warzywa kwiaty Śliwy po sezonie Zwyciężają aktywni Nawadnianie pomidorów w I fazie Horti Fair 2011 DWUTYGODNIK OGRODNICZY

Transkrypt

1 AKTUALNOŚCI RYNEK WARZYWNICTWO SADOWNICTWO ROŚLINY OZDOBNE PRAWO NR23 owoce DWUTYGODNIK OGRODNICZY warzywa 1-15 grudnia 2011 r. kwiaty cena 7 zł (w tym 5% VAT) Zwyciężają aktywni Nawadnianie pomidorów w I fazie Horti Fair 2011 Śliwy po sezonie Nasz portal ogrodniczy SAŁATA MASŁOWA nowe odmiany SAD WIŚNIOWY w praktyce GERBERA MINIATUROWA produkcja

2

3 owoce warzywa kwiaty spis treści N U M E R 2 3 / WZOROWY OGRODNIK 2011 Jolanta Szaciłło RYNEK RYNEK mgr Tomasz Smoleński ZWYCIĘŻAJĄ AKTYWNI Rafał Szeleźniak W PRZEDDZIEŃ EKSPORTU Piotr Gościło EKSPORTOWE DYLEMATY dr Grzegorz Klimek TECHNIKA HORTI FAIR WIĘCEJ ŚWIATŁA Henryk Czerwiński MYCIE SZKLARNI Mariusz Podymniak WARZYWNICTWO NAWADNIANIE POMIDORÓW NA POCZĄTKU UPRAWY dr Krzysztof Fatel HOLENDERSKI PROMINENT Marta Szyperek W ZGODZIE Z NATURĄ TRIANUM NIEWIDOCZNY SPRZYMIERZENIEC art. reklamowy NASTAWIENI NA ROZWÓJ Mariusz Podymniak NOWE ODMIANY SAŁATY Agnieszka Majewska PĘDRAKI I DRUTOWCE dr Magdalena Jakubowska SADOWNICTWO SPECJALIZACJA WIŚNIE Mariusz Podymniak ŚLIWY PO SEZONIE dr Elżbieta Rozpara, mgr Agnieszka Głowacka GRUDZIEŃ W SADZIE Piotr Gościło TRUSKAWKI ZE SZKLARNI Henryk Czerwiński MENU DLA SADÓW Jolanta Szaciłło ROŚLINY OZDOBNE KONKURSOWE HORTI FAIR 2011 Henryk Czerwiński GERBERA GŁÓWNIE MINIATUROWA Mariusz Podymniak ŚWIATŁO SZTUCZNE W IN VITRO prof. dr hab M. Jerzy, dr inż. P. Piszczek Z KONFERENCJI SPORC (cz. II) Danuta Pyza-Grzybowska PLAMISTOŚĆ PIERŚCIENIOWA CHOROBĄ SŁABOŚCI dr inż. Janusz Mazurek ŻELEŹNIAK NA ZIELEŃ CIĘTĄ prof. dr hab. Mieczysław Czekalski OWOCE WARZYWA KWIATY 23 /

4 ADRES REDAKCJI ul. Kopernika 34, IV piętro, pok Warszawa tel./fax ZESPÓŁ REDAKCYJNY Aleksandra Jóźwicka redaktor naczelna, tel. wew. 126 Danuta Pyza-Grzybowska z-ca redaktor naczelnej, tel. wew. 125 Henryk Czerwiński redaktor, tel. wew. 127 Agnieszka Majewska redaktor tel Marta Szyperek redaktor, tel. wew. 128 DZIAŁ REKLAMY Anna Kurek - dyrektor tel , a.kurek@hortpress.com Ewa Żurczak tel wew. 110, e.zurczak@hortpress.com Malwina Szymańska tel wew. 141, m.szymanska@hortpress.com KONSULTANCI Prof. Franciszek Adamicki, prof. Augustyn Mika, prof. Kazimierz Mynett, mgr Jan Świetlik, dr Michał Trzęsowski, dr Maria Wysocka-Owczarek WYDAWCA HORTPRESS Spółka z o.o. ul. Kopernika 34, Warszawa info@hortpress.com, KONTO: Bank Millenium S.A (podstawowe) (prenumerata i książki) od redakcji W jed no ści si ła Aleksandra Jóźwicka R E D A K T O R N A C Z E L N A Pol skie ogrod nic two, po dob nie jak i in ne dzia ły go spo dar ki, jest zró żni co wa ne. Ma my go spo dar stwa du że, spe cja li stycz ne, na eu - ro pej skim, a na wet świa to wym po zio mie i ca łą ma sę go spo darstw drob nych. Nie daw no za dzwo nił do Re dak cji wła ści ciel jed ne go z nich. Pro wa dzi 1-hek ta ro wą szklar nię z pro duk cją zie le ni cię tej i, jak po in for mo wał, le d wo wią że ko niec z koń cem. Roz go ry czo ny mó wił: Ci, któ rzy ma ją grun ty rol ne, do sta ją do pła ty, ja pła cę po da - tek od upraw spe cjal nych, od pro wa dzam skład ki ZUS od pra cow - ni ków i, nie ste ty, mam pro ble my z opła cal no ścią. Za py tał, czy ist - nie je zwią zek ogrod ni czy. Po in for mo wa łam go, że jest Pol ski Zwią - zek Ogrod ni czy, któ ry ma sie dzi bę w Ło dzi. Sa dow ni cy mo gą na le - żeć do Pol skie go Związ ku Sa dow ni ków, a pro du cen ci wa rzyw szklar nio wych są w trak cie or ga ni zo wa nia się. Przed sta wi cie le wy - mie nio nych związ ków bio rą udział w dys ku sjach na szcze blach cen tral nych i in ter we niu ją w spra wach istot nych dla śro do wi ska. Wo bec pro po no wa nych re form, któ re bę dą do ty czyć ca łe go spo łe - czeń stwa, w tym ta kże ogrod ni ków, ko niecz na bę dzie jesz cze więk - sza in te gra cja i po dej mo wa nie wspól nych ini cja tyw. Pod czas te go rocz nych Dni Ogrod ni ka w Go łu cho wie, ogrod ni cy se nio rzy Zie mi Ka li skiej, wy sto so wa li apel do pro du cen tów o re - ak ty wo wa nie struk tur Wiel ko pol skie go Związ ku Ogrod ni cze go. Ich zda niem, po nad 100-let nia tra dy cja i do ro bek ka li skie go ogrod