ROZDZIAŁ 16 RYNEK OFERTY PUBLICZNEJ JAKO ODZWIERCIEDLENIE ZMIAN ZACHOWAŃ SPÓŁEK KAPITAŁOWYCH

Transkrypt

1 Rafał Wisła ROZDZIAŁ 16 RYNEK OFERTY PUBLICZNEJ JAKO ODZWIERCIEDLENIE ZMIAN ZACHOWAŃ SPÓŁEK KAPITAŁOWYCH Wprowadzenie Jednym z ważniejszych celów funkcjonowania przedsiębiorstwa jest jego rozwój. Dynamika przebiegu tego procesu uwarunkowana jest specyfiką otoczenia, w którym prowadzona jest statutowa działalność. Bez względu na charakter otoczenia rynkowego, każde przedsiębiorstwo poddane jest silnej rywalizacji rynkowej, stąd wynika konieczność podejmowania działań, które będą sprzyjać zdobywaniu coraz silniejszej pozycji konkurencyjnej. Realizacja tego celu wymaga ponoszenia określonych nakładów inwestycyjnych, co w konsekwencji oznacza konieczność dotarcia do właściwych, możliwych do uzyskania na danym etapie rozwoju, źródeł finansowania. To zaś stanowi przedmiot kluczowych decyzji o charakterze strategicznym. Spośród coraz szerszego katalogu możliwości finansowania, realizowanych działań inwestycyjnych, bogatą ofertę w tym zakresie oferuje regulowany rynek giełdowy. Rynek ten, również poddany międzynarodowej konkurencji, coraz efektywniej koncentruje popyt na instrumenty finansowe oferowane przez emitentów. Jest miejscem pozyskiwania kapitału na coraz bardziej konkurencyjnych warunkach. W porównaniu z innymi, alternatywnymi źródłami finansowania w tym z emisjami niepublicznymi na rynku regulowanym łatwiej jest znaleźć inwestorów i uzyskać wyższą cenę sprzedaży oferowanych papierów wartościowych. Papiery te mają najczęściej charakter udziałowy bądź wierzycielski. Umiejętne wykorzystanie oferty rynku publicznego pozwala zapewnić spółce środki na rozwój, skokowo poprawić jej pozycję rynkową, znaleźć inwestora strategicznego lub wykreować wśród klientów i kontrahentów atrakcyjny wizerunek. Nierzadko możliwa jest jednoczesna realizacja tych celów. W zamian spółka ponosi określone koszty. Na koniec 2006 roku w Krajowym Rejestrze Sądowym zarejestrowanych było 8614 przedsiębiorstw zorganizowanych w formie spółki akcyjnej 1 (Mały Rocznik Statystyczny,2006, s. 476; Zmiany strukturalne,2007). Spośród nich posiadało status aktywnych spółek publicznych, w tym 284 spółek giełdowych 3. W latach oraz w pierwszych czterech miesiącach 2007 roku zarysował się, wśród krajowych spółek kapitałowych, bardzo wyraźny trend ponownego, dużego zainteresowania zdobywaniem kapitału na rozwój za pośrednictwem rynku giełdowego. Głównym celem opracowania jest identyfikacja aktualnych, zasadniczych czynników, które motywują władze spółek kapitałowych do ubieganie się o status spółki publicznej. Równie ważnym celem jest próba odpowiedzi na pytanie: czy znaczące zainteresowanie 1 Dla porównania, w roku 2000 liczba spółek akcyjnych wynosiła 8105, w roku , a w roku W podanej liczbie uwzględniono również 12 spółek zagranicznych, których akcje były przedmiotem obrotu publicznego na koniec 2006 roku. 3 Przez pojęcie aktywna spółka publiczna autor rozumie spółkę publiczną, której akcje były przedmiotem obrotu w ramach rynku giełdowego bądź regulowanego rynku pozagiełdowego na koniec 2006 roku. (Zob. Polski rynek kapitałowy , KPWG, Warszawa, wrzesień 2006, s. 5 i 24 oraz bieżące statystyki dostępne na stronach internetowych giełdowych operatorów rynku regulowanego).

