Love. the game, hate. the business!

Transkrypt

1

2

3 FIFA MAFIA

4 Love the game, hate the business!

5 FIFA MAFIA tłumaczenie: Katarzyna Tomaszewska, Michał Jeziorny Thomas Kistner Kraków 2014

6 FIFA Mafia Die schmutzigen Geschäfte mit dem Weltfussball Copyright by Thomas Kistner 2012 Droemersche Verlagsanstalt Th. Knaur Nachf. GmbH & Co. KG, München, Germany Copyright for the Polish edition by Wydawnictwo SQN 2014 Copyright for the translation by Katarzyna Tomaszewska / Biuro Tłumaczeń i-translations 2014 Copyright for the translation (Reforma metodą chałupniczą & Powstanie w Brazylii puchar narodu) by Michał Jeziorny 2014 Redakcja i korekta Sonia Miniewicz, Michał Jeziorny, Joanna Mika-Orządała, Kamil Misiek / Editor.net.pl, Aneta Wieczorek / Editor.net.pl Opracowanie typograficzne i skład Joanna Pelc Okładka Paweł Szczepanik / BookOne.pl Front cover photograph: James Lauritz/Getty Images All rights reserved. Wszelkie prawa zastrzez one. Ksiąz ka ani z adna jej cze s c nie moz e byc przedrukowywana ani w jakikolwiek inny sposób reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotooptycznie, zapisywana elektronicznie lub magnetycznie, ani odczytywana w s rodkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy. ISBN: DYSKUTUJ O KSIĄŻCE /WydawnictwoSQN Szukaj naszych książek k również w formie elektronicznejej /SQNPublishing /WydawnictwoSQN NASZA KSIĘGARNIA

7 WSTĘP CZY JESTEM ZŁYM CZŁOWIEKIEM? Życie jest pie kne, gdy nad stadionem przetacza sie huragan oklasków. 11 lipca 2010 roku to jeden z takich dni, gdy wszystko jest na swoim miejscu, a Joseph S. Blatter znajduje sie w swoim z ywiole na trybunie honorowej. Us ciski dłoni, obje cia, złote medale połyskujące w s wietle reflektorów. Prezydent Mie dzynarodowej Federacji Piłki Noz nej FIFA, w otoczeniu członków zarządu, odbiera defilade hiszpańskich mistrzów s wiata. A teraz rozlega sie ze stadionowych głos ników wre czenie trofeum! Błyski fleszy rozjas niają arene w Johannesburgu, buczenie wuwuzeli rozbrzmiewa głos niej niz kiedykolwiek. Sepp Blatter schodzi po stopniach stadionu w granatowym garniturze, rozs wietlonym bielą przewieszonego po kapłańsku jedwabnego szala. W lewej dłoni dzierz y złoty puchar. Dlaczego ten moment nie moz e trwac wiecznie? Jedna runda honorowa po drugiej? Ale oto stoi juz Iker Casillas, kapitan hiszpańskiej druz yny. Joseph S. Blatter uroczys cie przekazuje trofeum nowemu mistrzowi s wiata w piłce noz nej. Oto pełnia szcze s cia. Nie tylko dla kaz dego zawodowego piłkarza. Równiez dla wszystkich działaczy tej niepowtarzalnej dyscypliny sportu, która jako jedyna potrafi przerwac rutyne codziennos ci na całym s wiecie. Miliardy par oczu zwrócone są teraz na niego, cały s wiat wibruje w ekstatycznej rados ci. Oto chwila, która powinna trwac wiecznie. Chyba z e wyste puje sie w roli czarnego charakteru. Bo i ta rola nie jest obca Seppowi Blatterowi. Poznał ją juz w czasie mistrzostw s wiata 2002 w Azji czy MŚ 2006 w Niemczech. Rola złoczyńcy jest nie tylko bolesna. Przynosi takz e przeraz ające uczucie bezsilnos ci, najgorsze dla kogos takiego jak on. Kiedy fani buczą, gwiz dz ą i rozwijają obraźliwe transparenty, kiedy za kaz dym razem, gdy na ekranie pojawia sie twarz Blattera i gdy szef FIFA zaczyna przemawiac, na znak protestu przez stadion przelewają sie meksykańskie fale to momenty, których nie chciałby dos wiadczyc nikt. Dla Blattera to chwila prawdy. Na mistrzostwach s wiata 2006 publicznos c z meczu na mecz coraz głos niej wyraz ała swoje niezadowolenie, dlatego podczas finału w Berlinie 7 BLATTER ZWYCIĘSKI BLATTER: CZARNY CHARAKTER