nic - twa za słu gu je na pod miot, któ ry bę dzie dbał o spra wy ogrod ni ków oraz wspie rał ich dzia łal ność. War to, aby w ich śla dy po szli in ni owoce warzywa kwiaty Redakcja zastrzega sobie prawo redagowania i skracania tekstów oraz zmiany tytułów. Za treść ogłoszeń i artykułów reklamowych redakcja nie odpowiada. Nakład: 9000 egzemplarzy Opracowanie graficzne i techniczne Beata Gałązka W tym numerze szczególnie polecamy artykuł Rafała Szeleźniaka Zwyciężają aktywni. Dziś, kie dy na ryn ku jest bar dzo du żo wa rzyw i owo ców, na le - ży sto so wać ró żno rod ne me to dy, aby ko rzyst nie sprze dać swo je pro - duk ty. Sprze dać mo żna wszyst ko, trze ba tyl ko wyjść przed sze reg, po ka zać swo ją twarz i usu nąć po śred ni ków. str. 10 ZDJĘCIE: RAFAŁ SZELEŹNIAK Druk: LOTOS POLIGRAFIA Sp. z o.o. Warszawa, ul. Wał Miedzeszyński 98, tel Zdjęcie na okładce Christian Jung - Fotolia.com Pozostałe zdjęcia: TrudiDesign - Fotolia.com debr22pics - Fotolia.com Reklamy całostronicowe: str. 13, 25, 47, 56 Ogłoszenia całostronicowe wydawcy: str. 2, 54, 55

5 Wzo ro wy Ogrod ni k 2011 WA RZYW NIC TWO POD OSŁO NA MI To nie jest ła twe mó wi Zbi gniew Kli mo wicz, wła ści ciel szklar ni o po - wierzch ni 23 ha (w stycz niu bę dzie już 31 ha) z uprawą po mi do rów i ogór - ków. Ca ły czas trze ba śle dzić no wo - ści w kra ju i na świe cie zwią za ne z pro - duk cją, dbać o śro do wi sko na tu ral ne, ale przede wszyst kim o klien ta. Cho - ciaż mo ja przy go da z ogrod nic twem roz po czę ła się w 1973 ro ku, za raz po stu diach rol ni czych, a żo ny po stu - diach ogrod ni czych, to jed nak na sze ko rze nie się ga ją głę biej (ro dzi na żo ny zaj mo wa ła się wa rzyw nic twem grun to - wym k. Ka zi mie rzy Wiel kiej). Na swo - je po szli śmy w 1993 ro ku, dzie rża - wiąc 1,5 ha szklar ni. Dziś na sza Gru pa Pro du cen tów Owo ców i Wa rzyw KLI MO WICZ, oprócz szklar ni, ma oko - ło 2,5 tys. ha grun tów, w tym 300 ha prze zna czo nych pod wa rzyw nic two grun to we. Ma my też go spo dar stwo na - sien ne. W roz wo ju po mo gły nam naj - pierw prze mia ny spo łecz ne w ro - ku 1990, a na stęp nie przystąpienie Polski do Unii Eu ro pej skiej. Co by ło naj trud niej sze? Wy da je mi się, że na po cząt ku prze sta wie nie men - tal no ści lu dzi, że pra cu ją dla oso by pry wat nej, nie na pań stwo wym. Dziś naj wię cej kło po tów przy spa rza nie ja sne usta wo daw stwo. Trud no jest po dej mo wać de cy zje, kie dy nie wie my, co bę dzie ju tro, po ju trze... Jak osią gnąć suk ces? Trze ba ca ły czas cię żko pra co wać, po zna wać tren - dy w pro duk cji, ko rzy stać ze zdo by czy pol skiej, eu ro pej skiej i świa to wej na uki. Nie bać się od wa żnych de cy zji i ca ły czas iść do przo du. Ten rok nie był ła ska wy dla pro du - cen tów wa rzyw. Pa ni ka zwią za - na z Esche ri chia co li przy nio sła ogrom - ne stra ty. Mo żna je po rów nać do sta nu sprzed 22 la ty, kie dy pa da ło pol skie ogrod nic two. Gdy by nie po moc Unii Eu ro pej skiej, to mu sie li by śmy zwol nić oko ło 30% pracowników. Po re kom - pen sa tach nasz wy nik fi nan so wy oscy - lu je wo kół ze ra. Ale za my ka my ten rozdział i nadal roz wi ja my pro duk cję. n WA RZYW NIC TWO GRUNTOWE Na suk ces trze ba pra co wać la ta - mi. W mo im przy pad ku by ło ich pra wie sześć. Trze ba mieć wie dzę, upór, umie - jęt ność pod glą da nia, ana li zo wa nia, po - rów ny wa nia i ulep sza nia, a także być pracowitym. Spół dziel nia, któ rej od 13 lat je stem pre ze sem, ist nie je od ro ku Od 1998 ro ku go spo da ro wa ła na grun - tach państwowych. Do pie ro, kie dy w 2004 ro ku człon ko wie wy ku pi li zie - mię, mo żna by ło po my śleć o prze sta - wie niu się z upra wy zbóż i ho dow li trzo - dy chlew nej na pro duk cję wa rzyw. Dziś na 40 ha upra wia my bro ku ły, na 30 ha ce bu lę, na 13 ha szpi nak, a na 11 ha sa ła tę lo do wą i ru ko lę. Po - la są na wad nia nie. Utwo rzy li śmy gru pę pro du cenc ką, któ ra przed dwoma la ty zdo by ła sta tus gru py uzna nej. Nie ogra ni cza my się do upraw. Pro - du ku je my też sa łat ki i su rów ki, któ re wy star czy po lać so sem i mieć go to we da nie. I choć ta ka for ma spo ży wa nia wa rzyw za pew ne kon su men ta wię cej kosz tu je, to jak wi dzi my po od bio rze na szych pro duk tów dziś cen niej szy jest je go czas. Obec nie, po prze ana li - zo wa niu sy tu acji, chce my wejść na ry - nek z czę ścio wo prze two rzo ny mi umy ty mi, po kro jo ny mi i za pa ko wa ny - mi wa rzy wa mi grun to wy mi. Pro du ku je - my w no wo cze snym przed się bior stwie, w no wo cze sny spo sób, dla no wo cze - snych lu dzi. A że ro bi my to do brze, świad czy nie tyl ko przy zna nie nam ty - tułu Wzo ro wy Ogrod ni k, ale i za in te - re so wa nie klien tów. n 5

