EKONOMICZNE ASPEKTY ZACHOWAŃ FIRM

Transkrypt

1 Wykład: EKONOMICZNE ASPEKTY ZACHOWAŃ FIRM

2 Przedsiębiorcy

3 Przedsiębiorca Przedsiębiorca - jest to osoba, zajmująca się działalnością gospodarczą, która odkrywa potencjalnie zyskowne możliwości. Kamerschen, Mc Kenzie, Nardinelli 1991 Przedsiębiorca - jest osobą, która pełni wyspecjalizowana rolę podejmuje podstawowe decyzje o koordynacji rzadkich zasobów. Casson 1982

4 Charakterystyka przedsiębiorców wg płci Płeć Ogółem MSP Firmy mikro n=612 liczba odp. % odp. Firmy małe n=318 liczba odp. % odp. Firmy średnie n=164 liczba odp. % odp. mężczyzna kobieta OGÓŁEM 54,5% ,4% ,7% 95 57,9% 45,5% ,6% ,3% 69 42,1% 100,0% ,0% ,0% ,0% Źródło: QUALIFACT, Finanse MSP 2012.

5 Charakterystyka przedsiębiorców wg wieku Wiek Ogółem MSP Firmy mikro n=612 liczba odp. % odp. Firmy małe n=318 liczba odp. % odp. Firmy średnie n=164 liczba odp. % odp. do 30 lat 11,3% 71 11,6% 8 2,5% 10 6,1% lat 37,1% ,7% 80 25,2% 29 17,7% lat 30,8% ,4% ,2% 60 36,6% lat 16,8% ,3% 83 26,1% 54 32,9% powyżej 60 lat 4,0% 24 3,9% 16 5,0% 11 6,7% OGÓŁEM 100% % % % Wiek Ogółem MSP Firmy mikro n=612 Firmy małe n=318 Firmy średnie n=164 Średnia 42,59 42,43 46,16 47,79 Mediana 41,00 41,00 45,00 49,00 Źródło: QUALIFACT, Finanse MSP 2012.

6 Charakterystyka przedsiębiorców wg wykształcenia Wykształcenie Ogółem MSP Firmy mikro n=612 liczba odp. % odp. Firmy małe n=318 liczba odp. % odp. Firmy średnie n=164 liczba odp. % odp. podstawowe i zasadnicze zawodowe 12,9% 81 13,2% 19 6,0% 4 2,4% średnie 47,9% ,5% ,8% 42 25,6% wyższe 39,1% ,2% ,2% ,0% OGÓŁEM 100% % % % Źródło: QUALIFACT, Finanse MSP 2012.

7 Charakterystyka psychograficzna przedsiębiorców Cechy właściciela / osoby zarządzającej Ogółem MSP Firmy mikro n=612 Firmy małe n=318 Firmy średnie n=164 energia / chęć działania 8,76 8,76 8,86 8,81 motywacja osiągnięć 8,73 8,73 8,83 8,87 łatwość nawiązywania kontaktów / relacji z klientami / pośrednikami 8,71 8,70 8,88 8,70 optymizm 8,57 8,57 8,73 8,59 pewność siebie 8,43 8,42 8,78 8,69 poczucie kontroli nad biznesem 8,35 8,34 8,64 8,55 orientacja na wzrost / rozwój firmy 8,33 8,32 8,66 8,61 innowacyjność / kreatywność 8,31 8,30 8,53 8,66 spokój, opanowanie 8,20 8,19 8,40 8,48 Natężenie cech psychograficznych było oceniane w skali 10-stopniowej, gdzie 10-oznacza bardzo silne natężenie danej cechy, a 1- bardzo słabe natężenie danej cechy. Źródło: QUALIFACT, Finanse MSP 2012.

8 Motywy decydujące o utworzeniu własnej firmy Motywy decydujące o utworzeniu własnej firmy Ogółem MSP Firmy mikro n=602 liczba % odp. odp. Firmy małe n=301 liczba % odp. odp. Firmy średnie n=150 liczba % odp. odp. urzeczywistnienie własnych idei / 25,4% ,1% 91 30,2% 54 36,0% pomysłu na biznes brak pracy lub ryzyko jej utraty 25,7% ,1% 52 17,3% 12 8,0% potrzeba niezależności 24,4% ,4% 74 24,6% 32 21,3% możliwość zarobienia większych pieniędzy 16,7% ,6% 55 18,3% 32 21,3% niż na etacie wykorzystanie okazji rynkowej 7,2% 43 7,1% 26 8,6% 18 12,0% inne 0,7% 4 0,7% 3 1,0% 2 1,3% OGÓŁEM 100% % % % Źródło: QUALIFACT, Finanse MSP 2012.

