EPIDEMIOLOGIA NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH W WOJ. MAZOWIECKIM W 2005 ROKU

Transkrypt

1 EPIDEMIOLOGIA NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH W WOJ. MAZOWIECKIM W 2005 ROKU Województwo mazowieckie zajmuje powierzchnię 3,8 tys. km 2, którą zamieszkuje 5,139 tys. osób. Największym miastem jest Warszawa, będąca jednocześnie stolicą Polski; zamieszkuje tu 1,682 tys. mieszkańców. województwo Mazow ieckie Wielkopolskie Lubelskie Warmińsko-mazurskie Zachodniopomorskie Podlaskie Dolnośląskie Pomorskie Łódzkie Kujaw sko-pomorskie Podkarpackie Małopolskie Lubuskie Śląskie Świętokrzyskie Opolskie 3,7 3,0 4,5 3,9 5,9 5,8 5,7 5,7 4,9 6,5 6,4 8,0 7,7 7,3 9,5 11, Ryc. 1. Pozycja woj. mazowieckiego pod względem powierzchni (). Polska 2005 r. województwo Mazow ieckie Śląskie Wielkopolskie Małopolskie Dolnośląskie Łódzkie Pomorskie Lubelskie Podkarpackie Kujaw sko-pomorskie Zachodniopomorskie Warmińsko-mazurskie Świętokrzyskie Podlaskie Opolskie Lubuskie 3,2 2,7 2,6 3,8 3,4 4,4 5,7 5,7 5,5 5,4 7,6 6,8 8,8 8,5 12,3 13, Ryc. 2. Pozycja woj. mazowieckiego pod względem liczby ludności (). Polska 2005 r. 1

2 Województwo mazowieckie jest szczególnie uprzemysłowionym i zurbanizowanym województwem w Polsce. W miastach woj. mazowieckiego znajduje się wiele różnych zakładów przemysłu maszynowego, chemicznego, farmaceutycznego, budowlanego, spożywczego, papierniczego, włókienniczego, elektrotechnicznego; wśród nich jest wiele filii zakładów stołecznych. W rolnictwie przeważa typ gospodarki ukierunkowanej głównie na produkcję mleka, warzyw i owoców dla zaspokojenia potrzeb ludności Warszawy. Tab. 1. Pozycja woj. mazowieckiego. Powierzchnia, ludność, zachorowania i zgony na nowotwory złośliwe. Polska 2005 r. Województwo Powierzchnia Ludność Zachorowania Zgony w km 2 liczba liczba liczba Polska , , , ,0 Dolnośląskie , , , ,1 Kujawsko-pomorskie , , , ,7 Lubelskie , , , ,1 Lubuskie , , , ,6 Łódzkie , , , ,4 Małopolskie , , , ,9 Mazowieckie , , , ,2 Opolskie , , , ,7 Podkarpackie , , , ,5 Podlaskie , , , ,1 Pomorskie , , , ,9 Śląskie , , , ,9 Świętokrzyskie , , , ,2 Warmińsko-mazurskie , , , ,5 Wielkopolskie , , , ,7 Zachodniopomorskie , , , ,4 Zachorowania W 2005 roku zarejestrowano w woj. mazowieckim ogółem nowych zachorowań na nowotwory złośliwe (n.z.), w tym 7345 zachorowań u mężczyzn (49,2) i 7586 zachorowań u kobiet (50,8). Stanowiło to 12 wszystkich n.z. zarejestrowanych w 2005 r. w Polsce. Standaryzowany współczynnik zachorowalności na n.z. wynosił w 2005 r. 206,5 dla mężczyzn i 170,4 dla kobiet na Surowy współczynnik zachorowalności na n.z. wynosił w 2005 r. 298,1 dla mężczyzn i 283,6 dla kobiet na Zgłoszone w 2005 r. z terenu województwa mazowieckiego n.z. były potwierdzone badaniem histologicznym u mężczyzn w 82,0, u kobiet w 85,3. 2