8 POPLECZNICY BLATTERA FIFA MAFIA. BRUDNE INTERESY W ŚWIATOWYM FUTBOLU Blatter nie odwaz ył sie nawet wejs c na murawe, by wre czyc trofeum. To był is cie groteskowy widok, gdy wszyscy stali wokół pucharu, nie wiedząc, co zrobic. Prezydent Niemiec Horst Köhler, członkowie zarządu FIFA, dyrektor do spraw organizacji mistrzostw s wiata Franz Beckenbauer. Najwaz niejsi przedstawiciele piłkarskiej rodziny czekali na swego przewodniczącego, ale Blatter sie nie pojawił. Czy schował sie ze strachu przed tymi osobistos ciami? A moz e raczej przed fanami, którzy nie odnoszą materialnych korzys ci z gry, a mimo to tak ją kochają, z e podnies li ją do rangi najwaz niejszego wydarzenia na s wiecie? Tylko oni mogą upokorzyc Blattera. Jedyna cze s c społeczeństwa, która jeszcze moz e sobie pozwolic na to, by wygwizdac jego i jego gabinet, to publicznos c. Ludzie, dla których piłka noz na to nie biznes, władza czy autokreacja, tylko rados c, przyjemnos c, rozrywka. Za to płacą. I to coraz wie cej. Wszyscy pozostali zatracają sie, biorąc udział w grze Blattera, gdy podróz uje po s wiecie obsługiwany przez podwładnych i ochroniarzy, szpiegów i sekretarki. Pierwsza klasa, pie c gwiazdek. Migające, niebieskie s wiatła i kolumny samochodów to nieodzowna oprawa dla tego niestrudzonego starca z alpejskiej parafii w szwajcarskim Visp i jego wiernych. Blatter został odznaczony w Niemczech Związkowym Krzyz em Zasługi i honorowymi profesurami, otrzymał Order Olimpijski, a nawet nagrode Bambi i całą góre innych odznaczeń. Nazywanie go po prostu szefem federacji sportowej zaczyna powoli brzmiec jak bluźnierstwo. Czy nie jest czyms wie cej patronem s wiatowej wspólnoty wyznaniowej, która swym zasie giem pozostawiła daleko w tyle Kos ciół katolicki? Futbolowi działacze silnie w to wierzą. W pewnym sensie to nawet prawda. Wystarczy, z e pstryknie, a otwierają sie drzwi do pałaców królewskich i prezydenckich, Białego Domu, Kremla i Watykanu, gabinety kanclerzy i ministrów. Żaden marzący o władzy polityk nie moz e pozostac neutralny wobec piłki noz nej. Ten sport juz dawno przestał byc bezpartyjny, a kto szuka publicznej popularnos ci, musi oddac mu czes c. Jeszcze podczas finału mistrzostw s wiata w roku 1986 kanclerz Helmut Kohl wywołał w całym kraju prawdziwe rozbawienie, gdy wre czając medale, przycisnął piłkarzy do swej szerokiej piersi. Dzis córka brandenburskiego pastora, Angela Merkel, TEN SPORT JUŻ DAWNO PRZESTAŁ BYĆ BEZPARTYJNY, A KTO SZUKA PUBLICZNEJ POPULARNOŚCI, MUSI ODDAĆ MU CZEŚĆ. 8

9 Czy jestem złym człowiekiem? nawet podczas meczów kwalifikacyjnych wpycha sie do szatni niemieckiej reprezentacji narodowej, gdzie przed wybranymi fotografami pozuje do zdje c ze spoconymi bohaterami, odzianymi tylko w re czniki wokół bioder. Potem Urząd Kanclerski i czołowi działacze DFB* całymi dniami kłócą sie o to, czy ta wizyta była uzgodniona, czy tez nie ot, cyrkowa sztuczka, gra na emocjach piłkarskiego narodu. Jednak polityka w piłkarskim upojeniu nie tylko sprzedaje krok po kroku swą godnos c, traci takz e to, co najwaz niejsze: prawo do krytyki i kontroli. Czy moz na miec za złe Seppowi Blatterowi i jego ludziom, z e uwaz ają sie za istoty wyz sze? Na stadionach widoczne są dzis formy adoracji, które do niedawna moz na było ujrzec tylko w Bazylice Świe tego Piotra. Na ogromnych arenach wyste pują chóry i dyrygenci, zelektryzowane tłumy ze s wiatełkami w dłoniach, zapalniczki zamiast s wieczek pote gują uczucie, z e oto tu i teraz przez ywają najwaz niejszą chwile w z yciu, a serca stopniowo wypełnia marzenie o nies miertelnos ci. Porzuc my doczesne z ycie, by przenies c sie do uduchowionego s wiata bohaterstwa i emocji oto mieszanka, z której powstaje sportowa religia przyszłos ci. Oprócz tego istnieją tez s wieckie powody, by starac sie o przychylnos c Blattera i spółki. Mistrzostwa s wiata w piłce noz nej be dzie przeciez chciał kiedys rozgrywac kaz dy kraj, nawet jes li jest o połowe mniejszy niz Hesja, tak mały jak choc by Katar. Racja stanu wymaga wie c, by delikatnie obchodzic sie z Blatterem panującym od kilkudziesie ciu lat potentatem sportowym. Us miechac sie, potakiwac, uste powac, a na koniec zapłacic rachunek z pienie dzy podatników. Jeszcze mniej niz polityki bogowie futbolu muszą obawiac sie gospodarki, czyli zwartego frontu s wiatowych koncernów, o których w czasach kryzysu to ciągły stan w przez artej korupcją FIFA mówi sie : musimy uwaz ac, bo kiedy sponsorzy naprawde sie zdenerwują, FIFA be dzie miała powaz ne problemy! Skąd wzie ła sie ta bajka? To prawdziwa zagadka. W rzeczywistos ci to włas nie gospodarka i sponsorzy kle kają ze słuz alczym oddaniem przed produktem, jakim są mistrzostwa s wiata w piłce noz nej, a tym samym przed Blatterem i jego kolegami, poniewaz ich produkt to najlepszy nos nik reklamy na s wiecie. Kto nie jest posłuszny, moz e w kaz dej chwili zostac zastąpiony. I to przez swego bezpos redniego rywala na rynku, bo konkurencja ustawia sie w kolejce. * Niemiecki Związek Piłki Noz nej (z niemieckiego: Deutscher Fußball-Bund) przyp. tłum. 9 NOWA RELIGIA?

