska, wydarzeniach kulturalnych Ta strategia jest odnawiana co 12 lat i jest poprzedzona intensywnymi konsultacjami społecznymi. W procesie tych konsultacji uczestniczą mieszkańcy Parku oraz lokalni i regionalni udziałowcy, co pozwala na włączenie miejscowej społeczności do planowania swojej przyszłości. dzięki potencjalnym nowym klientom lub zwiększonym wydatkom klientów lokalnych. Projekt B2N dokonał rewizji wielu możliwości rozwoju MŚP, które są wyraźnie kierowane przez inicjatywy społeczne i to one często koncentrują się na odrębności kulturowej, zapewniając warunki do trwałego i szybkiego rozwoju firm, a w rezultacie i społeczności, która może ochronić tak cenną dla niej przyrodę. Jest oczywiste, że działania te wymagają kompleksowego wsparcia, obejmującego Hotel Bellevue: Doskonała gościnność połączona z lokalnymi wartościami i tradycją Niezależny, rodzinny czterogwiazdkowy hotel z restauracją oznaczoną 1 gwiazdką Michelina. Usytuowany w centrum Cogne hotel jest urządzony w tradycyjnym stylu góralskim. Można w nim zobaczyć setki elementów tradycyjnego umeblowania i ceramiki, rozmieszczonych w różnych miejscach hotelu. Rodzina prowadzi w Cogne również różnego rodzaju restauracje: Gourmet dell Hotel Bellevue, restauracja Terrazza, bary à Fromage i Brasserie du Bon Bec oraz restaurację hotelową Le Petit. Hotel promuje także centrum odnowy biologicznej, z licznymi tradycyjnymi jak i nowoczesnymi zabiegami Spa. Hotel Bellevue udowadnia, że w obszarach naturalnych możliwe jest realizowanie modeli Hospitality Excellence, łącząc ją z wartościami lokalnymi. Po pierwsze, biznes był w stanie osiągnąć wysoki poziom jakości oferowanych usług. Po drugie, przyczynił się do poszerzenia oferty, dodając sprzedaż sklepową różnych produktów i uruchamiając działalność restauracyjną. Dlatego też udało się połączyć trwałość niezależnej struktury hotelu o ograniczonej liczbie pokoi z wielkością biznesu, wystarczającą do podjęcia niezbędnych inwestycji, aby zaistnieć na skalę międzynarodową. 26

29 nie tylko rozwój biznesu, ale także lokalnych społeczności. Małe i średnie przedsiębiorstwa mogą się rozwijać w wyniku działań wspierających dorobek kulturowy, poprzez sztukę i rzemiosło, rozpoznając i wykorzystując tradycyjne style i projekty w co raz to nowych produktach (Obrabianie drewna w Grand Paradis w Arte da Terra Ręczne rzemiosło i Design w Portugalii) lub odwołując się do lokalnej kultury przykładem tego jest Hotel Bellevue, gdzie personel nosi tradycyjne, regionalne stroje. Odkrywanie przeszłości poprzez kulturę kulinarną i lokalne rzemiosło, może pobudzać rozwój nowych produktów, na przykład odtworzenie tradycyjnej kuchni Warmia Mazury Powiśle Dziedzictwo Kulinarne. Doświadczanie i celebrowanie historii, na przykład w małych muzeach czy cen- Ecomuseu do Barroso Alto Tâmega, Portugalia Stworzenie ekomuzeum jest wielkim osiągnięciem dla subregionu Barosso i jego mieszkańców. Rewitalizacja starych tradycji, zaangażowanie nie tylko ludzi starszych ale również młodzieży stało się tak ważne, że Ekomuzeum jest obecnie wzorcem dla ludności Baroso. Na początku była to inicjatywa władz miejskich Montalegre, wsparta funduszami publicznymi przez rząd. Z biegiem lat uzyskała wsparcie finansowe z różnych programów i inicjatyw: ON i ON2 (program państwowy), LEADER II, LEADER+ oraz INTERREG III B SUDOE. Oprócz budynku głównego, usytuowanego w historycznym centrum Montalegre, zainwestowano w 3 nieduże wille (2 w Parku Narodowym Penede-Geres), odbudowując stare, tradycyjne budynki. Miejsce Pitões das Júnias jest to Centrum Interpretatywne, koncentrujące się na miejscowej tradycji społecznej, dziedzictwie geograficznym, na klasztorze Cystersów i na Parku Narodowym. Lokalizacja Tourém, 30 km od centrum Ekomuzeum, poświęcone jest starożytnej działalności przemytniczej, pracom rolniczym i rzemiośle. Wieś znajduje się niedaleko granicy z Hiszpanią i wchodzi w skład terytorium Parku Narodowego Peneda-Gerês. 27