2 156 Rafał Wisła rynkiem giełdowym jest wyłącznie efektem bardzo dobrej koniunktury, czy może jest widoczną zmianą zachowań przedsiębiorstw operujących coraz odważniej w środowisku różnych segmentów operacyjnych rynku finansowego? Przedstawione w opracowaniu wnioski są efektem własnych poszukiwań i badań. W artykule wykorzystano również najnowsze wyniki badań rynku pierwszej oferty publicznej za lata sporządzone m.in. przez takie instytucje jak: KPMG, PricewaterhouseCoopers International Limited, Światową Federację Giełd, Federację Europejskich Giełd Papierów Wartościowych, GPW w Warszawie SA, Komisję Nadzoru Finansowego oraz Narodowy Bank Polski Motywy zmiany strategii rynkowej w aspekcie procesu stawania się spółką giełdową Regulowany giełdowy rynek publiczny to część rynku kapitałowego 4, na którym podmiot składający propozycję nabycia (sprzedaży) instrumentów finansowych, zwraca się za pośrednictwem środków masowego przekazu do szerokiego, najczęściej nieznanego grona potencjalnych inwestorów. Taki tryb sprawia, że ze względu na konieczność zapewnienia efektywności i bezpieczeństwa obrotu ogólne przepisy prawa muszą zawierać dodatkowe, często dość szczegółowe uregulowania. Konieczne są precyzyjne regulacje wielu uczestników publicznego rynku: emitentów, podmiotów tworzących infrastrukturę obrotu, podmiotów pośredniczących w zawieraniu transakcji oraz różnego rodzaju inwestorów. Podjęcie decyzji o przeprowadzeniu procedury publicznej oferty papierów wartościowych stanowi nierzadko kluczowy moment realizacji długookresowej strategii rozwoju. Z przeprowadzonych w pierwszym półroczu 2006 roku badań 5 przez KPMG oraz GPW w Warszawie SA wynika, że dla 70% zbadanych spółek pozyskanie kapitału było głównym celem przeprowadzenia publicznej oferty. Równie często wymieniane były inne motywy, w szczególności: podniesienie wiarygodności firmy oraz umożliwienie sprzedaży akcji przez dotychczasowych właścicieli, a w dalszej kolejności efekt marketingowy oraz rynkowa wycena spółki (Kierunek, 2006, s. 3). Pozyskanie kapitału Pozyskanie długoterminowego kapitału na rozwój przedsiębiorstwa poprzez rynek giełdowy jest jedną z wielu dostępnych możliwości, jakie oferuje współczesny sektor finansowy. Większość badanych przez KPMG oraz GPW w Warszawie SA spółek, rozważało inne alternatywne sposoby finansowania przed podjęciem ostatecznej decyzji o wejściu na rynek giełdowy. Dla co trzeciej spółki było to finansowanie długiem. Podobny odsetek respondentów wskazał na pozyskanie inwestora na rynku niepublicznym. Jedynie co piąta badana spółka od samego początku była zdecydowana na upublicznienie akcji i nie rozważała alternatywnych opcji finansowania. Duży odsetek spółek rozpatrujących inne sposoby pozyskiwania kapitału przed upublicznieniem akcji może świadczyć o wysokiej skuteczności GPW w Warszawie SA w przyciąganiu nowych inwestorów zwłaszcza w kontekście znacznie gorszych wyników giełd w regionie Europy Środkowej, na które w ostatnich dwóch 4 Rynek kapitałowy to jeden z wielu elementów szeroko rozumianego rynku finansowego. Segmentami operacyjnymi rynku kapitałowego są: publiczny i prywatny rynek papierów wartościowych, rynek hipoteczny oraz rynek długoterminowych pożyczek bankowych. 5 Badanie zostało przeprowadzone metodą kwestionariuszową w okresie kwiecień maj 2006 roku. Do uczestnictwa w badaniu zaproszonych zostało 70 spółek, które weszły na GPW w latach Ostatecznie w badaniu wzięło udział, poprzez odesłanie wypełnionej ankiety, 28 przedsiębiorstw co stanowiło 40% badanej populacji. Ankieta została skierowana do Prezesów lub członków zarządów badanych spółek, odpowiedzialnych za wprowadzenie firmy na rynek giełdowy.