10 MEDIA FIFA MAFIA. BRUDNE INTERESY W ŚWIATOWYM FUTBOLU Ale chwileczke. Przeciez są chyba jeszcze media? Rzeczywis cie. Jednak dziennikarze sportowi to zbyt cze sto fani, którym udało sie wybic. Ich praca rzadko wie c przypomina prawdziwe dziennikarstwo. Z entuzjazmem i duz ym osobistym zaangaz owaniem pełnią prasową słuz be na misterium pasyjnym Blattera, wynosząc je na wyz yny, co FIFA, che tnie uhonorowała sowitym datkiem w wysokos ci pie c dziesie ciu tysie cy franków na rzecz Mie dzynarodowego Stowarzyszenia Prasy Sportowej*. Owocem tego przemienienia w wykonaniu mediów jest chyba najdziwniejsza utrata zdolnos ci oceny rzeczywistos ci, znana nowoczesnemu społeczeństwu: miliardowemu biznesowi, przepełnionemu agresją i nacjonalizmem, podporządkowanemu gangsterom i zorganizowanej przeste pczos ci, przypisuje sie kanon wartos ci i ideałów, za którym z zachwytem podąz ają coraz wie ksze rzesze fanów, takz e ze s wiata inteligencji i nauki. Niestety waz ni przedstawiciele s wiata intelektualistów raczej rzadko mogą sie pochwalic własną sportową biografią, wykraczającą poza bieganie lub jazde na rowerze. Ich kontakt ze sportem, w szczególnos ci z piłką noz ną, ogranicza sie do przekazu medialnego, który na ogół uderza w egzaltowane tony. Dla kogos, kto nigdy nie uprawiał sportu druz ynowego zawodowo, takie zbliz enie z witalnos cią i cielesnos cią w dojrzałych latach moz e byc tak ekscytujące, jak późne odkrywanie me skos ci. To pie kny efekt, jednak taka perspektywa uniemoz liwia wgląd w społeczne znaczenie s wiata cielesnego, w jego nature, problemy i zagroz enia czyli w istote sportu. Przewartos ciowanie piłki noz nej przez media stało sie tak silne, z e nawet edukacja nie stanowi juz wystarczającej przeciwwagi. Zwłaszcza z e media, równiez te publiczne, coraz wie cej uwagi pos wie cają tematom pobocznym. Nie ma wątpliwos ci duz o łatwiejsze, a przede wszystkim duz o bardziej dochodowe, jest zmienianie widzów w kibiców; specjalistyczna wiedza jest drugorze dna. Akcent przemieszcza sie stopniowo z gry dwójką napastników, ustawienia w diament czy obrony czwórką w linii na takie tematy, jak Schweini-Poldi i Jogi- -Hansi, chorągiewki i barwy narodowe. Chodzi o wielki teatr uczuc. A piłka NIE MA WĄTPLIWOŚCI DUŻO ŁATWIEJSZE, A PRZEDE WSZYSTKIM DUŻO BARDZIEJ DOCHODOWE, JEST ZMIENIANIE WIDZÓW W KIBICÓW; SPECJALISTYCZNA WIEDZA JEST DRUGORZĘDNA. * Źródło: KPMG, list do Zarządu po rewizji s ródokresowej w 2000 roku. 10

11 Czy jestem złym człowiekiem? noz na to przeciez najwie kszy generator emocji. Media dodatkowo wyciskają z kibiców ostatnie łzy, cze sto nawet prawdziwe. Zagarnianie konsumentów poste puje, powaz ne tematy społeczne od alzheimera po syndrom wypalenia zawodowego mają znaczenie, jes li sprzedawane są przez dotknie tych nimi bohaterów piłkarskich. Przedstawiciele public relations i dziennikarstwa pracują ramie w ramie, zasłaniając sie motywem przewodnim, z e chodzi tu przeciez o niezwykle waz ne przełamywanie tematów tabu. Tak wiele moz na przekazac pod przykrywką piłki noz nej. Uwielbienie jest ogromne. Moz liwos c globalnego kierowania tym galopującym szaleństwem nieźle jak na zwolnioną od podatku federacje, której jedynym celem jest włas ciwie sukcesywne ulepszanie piłki noz nej. Blatter nie zawraca sobie głowy takim banałem po co ulepszac kopanine? Nie robi wie c nic poza głoszeniem pseudoreligijnych kazań. Tam, gdzie przemawia, a robi to prawie codziennie, na słuchaczy spływa potok słów o szacunku, pokoju, lepszym s wiecie, wychowaniu, integracji, przejrzystos ci, nadziei, jeszcze lepszym s wiecie, solidarnos ci, szkole charakterów, szkole z ycia oraz szacunku i jeszcze raz szacunku. Powtarza to od pie tnastu lat jak zajączek Duracell po zaz yciu ecstasy. Inaczej sie nie da, słowa płyną same. Czy to juz choroba przewlekła? Turniej piłkarski Blattera ratuje s wiat. Podobno są ludzie, którzy zaczynają wierzyc takz e w ten mit. Nie ci kierujący sie zdrowym rozsądkiem, ci nie biorą w tym udziału. Juz od lat czują, z e w ich sporcie źle sie dzieje. Że wiele traci, gdy zbyt długo pozostaje w re kach niewłas ciwych ludzi. A niewłas ciwi ludzie kierują nim od dziesie cioleci i wyrządzili juz wiele szkód. Światowy futbol stracił swój symbol, logo z dwiema półkulami Ziemi, i nikt tego nawet nie zauwaz ył. Stał sie nawet oskarz onym w sprawie o korupcje. Warto przypomniec, z e s wiatowa federacja FIFA jako instytucja prawie stane ła przed sądem karnym. Istnieją nawet wyniki dochodzenia, wystarczające do oskarz enia. FIFA przyznała sie i zapłaciła wielomilionowe odszkodowanie. Tylko w ten sposób organizacji udało sie uniknąc procesu karnego na oczach całego s wiata. Dlaczego jednak groził jej taki proces, czy organizacja w ogóle moz e zostac oskarz ona? Tak, jes li prokurator nie moz e obciąz yc konkretnej osoby lub osób pełniących wysokie funkcje, do których odnoszą sie oskarz enia. To dlatego sama FIFA wylądowała na ławie grzeszników w zaste pstwie ludzi pokroju Seppa Blattera, którzy sie za nią kryją. Te oraz inne sprawy długo udawało sie utrzymac w tajemnicy. Jak to działa? Bez problemów w ubogim w przepisy s rodowisku opartym na 11 POLEPSZYĆ ŚWIAT

