Raport zbiorczy z badań jakościowych i ilościowych zawierający wnioski i rekomendacje

Transkrypt

1 Projekt Kształcenie w logistyce i transporcie szansą województwa łódzkiego współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Raport zbiorczy z badań jakościowych i ilościowych zawierający wnioski i rekomendacje Kształcenie w logistyce i transporcie szansą województwa łódzkiego Instytucja Pośrednicząca 2stopnia Realizator Projektu

2 Spis treści Wprowadzenie Branża logistyczna w województwie łódzkim i jej zapotrzebowanie na pracowników Charakterystyka branży logistycznej w województwie łódzkim Zapotrzebowanie na pracowników w branży logistycznej w województwie łódzkim Perspektywy rozwoju branży logistycznej Kształcenie zawodowe dla branży logistycznej w województwie łódzkim Charakterystyka szkolnictwa zawodowego w województwie łódzkim Kształcenie dla logistyki w szkołach zawodowych województwa łódzkiego Wybór ścieżki kształcenia Czynniki wpływające na atrakcyjność szkolnictwa zawodowego Współpraca szkół zawodowych z przedsiębiorcami Obecny stan współpracy szkół z przedsiębiorcami Bariery w nawiązywaniu współpracy szkół zawodowych z przedsiębiorcami i sposoby ich zwalczania Wnioski i rekomendacje Spis rysunków i tabel

3 Wprowadzenie Niniejszy raport jest opracowaniem prezentującym zbiorczo wyniki badań prowadzonych w ramach projektu Kształcenie w logistyce i transporcie szansą województwa łódzkiego. Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Działanie 9.2. Podniesienie atrakcyjności i jakości szkolnictwa zawodowego. Celem ogólnym projektu jest dostosowanie oferty szkolnictwa zawodowego w województwie łódzkim do potrzeb regionalnego rynku pracy w branży logistycznej poprzez przeprowadzenie kompleksowych badań, analiz i prognoz oraz opracowanie rekomendacji i Ramowego Programu Rozwojowego. W ramach projektu przeprowadzone zostały badania ilościowe i jakościowe oraz prognozy i analizy trendów. Z każdego z etapów badań powstał odrębny raport cząstkowy, a wszystkie raporty dostępne są na stronie internetowej projektu: Niniejsza publikacja stanowi podsumowanie wszystkich etapów przeprowadzonych badań, zawiera również wnioski i rekomendacje dla szkół zawodowych dotyczące działań i rozwiązań zmierzających do rozwoju oferty ich szkół, aby w jak największym stopniu odpowiadała potrzebom rynku pracy. Jak już wspomniano, w ramach projektu prowadzono badania w kilku etapach. Pierwszym z nich była analiza desk research (analiza danych zastanych). Jest to metoda oparta o badanie informacji pozyskanych ze źródeł (dokumentów, baz danych) już istniejących, nie wymagająca realizacji bezpośrednich badań, a jedynie scalenia i uporządkowania rozproszonego dotąd materiału informacyjnego. Zbierane dane wtórne pochodzą z: baz zawierających dane statystyczne, urzędów statystycznych, raportów rynkowych, raportów branżowych, publikacji prasowych i internetowych, katalogów, biuletynów, informacji na stronach internetowych, ogólnodostępnych informacji o poszczególnych firmach oraz innych źródeł. W analizie przeprowadzonej w ramach projektu Kształcenie w logistyce i transporcie szansą województwa łódzkiego opracowano dane związane z gospodarką, rynkiem pracy wraz z bezrobociem w województwie łódzkim oraz sytuacji branży logistycznej na terenie województwa łódzkiego, a także dane dotyczące szkolnictwa 3

4 zawodowego. Analiza desk research stanowiła część eksploracyjną badań, która pozwoliła na opracowanie koncepcji badań empirycznych. Badania empiryczne stanowiły drugi etap projektu. Przeprowadzono je z wykorzystaniem metod ilościowych i jakościowych. Badania metodą ilościową przeprowadzono w trzech grupach respondentów: przedsiębiorców prowadzących firmy w branży logistycznej (bądź posiadających w swoich firmach dział zajmujący się logistyką/transportem) działających na terenie województwa łódzkiego; dyrektorów szkół zawodowych (zasadniczych szkół zawodowych, techników, liceów profilowanych, szkół policealnych); uczniów 3 klasy gimnazjum. Główne cele badań w poszczególnych grupach przedstawiają się następująco: W grupie przedsiębiorców: uzyskanie pogłębionej wiedzy na temat specyfiki branży logistycznej w województwie łódzkim i jej zapotrzebowania na pracowników oraz możliwości współpracy ze szkołami zawodowymi w zakresie kształcenia specjalistów dla branży logistycznej. W grupie dyrektorów szkół zawodowych: zdiagnozowanie obecnego stanu w zakresie kształcenia zawodowego dla branży logistycznej oraz poznanie opinii dyrektorów szkół zawodowych dotyczących zapotrzebowania na kierunki związane z tą branżą, a także poznanie istniejących relacji między szkołami zawodowymi a potencjalnymi pracodawcami dla ich absolwentów. W grupie gimnazjalistów: ocena poziomu zainteresowania kształceniem zawodowym związanym z logistyką wśród uczniów i uczennic gimnazjów oraz podniesienie wiedzy na temat sposobów zwiększania atrakcyjności kształcenia zawodowego wśród kobiet. Badania w tych trzech grupach prowadzono metodą ilościową. Jest to metoda, która ukierunkowuje badanie na liczbowy opis i wyjaśnianie badanych zjawisk, na ustalenie jak często określone opinie, fakty, czy zachowania występują w badanej zbiorowości. Prowadzenie badania metodą ilościową pozwala na zastosowanie precyzyjnych metod statystycznych na etapie doboru próby i kalkulowania wyników badania. Użycie wystandaryzowanych narzędzi badawczych ujednolica fazę kontaktu z respondentami i gwarantuje, iż wszyscy badani poddani są działaniu bardzo zbliżonych bodźców. Metoda ilościowa ukierunkowuje badanie na rozstrzygające konkluzje badawcze, jednoznaczne 4