3 Rynek oferty publicznej jako odzwierciedlenie zmian zachowań spółek kapitałowych 157 latach wchodziły nieliczne spółki. Tabela 1. Wartość pozyskanego kapitału * na giełdowym rynku pierwszej oferty publicznej w Polsce w latach Wyszczególnienie 2007 (stan na kwietnia) Liczba debiutów giełdowych Łączna wartość emisji nowych akcji w ramach debiutów (w mln zł) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GPW w Warszawie S.A. Pierwsza oferta publiczna jest to oferta danych papierów wartościowych, dokonywana przez ich emitenta lub właściciela, która po raz pierwszy ma charakter oferty publicznej. Przeprowadzenie pierwszej publicznej oferty papierów wartościowych oraz następnie, ich stałe notowanie na rynku regulowanym niesie ze sobą szereg wymiernych korzyści zarówno dla spółki, jak i jej właścicieli. Obok rozlicznych korzyści należy również odnotować konieczność ponoszenia określonych kosztów i spełniania pewnych obowiązków. Są to przede wszystkim obowiązki polegające na: ujawnieniu informacji o sytuacji finansowej i prawnej (podnoszą wiarygodność firmy jednocześnie odkrywając ją przed konkurencją), przestrzeganiu określonych prawem jednolitych procedur postępowania przy kierowaniu kolejnych publicznych ofert, respektowaniu praw akcjonariuszy mniejszościowych. Potencjalny nabywca papierów wartościowych powinien bowiem mieć możliwość zapoznania się z tymi informacjami w celu oszacowania potencjalnego zysku oraz ryzyka towarzyszącego danym papierom, czy też ryzyka związanego bezpośrednio z emitentem i prowadzoną przez niego działalnością. W 2006 roku liczba przeprowadzonych emisji na giełdowym rynku pierwszej oferty publicznej (ang. Initial Public Offering IPO) wyniosła 38 i była o 3 oferty większa niż w poprzednim roku oraz o 2 oferty większa niż dwa lata wcześniej. Całkowita wartość IPO obejmująca publiczną emisję nowej serii akcji była prawie o 61% wyższa niż w 2004 r. i wyniosła 2,44 mld zł. Należy jednak odnotować znaczący spadek wartości IPO w porównaniu z rokiem Spadek ten sięgną ok. 53%. Na dużą wartość ofert pierwotnych w 2005 r. znaczny wpływ miały oferty Lotosu oraz PGNiG (3,7 mld zł), stanowiące 70% wartości wszystkich ofert w tym roku. Większość debiutujących w 2005 r. spółek była własnością prywatną (28 spółek). Skarb Państwa wprowadził do obrotu giełdowego akcje siedmiu podmiotów. Z punktu widzenia wartości ofert to Skarb Państwa był największym podmiotem podejmującym decyzje o emisji nowej serii akcji, jak również największym podmiotem * Spółki mogą wchodzić na rynek giełdowy emitując nowe akcje, sprzedając akcje starych emisji bądź oferując inwestorom pakiet akcji zawierający akcje zarówno starej, jak i nowej emisji. Sposób konstrukcji oferty ma znaczenie dla dokapitalizowania spółki. Środki zgromadzone w wyniku sprzedaży akcji nowej emisji zostają w spółce i najczęściej są przeznaczone na sfinansowanie inwestycji, podczas gdy sprzedaż starych akcji jest sposobem dotychczasowych inwestorów na wyjście z inwestycji i nie dostarcza spółce środków pieniężnych. Zestawienie pokazuje wyłącznie wielkość kapitału uzyskaną przez przedsiębiorstwa w wyniku przeprowadzonej pierwszej oferty publicznej w części związanej z emisją nowej serii akcji.