12 JAK ZATUSZOWAĆ PRZEKRĘTY? FIFA MAFIA. BRUDNE INTERESY W ŚWIATOWYM FUTBOLU klientelizmie, którym Szwajcaria od lat przyciąga sport. Przeciez nie przez przypadek FIFA oraz dziesiątki innych organizacji mają tam swe siedziby. Federacja funkcjonuje dzie ki ogromnemu aparatowi, pracującemu nad ukryciem wielu mrocznych tajemnic; przede wszystkim jednak udaje sie to dzie ki pieniądzom, które ten pote z ny aparat bezpieczeństwa pochłania. Ale dla FIFA pieniądze nie grają roli. W jednym cyklu mistrzostw s wiata zarabia około czterech miliardów euro, co daje miliard rocznie. Pieniądze pozwalają budowac coraz mocniejsze mury obronne. A mury chroniące własnych ludzi oraz ich biznesową moralnos c są pilnie potrzebne, poniewaz za rządów Blattera słowo FIFA stało sie synonimem korupcji. Mieszkańcy Szwajcarii wybrali Komisje Etyki FIFA Antysłowem Roku Nawet oni mieli juz dos c bzdur o cudownym samonawróceniu. Okres lenie Rodzina FIFA juz od dawna oznacza sycylijską wersje rodziny, mafie : mafia s mieciowa, mafia budowlana, mafia FIFA. Fakt, z e s wiatowa federacja pod rządami Seppa Blattera stała sie mafijnym tworem, siatką wzajemnych zalez nos ci, w której s wiatem piłkarskim rządzi mieszanka lojalnos ci, korupcji i zasada omerty, stał sie elementem wiedzy ogólnej. Nad głe bszym, prawnym potwierdzeniem tego stanu rzeczy pracują obecnie instytucje s ledcze na całym s wiecie, z FBI na czele. Kilkoma przypadkami FIFA musiała nawet zając sie sama. Os miu spos ród dwudziestu czterech przedstawicieli zarządu, wchodzących wraz z prezydentem w skład komitetu wykonawczego, wydalono bądź dyskretnie usunie to w roku 2010 z powodu korupcji. Przeciwko kolejnym w momencie FEDERACJA FUNKCJONUJE DZIĘKI OGROMNEMU APARATOWI, PRACUJĄCEMU NAD UKRYCIEM WIELU MROCZNYCH TAJEMNIC; PRZEDE WSZYSTKIM JEDNAK UDAJE SIĘ TO DZIĘKI PIENIĄDZOM, KTÓRE TEN POTĘŻNY APARAT BEZPIECZEŃSTWA POCHŁANIA. 12 powstawania tej publikacji toczyły sie poste powania prokuratorskie. Jednak s ledztwa prowadzone przez FBI oraz urze dy policji w krajach europejskich rodzą podejrzenia, z e to tylko wierzchołek góry lodowej. Czynnos ci amerykańskiej policji federalnej prowadzone są przez wydział Przeste pczos ci Zorganizowanej w Eurazji. To godne uwagi, poniewaz to przeciez wschodnioeuropejscy działacze stają sie nową siłą w mie dzynarodowym biznesie piłkarskim, mimo z e włas nie tam piłka

13 Czy jestem złym człowiekiem? noz na ma ogromne problemy z korupcją, finansami, a nawet przestrzeganiem praw człowieka. Jednoczes nie działacze na tej półkuli postawili na czele Unii Europejskich Związków Piłkarskich UEFA Michela Platiniego człowieka, który ucieles nia nadzieje na przyszłos c, jaka przys wieca nie tylko im, lecz takz e wielu związkom piłkarskim z całego s wiata. Ironia polega jednak na tym, z e Platini miał byc w rzeczywistos ci ostatnim wielkim osiągnie ciem Seppa Blattera: jego naste pcą. Francuz od samego początku pracował dla Blattera, jako pomocnik przy wyborach, asystent i polityczno-sportowy wychowanek. Dzis jest on jego najwie kszym przeciwnikiem. Kilka słabych punktów FIFA: w jaki sposób mistrzostwa s wiata w piłce noz nej 2022 trafiły do pieca pustynnego Kataru? Jak Rosjanie Władimira Putina przekonali zarząd FIFA, by MŚ 2018 odbyły sie u nich? To jedne z najpopularniejszych zagadnień z katalogu pytań. Głosowanie na gospodarzy mistrzostw s wiata 2018 i 2022, które odbyło sie 2 grudnia 2010 roku w Zurychu, zostało przeprowadzone przez zainteresowane strony za kulisami. FBI pracuje takz e nad tym, a s ledztwo prowadzone jest równolegle na dwóch kontynentach. Na nogi postawiono całą armie detektywów i prywatnych firm. Jedni działają z polecenia oszukanych kandydatów do organizacji MŚ, liczących na ponowne przyznanie mistrzostw, gdyby udało sie udowodnic przekupstwo podczas poprzedniego wyboru. Inni pracują dla klientów, których s lady nalez y zatrzec. Takz e sama FIFA utrzymuje swoje oddziały w stałej gotowos ci. Tu pojawia sie nowe źródło niebezpieczeństwa. Sport, który porusza sie zwykle tylko po zastrzez onych, wolnych od prawa państwowego obszarach, tworzy własne słuz by wywiadowcze oraz słuz by bezpieczeństwa, powiązane ze s ledczymi i tajnymi słuz bami z zewne trznego s wiata. Tym samym zacierają sie granice pomie dzy aparatem federacji, z podejrzanym personelem kierowniczym na czele, a organami, które po cze s ci depczą temu personelowi po pie tach. Przez dwa lata szefem bezpieczeństwa FIFA był Chris Eaton, dawny dyrektor Interpolu, mający niemal nieograniczony doste p do zastrzez onych informacji, które były z pewnos cią po kolez eńsku przekazywane dawnemu superglinie takz e po jego przejs ciu na drugą strone. To złe, a nawet niebezpieczne czy siłą rzeczy nie tworzą sie tam nieformalne punkty styczne? Eaton juz w marcu 2010 roku porzucił słuz be w państwowych organach zwalczania przeste pczos ci na rzecz pracy dla trawionego chroniczną korupcją związku piłkarskiego. Jego zadanie polegało na zabezpieczaniu ludzi 13 SŁABE PUNKTY FIFA

