ZAPOTRZEBOWANIE NA INFORMATYK W POLSKICH PRZEDSI BIORSTWACH

Transkrypt

1 ZAPOTRZEBOWANIE NA INFORMATYK W POLSKICH PRZEDSI BIORSTWACH MACIEJ MACIEJEC HLM spółka z o.o. Warszawa Streszczenie W pracy omówiono najnowsze tendencje w rozwoju zastosowa technik informacyjnych w zarz dzaniu przedsi biorstwami. W analizie dokonano wyodr bnienia okresów o wysokiej dynamice zwoju zastosowa technik informacyjnych w zarz dzaniu oraz wyst powaniu okresów zastoju. 1. Wst p Publikacja niniejsza na celu ma przedstawienie z zarysie ró nic w wymaganiach stawianych przez organizacje du ych przedsi biorstw, porównanie tych wymaga z sektorem małych i rednich przedsi biorstw, oraz perspektywy rozwoju rynku informatycznego w Polsce. 2. Uwarunkowania historyczne Tradycja wykorzystania informatyki w polskich przedsi biorstwach si ga połowy lat 70- tych. Podj to wtedy pierwsze inicjatywy zmierzaj ce do wdro enia w przedsi biorstwach systemów wspieraj cych procesy zarz dzania produkcj. Do najistotniejszych osi gni tej epoki zaliczy mo na liczne udane wdro enia zintegrowanych systemów klasy: MRP, Finansowo- ksi gowych, Kadrowo płacowych Wi kszo tych przedsi wzi miała bardzo nowatorski charakter i oparta była na rozwi zaniach mainfame owych, głównie IBM, ODRA i RIAD. Mimo upływu lat, osi gni te wówczas rezultaty, zwłaszcza w sferze wdro e systemów planowania i rozliczania produkcji- MRP, mog słu y do dnia dzisiejszego za niedo cigniony wzorzec dla wielu tocz cych si z ró nym skutkiem projektów informatycznych. Do ko ca lat siedemdziesi tych wdro ono około 100 zintegrowanych systemów klasy MRP w przedsi biorstwach produkcyjnych w Polsce. Koniec lat siedemdziesi tych i wi ksza cz lat 80 charakteryzowała si stagnacj i załamaniem inwestycji w informatyk, wynikaj cymi z ogólnego gospodarczego załamania panuj cego w naszym kraju a do 1989 r. Funkcjonuj ce systemy nie były rozwijane, wiele wdro e zostało zarzuconych, a post p, jaki dokonywał si w wiatowym przemy le informatycznym nie znajdywał dostatecznego odzwierciedlenia w postaci wdro e nowych technologii oraz innowacyjnych rozwi za organizacyjnych w krajowych przedsi biorstwach. W okresie tym jednak nast piło intensywne wdra anie technologii mikrokomputerowych, obejmuj ce swym zasi giem równie małe i rednie przedsi biorstwa. Coraz szerzej opracowywano i

2 120 POLSKIE TOWARZYSTWO ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr2, 2004 wdra ano dedykowane oprogramowanie realizowane w standardach coraz bardziej popularnych relacyjnych baz danych (d-base, foxbase czy cleepper) Drelichowski(2000) 38 Rewolucyjny przełom w dynamice zastosowa informatyki w domenie zastosowa dla przedsi biorstw nast pił w roku 1989, gdy zmiany polityczne spowodowały otwarcie gospodarki polskiej na wiat, a przedsi biorstwa uzyskały mo liwo dost pu do najnowszych technologii. Pocz wszy od 1989 roku rynek informatyczny sprz tu, oprogramowania i usług przeznaczonych dla przedsi biorstw rozwija si bardzo dynamicznie, osi gaj c wielko ok 3,5 miliarda USD (wg. zestawie GUS) w 2003 r. Rynek ten jest rozwojowy, co wynika z faktu, i poziom inwestycji informatycznych na pracownika stanowi w Polsce zaledwie około 25% wielko ci inwestycji ponoszonych w USA (wg. danych OECD). 