5 i konkretne odpowiedzi na pytania badawcze. Do badania w grupach przedsiębiorców i dyrektorów wykorzystano technikę badawczą, jaką jest wywiad kwestionariuszowy PAPI (Paper and Pencil Interview) prowadzonego przez ankietera na terenie siedziby firmy lub szkoły, bądź w miejscu wybranym przez respondenta. Natomiast do badania w grupie gimnazjalistów użyto narzędzia jakim jest ankieta audytoryjna. Wyboru narzędzi dokonano ze względu na ich specyfikę wpływającą na efektywność w danej grupie docelowej. Kolejnym etapem badań empirycznych były badania metodą jakościową, z wykorzystaniem techniki Zogniskowanego Wywiadu Grupowego (FGI z ang. Focus Group Interview), prowadzone w grupach składających się z przedsiębiorców z branży logistycznej oraz dyrektorów szkół zawodowych. Metoda jakościowa umożliwiła skoncentrowanie na poznaniu, opisie, wyjaśnianiu różnorodności zjawisk, a nie na diagnozie częstości ich występowania. W badaniach tą metodą możliwe jest wykorzystanie w charakterze informatorów pojedynczych osób lub małych grup dobranych w sposób celowy podporządkowany wąskiemu zwykle tematowi badawczemu. Używa się niewystandaryzowanych narzędzi badawczych ogólnego scenariusza wywiadu, elastycznych reguł dyskusji, indywidualnej obserwacji. Warto podkreślić też, że w badaniach metodą jakościową brak jest standardowych metod analizy i interpretacji wyników. Bazuje się tu na doświadczeniu, kapitale wiedzy, intuicji badaczy. Unika się generalizacji rezultatów badania formułowania wniosków ogólnych, dotyczących całej populacji. Badanie metodą jakościową w projekcie Kształcenie w logistyce i transporcie szansą województwa łódzkiego zastosowano w celu pogłębienia wyników badań prowadzonych metodą ilościową, głębszego zrozumienia i wyjaśnienia badanych problemów, które uzupełniło ich liczbową i opisową analizę. Ostatnim etapem prac badawczych w ramach projektu Kształcenie w logistyce i transporcie szansą województwa łódzkiego było opracowanie prognoz i analizy trendów kształtowania się sytuacji kobiet i mężczyzn na rynku edukacyjnym i rynku pracy województwa łódzkiego, związanego z branżą logistyczną. Powstały dwa opracowania w tym zakresie: prognoza i analiza trendu rynku edukacyjnego związanego z branżą logistyczną w województwie łódzkim oraz prognoza i analiza trendu rynku pracy związanego z branżą logistyczną w województwie łódzkim. Metodologia opracowania prognoz 5

6 uwzględniała znaczenie przewidywanych trendów demograficznych oraz zmian sytuacji gospodarczej w województwie łódzkim i w poszczególnych powiatach. Zastosowano zaawansowane narzędzia statystyczno ekonometryczne oraz profesjonalne oprogramowanie ekonometryczne STATA. Opracowana metodologia została oparta na Systemie Badań i Prognoz Regionalnych Regionstat. Prognozy mają charakter bazowy, czyli zakładają wydłużenie w czasie istniejących tendencji panujących w gospodarce regionu. Bazowy typ przygotowywanych prognoz oznacza m.in., że prognozowane wartości zmiennych nie uwzględniają nadzwyczajnych, dotychczas nie podejmowanych działań ukierunkowanych na kształtowanie sytuacji ekonomicznej podmiotów. Takie podejście podyktowane jest niedostępnością informacji dotyczących zestawu działań wybranych przez decydentów z rekomendowanej palety możliwych narzędzi, jak również trudnością odpowiednio wiarygodnego, spełniającego standardy naukowe oszacowania ilościowych skutków poszczególnych rozwiązań. Wyniki wszystkich przedstawionych powyżej etapów badań podsumowuje niniejszy raport. Na podstawie wyników badań zaprezentowane zostaną wnioski i rekomendacje działań i rozwiązań zmierzających do rozwoju oferty szkół zawodowych w województwie łódzkim, aby w jak największym stopniu odpowiadała ona potrzebom rynku pracy. 6

7 1. Branża logistyczna w województwie łódzkim i jej zapotrzebowanie na pracowników 1.1. Charakterystyka branży logistycznej w województwie łódzkim Województwo łódzkie znajduje się na 9 miejscu w skali kraju pod względem powierzchni (zajmuje 5,8% terytorium kraju), oraz na 6 miejscu pod względem liczebności populacji (6,7% populacji Polski). Profil gospodarczy województwa można określić jako przemysłowo rolniczy, a za najważniejsze branże uznawany jest: przemysł energetyczny, farmaceutyczny, ceramiczny, tekstylny i elektromaszynowy. Centralne położenie regionu łódzkiego sprzyja też rozwojowi usług logistycznych, spedycyjnych i składowych. Już obecnie działają na terenie województwa duże firmy z tej branży oferujące nowoczesne parki logistyczne z magazynami i nowoczesnymi halami. Centralne położenie regionu oraz powstawanie nowoczesnych obiektów logistycznych na jego terenie jest uznane w Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata za jego silną stronę. Według opinii ekspertów z Agencji Jartom branża logistyczna ma przed sobą bardzo dobre perspektywy rozwojowe: znaczący wzrost popytu na powierzchnie magazynowe oraz ich obsługę. Opinię tą poddano weryfikacji w toku badań prowadzonych w ramach projektu. Na potrzeby projektu Kształcenie w logistyce i transporcie szansą województwa łódzkiego przyjęto definicję branży logistycznej, według której firmy tworzące tą branżę to firmy skatalogowane w Sekcji H PKD 2007 Transport i gospodarka magazynowa: Dział 49. Transport lądowy oraz transport rurociągowy, Dział 50. Transport wodny, Dział 51. Transport lotniczy, Dział 52. Magazynowanie i działalność usługowa wspomagająca transport, Dział 53. Działalność pocztowa i kurierska, zarejestrowane w bazie REGON na terenie województwa łódzkiego. Analiza desk research przeprowadzona w ramach projektu wykazała, że w 2010 roku nastąpił 7

8 wzrost liczby firm z branży logistycznej w województwie łódzkim o 233 firmy (1,6%) w stosunku do roku Szczegółowe dane dotyczące liczby firm z branży logistycznej w województwie łódzkim z podziałem na poszczególne działy według PKD 2007 przedstawia poniższa tabela. Tabela 1. Firmy zarejestrowane w bazie REGON w 2009 i 2010 roku w województwie łódzkim w poszczególnych działach Sekcji H Transport i gospodarka magazynowa DZIAŁ Transport lądowy oraz transport rurociągowy N % N % , ,22 Transport wodny 5 0,03 7 0,05 Transport lotniczy 3 0,02 4 0,03 Magazynowanie i działalność usługowa wspomagająca transport 794 5, ,75 Działalność pocztowa i kurierska 233 1, ,96 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Razem Zdecydowana większość firm działających w branży logistycznej w województwie łódzkim to firmy zarejestrowane jest w Dziale 49. Transport lądowy oraz transport rurociągowy stanowiły one w 2010 roku aż 92% wszystkich firm z tej sekcji. W roku 2010 odnotowano wzrost liczby firm z tego działu w porównaniu z rokiem poprzednim (z do 13745, czyli o 0,8%), jednak udział liczby firm z tego działu w stosunku do liczby firm ogółem nieznacznie zmalał. Na pozostałe działy tworzące branżę logistyczną składa się znacznie mniej firm. W każdym dziale w roku 2010 nastąpił wzrost liczby firm w porównaniu z rokiem poprzednim. Stosunkowo największy przyrost liczby firm w roku 2010 w porównaniu z rokiem 2009 nastąpił w Dziale 50. o 40%. Wzrosły również udziały liczby firm z poszczególnych działów od 50. do 53. w ogóle firm z branży logistycznej. W badaniu ilościowym wśród przedsiębiorców przebadano 200 respondentów, którzy reprezentowali firmy z branży logistycznej. Najwięcej firm (81,5%), których przedstawiciele wzięli udział w badaniu prowadzi działalność sklasyfikowaną w Dziale 49. Transport lądowy i rurociągowy. Wśród tych firm znalazły się firmy prowadzące transport lądowy pasażerski, transport drogowy 8