9 Skłonność do ryzyka - sprawy biznesowe ,7% 26,8% 50,8% 12,4% 2,5% wyjątkowo niska skłonność do podejmowania ryzyka raczej niska skłonność do podejmowania ryzyka przeciętna skłonność do podejmowania ryzyka raczej wysoka skłonność do podejmowania ryzyka wyjątkowo wysoka skłonność do podejmowania ,7% 22,6% 48,2% 15,2% 3,4% Źródło: QUALIFACT, Finanse MSP 2012.

10 Charakterystyka behawioralna przedsiębiorców* Opinia dotycząca właściciela / osoby zarządzającej Potrafię zarządzać finansami lepiej, niż inni przedsiębiorcy. zdec. nie raczej nie trudno powiedzieć raczej tak zdec. tak 1,0% 8,9% 42,5% 41,9% 5,8% Firma prowadzi regularne badania / analizy rynku. 22,6% 18,5% 27,9% 27,6% 3,4% Ważniejszy jest dla mnie przyrost zysków w danym roku niż ich ostateczny (bezwzględny) poziom. Przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych (rozbudowa firmy, zakup środków trwałych itp.) staram się wyobrazić sobie maksymalne możliwe korzyści (wzrost sprzedaży, zysków itp.). Niepowodzenia, które spotkały dotychczas naszą firmę, są wynikiem popełnionych przez nas błędów. Przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych (rozbudowa firmy, zakup środków trwałych itp.) staram się wyobrazić sobie wszystkie możliwe trudności (negatywne scenariusze). Przy podejmowaniu decyzji finansowych (mających wpływ na sprzedaż lub koszty) odczuwam czasami silne emocje (np. poczucie podekscytowania, euforii w nadziei na przyszłe zyski). 1,6% 8,6% 44,1% 40,1% 5,6% 0,4% 5,4% 24,8% 58,8% 10,6% 7,3% 15,8% 46,8% 26,2% 3,8% 1,3% 7,1% 32,7% 49,9% 9,0% 1,4% 11,4% 38,9% 43,3% 4,9% *rozkład odpowiedzi w firmach mikro (n=709) Źródło: QUALIFACT, Finanse MSP 2011.

11 Charakterystyka behawioralna przedsiębiorców* c.d. Opinia dotycząca właściciela / osoby zarządzającej zdec. nie raczej nie trudno powiedzieć raczej tak zdec. tak W relacjach z bankami zdarzyło mi się odczuwać negatywne emocje (np. złość, rozczarowanie w związku z niekorzystnymi lub nieprzewidzianymi decyzjami banku). Mam pełną kontrolę nad rozwojem mojej firmy, tylko ode mnie zależy, jakie wyniki firma osiągnie w kolejnym roku. Mam na tyle duże doświadczenie w branży, że jestem w stanie przewidzieć, co się będzie działo w ciągu następnego roku. 5,9% 25,7% 32,0% 32,9% 3,5% 1,3% 8,6% 28,8% 47,7% 13,7% 0,3% 6,9% 28,6% 54,9% 9,3% *rozkład odpowiedzi w firmach mikro (n=709) Źródło: QUALIFACT, Finanse MSP 2011.

12 Podmioty gospodarki narodowej

13 Liczba przedsiębiorstw aktywnych w latach Źródło: PARP, 2010.

14 Struktura liczby przedsiębiorstw aktywnych wg klas wielkości (w %) Źródło: PARP, 2010.

15 Liczba przedsiębiorstw nowo powstałych i zlikwidowanych Źródło: PARP, 2010.

16 Wskaźnik przeżycia do 2009 r. przedsiębiorstw powstałych w latach (w %) Wskaźniki przeżycia pierwszego roku Źródło: PARP, 2010.

17 Przychody ogółem i koszty ogółem w sektorze przedsiębiorstw, (w mld zł) Źródło: PARP, 2010.

18 Wynik finansowy brutto w sektorze przedsiębiorstw, (w mld zł) MSP Duże firmy Źródło: PARP, 2010.

19 Wskaźnik rentowności obrotu brutto sektora przedsiębiorstw, (w %) Duże firmy Źródło: PARP, 2010.

20 Cykl życia firm

21 Determinanty inwestycji Przedsiębiorstwa inwestują po to, by osiągnąć zyski. Decyzje inwestycyjne zależą od: a) stanu popytu na produkt wytwarzany przez nowe inwestycje, b) poziomu stóp % i podatków oddziałujących na koszty inwestycji, c) oczekiwań przedsiębiorstw dot. sytuacji gospodarczej w przyszłości.