3 województwo Śląskie Mazow ieckie Wielkopolskie Dolnośląskie Małopolskie Łódzkie Lubelskie Pomorskie Podkarpackie Kujaw sko-pomorskie Zachodniopomorskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Podlaskie Opolskie Lubuskie 2,3 3,2 2,6 4,7 3,9 3,9 3,4 6,8 5,9 5,5 8,3 8,2 7,4 9,4 12,6 11, Ryc. 3. Pozycja woj. mazowieckiego pod względem liczby zachorowań na n.z. (). Polska 2005 r. Trend zachorowalności na nowotwory złośliwe ogółem na Mazowszu w latach wykazuje zarówno w populacji mężczyzn, jak i w populacji kobiet tendencję rosnącą (Ryc. 4). Współcz. surowy na Lata Liniowy (Mężczyźni) Liniowy (Kobiety) Ryc. 4. Trend zachorowalności na n.z. ogółem wg płci. Mazowsze Wśród ogółu zarejestrowanych w 2005 r. w woj. mazowieckim n.z. u mężczyzn najczęstsze były n.z.: płuca 23,3, prostaty 14,2, okrężnicy 6,3, skóry 5,8, pęcherza moczowego 5,5 oraz odbytnicy i odbytu 5,3 (Ryc. 5). Standaryzowany współczynnik zachorowalności wynosił dla n.z.: płuca 48,3, prostaty 28,2, okrężnicy 12,0, skóry 10,8, pęcherza moczowego 11,0, odbytnicy i odbytu 10,4 na mężczyzn. 3

4 Płuco 23,3 Umiejscowienie Prostata Okrężnica Skóra Pęcherz moczowy Odbytnica, odbyt Żołądek Krtań Nerka Chłoniaki nieziarn. Trzustka Mózg Czerniak skóry Jądro Przełyk 6,3 5,8 5,5 5,3 4,2 3,3 3,3 2,5 2,4 2,1 1,4 14, Ryc. 5. Struktura procentowa zachorowań na najczęstsze nowotwory złośliwe. Mężczyźni, Woj. mazowieckie 2005 r. Umiejscowienie Pierś Płuco Skóra Trzon macicy Okrężnica Szyjka macicy Jajnik Odbytnica, odbyt Żołądek Tarczyca Trzustka Czerniak skóry Chłoniaki nieziarn. Nerka Pęcherzyk żółciowy Mózg 9,0 6,9 6,8 6,1 5,6 4,5 3,8 2,7 2,2 2,2 2,1 2,0 2,0 23, Ryc. 6. Struktura procentowa zachorowań na najczęstsze nowotwory złośliwe. Kobiety, Woj. mazowieckie 2005 r. 4

5 U kobiet w 2005 r. w woj. mazowieckim najczęściej zgłaszano n.z.: piersi, płuca, skóry, trzonu macicy, okrężnicy i szyjki macicy, których odsetki wynosiły odpowiednio: 23,3, 9,0, 6,9, 6,8, 6,1 i 5,6 (Ryc. 6). Standaryzowany współczynnik zachorowalności wynosił dla n.z.: piersi 42,4, płuca 14,8, skóry 9,8, trzonu macicy 11,6, okrężnicy 8,5, szyjki macicy 10,7 na kobiet. Zgony Nowotwory złośliwe stanowiły drugą co do częstości przyczynę zgonów (25,1) w populacji woj. mazowieckiego w 2005 r., po chorobach układu krążenia (42,6). Tab. 2. Główne przyczyny zgonu w populacji woj. mazowieckiego. Polska 2005 r. Przyczyna zgonu Polska Woj. mazowieckie liczby liczby ogółem , ,0 ch. układu krążenia , ,6 nowotwory złośliwe , ,1 inne , ,5 wypadki, urazy , ,1 ch. ukł. oddechowego , ,1 ch. ukł. trawiennego , ,9 zaburz. wydziel. wewn., odżyw., metabolizmu , ,6 ch. układu nerwowego ,3 772 ch. ukł. moczowo-płciowego ,6 ch. zakaźne i pasożytn , ,6 zaburzenia psychiczne , ,5 województwo Mazow ieckie Śląskie Wielkopolskie Dolnośląskie Małopolskie Łódzkie Pomorskie Kujaw sko-pomorskie Lubelskie Podkarpackie Zachodniopomorskie Warmińsko-mazurskie Świętokrzyskie Podlaskie Opolskie Lubuskie 3,2 3,1 2,7 2,6 3,5 4,5 4,4 5,9 5,7 5,1 7,4 8,7 8,1 7,9 12,9 14, Ryc. 7. Pozycja woj. mazowieckiego pod względem liczby zgonów na n.z. (). Polska 2005 r. 5