14 FIFA MAFIA. BRUDNE INTERESY W ŚWIATOWYM FUTBOLU WSPÓŁPRACA FIFA Z INTERPOLEM na szczeblach kierowniczych, którzy cze sto sami znajdowali sie na celowniku państwowych organizacji zwalczania przeste pczos ci. Juz samo to było dziwne, a po pewnym czasie zacze ły sie nawet pojawiac pierwsze oznaki symbiozy. Przerodziła sie ona w zawartą po burzliwych negocjacjach dziesie cioletnią współprace FIFA z Interpolem, w ramach której urząd policji skasował od federacji piłkarskiej najwyz szy datek w historii: dwadzies cia milionów euro. Spotkało sie to i wciąz sie spotyka z krytyką ze strony branz y policyjnej. Za to powiązania personalne zostały rozbudowane. Wiosną 2012 roku Eaton został zastąpiony na stanowisku szefa bezpieczeństwa FIFA przez Niemca, Ralfa Mutschkego. On równiez jest byłym dyrektorem Interpolu, a przeszedł do FIFA bezpos rednio z Federalnego Urze du Kryminalnego. Naste pnie Interpol włączył sie intensywnie w reforme FIFA, która tak naprawde była jedynie farsą. Czy z punktu widzenia państw i społeczeństw demokratycznych nie nalez ałoby postawic pytania, czy tego rodzaju związki nie zagraz ają bezpieczeństwu publicznemu szczególnie gdy opierają sie na sieci osobistych zalez nos ci? Debaty na ten temat do dzis toczą sie w europejskich kre gach ekspertów z zakresu prawa i bezpieczeństwa. Mimo z e Eaton, dawny człowiek Interpolu, został przeniesiony z FIFA, nie oznacza to, z e opus cił ten dyskretny obieg sportowego bezpieczeństwa. Wre cz przeciwnie przeszedł do International Centre for Sport Security (ICSS). Jest to podobno prywatna organizacja z siedzibą w Katarze, która ostatnio troskliwie zajmuje sie zagadnieniami ochrony i bezpieczeństwa w sporcie, a kierują nią ludzie, działający w katarskich słuz bach wywiadowczych, wojskowych oraz w ministerstwie spraw wewne trznych. Takie powiązania z najlepiej opłacanymi ekspertami policyjnymi, mającymi doskonałe koneksje, są niepokojące, nawet absurdalne, patrząc na dramatyczne problemy z uczciwos cią, powszechne ws ród wielu czołowych przedstawicieli tego związku. Pytanie: w jaki sposób honorowy działacz piłkarski zdobył majątek o wartos ci setek milionów? Czy FIFA, tak jak filmowy ojciec chrzestny Don Corleone, podzieliła strefy wpływów pomie dzy członków rodziny, zamiast pozwolic działac wolnemu rynkowi, by uzyskac optymalne zyski dla piłki noz nej? Odpowiedź: tak, FIFA działa jak tego rodzaju rodzina, na przykład od kilkudziesie ciu lat załatwiając swojemu własnemu zarządowi prawa do transmisji telewizyjnej po preferencyjnych cenach. 14

15 Czy jestem złym człowiekiem? Jak skorumpowana jest federacja, którą przez dwadzies cia cztery lata prowadził dzis jej honorowy prezydent João Havelange, który jednak zrezygnował z tej posady, aby uniknąc zniesławienia? Co wiedział i robił jego wychowanek i naste pca, Sepp Blatter, który stosując liczne triki, dbał o to, by FIFA korzystała z usług jednej i tej samej agencji marketingowej? Ta agencja, ISL, zaliczyła w roku 2001 jeden z najbardziej spektakularnych upadków w historii szwajcarskiej gospodarki. W toku poste powania upadłos ciowego wyszło na jaw, z e wysoko postawieni działacze piłki noz nej oraz innych sportów wydali na łapówki niewyobraz alną kwote stu czterdziestu dwóch milionów franków szwajcarskich. Akta sądowe, opisujące ten system korupcyjny z punktu widzenia agencji, waz ą kilka kilogramów. Istnieje takz e dokument końcowy z poste powania karnego, ujawniający zarys systemu korupcyjnego z punktu widzenia odbiorcy i wyjas niający, w jaki sposób czołowi działacze FIFA robili interesy z ISL. Ten dokument, postanowienie o umorzeniu poste powania w sprawie FIFA/ISL, to dla s wiatowej federacji oraz jej kierownictwa ogłoszenie moralnego bankructwa. Został on sporządzony wiosną roku 2010, jednak z jego publikacją FIFA oraz działacze zwlekali przez blisko dwa lata dzie ki pomocy drogich adwokatów. Ich honoraria opłacano z pienie dzy federacji piłkarskiej, którą działacze zarządzali w taki sposób, z e sama organizacja stała sie stroną oskarz oną w sprawie o korupcje. A odpowiedź na najbardziej draz liwe pytanie? Równiez ona krąz y wokół patrona tej rodziny. Co ciekawe, izoluje on swoje biuro oraz przechodzące przez nie wydatki nawet od swojego komitetu wykonawczego. Nie moz e to oznaczac niczego dobrego, poniewaz Sepp Blatter posiadał do połowy 2013 roku jednoczes nie prawo do złoz enia samodzielnego podpisu w imieniu FIFA. Ten człowiek mógł samodzielnie dokonywac transakcji finansowych w imieniu całego miliardowego przedsie biorstwa, i to juz od roku To wtedy wywalczył sobie tron w bitwie wyborczej, która dzis nawet przez jego dawnych pomocników okres lana jest jako nieczysta. ODPOWIEDŹ: TAK, FIFA DZIAŁA JAK TEGO RODZAJU RODZINA, NA PRZYKŁAD OD KILKUDZIESIĘCIU LAT ZAŁATWIAJĄC SWOJEMU WŁASNEMU ZARZĄDOWI PRAWA DO TRANSMISJI TELEWIZYJNEJ PO PREFERENCYJNYCH CENACH. 15 KORUPCJA