3. Zapotrzebowanie przedsi biorstw na rozwi zania informatyczne Od pocz tku lat 90 obserwuje si bardzo szybki rozwój firm oferuj cych rozwi zania informatyczne przeznaczone dla przedsi biorstw przemysłowych, usługowych i finansowych, co zwi zane jest z coraz szerszym wykorzystaniem informatyki przez przedsi biorstwa. Na rynku polskim podejmu8j działalno mi dzynarodowi dostawcy technologii i rozwi za informatycznych, ukierunkowane najcz ciej na sektor du ych firm, sektor bankowy i administracj centraln. Coraz szersz działalno podejmuj krajowe firmy wyspecjalizowane we wdra aniu zarówno zintegrowanych systemów informatycznych jak i systemów tworzonych pod zamówienie, przeznaczonych do obsługi procesów biznesowych rozbudowanych organizacyjnie korporacji jak i firm sektora małych i rednich przedsi biorstw Zapotrzebowanie du ych firm W wietle ustawy Prawo o Działalno ci Gospodarczej du ymi firmami s przedsi biorstwa o wielko ci zatrudnienia powy ej 250 pracowników oraz obrocie rocznym przekraczaj cym równowarto w złotych 40 mln euro. W takim rozumieniu kr g przedsi biorstw zaw a si do około tysi ca spo ród około 2 milionów zarejestrowanych w Polsce firm. Przedsi biorstwa te stawiaj bardzo zło one wymagania biznesowe w zakresie obsługi informatycznej. Do najistotniejszych z nich zaliczy mo na: Rozbudowane mechanizmy konsolidacji finansowej i ksi gowej w organizacjach wielozakładowych dla potrzeb podatkowych oraz rachunku kosztów Coraz wi ksza liczba przedsi biorstw działa w warunkach rozproszonej struktury organizacyjnej (np. holdingowej). Tego typu organizacje składaj si cz sto z wielu podmiotów prawnych. Ka dy z podmiotów musi prowadzi własne ustawowe rozliczenia z administracj pa stwow (bilans, rachunek wyników, ksi gowo, podatki, ZUS itp.), prowadzi rachub płac, rozliczenia z odbiorcami i dostawcami. Równocze nie podmioty te prowadzi musz własny rachunek kosztów i raportowa oraz rozlicza si z centralami, znajduj cymi si na terenie Polski lub za granic. 38 Drelichowski L., Elementy teorii i praktyki zarz dzania z technikami informacyjnymi w przedsi biorstwie. Wydawnictwo Uczelniane ATR. s.192, 2000 r. 12 ark. wyd.

3 Maciej Maciejec Zapotrzebowanie na informatyk w polskich przedsi biorstwach 121 Do obsługi takich procesów biznesowych konieczne s rozwi zania pozwalaj ce obsługiwa zarówno lokalne potrzeby podmiotów, jak i zapewniaj ce mo liwo wymiany informacji finansowych oraz biznesowych pomi dzy poszczególnymi oddziałami firmy. Bardzo cz sto wymagana jest równie mo liwo prowadzenia ksi gowo ci w ró nych walutach, mo liwo liczenia ró nych kosztów standardowych dla tego samego wyrobu wytwarzanego w ró nych fabrykach przedsi biorstwa Kisielnicki, Sroka (2001) Synchronizacja procesów produkcyjnych i obsługi logistycznej Przedsi biorstwa wielooddziałowe stawiaj cz sto wymóg obj cia jednolitym systemem informatycznym wielu podmiotów działaj cych w ramach jednego przedsi biorstwa w celu uzyskania narz dzia pozwalaj cego na synchronizacj i ujednolicanie planów produkcyjnych, skonsolidowanie zakupów w celu optymalizacji kosztów oraz mo liwo ci planowania krytycznych zasobów produkcyjnych Controlling, Hurtownie danych Wszystkie przedsi biorstwa kład nacisk na precyzyjn rejestracj i rozliczenie kosztów uwzgl dniaj cych priorytety informacyjne firmy. W przedsi biorstwach o rozbudowanej wielooddziałowej strukturze i działaj cych na ró nych rynkach konieczne jest wykorzystywanie hurtowni danych jako najlepszego narz dzia do raportowania wydajno ci procesów biznesowych oraz ledzenia kosztów według jednolitych standardów. Zastosowanie hurtowni danych opłacalne jest zwłaszcza w przypadkach gdy ró ne oddziały przedsi biorstwa wykorzystuj odmienne technologie informatyczne i systemy zintegrowane wspieraj ce procesy zarz dzania, a staj przed konieczno ci raportowania wska ników działalno ci oraz kosztów funkcjonowania według jednolitych