22 Udział przedsiębiorstw planujących rozpocząć poważniejsze inwestycje w perspektywie roku Źródło: NBP, Informacja o kondycji i sektora przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem stanu koniunktury w IV kw. 2010

23 Główny cel nowych inwestycji w 2010 r. Źródło: NBP, Informacja o kondycji i sektora przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem stanu koniunktury w IV kw. 2010

24 Determinanty inwestycji w sektorze MSP, 2008 Czynniki decydujące o podjęciu inwestycji rosnący popyt na nasze produkty / usługi (wzrost liczby zakupów / zamówień) Ogółem MSP 7,39 rosnące wymagania klientów 7,32 posiadanie nadwyżek finansowych / wolnych środków 6,47 inwestycje poczynione przez konkurencję (chęć sprostania konkurencji) 6,11 ogólna dobra koniunktura gospodarcza 5,89 wysoka oczekiwana stopa zwrotu z inwestycji (spodziewany wyraźny wzrost zysków) 5,82 możliwość skorzystania z funduszy unijnych 5,00 atrakcyjne (akceptowalne) oprocentowanie kredytu 4,74 łatwość uzyskania kredytu (proste procedury) 4,61 łatwy dostęp do leasingu / proste procedury 4,24 Źródło: QUALIFACT, Finanse MSP 2007, Rynek usług bankowych

25 Odsetek firm sektora MSP inwestujących w ostatnich 12 miesiącach, ,3% 52,8% nie tak 35,7% 47,2% Źródło: QUALIFACT, Finanse MSP 2010, Rynek usług bankowych

26 Inwestycje dokonane w ostatnich 12 miesiącach (ogółem MSP) bieżące remonty i przebudowy zakup pojedynczych maszyn i urządzeń zakup sprzętu komputerowego zakup środków transportu zakup oprogramowania komputerowego zakup nieruchomości* budowa nowych pomieszczeń, zakładów zakup kompletnych linii technologicznych 16,2% 18,4% 12,1% 17,0% 9,0% 15,0% 8,6% 13,0% 5,6% 10,4% 2,9% 0,0% 2,3% 5,0% 1,0% 1,8% inne inwestycje 0,2% 1,4% Źródło: QUALIFACT, Finanse MSP 2010, Rynek usług bankowych

27 Źródła finansowania inwestycji w sektorze MSP środki własne 87,2% 87,4% kredyty 15,8% 20,0% leasing 7,4% 10,9% inne 1,7% 1,8% Źródło: QUALIFACT, Finanse MSP 2010, Rynek usług bankowych

28 Inwestycje definicje Inwestycje są to zakupy nowych dóbr kapitałowych przez przedsiębiorstwa. Całkowite inwestycje obejmują inwestycje w kapitał trwały oraz inwestycje w kapitał obrotowy. Begg, Fischer, Dornbusch Inwestycje - polegają na powiększaniu w danym społeczeństwie zasobu budynków, maszyn i urządzeń oraz zapasów w ciągu roku. Samuelson, Nordhaus Inwestycje - to suma wydatków przedsiębiorstw na fabryki, maszyny, wyposażenie i zapasy oraz wydatków gospodarstw domowych na zakup mieszkań. Hall, Taylor

29 Nakłady inwestycyjne definicja GUS (ESA 95) Nakłady inwestycyjne są to nakłady finansowe lub rzeczowe, których celem jest stworzenie nowych środków trwałych lub ulepszenie (przebudowa, rozbudowa, rekonstrukcja, lub modernizacja) istniejących obiektów majątku trwałego, a także nakłady na tzw. pierwsze wyposażenie inwestycji. Nakłady inwestycyjne dzielą się na nakłady na środki trwałe oraz pozostałe nakłady.