16 FIFA MAFIA. BRUDNE INTERESY W ŚWIATOWYM FUTBOLU KŁOPOTY FIFA REFORMATORZY To wszystko sprowadziło na FIFA tak duz e kłopoty, z e latem 2011 roku po raz kolejny musiała obiecac poprawe. Początkowo Blatter naprawde sądził, z e uda sie załagodzic sprawy przy pomocy cieszących sie sympatią celebrytów. Chciał wie c wykorzystac takich ludzi jak s piewak operowy Placido Domingo do wyjs cia z własnego, korupcyjnego bagna. Kiedy to nie poskutkowało, wmawiał ludziom, z e zamierza zainstalowac system prawidłowego zarządzania, good governance. FIFA zainwestowała od razu ogromne sumy pieniądze nie grają przeciez roli i szybko znalazła odpowiedni personel. Byle nie nazbyt krytyczny, jak ten z Transparency International. Specjalis ci do spraw przeciwdziałania korupcji na początku byli wprawdzie obecni, ale chcieli nie tylko opracowania zasad compliance, domagali sie przede wszystkim wyjas nienia przeszłos ci federacji pod rządami Blattera. Koniecznie. Bez moz liwos ci negocjacji. Zawsze podkres lali oficjalnie, z e nie ma prawdziwego z ycia w fałszywym i z e good governance nie jest moz liwe pod rządami ludzi, którzy przez kilkadziesiąt lat napełniali własne kieszenie. Ale odkrywanie przeszłos ci i s ladów przekupstwa az do teraźniejszos ci? Na Boga! Nie, dla Blattera i jego przyjaciół lepiej, by przeszłos c została tam, gdzie jest w mroku. Zwerbowali wie c rzemies lników do spraw compliance, instalatorów spokojnego sumienia biznesowego. Pragmatyków, którym jest zupełnie oboje tne, na czyje re ce złoz ą efekty swej pracy. Na stanowisko głównego reformatora Blatter powołał Marka Pietha, szwajcarskiego kryminologa cieszącego sie w branz y opinią profesjonalisty. Zespół Pietha mierzył sie z kwadraturą koła: etyczna odnowa w FIFA pod kierownictwem ludzi, którym cze sto prokuratura depcze po pie tach. I tak człowiek, który kiedys połoz ył znaczne zasługi przy ujawnianiu korupcji w sprawie Oil for Food, sam stał sie obiektem ostrej krytyki. Gdy przyjrzec sie jeszcze troche dokładniej, moz na dostrzec, z e compliance i good governance to takz e dobrze prosperująca gałąź biznesu. Co wie cej, tutaj równiez pewne kre gi pokrywają sie z kre gami osobowymi nowego systemu bezpieczeństwa w s wiecie piłkarskim. Sytuacja jest kuriozalna. Główny reformator Blattera Pieth próbował chociaz słowami przeciwdziałac wyraz eniu zbytniej naiwnos ci. Dlatego istnieje wiele prezentacji nas wietlających działania mafijnej maszyny wokół szefa FIFA z fachowego punktu widzenia. Jak twierdził Pieth, specjalista do spraw przeciwdziałania korupcji, gniew publicznos ci jest słuszny. Jako karnista dobrze to rozumiem. Istnieją powaz ne zarzuty, które nigdy nie zostały wyjas nione. To frustrujące, wre cz nie do zniesienia. Twierdzi, z e 16