standardów Obsługa rozbudowanych sieci sprzeda y i dystrybucji W przypadku przedsi biorstw o rozbudowanej strukturze dystrybucji i sprzeda y pojawiaj si wymagania, aby rozwi zania informatyczne obsługiwały nie tylko procesy wewn trzne (produkcj, koszty, finanse, sprzeda i logistyk ), ale równie sie dystrybucji i sprzeda y. Rozwi zania tego typu maj na celu konsolidacj prognoz sprzeda y oraz zlece zebranych przez przedstawicieli terenowych i wprowadzenie ich online do planów sprzeda y i produkcji przedsi biorstwa. Rozwi zania tego typu znane s jako DRP (ang. Distribution Requierements Planning) CRM W odniesieniu do przedsi biorstw o bardzo rozbudowanej bazie klientów konieczne staje si wdra anie systemów pozwalaj cych gromadzi informacje na temat setek tysi cy klientów, przechowywa informacje o nawi zywanych kontaktach oraz proponowanych rozwi zaniach, nale y planowa i ledzi realizacj kampanii reklamowych. Systemy pozwalaj ce realizowa tego typu procesy biznesowe (ang. Customer Relationship Management) powinny by zintegrowane z systemami informatycznymi wspieraj cymi procesy zarz dzania realizowanym wewn trz firmy. 39 Kisielnicki J., Sroka H.: Systemy informacyjne biznesu. AW Placet Warszawa(2001) s 320 Wyd. II

4 122 POLSKIE TOWARZYSTWO ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr2, Supply Chain Management przedsi biorstwa. Coraz cz ciej przedsi biorstwa si gaj do nowoczesnych rodków integracji dostawców strategicznych komponentów bezpo rednio w procesie planowania i sterowania produkcj. Rozwi zania pozwalaj ce synchronizowa przedsi biorstwu swoje własne plany produkcyjne z planami produkcyjnymi dostawców i składa w czasie rzeczywistym zamówienia na dostaw komponentów i podzespołów zwykle s zawarte jako integralna cz zintegrowanych systemów informatycznych, b d oferowane s jako niezale ne oprogramowanie Infastruktura Wi kszo przedsi biorstw obsługuje infrastruktur techniczn we własnym zakresie, pocz wszy od zakupu i administrowania serwerami, sieciami komputerowymi, bazami danych, na aplikacjach biznesowych sko czywszy. Niewiele firm decyduje si za korzystanie z dost pnej oferty outsourcingu sprz tu, czy te aplikacji o czym decyduje brak do wiadcze w szerszym stosowaniu tego modelu usług. W ostatnich latach daje si zauwa y rosn ca liczba inwestycji mi dzynarodowych korporacji buduj cych na terenie Polski centra outsourcingowe, obsługuj ce zagraniczne oddziały korporacji w zakresie czy to infrastruktury, czy te obsługi procesów biznesowych (Thomson Multimedia, Philips, Citibank, Lufthansa). Wdro enia zintegrowanych systemów informatycznych dla du ych przedsi biorstw realizowane s w wi kszo ci przypadków własnymi siłami, przy wsparciu dostawców poszczególnych rozwi za, oraz wyspecjalizowanych firm doradczych. Projekty finansowane s w wi kszo ci ze rodków własnych. Przyst pienie Polski do EU otworzy dla polskich przedsi biorstw mo liwo korzystania z dotacji i funduszy strukturalnych skierowanych na zwi kszenie konkurencyjno ci firm unijnych na rynku wiatowym Zapotrzebowanie małych firm Sektor małych i rednich przedsi biorstw stanowi dominuj cy procentowo segment podmiotów gospodarczych (wg. Ustawy Prawo o Działalno ci Gospodarczej za małe przedsi biorstwo uwa a si firm zatrudniaj c poni ej 50 pracowników o rocznym obrocie poni ej 7 milionów euro). Potrzeby małych i rednich przedsi biorstw w zakresie rozwi za informatycznych s skromniejsze, je li chodzi o zakres funkcjonalny w porównaniu do du ych przedsi biorstw. Bardzo du a grupa przedsi biorstw posługuje si obecnie apliakcjami