30 Nakłady na środki trwałe Nakłady na środki trwałe są to nakłady na: budynki i budowle (obejmują budynki i lokale oraz obiekty inżynierii lądowej i wodnej), w tym m. in. roboty budowlanomontażowe, dokumentacje projektowo-kosztorysowe, maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia (łącznie z przyrządami, ruchomościami i wyposażeniem), środki transportu, inne, tj.: melioracje szczegółowe, koszty ponoszone przy nabyciu gruntów i używanych środków trwałych, oraz od 1995 r. inwentarz żywy (stado podstawowe) i zasadzenia wieloletnie, a ponadto odsetki od kredytów i pożyczek inwestycyjnych za okres realizacji inwestycji.

31 Inwestycje w Polsce w 2011 r. W 2011 roku wartość nakładów inwestycyjnych w gospodarce narodowej wynosiła mln zł, w tym wartość nakładów na: - budynki i budowle mln zł (61,0%); - maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia mln zł (28,8%); - środki transportu mln zł (9,3%). W roku 2011 zaobserwowano w porównaniu z rokiem poprzednim wzrost wartości nakładów inwestycyjnych (w cenach stałych) o 10,6%. Źródło: GUS, Środki trwałe w gospodarce narodowej w 2011 roku.

32 Środki trwałe w Polsce, 2011 Wartość brutto środków trwałych w gospodarce narodowej według stanu w dniu 31 XII 2011 r. w bieżących cenach ewidencyjnych wynosiła mln zł; w tym: - wartość budynków i budowli mln zł (64,8%); - wartość maszyn, urządzeń technicznych i narzędzi mln zł (27,6%); - wartość środków transportu mln zł (6,9%). Ocenia się, że środki trwałe w gospodarce narodowej na koniec roku 2011 były umorzone w 45,1%; w tym: - budynki i budowle 36,4%; - maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia 62,0%; - środki transportu 58,2%. Źródło: GUS, Środki trwałe w gospodarce narodowej w 2011 roku

33 Wykorzystanie mocy produkcyjnych w przemyśle, Polska Źródło: NBP, Raport o inflacji, listopad 2012

34 Odsetek przedsiębiorstw planujących rozpocząć nowe inwestycje w perspektywie kwartału, Źródło: NBP, Raport o inflacji, listopad 2012

35 Stopa zwrotu z kapitału zaangażowanego w sektorze przedsiębiorstw, Polska Stopa zwrotu z kapitału zaangażowanego liczona jako wynik operacyjny w stosunku do różnicy aktywów ogółem i zobowiązań bieżących. Źródło: NBP, Raport o inflacji, październik 2008

36 Stopa inwestycji w gospodarce (udział nakładów brutto na środki trwałe w PKB w ujęciu rocznym), Źródło: NBP, Raport o inflacji, luty 2010

37 Inwestycje w gospodarce (r/r), Źródło: NBP, Raport o inflacji, listopad 2012

38 Inwestycje w cenach bieżących, Rok Inwestycje (w mln zł) Źródło: GUS

39 Tempo wzrostu inwestycji (ceny stałe), Rok Zmiana inwestycji (w % r/r) , , , , , , , , , , , ,6 Źródło: GUS

40 Inwestycje* w USA (w mld USD), * bez budownictwa mieszkaniowego Źródło: U.S. Department of Commerce, BEA, 2009.

41 Stopa wzrostu inwestycji w USA, Źródło: U.S. Department of Commerce, BEA, 2011.

42 Stopa inwestycji (w % PKB) Źródło: OECD Factbook, 2009.

43 Inwestycje mieszkaniowe (w % PKB) Źródło: OECD Factbook, 2009.

44 Inwestycje mieszkaniowe w USA (w mld USD), Źródło: U.S. Department of Commerce, BEA, 2011.

45 Case study: Inwestycje w Korei Południowej

46 Inwestycje w maszyny i urządzenia (w % PKB) Źródło: OECD Factbook, 2009.

47 Koniunktura w Korei Płd, Wskaźnik Wzrost PKB (w %) 5,2 5,1 2,3 0,3 6,2 Stopa bezrobocia (w %) 3,5 3,2 3,2 3,6 3,7 Stopa inflacji (w %) 2,2 2,5 4,7 2,8 3,0 Saldo budżetu (% PKB) 3,9 4,7 3,0-1,1 0,0 Dług publiczny (% PKB) 27,7 27,9 29,6 32,5 33,9 Tempo wzrostu inwestycji (w %) 3,4 4,2-1,9-1,0 7,0 Średnie tempo wzrostu inwestycji prywatnych (poza mieszkaniowymi) : Korea Płd. 3,4%, kraje OECD 1,0%, USA 0,3%, strefa euro 0,5%

48 Bezrobocie w Korei Płd. na tle krajów OECD Stopa bezrobocia listopad 2011: Korea Płd. 3,1%, kraje OECD 8,2%, USA 8,7%, Hiszpania 22,9%, Polska 10,0%

49 Korporacje z Korei Płd., 2011 Firma Obroty (w mld USD) Dochód netto (w mld USD) Samsung Electronics 142,4 11,5 Hyundai Motor 67,1 6,6 Posco 59,5 3,1 Kia Motors 37,3 2,9 LG Chem 19,6 1,8 Shinhan Financial - 2,7 Źródło: Fortune 500.