6 WZOROWY OGRODNIK RO ŚLI NY OZDOB NE POD OSŁO NA MI Trze ba mieć przede wszyst kim pa - sję i ko chać to, co się ro bi mó wi Ka zi - mierz Dą brow ski, wła ści ciel 6,5 tys. m 2 szklar ni i la bo ra to rium in vi tro. W ogrod - nic twie nie mo gą pra co wać przy pad ko wi lu dzie, trud no też li czyć na wielkie pie nią - dze w pierw szym po ko le niu. Trze ba rów nież do strze gać tren dy. Za czy na łem w ma łym go spo dar stwie, pro du ku jąc ger be rę na kwiat cię ty. Zo rien to wa łem się, że nad cho dzą cza sy ro ślin do nicz - ko wych. W la tach 90. po sta wi łem na pro duk cję sa dzo nek ro ślin do nicz - ko wych Be go nii ela tior i po in se cji za - rów no dla wła snych po trzeb, jak i na sprze daż. Ta ka de cy zja po cią ga ła za so bą po szu ki wa nie naj lep szych od - mian i roz mna ża nie, nie za wsze za zgo - dą ho dow cy czy wła ści cie la od mia ny. Uczci wość, rów nież w biz ne sie, nie po - zwa la ła mi na ta kie po czy na nia. Do cie - ra łem do naj lep szych ho dow ców po in - se cji czy Be go nii ela tior, aby uzy skać li - cen cje. Nie kie dy spo ty ka łem się ze zdzi wie niem: po co chcę pro du ko wać ro śli ny do nicz ko we, i z pytaniem: czy w Pol sce są kwia ciar nie Chcia łem też sam za ist nieć w ho dow - li ro ślin, coś po krzy żo wać, że by coś po mnie po zo sta ło: stwo rzy łem kil ka wła - snych od mian glok sy nii, któ re są za re je - stro wa ne i ma ją do brą po zy cję na ryn ku. Choć mo je go spo dar stwo jest da le - ko od cen trów sprze da ży, nie na rze kam na brak po py tu. Kwia ty są pięk ne i sta - ram się, że by by ły sto sun ko wo ta nie. Ob ni że nie kosz tów pro duk cji osią - gnąłem m.in. przez po zy ski wa nie sa - dzo nek z wła snych ma tecz ni ków. Na suk ces skła da się nie jed no dzia - ła nie, lecz sze reg, prowadzonych przez wie le lat i nie ustan nie. Wciąż trze ba iść do przo du, zdo by wać no wą wie dzę, pod glą dać ho dow ców, jeź dzić na tar gi. Z na dzie ją pa trzę w przy szłość swojej fir my bu do wa nej od po ko leń na pra co wi to ści, uczci wo ści i po sza no - wa niu pra cy in nych. n SZKÓŁ KAR STWO RO ŚLIN OZDOB NYCH Po nad 30 lat te mu zre zy gno wa łem z pra cy za wo do wej w ad mi ni stra cji pań - stwo wej, któ rej po świę ci łem wie le lat swo je go ży cia, zdją łem kra wat i wło ży - łem ogrod nicz ki mó wi Emil Ho ma. Od pew ne go cza su szu ka łem po my - słu na dal szą część ży cia, a że wy cho - wa łem się na wsi i lu dzi pra cu ją cych w rol nic twie da rzy łem sza cun kiem, po - sta no wi łem roz wi nąć swo ją no wą dzia - łal ność w tym kie run ku. Za pie nią dze uzy ska ne z pen sji urzęd ni czej ku pi łem hek tar zie mi, bez bu dyn ków i bez prą - du. Za mie rza łem pro du ko wać ro śli ny ozdob ne w po jem ni kach, co w la - tach 70. nie by ło ła twe; wszyst kie pra ce wy ko ny wa łem ręcz nie, na wet po jem ni ki mu sia łem ro bić sam. Oko licz ni miesz - kań cy, któ rych po pew nym cza sie za - czą łem za trud niać, nie mie li po ję cia o szkół kar stwie, mo ją skrom ną dzia łal - ność trak to wa li jak ka prys miesz czu cha. Przez myśl mi wte dy nie prze szło, że mo gę kie dyś do stać za szczyt ny ty tuł Wzo ro wy Ogrod ni k... Żo na, któ ra po wy pad ku ko mu ni ka - cyj nym mu sia ła zre zy gno wać z pra cy na uko wej, szyb ko po dzie li ła mo ją pa sję i pra co wa ła ze mną wy trwa le, a dziś zaj - mu je się do ku men ta cją go spo dar stwa. Cór ka, po ukoń cze niu stu diów, ta kże do łą czy ła do nas, a od kil ku mie się cy pra cu je z na mi ta kże jej syn, a mój wnuk, ab sol went stu diów uni wer sy tec - kich (na zdję ciu Krystian Kosakowski). W cią gu tych 30 lat go spo dar stwo roz ro - sło się do 35 ha (26 ha zaj mu je pro duk cja w po jem ni kach od 0,5 l do 60 l). Za trud - nia my po nad 50 osób, więk szość z nich pra cu je u nas od wie lu lat. Ko rzy sta my z do ś wiad cze nia star szych, jak i z wie dzy mło dych ta kie są wy mo gi pro wa dze nia no wo cze sne go go spo dar stwa rol ne go. W ka ż dym ro ku uczest ni czy my ta kże w wie lu tar gach i wy sta wach w Pol sce i za gra ni cą, nie tyl ko po to, aby za pre zen - to wać na szą szkół kę na ryn ku, ale rów - nież dla te go, że by do wie dzieć się, co no - we go na świe cie dzie je się w bra nży. Na - sze ro śli ny są do ce nia ne i na gra dza ne w pre sti żo wych kon kur sach or ga ni zo wa - nych pod czas tych tar gów. W obec nej sy tu acji ryn ko wej nie wy - star czy już do brze wy pro du ko wać, trze ba też umieć do brze sprze dać. Po - sia da my du ży punkt sprze da ży de ta - licz nej o po wierzch ni 8 tys. m 2. Jest to wi zy tów ka na szej pro duk cji i jed no cze ś - nie wzor cow nia dla od bior ców hur to - wych, któ rym pre zen tu je my atrak cyj ne ro śli ny. Sprze da je my rów nież du że par - tie jed no rod ne go to wa ru do su per mar - ke tów i eks por tu je my 30% na szej pro - duk cji, głów nie do by łych re pu blik Związ ku Ra dziec kie go. Na szym ce lem jest za spo ko je nie ocze ki wań ró żnych grup od bior ców. Utrzy mu je my sta łe kon tak ty z ho dow ca mi ro ślin z Eu ro py, wpro wa dza my do pro duk cji no we, cie - ka we od mia ny od po wied nie do na - szych wa run ków kli ma tycz nych. W ca łym pro ce sie wy twa rza nia ma te - ria łu szkół kar skie go czyn nik eko no - micz ny jest oczy wi ście wio dą cy, ale wa ż - ne jest ta kże to, co mo żna zro bić dla spo łe czeń stwa i es te ty ki oto cze nia w na szym kra ju. Ma rzę o tym, aby te re - ny zie le ni w Pol sce by ły za go spo da ro - wa ne i za dba ne nie tyl ko w wiel kich mia s tach, ale i na wsi. Pro wa dzi my sze - ro ko za kro jo ne ak cje cha ry ta tyw ne: bez płat nie sa dzi my na sze ro śli ny przy szko łach, pa ra fiach, do mach po mo - cy. Mo ją oj czy znę wi dzę bo ga tą w prę żny zie lo ny ry nek, da ją cy ra dość i sa tys fak - cję wszyst kim mi ło śni kom ro ślin. n 6 OWOCE WARZYWA KWIATY 23 / 2011

7 SA DOW NIC TWO Sa dow nic two to bar dziej ży cie niż pra ca. Pro ble mów za wo do wych nie mo żna zo sta wić na pro gu do mu, ży je się ni mi przez ca łą do bę. Mam ogrom - ne wspar cie w ro dzi nie, w żo nie, ro dzi - cach. Po ma ga mi ta kże naj star szy, pięt - na sto let ni syn. Czy też bę dzie sa dow ni - kiem? Usza nu ję ka ż dą je go de cy zję. Upra wiam przede wszyst kim ja bło nie (na 39,5 ha) i na 0,5 ha gru sze. Suk ces w tej bra nży mo żna osiągnąć tyl ko wte dy, gdy pro wa dzi się go spo dar stwo wy so ko - to wa ro we, sto su je no wo cze sne tech no - lo gie, naj le piej pio nier skie, przy naj mniej dla da ne go re gio nu. Ja ko pierw szy w oko li cy za sto so wa łem w prak ty ce ge - ne ra tor azo tu, zbu do wa łem chłod nie ULO, a w sadach założyłem system ferty - gacji. Wpro wa dzam też do nasadzeń od - mia ny, któ re do brze ro ku ją. Te wszyst kie dzia ła nia po wo du ją, że osią gam plon jabłek do 80 t/ha. Nie zna czy to, że pro duk cja jest za - wsze opła cal na. Są la ta, kie dy jak się do kład nie i wszyst ko po li czy jest się na mi nu sie. Jed nak śred nia z kil ku lat da je wy nik po zy tyw ny. W na szym za wo dzie trze ba kie ro wać się za sa da mi etycz ny mi. Mu szę za ofe - ro wać klien to wi nie tyl ko smacz ne, do - rod ne jabł ka czy grusz ki, ale mu szą być one przede wszyst kim zdro we. n KA TE GO RIA SPE CJAL NA SZKÓŁ KAR STWO RO ŚLIN SA DOW NI CZYCH I OZDOB NYCH Ży cie z ró ża mi ma mnó stwo kol - ców, któ re trze ba omi jać. Ale da je też wie le sa tys fak cji. Na suk ces skła da się pra ca, pra ca i jesz cze raz pra ca. A ta k - że mi łość. Zie mia i ró że by ły pierw szą mo ją mi ło ścią. Ze szkół kar stwem zwią za ny je stem po nad pół wie ku. Przed 1976 r. pra co - wa łem w sta cji na sien nic twa szkół kar - skie go, po tem po je cha łem na prak ty ki do Szwe cji. Na swo im za czy na łem od pół hek ta ra róż. W dru gim i trze cim ro ku za ją łem się drzew ka mi owo co wy - mi, bo wte dy na stą pił bo