4 158 Rafał Wisła sprzedającym już posiadane tytuły własności, oferując akcje o wartości 4,9 mld zł (2,08 mld zł w przypadku ofert prywatnych właścicieli). Spółki należące do Skarbu Państwa wchodziły na giełdę, głównie dokonując nowych emisji akcji (łącznie o wartości 4,35 mld zł). Taka polityka umożliwiała MSP częściową prywatyzację spółek i zachowanie nad nimi kontroli, a spółki mogły z kolei pozyskać kapitał niezbędny do dalszego rozwoju. Pierwotne oferty publiczne przeprowadzane przez prywatnych właścicieli były w dużej mierze sposobem wyjścia z inwestycji (Rozwój, 2006, s. 332). Tabela 2. Liczba debitów na krajowym rynku giełdowym w latach Rok Liczba krajowyc h spółek bd bd. akcyjnyc h Liczba spółek giełd. Liczba debiutów Debiuty zagran Liczba wycofań Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GPW w Warszawie SA oraz roczników statystycznych Głównego Urzędu Statystycznego za lata W ciągu 16 lat funkcjonowania polskiego rynku giełdowego, status spółki giełdowej uzyskało 388 spółek akcyjnych. W latach , z różnych powodów, spółkami giełdowymi przestało być 91 przedsiębiorstw. W badanym okresie Komisja Papierów Wartościowych i Giełd wydała 760 decyzji zezwalających na przeprowadzenie publicznej sprzedaży akcji (emisja nowych akcji bądź sprzedaż starych emisji przez dotychczasowych właścicieli). Najwięcej, bo aż 115 decyzji wydano w roku 2006 oraz 90 w roku Najsłabszym okresem dla rynku pierwotnego były lata (okres dekoniunktury w gospodarce światowej), gdy dochodziło do zatwierdzenia mniej niż 30 emisji rocznie (np. tylko 16 w roku 2002). Szczegółowy rozkład zatwierdzonych przez KPWiG ofert publicznych prezentuje rysunek 1. Rysunek 1. Liczba zatwierdzonych ofert publicznych, liczba zatwierdzonych podwyższeń kapitału oraz ich przeciętna roczna wartość w mln zł od roku 1994 do końca Liczba ofert (lewa skala) Liczba podwyższeń kapitału (lewa skala) Średnia wartość oferty (w mln zł - prawa skala) Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji KNF.

5 Rynek oferty publicznej jako odzwierciedlenie zmian zachowań spółek kapitałowych 159 W analizowanym okresie KPWiG wydała 630 decyzji zezwalających na przeprowadzenie publicznego podwyższenia kapitału zakładowego. Najwięcej, bo 95 decyzji wydano w roku 2006 oraz 74 decyzje w roku Najsłabszym okresem dla tego rynku były również lata , gdy dochodziło do zatwierdzenia mniej niż 30 podwyższeń rocznie (np. tylko 15 w roku 2002). Szczegółowy rozkład publicznego podwyższania kapitału zakładowego przez spółki publiczne prezentuje wykres 1. W pierwszych dwóch lat funkcjonowania publicznego rynku giełdowego, Komisja Papierów Wartościowych (KPW) wydał 18 decyzji o dopuszczeniu akcji do publicznego obrotu. Do końca 1992 roku do obrotu giełdowego wprowadzono akcje 16 spółek. Dynamiczny wzrost notowań w 1993 roku nie przełożył się na większe zainteresowanie spółek akcyjnych wchodzeniem na rynek publiczny. W 1993 KPW dopuściła do obrotu koleje 9 spółek. Ostatecznie do obrotu giełdowego weszło 7 z nich. Wśród nich były akcje 5 spółek prywatyzowanych przez Skarb Państwa w drodze pierwszej oferty publicznej. Do końca 1993 roku tylko jedna spółka przeprowadziła podwyższenie kapitału w drodze (drugiej) oferty publicznej. W następnym roku można zaobserwować znaczący postęp na rynku ofert publicznych. W 1994 roku krajowy nadzorca nad rynkiem kapitałowym podjął 44 decyzje o publicznym podwyższenie kapitału zakładowego poprzez kolejną emisje. W rzeczywistości efektywnie udało się przeprowadzić 21 podwyższenia. W 