9 towarów oraz działalność usługową związaną z przeprowadzkami, a także transport kolejowy towarów. 14% przebadanych firm prowadzi działalność sklasyfikowaną w Dziale 52. Magazynowanie i działalność usługowa wspomagająca transport. Wśród nich znalazły się firmy zajmujące się magazynowaniem i przechowywaniem towarów oraz prowadzące działalność usługową wspomagającą transport. Pozostałe 6% badanych firm to przedsiębiorstwa prowadzące działalność sklasyfikowaną w Dziale 53. Działalność pocztowa i kurierska. Firmy te prowadzą działalność pocztową objętą obowiązkiem świadczenia usług powszechnych oraz pozostałą działalność pocztową i kurierską. Wszystkie badane firmy posiadają siedzibę lub oddział na terenie województwa łódzkiego. Najwięcej z nich zlokalizowanych jest w powiecie miejskim łódzkim. Tylko co piąta firma, której przedstawiciel wziął udział w badaniu ilościowym, ma swoją siedzibę na terenach wiejskich. Pozostałe 80% firm zlokalizowanych jest w miastach, w tym 35% w Łodzi. Zdecydowana większość badanych firm (91%) to mikrofirmy, zatrudniające do 9 pracowników, a ich roczny obrót netto nie przekracza 2 mln euro. Badane firmy z branży logistycznej dość długo działają już na rynku. Tylko 3% z nich prowadzi działalność krócej niż rok, za to aż 15% badanych firm działa na rynku powyżej 20 lat. Większość badanych firm prowadzi działalność o zasięgu lokalnym, na terenie powiatu, w którym się znajdują, bądź na terenie województwa łódzkiego. Co czwarty badany przedsiębiorca deklaruje, że jego firma ma krajowy zasięg działalności, a 16% prowadzi działalność na rynku międzynarodowym. Podsumowując krótko charakterystykę firm z branży logistycznej w województwie łódzkim, których przedstawiciele wzięli udział w badaniu ilościowym można stwierdzić, że przeciętna firma z tej branży to mikrofirma, zlokalizowana w Łodzi, działająca w sektorze transportu lądowego pasażerskiego lub towarowego, mająca doświadczenie na rynku i obejmująca swoją działalnością terytorium województwa łódzkiego. Taka charakterystyka typowej dla branży logistycznej firmy znalazła potwierdzenie w badaniach jakościowych. Respondenci uznali firmy transportowe i spedycyjne za najbardziej typowe dla branży organizacje, reprezentowane zarówno przez duże międzynarodowe koncerny, jak i mniejsze lokalne firmy. Do branży logistycznej zaliczyli również firmy zajmujące się obsługą organizacji transportowych i spedycyjnych, czyli np. odpowiedzialne za przygotowanie systemów informatycznych dla logistyki, czy też produkujące niezbędne 9

10 narzędzia pracy. Zdaniem uczestników grup focusowych mówiąc o branży logistycznej nie można też zapominać o firmach z innych gałęzi gospodarki, posiadających rozbudowane działy logistyki. Najczęściej wymienianymi organizacjami w tej grupie były hipermarkety, jednak badani podkreślali, że wiele przedsiębiorstw i instytucji posiada działy logistyczne (np. wojsko). W firmach z branży logistycznej zatrudnieni są fachowcy różnych profesji. Przedsiębiorcy biorący udział w badaniu ilościowym poproszeni o wymienienie 3 najliczniej reprezentowanych w ich firmach zawodów, najczęściej wymieniali kierowcę (85,1% wskazań), mechanika samochodowego (27,3%) oraz magazyniera (4,6%) i spedytora (4,1%). Zawody te nie wymagają posiadania wykształcenia wyższego, jednak niezbędne wydaje się wykształcenie zawodowe. Wniosek ten znajduje potwierdzenie w wynikach badania przedstawiających strukturę pracowników firm logistycznych pod względem wykształcenia, co obrazuje poniższy wykres. Rysunek 1. Struktura pracowników firm z branży logistycznej według wykształcenia (N=200) Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ilościowego w grupie przedsiębiorców W firmach z branży logistycznej najczęściej pracują osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (średnio 38% zatrudnionych legitymuje się takim wykształceniem) oraz średnim zawodowym (średnio 35%). Osoby z wykształceniem średnim ogólnokształcącym stanowią średnio 16% zatrudnionych w badanych firmach. Pracownicy z wykształceniem wyższym to 10

11 tylko średnio 8% wszystkich zatrudnionych. Najmniej jest pracowników z wykształceniem podstawowym średnio 2%. Aby pracować w firmach z branży logistycznej nie koniecznie trzeba legitymować się wykształceniem wyższym. Aż 78,5% badanych firm nie zatrudnia nikogo z wykształceniem wyższym. Wyniki badania pokazują także, że wykształcenie podstawowe jest tu niewystarczające. 92,5% firm nie zatrudnia nikogo z wykształceniem podstawowym. Zatem można stwierdzić, że w firmach z branży logistycznej w regionie łódzkim najczęściej zatrudnienie znajdują osoby z wykształceniem zawodowym na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej lub szkoły średniej. 1.2 Zapotrzebowanie na pracowników w branży logistycznej w województwie łódzkim W badaniu ilościowym w grupie przedsiębiorców poruszono kwestie związane z rekrutacją i zapotrzebowaniem na pracowników. Okazuje się, że tylko 8% badanych planuje zwiększenie zatrudnienia Wyniki badania pokazują, że większość przedsiębiorców uważa, że obecnie na lokalnym rynku pracy trudno jest znaleźć pracownika, który spełniałby wymogi pracodawcy. Według wyników badania im bardziej wykwalifikowany pracownik jest poszukiwany, tym trudniej jest go znaleźć. Najłatwiej według badanych byłoby zrekrutować pracowników na stanowiska niewymagające wykształcenia kierunkowego. Natomiast najtrudniejszym zadaniem w opinii przedsiębiorców jest znalezienie pracowników w wykształceniem kierunkowym na poziomie wyższym studiów licencjackich lub magisterskich. Poniższy wykres przedstawia średnie z ocen na skali od 1 (bardzo trudno) do 5 (bardzo łatwo), którą posługiwali się respondenci oceniając trudność zrekrutowania pracownika z konkretnym poziomem wykształcenia. Średnie poniżej 3 oznaczają, że większość badanych wskazywała odpowiedzi bardzo trudno lub trudno. 11