6 W 2005 r. zgłoszono w woj. mazowieckim ogółem zgonów z powodu n.z., w tym 7217 zgonów u mężczyzn (56,3) i 5601 (43,7) u kobiet. Stanowiło to ponad 14 wszystkich zgonów z powodu n.z., zarejestrowanych w 2005 r. w Polsce (ryc. 7). Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu n.z. dla mężczyzn wynosił w 2005 r. 193,0, a dla kobiet 102,1 na Surowy współczynnik umieralności z powodu n.z. w 2005 r. wynosił dla mężczyzn 292,9, a dla kobiet 209,4 na Trend umieralności z powodu nowotworów złośliwych ogółem na Mazowszu w latach wykazuje zarówno w populacji mężczyzn, jak i w populacji kobiet tendencję rosnącą (Ryc. 8). Wsp. surowy na Lata Mężczyźni Kobiety Liniowy (Mężczyźni) Liniowy (Kobiety) Ryc. 8. Umieralność z powodu n.z. wg płci. Mazowsze Najczęstszą przyczyną zgonu z powodu n.z. u mężczyzn były n.z. płuca, których odsetek wynosił 33,0 ogółu zgonów na n.z. w tej populacji. Kolejne miejsca zajmowały n.z.: prostaty, okrężnicy i żołądka, stanowiąc odpowiednio 7,2, 6,4 i 5,9. Zgony z powodu pozostałych n.z. stanowiły znacznie niższe odsetki (Ryc. 9). Standaryzowany współczynnik umieralności wynosił 64,4 dla n.z. płuca, 12,2 dla n.z. prostaty, 11,6 dla n.z. okrężnicy i 1 dla n.z. żołądka na mężczyzn. U kobiet najczęstszą przyczyną zgonu z powodu n.z. były n.z.: płuca 14,9, piersi 12,9 i okrężnicy 8,5. Zgony z powodu pozostałych n.z. stanowiły znacznie niższe odsetki (Ryc. 10). Standaryzowany współczynnik umieralności wynosił odpowiednio dla n.z.: płuca 16,3, piersi 14,8 i okrężnicy 7,7 na kobiet. Wskaźnik zgony/zachorowania wynosił w 2005 r. dla mężczyzn 1,0, natomiast dla kobiet 0,7. 6

7 Płuco 33,0 Gruczoł krokowy 7,2 Okrężnica 6,4 Żołądek 5,9 Pęcherz moczowy 4,2 Trzustka 4,0 Umiejscowienie Odbytnica, odbyt Nerka Mózg Krtań Przełyk 3,2 2,8 2,6 2,6 2,0 Wątroba 1,8 Chłoniaki nieziarnicze Białaczka szpikowa Białaczka limfatyczna 1,4 Szpiczak mnogi 1, Ryc. 9. Struktura procentowa zgonów z powodu najczęstszych nowotworów złośliwych. Mężczyźni, Woj. mazowieckie 2005 r. Płuco Pierś Okrężnica Jajnik 5,7 8,5 12,9 14,9 Szyjka macicy 4,4 Umiejscowienie Trzustka Żołądek Pęcherzyk żółciowy Odbytnica, odbyt Mózg Nerka Chłoniaki nieziarnicze Wątroba 4,3 4,1 3,9 2,9 2,6 2,5 2,3 2,1 Trzon macicy Pęcherz moczowy Szpiczak mnogi Białaczka szpikowa 1,8 1, Ryc. 10. Struktura procentowa zgonów z powodu najczęstszych nowotworów złośliwych. Kobiety, Woj. mazowieckie 2005 r. 7