1995 roku można odnotować 32 pomyślne dla emitentów decyzje w zakresie oferty publicznej, w tym 26 dotyczące kolejnej emisji akcji. Z kolei w roku 1996 wielkości te wynoszą odpowiednio 48 pozytywnych decyzji w zakresie oferty publicznej, w tym aż 47 dotyczących podniesienia kapitału. Lata był okresem szczególnego rozwoju rynku oferty publicznych w Polsce. W tym okresie KPWiG wydała 163 pozwolenia na przeprowadzenie publicznej subskrypcji akcji, w tym 119 dotyczyło spółek debiutujących na rynku giełdowym. Rok 1999 to kolejne 54 decyzje dopuszczające kolejne serie akcji na rynek regulowany. Lata to okres bogaty w wydarzenia gospodarcze. W związku z reformą systemu zabezpieczeń emerytalnych rozpoczęły działanie otwarte fundusze emerytalne, tworząc obok funduszy inwestycyjnych i zakładów ubezpieczeń kolejną znaczącą grupę inwestorów. Lata to okres dekoniunktury w gospodarce światowej. Wyraźnie spada stopa inwestycji, co znajduje odzwierciedlenie w liczbie przeprowadzonych podwyższeń kapitału na rynku publicznym. Rok 2003 i następne lata przynoszą zmianę trendu. Wzrasta zainteresowanie podwyższaniem kapitału zakładowego w drodze publicznej subskrypcji. Rok 2006 jest zaś skokowym przyspieszeniem trendu rozpoczętego trzy lata wcześniej. Warto zauważyć, że przed 2001 rokiem przeciętna wartość emisji prawie zawsze (poza rokiem 1998) wynosiła poniżej 100 mln zł. Rok 2004 obfitował w duże prywatyzacje przeprowadzane przez MSP, najczęściej połączone były dużymi emisjami nowych akcji. Lata to znaczący spadek liczby dokonywanych prywatyzacji. Zwiększa się jednak znacząco liczba emisji pochodzących od spółek prywatnych. Spada jednak wyraźnie średnia wartość emisji. Emisje o łącznej największej wartości jak dotąd miały miejsce w roku 2004 wyniosły około 13 mld zł. W tym samym roku zanotowano najwyższą wartość nowych ofert publicznych (IPO) ponad 9,1 mld zł (aż dwukrotnie więcej niż w drugim co do wartości roku 1997). Również w tym samym roku zanotowano najwyższą średnią wartość oferty. Szczegóły przedstawiają rysunki 1 i 2.

6 160 Rafał Wisła Rysunek 2. Wartość ofert publicznych ogółem oraz wartość emisji nowych akcji w latach według udzielonych zezwoleń KPWiG ,9 10 7, ,5 4,9 3,8 4,1 4,9 2,9 2,1 2,5 3,8 2,9 1,5 3,7 1,4 3,3 0,9 0,6 1,4 1,5 1,3 0,3 0, Wartość ofert publicznych ogółem Wartość nowych emisji Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji KNF. Rysunki 1 oraz 2 pokazują wysoką zmienność zainteresowania rynkiem giełdowym wśród dotychczasowych jak również nowych emitentów. Wahania te są pochodną stanu koniunktury w sferze realnej gospodarki. Graficznym potwierdzeniem takiego wniosku jest rysunek 3. Rysunek 3. Zmiana liczby decyzji o podwyższeniu kapitału przez spółki publiczne w zależności od stanu koniunktury w gospodarce mierzonej dynamiką realnych zmian PKB w latach ,2 103,8 102, , ,8 104, ,3 104,2 103,8 103,5 105, ,1 101, Dynamika realna PKB w latach (lewa skala) Liczba podwyższeń kapitału w ciągu roku (prawa skala) Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji KNF oraz GUS. Z uwagi na relatywnie krótki okres analizy mimo, że przeprowadzonej od początku istnienia rynku giełdowego w Polsce, istotnych trudności z uzyskaniem wiarygodnych danych na temat liczby wydawanych decyzji w zakresie ofert publicznych w ujęciu kwartalnym, zrezygnowano z badania zależności przy użyciu metod statystyki matematycznej oraz innych metod i modeli ilościowych wykorzystywanych przy formułowaniu wniosków dotyczących współzależności zjawisk ekonomicznych.