12 Rysunek 2. Ocena stopnia trudności zrekrutowania pracowników z konkretnym poziomem wykształcenia; średnie z ocen na skali od 1 do 5 (N=200) Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ilościowego w grupie przedsiębiorców Zdaniem przedsiębiorców z branży logistycznej biorących udział w badaniu ilościowym, najbardziej poszukiwanymi zawodami w branży są: kierowcy (40%), mechanicy samochodowi (23%) oraz logistycy (14,1%). Na kolejnych miejscach w rankingu znalazły się takie zawody jak: magazynier (7,5%), spedytor (4,5%) i informatyk (3,0%). Są to zatem zawody, które można zdobyć w toku kształcenia na poziomie zasadniczej lub średniej szkoły zawodowej. Warto wspomnieć, że dość duża grupa badanych (41,7%) nie potrafiła odpowiedzieć na pytanie o najbardziej poszukiwane zawody w branży logistycznej. Prawie wszyscy badani (94%) mieli również problem ze wskazaniem zawodów najmniej poszukiwanych na rynku pracy w branży logistycznej, zawodów nadwyżkowych. Świadczy to o tym, że duża część przedsiębiorców nie ma wiedzy na temat rynku pracy w swojej branży. Można przypuszczać, że wiedzę taką zyskują w momencie prowadzenia rekrutacji i dotyczy ona tylko poszukiwanych zawodów. Wyniki przeprowadzonych w ramach projektu badań pokazują, że pracę w firmie z branży logistycznej mogą najłatwiej znaleźć kierowcy, mechanicy samochodowi i logistycy. Jednak samo posiadanie wykształcenia kierunkowego jest zdaniem badanych przedsiębiorców niewystarczające, aby uzyskać 12

13 zatrudnienie. Respondenci biorący udział w badaniu ilościowym jako najważniejszą cechę kandydata do pracy w ich firmie najczęściej wskazywali doświadczenie zawodowe (40% wskazań). Na drugim miejscu znalazły się kwalifikacje formalne potwierdzone dokumentami, a zatem wykształcenie formalne, a także ukończone kursy czy szkolenia potwierdzone certyfikatem (34%). Na trzecim miejscu względem wskazań badanych uplasowała się motywacja do pracy (32%). O tym, że doświadczenie zawodowe jest dla pracodawców bardzo istotne przy wyborze kandydata do pracy w ich firmach świadczą również odpowiedzi badanych dotyczące zatrudniania absolwentów szkół zawodowych. Tylko nieliczni badani przedsiębiorcy (4%) zatrudnili w ciągu ostatnich 2 lat absolwentów szkół zawodowych tuż po ukończeniu przez nich szkoły. Natomiast aż 96% respondentów w badaniu ilościowym odpowiedziało, że nie zatrudnili żadnego absolwenta w ciągu ostatnich 2 lat. Wprawdzie najczęściej podawaną przyczyną takiego stanu rzeczy jest nieprowadzenie naboru do pracy w tym okresie, jednak brak doświadczenia zawodowego absolwentów był jedną z trzech najczęściej wskazywanych przyczyn niezatrudniania absolwentów. Pozostałe to: brak zgłoszeń kandydatur absolwentów do pracy, zbyt wysokie wymagania finansowe absolwentów. Wyniki badań jakościowych pokazują z kolei, że pomimo dużego zapotrzebowania na kadrę średnią techniczną, pracodawcy niezmiennie faworyzują kandydatów z wykształceniem wyższym. Wśród przedsiębiorców pokutuje również przekonanie, iż osobom z wykształceniem średnim technicznym można zaproponować mniejsze wynagrodzenie i generalnie gorsze warunki pracy. Zatrudnienie absolwentów średnich szkół zawodowych zdaniem uczestników grup focusowych jest obecnie dla pracodawców wyborem negatywnym decydują się na nich w przypadku braku kandydatów z wykształceniem wyższym lub w sytuacji ograniczonych możliwości finansowych. Mniejsze zainteresowanie pracodawców absolwentami szkół średnich zawodowych może także wynikać zdaniem respondentów z ograniczonej wiedzy o ich kwalifikacjach. Przedsiębiorcy często posługują się innymi nazwami zawodów niż szkoły, nie wiedzą także, jakie konkretne umiejętności związane są z danym zawodem. Według respondentów pewnym rozwiązaniem tych problemów mogłyby być certyfikaty umiejętności wydawane absolwentom średnich szkół technicznych, które dokładnie przedstawiałyby pracodawcom kwalifikacje danego kandydata do pracy. Ponadto część przedstawicieli przedsiębiorców biorących udział w badaniu jakościowym 13

14 wyrażała wątpliwości względem możliwości przygotowania kandydata do pracy na stanowisku logistyka w zawodowej szkole średniej. Wskazanie im konkretnych korzyści związanych z zatrudnianiem techników mogłoby zwiększyć szanse absolwentów klas logistycznych na rynku pracy. 1.3 Perspektywy rozwoju branży logistycznej Analizy rynku pracy, różne artykuły branżowe oraz dokumenty strategiczne dotyczące województwa łódzkiego przekonują o tym, że branża logistyczna w regionie ma bardzo dobre perspektywy rozwoju. Według danych GUS liczba firm z branży rośnie (por. podrozdział 1.1). Przeprowadzone w ramach projektu prognozy dotyczące liczby pracowników branży logistycznej pokazują wprawdzie, że ich liczba będzie nieznacznie spadać, ale jest to odzwierciedleniem ogólnej tendencji spadkowej w liczbie osób aktywnych zawodowo i pracujących. Prognozy przeprowadzono w horyzoncie czasowym do roku Opracowano predykcje liczby pracujących w branży logistycznej z uwzględnieniem podziału na grupy profesji oraz w podziale na płeć, w powiatach województwa łódzkiego. Wyróżnione grupy zawodowe tworzą: kierownicy wewnętrznych jednostek organizacyjnych, działalności podstawowej w gospodarce magazynowej, transporcie i łączności; kierownicy działów zaopatrzenia i dystrybucji; kierownicy małych przedsiębiorstw w gospodarce magazynowej, transporcie i łączności; inżynierowie i im pokrewni, gdzie indziej niesklasyfikowani; specjaliści do spraw ekonomicznych i zarządzania, gdzie indziej niesklasyfikowani; spedytorzy i im pokrewni. Wyniki prognoz przeprowadzonych na lata wskazują, że liczba pracowników tych poszczególnych profesji w powiatach województwa łódzkiego będzie stopniowo zmniejszać się lub oscylować będzie na podobnym poziomie, 14