50 Case study: Obniżka podatków w Irlandii a inwestycje

51 Bezrobocie w Irlandii i UE, CIT obniżony z 40% w 1995 r. do 12,5% od

52 Koniunktura w Irlandii, Wskaźnik Wzrost PKB (w %) 7,0 10,5 7,7 10,5 10,4 Stopa bezrobocia (w %) 14,8 12,2 11,9 10,3 5,8 Stopa inflacji (w %) 2,3 2,5 1,7 1,5 2,4 Saldo budżetu (% PKB) 0,7-1,4-0,7-0,2 2,4 Tempo wzrostu inwestycji (w %) Inwestycje w środki trwałe (w mln euro) 10,2 9,6 15,9 13,2 17, Napływ FDI (w mld $) 0,8 1,45 2,45 4,10..

53 Inwestycje w sektorze mieszkaniowym (r/r) Źródło: NBP, Raport o inflacji, listopad 2012.

54 Ceny nieruchomości (I kw = 100) Źródło: NBP, Raport o inflacji, listopad 2012.

55 Koniunktura w Irlandii, Wskaźnik Wzrost PKB (w %) 5,4-2,1-5,5-0,8 1,4 Stopa bezrobocia (w %) 4,6 6,0 11,8 13,9 14,7 Stopa inflacji (w %) 2,9 3,1-1,7-1,6 1,2 Saldo budżetu (% PKB) 0,1-7,4-13,9-30,9-13,3 Inwestycje w środki trwałe (w mln USD) 50,4 41,3 28,5 21,9 19,3 Tempo wzrostu inwestycji (w %) 2007: -11,2%; 2008: -15,9%; 2009: -38,0%; 2010: -34,9%.

56 Krótkookresowa funkcja produkcji a inwestycje w majątek trwały Wielkość produkcji Y Wzrost wielkości majątku trwałego przesuwa krótkookresową funkcję produkcji w górę Krótkookresowe funkcje produkcji N Wielkość zatrudnienia

57 Funkcje inwestycji A) INWESTYCJE I = a INWESTYCJE AUTONOMICZNE B) STOPA % INWESTYCJE I = a - (b*r)

58 Funkcje inwestycji (c.d.) C) DOCHÓD NARODOWY INWESTYCJE I = f (r, Y) D) I = K* - K-1 K*= k (W/RK)Y POŻĄDANY ZASÓB KAPITAŁU ZASÓB KAPITAŁU W POPRZEDNIM OKRESIE PŁACE CENA WYNAJMU KAPITAŁU

59 Inwestycje, stopa % i rentowność projektów inwestycyjnych

60 Inwestycje, stopa % i oczekiwania STOPA % r dobre perspektywy KRZYWE INWESTYCJI złe perspektywy I2 I0 I1 I PLANOWANE INWESTYCJE

61 Charakterystyka rynku

62 Udział 4 największych banków w obsłudze MSP, Wielka Brytania, 2000

63 Oligopol ograniczanie liczby oddziałów przez banki brytyjskie Bank Zmiana (w %) Lloyds TSB % Barclays % NatWest % HSBC % RBS % Bank of Scotland % Źródło: The supply of banking services by clearing banks to small and medium-sized enterprises

64 Royal Bank of Scotland CEO Fred Goodwin, Zarobił 20 mln funtów i w wieku 50 lat, odszedł na emeryturę (w wysokości 650 tys. funtów rocznie). Aktywa RBS w 2008 r. 3,8 bln USD nr 1 na świecie. Straty Royal Bank of Scotland Group za rok 2008 szacowane są na 41 mld USD; ubezpieczenie toksycznych aktywów opiewa na łączną sumę 200 mld funtów. Ostatnio RBS przeznaczył prawie 1,8 mld funtów (z pomocy rządowej) na premie dla personelu departamentu inwestycji.