7 Rynek oferty publicznej jako odzwierciedlenie zmian zachowań spółek kapitałowych 161 Badania ankietowe KPMG i GPW wskazują, że niemal wszystkie badane spółki zainteresowane są dalszym pozyskiwaniem kapitału na rynku giełdowym, chociaż większość z nich nie potrafi określić, w jakiej perspektywie czasowej pojawi się taka potrzeba. Co trzecia spółka ma w planach pozyskanie kapitału poprzez rynek giełdowy w przeciągu najbliższych pięciu lat. Spośród nich największy odsetek zamierza dokonać emisji akcji w przeciągu 2-3 lat (17%) oraz 3-5 lat (13%). W przeciągu najbliższego roku zaledwie 4% firm planuje emisję akcji - tyle samo nie jest zainteresowanych kolejnymi emisjami w ogóle (Kierunek, 2006, s. 11). Wzrost prestiżu, wiarygodności, promocja przedsiębiorstwa Status spółki giełdowej wyraźnie zwiększa rozpoznawalność przedsiębiorstwa. Spółki giełdowe są w centrum uwagi komentatorów i dziennikarzy ekonomicznych. Każdy z emitentów otrzymuje darmowy pakiet promocyjny w postaci regularnie pojawiającej się w mediach: nazwy spółki, informacji o jej działalności, produktach oraz wydarzeniach, które zachodzą w jej otoczeniu. Uzyskanie podobnych efektów w drodze intensywnych działań promocyjnych wiązałoby się ze znacznymi kosztami, nierzadko przewyższającymi koszt wejścia na rynek giełdowy. Wypełnianie wymogów związanych z funkcjonowaniem na rynku publicznym zdecydowanie poprawia wizerunek spółki wobec kontrahentów. Można przytoczyć wiele przykładów korzystniejszego traktowania spółek giełdowych podczas zawierania transakcji z różnymi instytucjami finansowymi. (Instytucje finansowe na ogół oferują emitentom giełdowym lepsze warunki dostępu do produktów finansowych). Około 75% badanych spółek przyznaje, że przyjęte przed wejściem na giełdę cele udało się spełnić. W rezultacie, ponad 90% badanych spółek wybrałoby ponownie wejście na giełdę jako właściwą drogę rozwoju, mimo że prawie 60% badanych spółek największe obawy przed wejściem na giełdę wiązało z ujawnieniem informacji o sobie. Niemal połowa wchodzących na giełdę obawiała się uciążliwości procedury upublicznienia, a ponad 1/3 żywiła obawy, co do kosztów finansowych związanych z upublicznieniem. Dla co piątej spółki źródłem obaw była konieczność wypełniania standardów rynku kapitałowego. Warto zwrócić uwagę, że tylko ułamek badanych wskazał na obawy związane z ryzykiem utraty kontroli nad firmą (Kierunek, 2006, s. 8). Główne obawy przed wejściem na giełdę: utrata kontroli na firmą, konieczność wypełniania standardów rynku regulowanego, koszty finansowe związane z upublicznieniem, uciążliwość procedury upublicznienia, obowiązki informacyjne (odkrycie się przed konkurencją). W zdecydowanej większości spółek początkowe obawy związane z upublicznieniem nie potwierdziły się w praktyce. Wydaje się, że głównym powodem takiego stanu rzeczy jest utrzymywanie się dobrej koniunktury. Systematyczny wzrost zaufania do polskiego rynku w warunkach relatywnie niskich stóp procentowych na świecie i dużej dostępności kapitału 6 przyczynia się to do napływu kapitału na krajowy rynek kapitałowy oraz na inne rynki regionu, powodując dalszy wzrost cen akcji 7. 6 Według danych European Fund and Asset Management Association w 2004 r. napływ środków do funduszy UCITS w Europie wyniósł 203 mld euro. W 2005 r. napływ środków był jeszcze większy i wyniósł 378 mld euro, cyt. za: Rozwój systemu finansowego w Polsce w 2005 r., NBP, Warszawa, listopad 2006, s Główne indeksy giełdowe w Pradze (PX 50) i Budapeszcie (BUX) wzrosły o 42,7% i 41%. Świadczy to m.in. o dużym popycie na akcje spółek notowanych na giełdach naszego regionu. Kapitał zagraniczny napływał na GPW w Warszawie SA przez większą część 2005 r. Odpływ kapitału zagranicznego zanotowano w lutym i