15 w porównaniu z 2009 rokiem. W większości powiatów na początku okresu predykcji zauważyć będzie można niewielki wzrost liczby pracowników branży logistycznej. Tendencja ta ulegnie zmianie w perspektywie dalszych lat, dla których obserwować będzie można stopniowy spadek wspomnianej kategorii. Liczba pracujących w zawodach branży logistycznej będzie zmniejszać się o ok. 0,31% w przypadku kierowników, 0,23% dla inżynierów, 0,38% dla specjalistów ds. ekonomicznych i zarządzania oraz 0,28% jeżeli chodzi o spedytorów. W większości zawodów nadal w gronie zatrudnionych dominować będą mężczyźni. Wyjątek stanowić będą specjaliści. Średni udział kobiet w tej grupie zawodowej wyniesie 59,06%. W przypadku pozostałych grup zawodów kobiety będą w mniejszości. Prognozy wskazują na stopniowe zmniejszanie się liczby osób aktywnych zawodowo. Spadki te widoczne są również w przypadku pracowników branży logistycznej. Malejący trend w liczbie pracujących jaki obserwować będzie można w perspektywie długookresowej prognoz wynika w głównej mierze z niekorzystnych predykcji demograficznych. Zmniejszająca się liczba osób zdolnych do pracy może stać się w przyszłości czynnikiem ograniczającym rozwój branży logistycznej. Problematyka perspektyw rozwoju branży logistycznej w regionie łódzkim została również poruszona w badaniach empirycznych ilościowym i jakościowym. Przedsiębiorcy biorący udział w badaniu ilościowym prezentowali w większości pesymistyczne poglądy dotyczące perspektyw rozwoju branży logistycznej. Tylko 1% badanych uważa, że perspektywy rozwoju branży są bardzo dobre. 28% jest zdania, że są one dobre. Jednakże aż 37% respondentów uznało, że perspektywy rozwoju branży logistycznej są złe, w tym 4% uznało je za bardzo złe. Zupełnie inaczej przedstawia się rozkład odpowiedzi na to pytanie w grupie dyrektorów szkół zawodowych. Większość badanych dyrektorów jest przekonana o dobrych perspektywach branży logistycznej w województwie łódzkim. Co piąty dyrektor biorący udział w badaniu ilościowym jest zdania, że branża logistyczna ma bardzo dobre perspektywy, a 46% uważa, że perspektywy stojące przed branżą logistyczną w województwie łódzkim są dobre. Co dziesiąty dyrektor szkoły zawodowej ocenił te perspektywy neutralnie uznał, że nie są ani dobre ani złe, natomiast tylko 2% respondentów oceniła perspektywy branży logistycznej w województwie łódzkim jako złe. 15

16 Rysunek 3. Ocena perspektyw rozwoju branży logistycznej w województwie łódzkim przez przedsiębiorców (N=200) i dyrektorów szkół zawodowych (N=250) Bardzo dobre 1,0% 20,0% Dobre 28,0% 46,4% Ani dobre, ani złe 10,4% 22,5% Złe Bardzo złe 0,8% 3,5% 0,8% 33,0% Trudno powiedzieć, nie wiem 0,0% 12,0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Przedsiębiorcy Dyrektorzy Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania ilościowego w grupie przedsiębiorców Przyczyny takich rozbieżności w poglądach przedsiębiorców i dyrektorów zostały ukazane w toku badań jakościowych. Respondenci biorący udział w focusach, wypowiadając się o kondycji branży logistycznej w województwie łódzkim, zwracali uwagę na różnice pomiędzy jej powszechnym postrzeganiem, a faktycznym funkcjonowaniem. W ogólnym odczuciu województwo łódzkie ma ogromny potencjał rozwoju w zakresie logistyki i transportu. Centralne położenie w kraju i Europie sprawia, że Łódź może stać się wygodnym punktem tranzytowym. Ponadto planowana rozbudowa sieci autostrad w okolicach Strykowa ułatwi dostęp do województwa i miasta. Badani twierdzili, że informacje te są szeroko rozpowszechnione wśród mieszkańców województwa, którzy przekazują je sobie wzajemnie, tworząc lokalny mit. Według deklaracji badanych część tych przekonań znajduje potwierdzenie w rzeczywistości. Okolice Strykowa rozwijają się pod względem logistycznym. Część przedsiębiorstw decyduje się tam przenieść ze względu na wygodę i/lub niższe koszty utrzymania (zwłaszcza względem Warszawy, czy Łodzi). Respondenci zauważyli jednak, że przekonania o niezwykle szybkim rozwoju branży logistycznej w regionie są 16

17 przesadzone. Ich zdaniem branża logistyczna funkcjonuje obecnie lepiej w innych miastach polskich, jako przykład podawano tutaj: Warszawę, Poznań, Katowice, Wrocław, czy Kraków. Poza tym zdaniem badanych Łódź bywa często omijana przez przedsiębiorców ze względu na bliskość Warszawy. Generalnie jednak w badaniu jakościowym zarówno dyrektorzy, jak i przedsiębiorcy wyrażali większy optymizm w przewidywaniach perspektyw rozwojowych branży logistycznej niż respondenci biorący udział w badaniu ilościowym. Uczestnicy focusów byli przekonani o dalszym rozwoju logistyki, który miałby ich zdaniem przejawiać się zwiększeniem liczby firm związanych z branżą logistyczną oraz zwiększeniem zatrudnienia w firmach transportowych i spedycyjnych (zarówno dużych, jak i małych). Przewidywali także zwiększenie stopnia specjalizacji firm oraz dalsze unowocześnianie ich działania (przewagę tutaj mogą mieć duże firmy międzynarodowe, których możliwości w tym zakresie są znacznie większe). Respondenci twierdzili jednak, że rozwój branży zależy od szeregu czynników: kondycji gospodarki lokalnej i krajowej, rozwoju przemysłu lokalnego (działanie firm transportowych i spedycyjnych uzależnione jest od produkcji towarów, które miałyby być przewożone), rozwoju usług informatycznych i telekomunikacyjnych skierowanych do firm logistycznych, rozwoju sieci dróg respondenci duże nadzieje wiązali z rozbudową sieci dróg i autostrad w regionie. 17

18 2. Kształcenie zawodowe dla branży logistycznej w województwie łódzkim 2.1 Charakterystyka szkolnictwa zawodowego w województwie łódzkim Region łódzki stanowi specyficzny obszar ze względu na historyczną monokulturowość przemysłową. Centralny ośrodek miejski jakim jest Łódź od początku swojego rozwoju bazował na przemyśle lekkim, a to wpłynęło na charakter gospodarczy całego regionu. Tak ukształtowany profil gospodarczy regionu silnie oddziaływał na wszystkie dziedziny życia w tym na edukację. Przemysł lekki generował zapotrzebowanie na dużą liczbę wykwalifikowanych pracowników co przekładało się na ofertę edukacji zawodowej. Po przemianie ustrojowej w 1989 roku przemysł lekki zaczął podupadać co wpłynęło bezpośrednio na spadek zainteresowania szkolnictwem zawodowym zwłaszcza na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej. Od początku lat 90. zasadnicze szkoły zawodowe zaczęto likwidować, m.in. ze względu na upadek lub restrukturyzację zakładów prowadzących szkoły przyzakładowe, oraz zdecydowany wzrost aspiracji edukacyjnych młodzieży. Znacznemu ilościowemu ograniczeniu szkolnictwa zawodowego nie towarzyszyła praca nad jego modernizacją i tworzeniem nowych mechanizmów powiązania z gospodarką. W efekcie szkolnictwo na poziomie zawodowym jest niedopasowane do potrzeb rynku pracy, cierpi na brak wparcia finansowego oraz na brak zainteresowania młodzieży. W edukacji zawodowej w województwie łódzkim od 2001 roku przeważała tendencja spadkowa. W przypadku zasadniczych szkół zawodowych spadek liczby placówek obserwowano do roku 2006, kiedy to nastąpiło zatrzymanie tej tendencji, a w kolejnych latach zauważyć można było niewielki wzrost liczby tego typu szkół. W okresie liczba uczniów zasadniczych szkół zawodowych zmniejszyła się o blisko 1/3 (32,9%). Znaczącą zmianę liczby uczniów odnotowano w 2003 roku kiedy to wzrosła o 2 tysiące. Miało to najprawdopodobniej związek z przeprowadzoną w 1999 roku reformą oświaty. W tym okresie nakładały się na siebie dwa rodzaje systemów szkolnych, stary i nowy z podziałem na szkołę podstawową i gimnazjum. Po tym chwilowym 18