om w sa dow - nic twie, szcze gól nie w upra wie wi śni. Wszyst kie za ro bio ne pie nią dze in we - sto wa łem w zie mię i wciąż po więk sza - łem go spo dar stwo. Rów no cze śnie to, co się da ło, me cha ni zo wa łem. Wy bu - do wa łem też chłod nie. Dziś eks por tu ję 95 98% sa dzo nek róż i 40% drze wek owo co wych. Kon ku - ru ję z in ny mi nie tyl ko ce ną, ale i ja ko ś - cią. Nie ste ty, od 5 lat ce ny w eks por cie nie zmie nia ją się, a kosz ty pro duk cji ro - sną. Ma my, co praw da, jesz cze drob ne re zer wy w za rzą dza niu i w pra cy, ale nie wiem, co bę dzie, jak je wy ko rzy sta my. Moją siłą są pracownicy. Za trud - niam na sta łe 70 osób, zbu do wa łem dla nich ho tel ro bot ni czy. Nie któ rzy pra cu ją u mnie już po nad 30 lat. Uwa żam, że pra co daw ca po wi nien za pew nić do bre wa run ki pra cy i pła cy, a pra cow nik powinien do brze pra co wać. Cho ciaż ty tuł Wzo ro wy Ogrod nik jest do ży wot ni, to uwa żam, że je stem do bry na dziś. A jak bę dzie ju tro, po ju - trze? Trze ba cią gle iść do przo du. Za - trud niam mło dą ka drę, syn też pro wa - dzi wła sną szkół kę, chcę rów nież ku pić go spo dar stwo dla wnu ka. Dla cze go nie łą czę tych plan ta cji? Uwa żam, że na po dwór ku mo że być tyl ko je den go - spo darz. Czy da ję żo nie ró że? Wszyst kie ró - że, któ re kwit ną, są dla Niej. Ma rze nia? Wła śnie się speł ni ło: odrestaurowałem dwo rek i jest to moje miejsce na ziemi. n Notowała Jolanta Szaciłło Polecamy n Re por taż z go spo dar stwa Paw ła Tur czy na ( Pro duk cja owo ców w Wan da li nie) OWK 19/2011. n n O szkół kar stwie ro ślin ozdob nych w go spo dar stwie Sta ni sła wa Wie czor ka bę dzie mo żna prze czy tać w OWK 1/2012 ( Ró że na sza spe cjal ność ). W innych przy szło rocz nych nu me rach za pre zen tu je my go spo dar stwa po zo sta łych lau re a tów. 7

8 RYNEK opracował To masz Smo leń ski TA NIA BRUK SEL KA W SKU PIE WARZYWA NA UKRAINIE W cią gu naj bli ższych trzech lat ukra iń ski rząd pla nu je za - in we sto wać w roz wój upra wy wa rzyw nad Dnie prem 31 mld hry wien, czy li 12,4 mld zł. Rzą do wa kon cep cja roz wo ju pro - duk cji wa rzyw i bra nży prze twór czej za kła da, że dzię ki współ - fi nan so wa nym przez pań stwo in we sty cjom Ukra ina sta nie się zna czą cym eks por te rem wa rzyw. Po wsta nie też tys. no wych miejsc pra cy in for mu je Rzecz po spo li ta i por tal - spo zyw czy.pl. MNIEJ SZY HO LEN DER SKI EKS PORT W dru giej po ło wie li sto pa da br. roz po czął się skup bruk - sel ki do mro że nia. W woj. pod kar pac kim ce ny w punk tach sku pu nie prze kra cza ją 1,80 zł/kg (w ub.r. po wy żej 2,00 zł/kg) in for mu je IE Ri GŻ -PIB. Chłod nie w li sto pa dzie nie dys - po no wa ły wy star cza ją cą po wierzch nią do skła do wa nia póź - nych ga tun ków wa rzyw. W tym ro ku skup wa rzyw przez przemysł, ze wzglę du na ich ni skie ce ny, mo że być re kor - do wy, na to miast po pyt na ra zie jest ni ski. CO RAZ NI ŻSZE CE NY CE BU LI Ce ny ce bu li sku po wa nej na eks port w dru giej po ło wie li s - to pa da br. mia ły na dal ten den cję spad ko wą (ty go dnio wo do 5%). Han dlow cy spo dzie wa ją się zrów na nia cen sku pu ce bu li i ziem nia ków. W dru giej po ło wie li sto pa da naj wię cej (0,40 zł/kg) pła co no za ce bu lę w ka li bra żu 50+, naj mniej (0,20 0,25 zł/kg) za ka li braż 40+ po da je IE Ri GŻ -PIB. W więk szo ści kra jów UE te go rocz ne zbio ry ce bu li by ły o po - nad 15% wy ższe niż rok te mu, a po pyt jest ni ski. DO CHO DO WE MRO ŻO NE OWO CE We dług IE Ri GŻ -PIB, w se zo nie 2011/12 war tość eks por tu mro żo nych owo ców z Pol ski mo że wzro snąć do 395 mln eu - ro (o 20% w porównaniu z rokiem po przed nim). Bę dzie to spo wo do wa ne wy ższy mi ce na mi eks por to wy mi więk szo ści produktów. Wy jąt kiem są wpły wy z eks por tu mro żo nych wi - śni, któ re wy ni ka ją ze zwięk sze nia sprze da ży, a nie wzrostu cen. Najbardziej (nie mal dwu krot nie) wzrosną ceny mro żo - nych po rze czek czar nych. BRAK RE KOM PEN SA T Oko ło 100 pro du cen tów ogór ków grun to wych z po wia - tów: ka zi mier skie go, bu skie go, piń czow skie go i san do mier - skie go pi kie to wa ło 14 li sto pa da br. przed Urzę dem Mar