17 Czy jestem złym człowiekiem? słyszał, iz działacze byli przekupni, a wybory organizatorów mistrzostw s wiata oraz decyzje marketingowe sprzedawane, oraz z e znikały pieniądze przeznaczone na rozwój. Sporządzilis my liste grzechów, która na pewno be dzie znacznie dłuz sza. Nie zawahamy sie poinformowac prokuratury, jes li wyjdą na jaw sprawy podlegające sankcjom karnym i pojawi sie potrzeba ich wyjas nienia. On takz e wychodził bowiem z załoz enia, z e: FIFA działa na granicy prawa jes li w ogóle. Ponad nią jest juz tylko niebo *. Profesor kryminalistyki z Bazylei mówił takz e o prawdziwych przeste pcach po stronie FIFA, kiedy gorąco zalecał pos piech przy realizacji swojego projektu reform: Tu i ówdzie odczuwalny jest juz opór ze strony aparatu władzy. Musimy uwaz ac, by gangsterzy nie wymkne li sie pod osłoną krytyków reform. W jaki jednak sposób skierowana w przyszłos c reforma mogłaby zapobiec wymknie ciu sie wczorajszych gangsterów? Niewaz ne. Jednak zleceniobiorca FIFA, Pieth, widział oszustów na kaz dym kroku: Spoglądam w przeszłos c, chce wiedziec, jakie są zagroz enia. W tym celu nie musze demaskowac gangsterów, nie musze udowadniac panu Havelange, z e wziął tyle a tyle milionów **. Dwa lata później prawie nic nie uległo zmianie. Pieth od początku podejrzewał, z e w FIFA nic sie nie zmieni. Widział, z e w osobie Michela Platiniego, wychowanka Blattera, w kolejce czeka kolejny przedstawiciel ancien régime. Bo chyba o Platiniego chodzi Piethowi, kiedy pie tnuje osoby krytyczne wobec reform: Chodzi byc moz e o ludzi, którzy obiecują sobie cos po przyszłos ci w FIFA, ale nie chcą, by podstawy uległy zmianie ***. Platini oraz francuskie kontakty stojące za Blatterem, na czele z sekretarzem generalnym Jérômem Valckem, juz przygotowują FIFA na ere po małym dyktatorze oczywis cie z jego pomocą. Jednak zanim to nastąpi, Blatter zamierza ponownie kandydowac w 2015 roku. Nigdy nie jest dos c, a farsa reformacyjna Pietha, zakończona fiaskiem, dała mu moz liwos c sprawiania wraz enia, jak gdyby był zbawcą włas nie tej FIFA, którą sprowadził nad przepas c. W ten sposób stary system toruje sobie droge w przyszłos c, podczas gdy eksperci do spraw compliance łagodzą surowe zasady. Blatter * Źródło: Frankfurter Allgemeine Zeitung, ** Źródło: Zürcher Tages-Anzeiger, *** Źródło: Frankfurter Allgemeine Zeitung, FIFA DZIAŁA NA GRANICY PRAWA JEŚLI W OGÓLE. PONAD NIĄ JEST JUŻ TYLKO NIEBO. 17

18 FIFA MAFIA. BRUDNE INTERESY W ŚWIATOWYM FUTBOLU chce wciąz kierowac bądź wprowadzic na tron podejrzanego Valckego osobe z groteskową s ciez ką kariery, bez faktycznych powiązań piłkarskich. Jednak równiez jego przeciwnik Platini jest człowiekiem z przeszłos ci. Sam kiedys pomógł Blatterowi w obje ciu tronu. Oni wiedzą o sobie wzajemnie bardzo duz o, moz liwe, z e nawet za duz o. Nie gwarantuje to juz wie c Blatterowi, z e takz e po jego odejs ciu pancerne drzwi gabinetu prezydenta federacji pozostaną zamknie te. Tak samo jak od roku 1998 Blatter jest gwarantem tego, z e zamknie te pozostaną akta Havelange a. Brutalna walka za kulisami istnieje i be dzie istniec. Nawet ten, kto odejdzie, jeszcze długo nie zdoła sie od niej uwolnic. Chodzi przeciez o miliardy oraz o kariery. O turnieje mistrzostw s wiata oraz spekulacje. O finansową i obywatelską egzystencje. POLITYKA Wtedy, w roku 2010 w RPA, w s wiecie Blattera po raz ostatni panował porządek. Ludzie na przylądku nie wiedzieli zbyt wiele o jego FIFA. Kogo interesowałyby wyroki sądowe i akta pie tnujące ją jako skorumpowaną organizacje? Nie, wujek Sepp i jego se dziwi futbolowi grandowie to po prostu sponsorzy, szastający bezpłatnymi biletami dla uczniów i pracowników stadionu, zachowujący sie w taki sposób, jakby ich obecnos c była niezbe dna do tego, by gdziekolwiek na s wiecie mogły odbyc sie mistrzostwa. Nic juz nie pozostało z pie kna futbolu, odkąd boisko stało sie polem bitwy, napisał Tyrone August, redaktor naczelny Cape Timesa, po tym jak eliminacje do mistrzostw s wiata prowokowały jedną afere po drugiej. I to nie tylko w takich krajach jak Nigeria, gdzie szef państwa Goodluck Jonathan z ws ciekłos ci po nieudanych wyste pach Super Orłów rozwiązał zespół i wycofał go ze wszystkich mie dzynarodowych zawodów. Czy tez w Korei Północnej, gdzie niektórzy gracze i delegaci po zbyt szybkim powrocie do domu znikne li w obozach pracy, a niektórzy zgodnie z doniesieniami usune li sie zupełnie z pola widzenia. Takz e we Francji, Włoszech i Anglii wyzwolone zostały ogromne pokłady patriotycznej energii. Kiedy piłkarscy bohaterowie nie spełnili oczekiwań ojczyzny, politycy zachowywali sie jak szkolni chuligani. Skruszeni piłkarze i kipiący złos cią ministrowie na wiele dni opanowali programy informacyjne zachodniego s wiata. Nacjonalizmy ukształtowały te mistrzostwa jak nigdy wczes niej. Prezesi rady ministrów oraz kanclerze jako pierwsi kibice na trybunach, oto współczesna forma zjednywania sobie wyborców. Mistrzostwa s wiata w wakacyjnej krainie marzeń były włas nie tego przykładem, gdy przy trwającej 18