8 W populacji mężczyzn odsetek zgonów z powodu n.z. w odniesieniu do ogólnej liczby zgonów w danej 5-letniej grupie wieku przybiera największe wartości (=>20) w przedziale wieku lat, natomiast w populacji kobiet w przedziale wieku lat oraz 5-14 lat (ryc. 11) Grupy wieku Mężczyźni Kobiety Ryc. 11. Udział zgonów z powodu nowotworów złośliwych w ogólnej liczbie zgonów wg płci i grup wieku. Woj. mazowieckie 2005 r. Przeżycia chorych na nowotwory złośliwe W porównaniu z wartościami wskaźnika 5-letnich względnych przeżyć dla chorych zarejestrowanych w latach w populacji Warszawy obserwuje się niższe wartości tego wskaźnika dla populacji woj. mazowieckiego. Jest to związane m.in. z większymi trudnościami w dostępie do specjalistycznej opieki medycznej i wynikającym z tego większym zaawansowaniem choroby nowotworowej w momencie jej rozpoznania u chorych zamieszkałych poza Warszawą. Wskaźnik 5-letnich względnych przeżyć dla mężczyzn chorych na n.z. ogółem, zarejestrowanych w latach w woj. mazowieckim wynosił 41,3. Największe wartości odsetka 5-letnich przeżyć obserwowano dla mężczyzn chorych na n.z. skóry (99,2), jądra (93,9), ziarnicy złośliwej (86,8), n.z. tarczycy (84,2), prostaty (78). Najniższe wartości odsetka 5-letnich przeżyć charakteryzowały chorych na n.z. źle rokujące, tj. n.z. przełyku (8,8), płuca (1), wątroby (13,9), trzustki (12,0) oraz szpiczaka mnogiego (10,8) (Ryc. 12). 8

9 Umiejscowienie skóra jądro ziarnica złośliwa tarczyca prostata warga czerniak skóry tk. łączna i inn. tk. miękkie białaczka limfatyczna pęcherz moczowy krtań nerka odbytnica okrężnica chłoniaki nieziarnicze część nosowa gardła dno jamy ustnej mózg część ustna gardła inne części języka żołądek białaczka szpikowa pęcherzyk żółc. część krtaniowa gardła wątroba trzustka płuco szpiczak mnogi przełyk ogółem 99,2 93,9 86,8 84,2 78,0 67,7 66,2 62,9 56,5 54,5 53,9 53,9 51,0 50,2 50,1 40,4 35,3 33,6 26,8 22,7 18,9 17,1 16,1 15,2 13,9 12,0 1 10,8 8,8 41, Ryc. 12. Względne 5-letnie przeżycia chorych na najczęstsze n.z. (). Mężczyźni, Woj. mazowieckie Na podstawie analogicznej analizy stwierdzono, że wskaźnik 5-letnich względnych przeżyć dla kobiet chorych na n.z. ogółem, zarejestrowanych w latach w woj. mazowieckim wynosił 58,6. Największe wartości odsetka 5-letnich względnych przeżyć obserwowano w odniesieniu do kobiet chorych na n.z. skóry (100), wargi (98,7), tarczycy (92,8), ziarnicy złośliwej (89,3), n.z. piersi (82,4), trzonu macicy (79,4), czerniaka skóry (73,7). Najniższe wartości odsetka 5-letnich przeżyć charakteryzowały kobiety chore na n.z. źle rokujące, tj. n.z. trzustki (7,5), pęcherzyka żółciowego (12,7), płuca (17,1), wątroby (17,3) oraz szpiczaka mnogiego (1) (Ryc. 13). 9

10 Umiejscowienie skóra warga tarczyca ziarnica złośliwa pierś trzon macicy czerniak skóry krtań inne cz. języka nerka tk. łączna i inn. tk. pęcherz, moczowód chłoniaki odbytnica białaczka szyjka macicy część ustna gardła okrężnica jajnik mózg białaczka szpikowa żołądek wątroba płuco pęcherzyk żółc. szpiczak mnogi trzustka ogółem 37,5 32,4 23,5 22,5 17,3 17,1 12,7 1 7,5 100,0 98,7 92,8 89,3 82,4 79,4 73,7 68,7 64, ,0 57,2 56,3 56,2 55,0 50,0 49,3 58, Ryc. 13. Względne 5-letnie przeżycia chorych na najczęstsze n.z. (). Kobiety, Woj. mazowieckie Niedorejestrowanie Istotny problem stanowi znaczny stopień niedorejestrowania zachorowań na nowotwory złośliwe w woj. mazowieckim, utrzymujący się mimo podejmowanych wspólnie z Mazowieckim Centrum Zdrowia Publicznego starań o poprawę zgłaszalności nowotworów. W skali województwa obserwuje się wyraźne zróżnicowanie w poszczególnych powiatach stopnia ww. niedorejestrowania, obliczanego na podstawie wskaźnika zachorowania/zgony (ryc ). Stanowi to istotne utrudnienie w opracowywaniu oceny rzeczywistej sytuacji epidemiologicznej w zakresie nowotworów złośliwych w woj. mazowieckim. 10