szał - kow skim w Kiel cach. Rol ni cy nie otrzy ma li re kom pen sa ty za stra ty po nie sio ne w na stęp stwie E. co li. Wi ną za to obar - cza ją Agen cję Ryn ku Rol ne go, któ ra wpro wa dzi ła ich w błąd, in for mu jąc, że pie nią dze przy słu gu ją tyl ko rol ni kom upra wia - ją cym ogór ki w szklar niach i tu ne lach fo lio wych po da je Ra - dio Plus Kiel ce. Jed nak pro du cen ci ogór ków grun to wych, któ rzy zło ży li wnio ski, rów nież otrzy ma li re kom pen sa tę. Od stycz nia do koń ca sierp nia br. Ho len drzy wy eks por to - wa li łącz nie 1,468 mln ton owo ców i wa rzyw (nie bra no pod uwa gę ce bu li i wa rzyw kie ro wa nych do prze twór stwa), wo bec 1,611 mln ton w ro ku wcze śniej szym. Jest to spa dek o 9% in for mu je FAM MU/FA PA na pod sta wie bras si ca sto - day.com. Naj wię cej pro duk tów tra fi ło do Nie miec 569 tys. ton, jed nak o 13% mniej niż w po przed nim okre sie. Mniej sze by ły do sta wy wa rzyw szklar nio wych, mar chwi i sa ła ty, więk - sze wa rzyw ka pust nych i szpa ra gów. Spa dek od no to wa no rów nież w eks por cie do Wiel kiej Bry ta nii o oko ło 10% (do 232 tys. ton). W tym okresie je dy nie dwa kra je od no to wa - ły wzrost za ku pów pro duk tów z Ho lan dii. Jednym z nich jest Pol ska z wy ni kiem 56 tys. ton 25% wzrost (zwłasz cza ogór ków, po mi do rów, ka pu sty i po rów). WIĘK SZE ZBIO RY JA BŁEK W RO SJI W ub.r. łącz ne zbio ry ja błek w Ro sji wy nio sły 911 tys. ton, a w br. pro gno za mó wi o 955 tys. ton in for mu je FAM - MU/FA PA na pod sta wie ra por tu Ame ry kań skie go De par ta - men tu Rol nic twa (USDA). Ja bło nie upra wia ne są na 170 tys. ha, a śred nie plo ny wy no szą oko ło 5,2 ton/ha. Więk szość ja - błek po nad 60%, sta no wią owo ce z pry wat nych sa dów. W ub.r. łącz ny im port ja błek wy niósł 1,111 mln ton, a w tym ro ku pla no wa ny jest na 1,115 mln ton. Do bez po śred niej kon sump cji skie ro wa no w 2010 r. 1,530 mln ton tych owo - ców, a na 2011 r. prze wi du je się 1,540 mln ton, przy czym śred nie ubie gło rocz ne spo ży cie ja błek przez 1 miesz kań ca osza co wa no na po nad 11 kg. Eks port ja błek jest mar gi nal - ny; od kil ku lat wy no si 4 tys. ton. Do prze twór stwa prze zna - czo no oko ło 486 tys. ton ja błek prze my sło wych (457 tys. ton rok te mu). W HISZ PA NII MNIEJ BRO KU ŁÓW Jak sza cu ją lo kal ni pro du cen ci, w 2011 r. po win no zo - stać ze bra ne oko ło 358 tys. ton tych wa rzyw czy li o nie - ca łe 3% mniej niż w 2010 r. (368 tys. ton). W br. zmniej szy - ła się po wierzch nia ich upra wy o 6%, do 22 tys. ha. Od stycz nia do koń ca czerw ca br. łącz na ilość wy eks por to - wa nych z Hisz pa nii wa rzyw ka pust nych (z prze wa gą bro ku - łów) wy nio sła nie co po nad 254 tys. ton. Eks port pod wzglę dem ilo ści był na po zio mie se zo nu ubie głe go, a pod wzglę dem war to ści za no to wa no kil ku pro cen to wy spa dek. 8

9 UNIA CHRO NI CHIŃ SKI CZO SNEK Pro te sty hisz pań skich, wło skich i fran cu skich pro du cen - tów czosn ku, któ rzy sprze ci wia li się po stę po wa niu unij nych urzęd ni ków nie przy nio sły efek tu. Z po cząt kiem li sto pa da br. chiń ski czo snek Ji nxiang Da Su an uzy skał spe cjal ne przy wi - le je na ryn kach Unii Eu ro pej skiej, otrzy mu jąc Chro nio ne Ozna cze nie Geo gra ficz ne (ChOG). Jesz cze przed za koń cze - niem pro ce du ry re je stra cyj nej roz po czę ła się burz li wa dys ku - sja o ne ga tyw nych efek tach, ja kie przy nie sie eu ro pej skim pro du cen tom przy zna nie ChOG pro duk to wi chiń skie mu. To wła śnie czo snek im por to wa ny z Pań stwa Środ ka od lat jest wy so ce kon ku ren cyj ny dla ro dzi mej pro duk cji i nisz czy opła - cal ność lo kal nych upraw twier dzą pro te stu ją cy pro du cen ci. Uwa ża ją oni, że znak ChOG, któ ry po wstał, aby wspie rać lo - kal ne eu ro pej skie pro duk ty, uła twi jesz cze więk szą pe ne tra - cję ro dzi me go ryn ku przez ta ni i ma so wy pro duk tu z Chin. Czo snek Ji nxiang Da Su an upra wia ny jest w okrę gu Ji nxiang, pro win cji Szan tung, na 40 tys. ha. Co ro ku zbie ra - nych jest 700 tys. ton, co sta no wi 25% chiń skiej pro duk cji czosn ku. Je go ce chy cha rak te ry stycz ne to: bia łe łu