19 wzroście nastąpił okres względnej stabilizacji, a liczba uczniów szkół zawodowych od 2004 roku oscyluje w granicach 12 tysięcy. Sytuacja techników w województwie łódzkim nie jest lepsza od sytuacji zasadniczych szkół zawodowych. Reforma z 1999 roku miała prowadzić do wzrostu zainteresowania kształceniem średnim i wyższym ale jej efektem ubocznym stał się spadek zainteresowania kształceniem średnim zawodowym. W efekcie niedoceniane są możliwości jakie daje technikum, co odbija się na liczbie uczniów tego typu placówek, a co za tym idzie i na ich liczbie. Liczba uczniów techników w okresie od 2001 do 2010 roku zmniejszyła się o ponad połowę. Natomiast liczba szkół spadała ponad czterokrotnie. Licea profilowane zaczęły powstawać od 2002 roku. W województwie łódzkim w pierwszym roku utworzono ich aż 91, jednak po krótkotrwałej tendencji wzrostowej nastąpił systematyczny spadek ich liczby do 49 w roku Liczba uczniów liceów profilowanych, podobnie jak samych placówek, po początkowym okresie wzrostu zaczęła systematycznie spadać, by osiągnąć poziom niższy niż w pierwszym roku funkcjonowania tego typu szkół. Powołanie szkół typu licea profilowane wynikało z konieczności wyjścia naprzeciw współczesnym wyzwaniom rynku pracy, jakim jest konieczność wielokrotnej zmiany kwalifikacji zawodowych pracowników w trakcie ich życia. W tym właśnie celu, aby wykształcić pracownika zdolnego do ciągłego doskonalenia swoich umiejętności oraz zmiany kwalifikacji powołano ten typ szkoły. Licea profilowane nie cieszą się jednak takim zainteresowaniem jakiego się spodziewano. Najlepsza, w porównaniu z innymi, jest sytuacja szkół policealnych nie odnotowano drastycznego spadku ich liczby, a w stosunku do 2001 roku czyli początku analizowanego okresu, ich ilość wzrosła z 188 do 206. Generalnie na podstawie danych dotyczących liczby szkół policealnych można stwierdzić, że ich sytuacja jest dość stabilna i nie podlega takim zmianom jak pozostałych typów szkół zawodowych. Najprawdopodobniej wynika to z faktu, że najbardziej popularnym typem szkoły ponadgimnazjalnej jest liceum ogólnokształcące, które nie daje absolwentom wykształcenia zawodowego, a stanowi jedynie przepustkę do kształcenia na poziomie wyższym. Nie wszyscy absolwenci liceów ogólnokształcących są skłonni inwestować 3 lub więcej lat w dalszą naukę dlatego chętnie wybierają szkoły policealne gwarantujące zdobycie zawodu w krótszym okresie. Liczba uczniów szkół policealnych systematycznie rosła do 19

20 2009 roku, pomimo spadku samej liczby tego typu placówek. Oznacza to, że szkoły policealne stanowią korzystną alternatywę dla studiów wyższych, pozwalając na stosunkowo szybkie zdobycie zawodu. W 2010 roku zanotowano zmniejszenie liczby uczniów, co może stanowić początek tendencji spadkowej związanej między innymi z niżem demograficznym. Dane dotyczące liczby szkół zawodowych w województwie łódzkim w podziale na typ w latach przedstawia poniższa tabela. Tabela 2. Liczba szkół zawodowych w województwie łódzkim w latach Rok szkolny ZSZ Technika Licea profilowane Szkoły policealne 2001/ / / / / / / / / Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Uczniowie szkół zawodowych to w większości mężczyźni. Łącznie stanowią oni 58% słuchaczy wszystkich szkół zawodowych w województwie łódzkim. Znaczną przewagę uczniów płci męskiej widać zwłaszcza w przypadku zasadniczych szkół zawodowych (mężczyźni stanowią ¾ wszystkich uczniów tych szkół). Uczniowie techników to również w większości mężczyźni kobiety stanowią 38% słuchaczy tych szkół (31% w przypadku techników uzupełniających). W przypadku liceów profilowanych to kobiety stanowią dominującą grupę (63% uczniów), podobnie jak w przypadku szkół policealnych (55%) choć tu przewaga nie jest już tak wielka. Generalnie można stwierdzić, ze kobiety rzadziej niż mężczyźni decydują się na naukę w szkołach zawodowych. 20

21 Rysunek 4. Liczba uczniów przypadająca na poszczególne typy szkół zawodowych z podziałem na płeć w województwie łódzkim w Zasadnicza szkoła zawodowa Technika Technika uzupełniające Licea profilowane Szkoły policealne mężczyźni kobiety Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Respondenci biorący udział w badaniu jakościowym raczej negatywnie ocenili kondycję kształcenia zawodowego w województwie łódzkim. Ich zdaniem boryka się ono z szeregiem trudności: tendencją władz do gorszego traktowania kształcenia zawodowego (względem kształcenia ogólnego), większymi potrzebami finansowymi kształcenia zawodowego wynikającymi m.in. z potrzeby zakupienia specjalistycznego wyposażenia, brakiem zainteresowania mediów kształceniem zawodowym, co znacznie utrudnia jego promowanie wśród potencjalnych uczniów, negatywnymi stereotypami związanymi z kształceniem zawodowym zarówno wśród uczniów, jak i rodziców, konkurencją liceów ogólnokształcących, subiektywną niską atrakcyjnością części zawodów, w których kształcą łódzkie szkoły zawodowe. Badani zwrócili jednak uwagę na szanse, jakie stoją przed średnim kształceniem zawodowym: 21