19 Czy jestem złym człowiekiem? PREZESI RADY MINISTRÓW ORAZ KANCLERZE JAKO PIERWSI KIBICE NA TRYBUNACH, OTO WSPÓŁCZESNA FORMA ZJEDNYWANIA SOBIE WYBORCÓW. wiele tygodni słonecznej pogodzie we własnym sosie rozrywki powstał zupełnie nowy naród. To jeden z wielu mitów. Mistrzostwa s wiata 2002 w Japonii i Korei Południowej zostały na powaz nie z kaz dej strony przes wietlone przez politologów pod aspektem przyjaźni i połączenia narodów. Mimo z e oba kraje brutalnie sie zwalczały podczas niebywale skorumpowanej kampanii wyborczej, zostały zmuszone do współpracy przez samą FIFA, kierującą sie polityczną kalkulacją. Nie zmienia to faktu, z e po turnieju wszystkie podziały pozostały bez zmian. Albo w 1998 roku we Francji, kiedy piłkarze wygrali mistrzostwa dzie ki grze Zidane a, Henry ego i Trezegueta, wywodzących sie z Afryki Północnej, sprzedano to jako triumf integracji. Na uniwersytetach opracowano polityczne badania, mające na celu okres lenie wpływu sukcesu mistrzostw s wiata 1998 na polityke integracyjną. Prawdziwy test mądrych teorii rozegrał sie raptem trzy lata później na ulicach, gdy płone ły paryskie przedmies cia. Czy taki wynik moz e dziwic, kiedy polityka zaste powana jest politycznym karnawałem? Tak samo jak w roku 2004, gdy Grecy s wie towali swój tytuł mistrzów Europy jako triumf nowoczesnego hellenizmu, jako zwycie stwo zaprezentowanego na murawie braku mobilnos ci czegoz to wówczas nie wypisywano. Atmosfere samozadowolenia udało sie utrzymac tylko przez kilka tygodni, po czym niezłomni Grecy po serii poz arów pustoszących lasy musieli stwierdzic, z e nie mają nawet urze dów z ksie gami wieczystymi. Późniejsze naste pstwa są wszystkim znane. Wtedy, 11 lipca 2010 roku w Johannesburgu, w upojną noc Blattera, na stadion wprowadzono me z czyzne na wózku inwalidzkim Nelsona Mandele. Wielki człowiek Afryki ostatni raz nagiął sie do z ądań piłkarskich bossów. Cóz za zaszczyt, cóz za wyróz nienie. Cóz za przyjemnos c dla dworu sportowego s wiata, dla sponsorów, działaczy oraz przedstawicieli mikrorepublik, gdy choc na chwile moz na sie ogrzac w słabych promieniach sławy wybitnych postaci polityki XX wieku. Przyszlis my tylko ze wzgle du na ekstremalny nacisk FIFA. Nalegali, by mój dziadek był obecny podczas meczu finałowego, ubolewa wnuk 19 MŚ W JOHANNESBURGU

20 FIFA MAFIA. BRUDNE INTERESY W ŚWIATOWYM FUTBOLU Mandeli*. Rodzina bowiem opłakiwała włas nie prawnuczke Mandeli, Zenani. Trzynastoletnia dziewczynka zgine ła w wypadku samochodowym w drodze do domu po koncercie poprzedzającym uroczyste otwarcie mistrzostw s wiata. Mandela miał złamane serce, odmówił wie c uczestnictwa w uroczystos ciach otwarcia. Wnuk skarz ył sie, z e podczas finału FIFA była jednak bezlitosna. Nie uszanowali NIE USZANOWALI NASZYCH ZWYCZAJÓW I TRADYCJI JAKO LUDZI ANI JAKO RODZINY. KONIECZNIE MUSIELI MIEĆ NA STADIONIE TĘ ŚWIATOWĄ IKONĘ. naszych zwyczajów i tradycji jako ludzi ani jako rodziny. Koniecznie musieli miec na stadionie te s wiatową ikone. Gdyby tylko ludzie o tym wiedzieli, najpewniej takz e w Republice Południowej Afryki moz na byłoby usłyszec okrzyki Blatter do domu. Jedno jest pewne, w FIFA takie okrzyki nigdy nie zabrzmią. W ciągu trzydziestu dziewie ciu lat rządów Szwajcara na stanowisku dyrektora, sekretarza generalnego oraz prezydenta, stał sie on czyms w rodzaju prywatnego instrumentu. To Blatter wyznacza zasady. To on jest tu prawem. Dlatego piłka noz na musi liczyc na FBI oraz inne organy s ledcze. Musi polegac na niezalez nos ci prokuratorów, prowadzących dochodzenia w róz nych cze s ciach s wiata. Musi miec nadzieje na to, z e poirytowani towarzysze Blattera wreszcie zrobią to, co publicznie zapowiedzieli wydadzą patrona tej futbolowej rodziny. Czy jestem złym człowiekiem?, woła Sepp Blatter w hali kongresowej, tym razem w stolicy Korei Południowej, Seulu. Jest 29 maja 2002 roku, Blatter obronił włas nie swój tron w FIFA po wyjątkowo nieczystej kampanii wyborczej. Teraz delegaci stoją przed nim i klaszczą, az im re ce puchną. Działacze, którzy co roku kasują setki tysie cy lub miliony dolarów dla swoich związków. Wielu z nich jest tam w towarzystwie z on albo partnerek. Wie kszos c z nich reprezentuje palmowe lub pustynne prowincje, ksie stwa lub państewka, niektóre nie wie ksze niz kilkaset piłkarskich boisk. W wielu z nich nie ma nawet godnych uwagi rozgrywek. Ale pieniądze płyną do nich regularnie. Oto futbolowa rodzina. W dniu wyborów zgromadziła sie w komplecie i szaleje z zachwytu. Czy jestem złym człowiekiem? woła Blatter. Nie moz ecie przeciez byc az tak źli, by wybrac złego prezydenta! Znaczy, z e wszyscy jestes my * BBC Radio 5 Live,