ski, re gu - lar ny kształt głów ki w ty pie spłasz czo nej ku li, o śred ni cy 5 7 cm i ma sie g oraz 8 11 ząb ków o lek ko ostrym sma ku (cał ko wi ta za war tość siar ki po wy żej 0,9%). Od mia - na upra wia na jest na tej po wierzch ni od oko ło 2000 lat. Czo - snek sa dzo ny jest w pierw szych dwóch ty go dniach paź dzier - ni ka w ilo ści 350 tys. ce bu lek na hek tar, a zbie ra ny w po ło wie ma ja. Po wią za nie upraw czosn ku z ob sza rem geo gra ficz nym (je den z pod sta wo wych wa run ków przy zna nia ChOG) wy ni - ka z po wa dze nia pro duk cji wy łącz nie na gle bach rzecz nych (rów ni na alu wial na rze ki Hu ang He) oraz wpły wu na upra wę lo kal ne go kli ma tu. Przy zna nie ChOG dla chiń skie go czosn ku jest efek tem po ro zu mie nia, ja kie za war ła Unia Eu ro pej ska z Chiń ską Re pu bli ką Lu do wą. Na je go mo cy Chi ny bę dą pro - mo wać i ochra niać 10 lo kal nych pro duk tów eu ro pej skich (przede wszyst kim wę dlin i se rów), np. Gra na Pa da no, Pro - sciut to di Par ma, Ro qu efort, a w za mian Unia na swo im ryn - ku ochro ni pro duk ty chiń skie. Na li ście azja tyc kich lo kal - nych 10 pro duk tów zna la zły się, oprócz czosn ku, m.in. jabł - ka, szpa ra gi i cy tru sy. (R.Sz.)

10 RYNEK Zwy cię ża ją ak tyw ni Ra fał Sze leź niak Nie mo żna po wie dzieć, że czę sto się zda rza, aby sy tu - acja pa nu ją ca na pol skim ryn ku świe żych wa rzyw i owo ców nas za do wa la ła. Je śli nie prze pi sy i ad mi ni - stra cja utrud nia ją ży cie i pra cę pro du cen tom, to su sze lub po wo dzie nisz czą plo ny. Ni skie ce ny sku pu, blo ka da im por - tu, epi de mia bak te ryj na, nad pro duk cja, kon ku ren cja pro duk - tów z in nych państw al bo zni ko me za in te re so wa nie kon su - men tów od da la ją od nas po czu cie suk ce su i uda ne go, na - resz cie, se zo nu. To wa rzy szy nam roz cza ro wa nie i wra że nie sła bo ści, choć ma my du ży po ten cjał i zda je my so bie spra wę, że na ryn ku mo gło by być le piej. Jed nak nie należy ocze ki - wać, że sy tu acja po pra wi się sa ma, że w koń cu prze pi sy ktoś uło ży le piej, a za nim to się sta nie, mo że my da lej cze kać na - rze ka jąc. Wciąż za po mi na my, jak wie le za le ży od nas sa mych oraz ile mo że zmie nić na sza ak tyw na po sta wa. Co wię cej, nie ma gra nic, któ rych nie da się prze kro czyć, i pro ble mów, któ - rych nie da się roz wią zać. Wy star czy otwo rzyć sze ro ko oczy i np. przyj rzeć się są sia dom z in nych eu ro pej skich państw, aby zna leźć po zy tyw ne wzor ce roz wią zy wa nia pro ble mów w sek to rze owo co wo -wa rzyw nym. TO MY MA MY RA CJĘ We Wło szech pod ko niec ze szłe go stu le cia (la ta 90.) pro - du cen ci orze chów nie by li zbyt nio za do wo le ni ze sła be go po - py tu na swój pro dukt. Znacz na więk szość sprze da ży (ok. 70%) od by wa ła się w okre sie przed świą tecz nym. W ro - ku 2000 prze pro wa dzo no ba da nia ryn ku, z któ rych ja sno wy - ni ka ło, że orze chy są po strze ga ne przez kon su men tów ja ko nie zdro we, tłu ste i wy so ce ka lo rycz ne, co ogra ni cza więk sze za in te re so wa nie pro duk tem. Po za tym sko ja rze nie orze chów wy łącz nie ze świę ta mi, unie mo żli wia ło zwięk sze nie sprze da - ży i roz ło że nie jej rów no mier nie w okre sie ca łe go ro ku. Sy tu - acja mo gła się wy da wać bez na dziej na i nie mo żli wa do prze - zwy cię że nia, bo czy da się wal czyć z ogól no spo łecz nym, od lat utar tym prze ko na niem. Oka za ło się, że mo żna. Zo sta - ła za ło żo na or ga ni za cja NU CIS, by sku tecz nie pro mo wać orze chy i po pra wić sy tu ację na ryn ku. Jej człon ko wie wy szli z za ło że nia, że to ich ar gu men ty wy gra ją. Wy my ślo no slo ga - ny, któ re prze ko ny wa ły, że orze chy i su szo ne owo ce (ro dzyn - NU CIS do wo dzi, jak sku tecz ne mo gą być wspól ne dzia ła nia pro du cen tów, wal - czą cych o po pra wę sy tu acji na ryn ku. Lo go typ na wią zu je do zdro we go ser ca, dzię ki die cie bo ga tej w orze chy ki, śliw ki, mo re le) łą czą się ze zdro wiem i do brym sa mo po - czu ciem. Do wal ki z nie ko rzyst nym wi ze run kiem orze chów za przę gnię to na ukę ze bra no wy ni ki ba dań po twier dza ją - cych ich proz dro wot ny