22 zmiana mentalności i przekonań pracodawców prowadziłaby do większej konkurencyjności na rynku pracy osób posiadających wykształcenie średnie techniczne; Absolwenci techników posiadają umiejętności twarde, które umożliwiają im szybsze wdrożenie się w obowiązki w miejscu pracy (np. obsługa urządzeń biurowych); Wartością dodaną wykształcenia średniego technicznego mogłyby być certyfikaty umiejętności zdobywane podczas regularnego kształcenia i/lub dodatkowych kursów. 2.2 Kształcenie dla logistyki w szkołach zawodowych województwa łódzkiego W ostatnich latach nastąpił wzrost zainteresowania logistyką, czego efektem było zwrócenie uwagi szkół na możliwość kształcenia w zawodach z nią związanych. Mogły one wprowadzić kształcenie w zakresie logistyki dzięki decyzjom, jakie podjęło Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu. Wprowadziło ono zmiany w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 8 maja 2004 roku w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, wpisując do niego dwa nowe zawody: technik logistyk ( ), technik spedytor ( ). Oprócz tych dwóch zawodów w Klasyfikacji Zawodów Szkolnictwa Zawodowego występują jeszcze takie zawody związane z branżą logistyczną jak: technik transportu kolejowego, technik automatyk sterowania ruchem kolejowym, technik elektroenergetyk transportu szynowego, technik transportu drogowego, mechanik maszyn i urządzeń drogowych operatorzy pojazdów wolnobieżnych i pokrewni. Oprócz tych zawodów, które bezpośrednio związane z branżą włókienniczą, zatrudnienie w branży mogą znaleźć również przedstawiciele innych zawodów, 22

23 jak np. technik informatyk, technik mechanik, czy operator maszyn i urządzeń mechanicznych. W klasyfikacji, pomimo istnienia grupy zawodów kierowcy i operatorzy pojazdów nie ma zawodu kierowca. Do tej grupy należą jedynie zawody takie jak mechanik maszyn i urządzeń drogowych oraz operatorzy pojazdów wolnobieżnych i pokrewni. W badaniu ilościowym w grupie dyrektorów szkół zawodowych wzięło udział 250 respondentów, z czego 49 (19%) reprezentowało szkoły, w których prowadzone jest kształcenie na kierunkach związanych z branżą logistyczną. Najczęściej były to klasy kształcące w zawodzie logistyka i spedytora. Dane pochodzące z Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Łodzi informują o liczbie uczniów tych dwóch najpopularniejszych profili klas ze szkół policealnych i techników, którzy przystępowali do egzaminu zawodowego i o liczbie uczniów, którzy ten egzamin zdali. Z danych tych, które prezentuje poniższa tabela wynika, że liczby te z roku na rok rosną (dane za rok 2010 uwzględniają tylko technika, nie ma danych dla szkól policealnych stąd liczba uczniów w zawodzie spedytora jest nieznacznie mniejsza). Tabela 3. Liczba uczniów techników i szkół policealnych zgłoszonych do egzaminu zawodowego w zawodzie technika logistyka i technika spedytora oraz liczba wydanych dyplomów w latach w województwie łódzkim Zawód Zgłoszonych Wydanych dyplomów Zgłoszonych Wydanych dyplomów Zgłoszonych Wydanych dyplomów Logistyk Spedytor Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych OKE w Łodzi Z powyższych danych widać nie tylko to, że zainteresowanie kształceniem w zawodach logistyka i spedytora rośnie. Widać również, że egzamin zawodowy zdaje tylko nieco ponad połowa przystępujących do niego osób. Zatem można przypuszczać, że egzamin ten jest dość trudny. O tym, że zainteresowanie uczniów klasami o profilach związanych z logistyką jest duże, świadczą również wyniki zarówno badań ilościowych, jak i badań jakościowych. Co trzeci dyrektor biorący udział w badaniu ilościowym uznał, że klasy o profilach związanych z branżą logistyczną cieszyły się podczas ostatniego naboru do szkoły takim samym zainteresowaniem jak klasy o innych profilach. Łącznie 38% badanych przedstawicieli szkół zawodowych kształcących uczniów 23

24 w zawodach związanych z branżą logistyczną stwierdziło, że podczas ostatniego naboru do szkoły klasy o profilach związanych z branżą logistyczną cieszyły się większym zainteresowaniem niż klasy o innych profilach. Przeciwnego zdania było łącznie 19% pytanych dyrektorów. Uznali oni, że podczas ostatniego naboru do szkoły klasy o profilach związanych z branżą logistyczną cieszyły się mniejszym zainteresowaniem, niż klasy o innych profilach. Natomiast 8,5% badanych nie potrafiło odpowiedzieć na to pytanie. Respondenci biorący udział w badaniu jakościowym uznali, że klasy logistyczne cieszą się dużym zainteresowaniem młodych ludzi kończących gimnazjum. Dzięki temu często trafia do nich zdolniejsza młodzież. Zauważyć można nie tylko znaczne zainteresowanie rozpoczęciem kształcenia w tym kierunku, ale także szybko zwiększającą się liczbę jego absolwentów. Na tak duże zainteresowanie uczniów szybko reagują placówki edukacyjne według badanych coraz więcej szkół decyduje się na rozpoczęcie kształcenia w logistyce i transporcie. Badani biorący udział w focusach wskazali, że klasy w zawodowych szkołach średnich związane z logistyką i transportem mogą przygotowywać do dwóch różnych zawodów: logistyka i spedytora. Zwrócili również uwagę na różnice w przygotowaniu do ich wykonywania. Zdaniem badanych zdobywane wykształcenie w zawodzie logistyka jest szersze niż w przypadku spedytora, przygotowuje do wykonywania większej ilości obowiązków. W przypadku kształcenia w zawodzie logistyka program nauczania jest trudniejszy niż w klasach przygotowujących do zawodu spedytora. Logistyk jest odpowiedzialny za całość procesów związanych z logistyką i transportem, natomiast spedytor tylko za ich część. Co ciekawe, zdaniem respondentów zainteresowanie uczniów tymi zawodami jest inne w różnych regionach i szkołach. Badani nie byli w stanie wskazać przyczyn tych różnic pośrednio wskazywali na modę, pierwsze skojarzenia uczniów z zawodem. W wypowiedziach respondentów dominowało jednak przekonanie o braku możliwości przewidzenia zainteresowania uczniów tymi zawodami. Dlatego ważnym wydaje się przekazanie rodzicom i uczniom informacji o specyfice każdego z zawodów i możliwościach, jakie daje na rynku pracy. Można przypuszczać, iż dawałoby to placówkom edukacyjnym większą możliwość pokierowania wyborami uczniów, a także zwiększenia liczby potencjalnych słuchaczy. 24