11 powiat białobrzeski warszawski zach. makowski grodziski kozienicki warszawski sokołowski radomski miński m. Siedlce lipski m. Radom grójecki legionowski garwoliński pruszkowski węgrowski otwocki przysuski m. Ostrołęka gostyniński wołomiński piaseczyński m. Płock siedlecki nowodworski żuromiński ostrowski żyrardowski szydłowiecki zwoleński wyszkowski mławski łosicki sochaczewski płocki płoński pułtuski ostrołęcki przasnyski ciechanowski sierpecki woj. mazowieckie 0,5 0,50,6 0,5 0,5 0,60,70,7 1,0 1,01,0 0,8 0,8 0,8 0,7 0,8 0,8 0,8 0,8 1,3 1,3 1,3 1,0 0,0 0,5 1,0 wskaźnik zachorowania / zgony Ryc. 14. Wskaźnik zachorowania/zgony na nowotwory złośliwe wg powiatów. Mężczyźni, Woj. mazowieckie 2005 r. 11

12 Powiat makowski m. Siedlce miński pruszkowski radomski wyszkowski kozienicki legionowski szydłowiecki grójecki m. Radom lipski piaseczyński siedlecki warszawski zach. łosicki warszawski zwoleński ostrowski garwoliński wołomiński m. Płock grodziski białobrzeski sochaczewski węgrowski sokołowski ostrołęcki otwocki żyrardowski płocki przysuski pułtuski nowodworski sierpecki płoński gostyniński ciechanowski m. Ostrołęka żuromiński mławski przasnyski woj. mazowieckie 2,9 1,6 1,6 1,81,9 1,4 1,4 1,4 1,4 1,3 1,3 1,3 1,3 1,3 1,0 1,0 0,8 0,8 1,4 0,0 0,5 1,0 2,0 2,5 3,0 Wskaźnik zachorowania / zgony Ryc. 15. Wskaźnik zachorowania/zgony na nowotwory złośliwe wg powiatów. Kobiety, woj. mazowieckie 2005 r. Zachorowalność i umieralność według powiatów W woj. mazowieckim w 2005 r. obserwowano znaczne przestrzenne zróżnicowanie współczynników zachorowalności w poszczególnych powiatach, zarówno dla populacji mężczyzn, jak i populacji kobiet. Najwyższe wartości współczynnika zachorowalności cechowały powiaty znajdujące się w centralnej części województwa oraz powiaty miejskie, obejmujące miasto Ciechanów, Płock, Ostrołękę, Radom, Siedlce oraz Warszawę (Ryc ). Najwyższe wartości współczynników umieralności obserwowano w północnozachodniej części woj. mazowieckiego w 2005 r., dla obu płci oraz w powiatach centralnej części województwa dla populacji kobiet (Ryc ). 12

13 Zachorowalność na n.z. ogółem (surowy współcz. zachorowalności na ) Mężczyźni, woj. mazowieckie 2005 r. (wg powiatów) Ryc ,9 350,75 276,6 202,45 128,3 Zachorowalność na n.z. ogółem (surowy współcz. zachorowalności na ) Kobiety, woj. mazowieckie 2005 r. (wg powiatów) Ryc ,7 348, , ,2 13

14 Umieralność z powodu n.z. ogółem (surowy współcz. umieralności na ) Mężczyźni, woj. mazowieckie 2005 r. (wg powiatów) Ryc ,6 348, ,65 249, ,7 Umieralność z powodu n.z. ogółem (surowy współcz. umieralności na ) Kobiety, woj. mazowieckie 2005 r. (wg powiatów) Ryc ,9 256,7 205,5 154,3 103,1 14