8 162 Rafał Wisła Krajowy rynek IPO na tle innych rynków europejskich Pod względem debiutów w latach GPW w Warszawie SA znalazła się w ścisłej czołówce giełd europejskich. Pomijając giełdę londyńską, która jest poza zasięgiem lokalnych konkurentów europejskich, polską giełdę wyprzedziła pod względem liczby debiutów tylko giełda norweska. OMX oraz Euronext, które co prawda znajdują się przed giełdą warszawską, są jednak przykładem międzynarodowego aliansu giełd europejskich. OMX to sojusz giełd nordyckich: w Kopenhadze, Sztokholmie, Helsinkach, Rydze, Tallinie oraz Wilnie. Z kolei Euronext, to alians giełd: w Paryżu, Brukseli, Amsterdamie oraz Lizbonie. Warto zauważyć, że wśród debiutujących w Warszawie firm znajdują się coraz częściej spółki zagraniczne, które z polskim rynkiem wiążą swoje plany (BorsodChem Rt., bmp Aktiengesellschaft czy MOL). Tabela 3. Liczba IPO na wybranych giełdach europejskich Rynek giełdowy Londyn OMX Euronext Oslo Warszawa Luksemburg Frankfurt Wiedeń Ljubljana Bratysława Praga Źródło: IPO Watch Europe. Review of the years 2005 and 2006, PricewaterhouseCoopers; FESE; Biorąc pod uwagę giełdy regionu Europy Środkowej, ilość nowych spółek, które weszły na GPW w Warszawie SA w latach jest ponad dwukrotnie większa, niż suma wszystkich debiutów na pozostałych giełdach regionu. W Warszawie zadebiutowało w sumie 73 spółek, w tym 7 zagranicznych, podczas gdy na giełdach w Wiedniu, Ljubljanie, Bratysławie oraz Pradze debiutowało łącznie 31 spółek. Biorąc po uwagę wszystkie europejskie parkiety członków FESE (w sumie 21 giełd) GPW w Warszawie SA zajęła 5 miejsce pod względem liczby nowych spółek w 2006 roku. Najwięcej spółek, bo 576 zadebiutowało w Londynie (LSE i AIM łącznie). Na drugim miejscu znalazł się sojusz giełd ze Skandynawii i krajów bałtyckich OMX, na parkietach którego zadebiutowało 87 spółek. Trzecie miejsce zajął kolejny paneuropejski sojusz Euronext z 51 nowymi spółkami. GPW w Warszawie SA, z 38 debiutami, wyprzedziła frankfurcką Deutsche Börse. Pokonała także giełdę w Oslo. W całym 2006 roku na giełdach członkach FESE zadebiutowały 942 spółki, z czego 576 (ponad 60 proc.) w Londynie. Najwięcej debiutów miało miejsce w IV kwartale 331 spółek; najmniej w I kwartale 185. Miesiącem najbardziej obfitującym w debiuty okazał się grudzień, w którym na giełdach pojawiło się 140 nowych spółek, podczas gdy w kwietniu oraz październiku, listopadzie i grudniu.

9 Rynek oferty publicznej jako odzwierciedlenie zmian zachowań spółek kapitałowych 163 styczniu zaledwie 37 (European Securities, 2005, 2006). Zakończenie Udane emisje oraz duża liczba debiutów na krajowym regulowanym rynku giełdowym w latach , dowodzą widocznej zmiany zachowań krajowych przedsiębiorstw funkcjonujących w otoczeniu szeroko rozumianych rynków finansowych. Potwierdzeniem tego trendu są również 4 pierwsze miesiące 2007 roku. Na krajowym rynku giełdowym zadebiutowało w tym okresie 16 spółek. Według informacji uzyskanych z domów maklerskich, dalszych 70 deklaruje chęć wejścia do obrotu do końca 2007 roku. Rok 1997 oraz 2004 to lata dużych ofert MSP. Od 2005 roku widoczna jest dominacja spółek prywatnych mniejszych pod względem wartości oferty nowych emisji. W ocenie wielu polskich przedsiębiorstw, korzyści z posiadania statusu spółki giełdowej w pełni rekompensują koszty i obowiązki związane z upublicznieniem. Spółka zyskuje, często jednocześnie: dostęp do kapitału o znaczącej wartości, prestiż, który przekłada się na większą wiarygodność wobec banków i instytucji finansowych oraz przy zdobywaniu nowych kontraktów i kontrahentów, relatywnie tanią promocję (efekt marketingowy rozpoznawalność marki), możliwość budowy krajowej i międzynarodowej grupy kapitałowej płatność akcjami nowej emisji, możliwość oferowania akcji na terenie całej Wspólnoty Europejskiej na podstawie prospektu zatwierdzonego przez