25 Zarówno przedstawiciele przedsiębiorstw regionu, jak i dyrektorzy szkół stwierdzili, że nauczanie logistyki jest niezwykle trudne. Pracodawcy mówili nawet, iż dobre przygotowanie do wykonywania tego zawodu jest praktycznie niemożliwe, gdyż szkoły nie są w stanie nadążyć za tempem zmian, jakie zachodzą w logistyce. Co ciekawe, zdaniem przedsiębiorców również uczelnie wyższe nie są w stanie dobrze wykształcić logistyków. Przekonanie takie wyrażały także osoby, które skończyły studia wyższe z zakresu logistyki. Opowiadając o procesie nauczania w klasach logistycznych, badani wskazywali na potrzebę przekazywania umiejętności praktycznych, które mogą być wykorzystane przez techników logistyki zaraz po otrzymaniu zatrudnienia. Z drugiej strony respondenci wskazali na dominującą ich zdaniem trudność w kształceniu w kształceniu w zakresie logistyki i transportu pozyskanie odpowiedniej kadry. Pomimo chęci zatrudniania specjalistów bez wykształcenia pedagogicznego, dyrektorzy zawodowych szkół średnich często nie byli w stanie pozyskać osób o odpowiednich kwalifikacjach. Do nauczania w szkole zniechęcały ich brak czasu oraz niewystarczająca gratyfikacja finansowa. Przedstawiciele przedsiębiorstw i placówek edukacyjnych biorący udział w badaniu jakościowym wskazywali na nieco odmienne sposoby polepszenia procesu nauczania logistyki w szkołach policealnych. Przedsiębiorcy twierdzili, że należy: kłaść w kształceniu większy nacisk na przekazanie praktycznej, często bardzo podstawowej wiedzy (np. długość naczepy, wymiar czasu pracy kierowców), przekazać uczniom wiedzę o ogólnym funkcjonowaniu przedsiębiorstw, stworzyć specjalizacje, dzięki którym uczeń lepiej pozna określony obszar logistyki, np. logistykę transportu, logistykę produkcji, logistykę magazynowania, logistykę zaopatrzenia, logistykę dystrybucji. Bardzo atrakcyjnym dla przedsiębiorców okazało się także uzyskiwanie przez słuchaczy certyfikatów umiejętności, które są w ich przekonaniu bardziej wiarygodnym potwierdzeniem wiedzy niż świadectwo ukończenia szkoły, a także wskazują na znajomość bardziej praktycznych zagadnień. Zdaniem jednego z respondentów niektóre certyfikaty są obowiązkowe dla logistyków jeżeli absolwent, kończąc szkołę, posiada taki certyfikat, pozwala to pracodawcy zaoszczędzić czas i pieniądze. 25

26 Przedstawiciele placówek edukacyjnych wskazywali inne sposoby polepszenia jakości kształcenia w logistyce. Ich zdaniem można je osiągnąć jedynie poprzez zwiększenie kontaktu słuchacza z pracodawcą, gdyż szkoły nie są w stanie zapewnić uczniom takiego wyposażenia jak przedsiębiorcy, tylko poprzez zakład pracy uczeń ma kontakt z najnowszymi rozwiązaniami technologicznymi. Ponadto w zakładzie pracy możliwe jest także poznanie oprogramowania, które jest wykorzystywane przez logistyków. Dyrektorzy twierdzili, że optymalne dla jakości kształcenia logistyków byłoby podzielenie go między szkoły i przedsiębiorców. Placówki edukacyjne powinny być ich zdaniem odpowiedzialne za przygotowanie teoretyczne, natomiast w zakładach pracy powinno odbywać się przekazywanie wiedzy i umiejętności praktycznych. Potrzeba współpracy z pracodawcami w zakresie kształcenia logistyków była dla dyrektorów na tyle ważna, że w sytuacji braku satysfakcjonującego rozwiązania w ogóle rezygnowali oni z otwarcia kierunku. 2.3 Wybór ścieżki kształcenia Wybór szkoły ponadgimnazjalnej to praktycznie pierwsza świadoma decyzja dotycząca procesu kształcenia jaką mogą podjąć młodzi ludzie. Jest to sytuacja w której po raz pierwszy uczniowie mogą zarówno wybrać typ szkoły jak i kierunek kształcenia. Dla ucznia jest to niejednokrotnie bardzo trudna decyzja, wybór szkoły obarczony jest dużą odpowiedzialnością ponieważ od niego zależy dalsza ścieżka kształcenia, a co za tym idzie, przyszłość gimnazjalisty. Z przeprowadzonych w ramach projektu badań w grupie uczniów 3 klas gimnazjów wynika, że blisko połowa gimnazjalistów zamierza wybrać liceum ogólnokształcące jest to zdecydowanie najpopularniejszy typ szkoły do jakiej zamierzają uczęszczać badani. Na drugim miejscu pod względem popularności znalazło się technikum ten rodzaj szkoły zamierza wybrać 34,5% badanych. W zasadniczej szkole zawodowej pragnie uczyć się 9% gimnazjalistów, natomiast najmniej liczną grupę stanowili uczniowie zamierzający uczęszczać do liceum profilowanego (7%). Mężczyźni znacznie częściej niż kobiety decydują się na kształcenie w zasadniczej szkole zawodowej i technikum niż kobiety. Stanowili oni 67% osób wybierających zasadniczą szkołę zawodową i 58% uczniów 26

27 wybierających technikum. Liceum ogólnokształcące oraz liceum profilowane częściej wybierają kobiety. Stanowiły one 61% uczniów zdecydowanych na liceum profilowane i 63% uczniów wybierających liceum ogólnokształcące. Wybór szkoły zależy w dużej mierze od zawodu jaki planują w przyszłości uprawiać młodzi ludzie i od tego, czy do zdobycia tego zawodu wymagane jest ukończenie studiów wyższych. Wyniki badania ilościowego w grupie gimnazjalistów pokazują, że uczniowie, którzy chcieliby wykonywać zawody, które wymagają ukończenia studiów najczęściej wybierają licea ogólnokształcące. Natomiast pozostali uczniowie częściej decydują się na technikum, bądź szkołę zawodową. Wniosek ten zyskał potwierdzenie po analizie odpowiedzi na pytanie dotyczące przyczyn wyboru określonego typu szkoły. Uczniowie, którzy zamierzają pójść do liceum ogólnokształcącego najczęściej uzasadniali swój wybór tym, że chcą iść na studia po jego ukończeniu. Taka przyczyna została wskazana przez 33% osób wybierających ten typ szkoły. W przypadku technikum najczęściej wskazywaną odpowiedzią była chęć zdobycia zawodu, tytułu zawodowego (40% wskazań). Osoby wybierające liceum profilowane, jako najczęstszą przyczynę wskazywały swoje zainteresowania (34% wskazań). Osoby wybierające zasadniczą szkołę zawodową, zapytane dlaczego wybrały taki typ szkoły najczęściej wskazywały na swoje słabe oceny (27%) jako na przyczynę takiego wyboru. Analizy przeprowadzone w ramach projektu pokazały, że nieco ponad połowa badanych uczniów zamierza wybrać jedną ze szkół zawodowych. Największym zainteresowaniem cieszą się technika, a najmniejszym licea profilowane. Ogólnie można uznać, że istnieje zainteresowanie szkolnictwem zawodowym, choć niestety zaobserwować można selekcję negatywną w przypadku tego typu szkół. Większość badanych uczniów (79%) uważa, że warto kształcić się w szkole zawodowej. Takie zdanie mają nieco częściej mężczyźni niż kobiety. Pogląd ten nieco częściej podzielają mieszkańcy wsi, niż ich koledzy pochodzący z miast. Zasadnicze szkoły zawodowe są postrzegane przez badanych jako szkoły dla uczniów z gorszymi wynikami w nauce, pragnących nauczyć się zawodu i szybko podjąć pracę. Jeśli zaś chodzi o technika, to uczniowie nie wyrażają wprost negatywnych opinii na ich temat, choć z analizy danych wynika, że traktują je jako gorszą alternatywę dla liceów ogólnokształcących. Są zdania, że poziom nauczania przedmiotów ogólnych jest 27