silosowymi- niezale nymi pakietami oprogramowania, zupełnie niezintegrowanymi, przeznaczonymi do obsługi finansów, ksi gowo ci, magazynów, fakturowania etc. Daje zaobserwowa si tendencj polegaj ca na migracji z tych silosowych aplikacji, cz sto działaj cych w oparciu o niekompatybilne bazy danych i systemy operacyjne, do jednego zintegrowanego rozwi zania. Coraz wi cej przedsi biorstw w miar rozwoju organizacyjnego zauwa a potrzeb wdro enia i korzystania ze zintegrowanych systemów informatycznych klasy MRP, obsługuj cych w ramach jednego pakietu oprogramowania pełn funkcjonalno biznesow : ksi gowo / finanse koszty sprzeda

5 Maciej Maciejec Zapotrzebowanie na informatyk w polskich przedsi biorstwach 123 logistyk planowanie i sterowanie produkcj Sektor małych i rednich przedsi biorstw charakteryzuje si du dynamik wzrostu i w miar integracji Polski z Uni Europejsk MSP b da mogły korzysta z rosn cej liczby instrumentów finansowych wspomagaj cych rozwój przedsi biorczo ci, w tym działa ukierunkowanych na zastosowania informatyki. Na rynku działa w chwili obecnej du a liczba polskich i zagranicznych dostawców zintegrowanych systemów informatycznych przeznaczonych do obsługi małych i rednich przedsi biorstw, co wiadczy o rosn cej randze jako ci oferowanych usług.. 4. Perspektywy rozwoju rynku informatyki dla przedsi biorstw w najbli szych latach Gospodarka polska, podobnie jak gospodarka wiatowa w latach prze ywała okres stagnacji, charakteryzuj cy si dramatycznym spadkiem inwestycji ponoszonych przez przedsi biorstwa. Szukaj c oszcz dno ci, przedsi biorstwa redukuj przede wszystkim inwestycje w infrastruktur oraz nowe technologie informatyczne. Według bada prowadzonych przez mi dzynarodow firm doradcz McKinsey & Co, w 2003 roku inwestycje w informatyk w przedsi biorstwach ameryka skich były o 30% ni sze od inwestycji w 2000r. Trend ten zauwa alny jest równie w polskich firmach. Stan nasycenia rynku pozwala jednak e sformułowa tez o optymistycznej perspektywie, rozwoju zastosowa informatyki w przedsi biorstwach. Mo na spodziewa si, e b dzie to prawdopodobnie rozwój ukierunkowany na inne wymagania ni te, które stosowane były przez ostatnie dziesi ciolecie. Stopie nasycenia rynku sprz tem powoduje, e prosty model funkcjonowania dostawców sprz tu, polegaj cy na sprzeda y elementów infrastruktury informatycznej (serwerów, PC, infrastruktury sieciowej etc.) do przedsi biorstw, bez uwzgl dniania konkretnych potrzeb biznesowych nie b dzie przynosi tak dobrych rezultatów jak miało to miejsce w dotychczas realizowanym modelu. Zwyci zcami b d firmy mog ce zaspokoi konkretne potrzeby biznesowe przedsi biorstwdostarczy dobrane funkcjonalnie zintegrowane systemy informatyczne, wiedz niezb dn do wdro enia tych systemów i dobra wła ciwy sprz t. Zwłaszcza rynek małych i rednich przedsi biorstw stawia informatyzacji wiele wyzwa gdy jak dotychczas bardzo niewielka cz przedsi biorstw z tego sektora mo e poszczyci si wykorzystywaniem jakiegokolwiek zintegrowanego systemu informatycznego. Te firmy b d najlepszymi klientami dla dostawców innowacyjnych systemów informatycznych. Innym kołem nap dowym inwestycji w informatyk w polskich przedsi biorstwach b dzie integracja Polski z EU i zwi zane z ni inwestycje firm zarówno krajowych jak i zagranicznych. Bibliografia 1. Drelichowski L., Elementy teorii i praktyki zarz dzania z technikami informacyjnymi w przedsi biorstwie. Wydawnictwo Uczelniane ATR. s.192, 2000 r. 12 ark. wyd. 2. Kisielnicki J., Sroka H.: Systemy informacyjne biznesu. AW Placet Warszawa(2001) s 320 Wyd. II