krajową instytucję nadzorującą rynek giełdowy. Z punktu widzenia dotychczasowych właścicieli (inwestorów finansowych, strategicznych, etc.) należy odnotować takie korzyści jak: możliwość efektywnej realizacji strategii wyjścia z inwestycji w wybranym przez siebie momencie, możliwość pozyskania określonej grupy inwestorów na korzystnych warunkach, wyższa, z uwagi na walor zwiększonej płynności, wycena posiadanych tytułów własności, możliwość przeprowadzenia programu motywacyjnego dla pracowników oraz osób zarządzających spółką. Patrząc na rynek oferty publicznej wyłącznie z perspektywy ocen i korzyści uzyskanych przez emitentów w okresie ostatnich lat można stwierdzić, że rynek kapitałowy w Polsce pomimo zawirowań politycznych i gospodarczych sukcesywnie się rozwija. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że zadowoleni emitenci będą przyciągać na parkiet kolejne spółki. Inicjatywa wejścia na rynek giełdowy niemal we wszystkich badanych przypadkach powstała wewnątrz spółki i była autorstwa zarządu, rady nadzorczej lub bezpośrednio właściciela. Podstawowym źródłem wiedzy o giełdzie i procesie, w jaki ma przebiegać emisja akcji, jest doradztwo firm zewnętrznych, natomiast pozostałe źródła informacji stanowią tylko uzupełnienie. Badane spółki niechętnie przyznawały się do istnienia nieformalnych motywów, które zadecydowały o podjęciu decyzji o wejściu na GPW w Warszawie. Jedynie 7% respondentów przyznało, że takie motywy istniały. Te spółki, które kierowały się nieformalnymi motywami najczęściej przyznawały, iż wynikały one z faktu podążania śladami konkurencji, która wcześniej weszła na giełdę. W jednym przypadku okazało się, że celem wejścia na Giełdę było zapewnienie transparentności procesowi prywatyzacji przedsiębiorstwa, którego właścicielem był Skarb Państwa (Kierunek, 2006, s. 6.). Wejście spółki na giełdę papierów wartościowych jest procesem wymagającym nie tylko podjęcia strategicznej decyzji, ale również szeregu działań organizacyjnych i formalno-

10 164 Rafał Wisła prawnych. To pochłania czas, a co za tym idzie wiąże się z kosztami. Należy odnotować następujące prawidłowości związane kosztami oferty publicznej: minimalne koszty oferty publicznej wynoszą ok. 500 tys zł (za 2006 r.), w latach średnio stanowiły 5 7 % pozyskanego kapitału, kolejne podwyższenia kapitału w drodze publicznej emisji obciążone były niższymi kosztami. Średnio od momentu podjęcia formalnej uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy, poprzez ewentualną restrukturyzację, wybór domu maklerskiego, doradców, sporządzenie prospektu emisyjnego, do pierwszego notowania spółki, musi upłynąć 9 miesięcy. BIBLIORGAFIA: 1. Annual Report and Statistics, (2001, 2002, 2003, 2004, 2005), World Federation of Exchanges, 2. European Securities Exchange Statistics, (2004, 2005, 2006, 2007), Federation of European Securities Exchanges, 3. Dobre praktyki w spółkach publicznych 2005, (październik 2004), Komitet Dobrych Praktyk, Forum Corporate Governance, Warszawa. 4. IPO Watch Europe Annual Review, (2003, 2004, 2005, 2006), PricewaterhouseCoopers International Limited, 5. Kierunek Giełda, Przebieg procesu wchodzenia spółek na Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie w latach , (2006), Raport KPMG oraz GPW w Warszawie SA, Warszawa. 6. Mały Rocznik Statystyczny Polski, (czerwiec 2006), GUS, Warszawa. 7. Muciński E., Chomątowska B., Spółki szturmują parkiet, Rzeczpospolita z 26 kwietnia Polski rynek kapitałowy , (2006), KPWiG, Warszawa. 9. Polski rynek kapitałowy i KPWiG, 10-lecie, (2001), KPWiG, Warszawa. 10. Rozwój systemu finansowego w Polsce w 2005 r., (listopad 2006), NBP, Warszawa. 11. Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w 2006 roku, (2007), GUS, Departament Statystyki Przedsiębiorstw i Rejestrów, Warszawa.