15 DANE DOTYCZĄCE LECZNICTWA ONKOLOGICZNEGO W WOJ. MAZOWIECKIM W 2005 ROKU Tabela 3 Czynne poradnictwo dla osób w wieku 19 i więcej lat Placówki podstawowej opieki zdrowotnej Woj. mazowieckie 2005 r. Liczba osób, ogółem w tym w wieku u których stwierdzono schorzenia lat lat lat ogółem w tym: nowotwory (C00-97, D00-48) Tabela 4 Specjalistyczna ambulatoryjna opieka zdrowotna Woj. mazowieckie 2005 r. Rodzaj poradni Zatrudnienie lekarzy Liczba porad osoby 0gółem w tym: p. onkologiczne zachowawcze p. zabiegowe chirurgii onkolog. Tabela 5 Łóżka i leczeni chorzy w wybranych oddziałach publicznych szpitali ogólnych Woj. mazowieckie Oddziały Liczba łóżek rzeczywistych Wskaźnik (2003=100) ogółem ,1 99,1 w tym: onkologiczne ,4 98,1 (dla dorosłych) - łącznie z oddziałami chth, rth i chir. onkolog. Tabela 6 Łóżka i leczeni chorzy w wybranych oddziałach publicznych szpitali ogólnych Woj. mazowieckie 2005 r. Oddziały Liczba Liczba łóżek Leczeni z ruchem Osobodni oddziałów rzeczywistych międzyoddziałowym leczenia ogółem w tym: onkologiczne łącznie z oddziałem chirurgii onkolog. 15

16 Tabela 7 Leczeni z ruchem międzyoddziałowym w wybranych oddziałach publicznych szpitali ogólnych Woj. mazowieckie Oddziały Leczeni z ruchem międzyoddz. Wskaźnik (2003=100) ogółem ,5 117,7 w tym: onkologiczne ,4 124,8 (dla dorosłych) - łącznie z oddziałami chth, rth i chir. onkolog. Tabela 8 Łóżka dla dzieci i liczba leczonych dzieci w publicznych szpitali ogólnych Woj. mazowieckie 2005 r. Oddziały Liczba łóżek Liczba dzieci Przelotowość rzeczywistych z ruchem międzyoddz. ogółem ,15 w tym: onkologiczne ,33 Tabela 9 Lekarze specjaliści zatrudnienie w placówkach typu: PZOZ, NZOZ, Praktyka Lekarska, Praktyka Pielęgniarek i Położnych Woj. mazowieckie 2005 r. Specjaliści stopień specjalności I II specjalność b/ liczba na ludn. liczba na ludn. liczba na ludn. razem , , ,40 w tym w zakresie: chemioterapii nowotworów 42 0,81 chirurgii onkologicznej ,04 hematologii 20 0,39 medycyny nuklearnej 8 0, ,79 1 0,02 onkologii 32 0,62 onkologii i hematologii dziec. 5 0,10 patologii onkologicznej 3 0,06 radiodiagnostyki , ,31 radioterapii onkologicznej 8 0, b/ specjalizacja zdobyta na zasadach określ. w Rozp. MZ z 2003 r. i 2005 r. Uwaga: Dane w Tabelach 3-10 opracowano na podstawie publikacji Mazowieckiego Centrum Zdrowia Publicznego pt.: Opieka zdrowotna na obszarze woj. mazowieckiego w 2005 r. w liczbach, opracowanej w Dziale Statystyki MCZP pod kierownictwem mgr Lucyny Zerynger, a wydanej w Warszawie w 2006 r. 16

17 Bibliografia 1. Didkowska J, Wojciechowska U, Tarkowski W, Zatoński W. Nowotwory złośliwe w Polsce w 2005 roku. Cancer in Poland in Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie. Warszawa Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan na dzień 30.VI Informacje i opracowania statystyczne. Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2005 r. 3. Opieka zdrowotna na obszarze woj. mazowieckiego w 2005 r. w liczbach. Mazowieckie Centrum Zdrowia Publicznego Warszawa 2006 r. 4. Witryna internetowa Głównego Urzędu Statystycznego: 5. Witryna internetowa Krajowego Rejestru Nowotworów: 6. Województwo mazowieckie 2005 r. Podregiony, powiaty, gminy. Urząd statystyczny w Warszawie. Warszawa 2005 r. 17