wpływ. Roz po czę to ogrom ną kam pa - nię in for ma cyj ną skie ro wa ną do 4000 le ka rzy ogól nych i die - te ty ków, prze ko nu jąc ich, że su che prze ką ski są jed nak zdro we (do wo dy by ły przed sta wio ne w po sta ci wy ni ków do - świad czeń). W nie dłu gim cza sie to przed sta wi cie le me dy cy - ny za czę li prze ka zy wać ty siąc om kon su men tów tę wie dzę w co dzien nych po rad niach. Te raz zmia ny in plus to czy ły się la wi no wo. Kam pa nia in for ma cyj na ob ję ła ko lo ro we cza so pi - sma, na im pre zach ma so wych zna ni ku cha rze przy go to wy - wa li smacz ne i zdro we po sił ki, wy ko rzy stu jąc orze chy i su - szo ne owo ce, a pro duk ty by ły wi docz ne na tak nie ko ja rzą - cych się z orze cha mi im pre zach, jak np. kon cer ty Jazz Ses - sion. Dru ga fa za pro mo cji roz prze strze ni ła się w in ter ne cie po wsta ły stro ny po świę co ne orze chom i su szo nym owo - com, my snack. it czy nu ci si ta lia. it. W sie ciach han dlo wych, w punk tach sprze da ży edu ko wa no kon su men tów i za chę ca - no do spo ży cia. Czy przy nio sło to za mie rzo ny sku tek? Ostat - nio prze pro wa dzo ne ba da nia wska zu ją, że zmniej szy ło się ne ga tyw ne po strze ga nie orze chów przez kon su men tów, a po twier dzi ły to wy ni ki sprze da ży, któ ra w la tach wzro sła w su per mar ke tach o 10%. SPRZE DAĆ MO ŻNA WSZYST KO Z ta kie go za ło że nia, i słusz nie, wy cho dzą re ali stycz nie my - ślą cy spe cja li ści od mar ke tin gu, któ rych wie dza z po wo dze - niem jest wy ko rzy sty wa na na ryn ku wa rzyw no -owo co wym. Rze czy wi ście, na wet trud nym do sprze da ży pro duk tem mo - 10

11 Io di ziem nia ki z do dat ko wą za war to ścią jo du, fir my Piz zo li od ró żnia ją się na tle se tek po dob nych ofert Ra dic chio gorz ka, ma ło zna na cy ko ria pro mo wa na jest w Ame ry ce ja ko sa ła ta dla do ro słych żna klien ta za in te re so wać przy od po wied nim po dej ściu. Ta - kim wy zwa niem by ła wło ska cy ko ria ra dic chio (czyt. ra di - kio), przy po mi na ją ca ma łą ka pu stę o czer wo nych li ściach, o wy raź nym gorz ka wym sma ku. W Ame ry ce Pół noc nej, aby przed sta wić atrak cyj nie ten ma ło zna ny pro dukt, przy go to - wa no od wa żną kam pa nię, któ rej głów nym ha słem by ło stwier dze nie, że jest to sa ła ta dla do ro słych. W ten spo sób pod kre śla no, że aby w peł ni do ce nić wy jąt ko wość sma ku ra - dic chio, trze ba do te go doj rzeć. Za tem nie ka żdy kon su ment jest od ra zu go to wy, aby w peł ni czer pać przy jem ność ze spo ży wa nia te go szcze gól ne go wa rzy wa (w do my śle z cza - sem w nim za sma ku je). Ta ka kam pa nia nie mo gła przejść nie zau wa żo na, in try go wa ła, za chę ca ła, aby spró bo wać ma ło zna nego wa rzy wa. Ce cha, któ ra wy da wa ła się wa dą cy ko rii, utrud nie niem w sku tecz nej pro mo cji, zo sta ła przed sta wio - na ja ko jej atut. Mo że my w tej kam pa nii do pa trzeć się ta kże dru giej płasz czy zny prze ka zu. Ha sło sa ła ta dla do ro słych przy cią ga również na sto lat ków czy nie się gną oni po coś, co nie jest prze zna czo ne dla nich, a je dy nie dla do ro słych? WYJŚĆ PRZED SZE REG Ka żde mu w bra nży wy da je się praw dzi wym stwier dze nie, że nie jest pro ble mem wy pro du ko wać wa rzy wa i owo ce, ale z zy skiem je sprze dać. Co z te go, że w chłod ni ma my dzie - siąt ki ton do rod nej i smacz nej mar chwi, pięk ne i słod kie jabł - ka, je śli nie uzy ska my za nie za do wa la ją cej ce ny. Je śli zbio ry nam się uda ły, po go da do pi sa ła, a cho ro by i szkod ni ki nie uszko dzi ły plo nu, to zna czy, że na szym są sia dom pro du - cen tom rów nież. A to sy tu ację jesz cze po gar sza, bo w wal ce o do bry kon trakt i uzy ska nie wy ższej ce ny ma my jesz cze więk szą kon ku ren cję. Jak wyjść ze złe go po ło że nia? Jak wy - wal czyć so bie lep szą ce nę i za pew nić do bry zbyt? Przede wszyst kim wy ró żnić się na tle in nych. Ale jak to zro bić, je śli dla kon su men ta i po śred ni ka mar chew to po pro stu mar - chew. Jak za bły snąć na ryn ku, ma jąc do sprze da nia pod - sta wo wy, ano ni mo wy pro dukt? Fa chow cy ra dzą, aby przede wszyst kim uciec od bez i mien no ści i na zwać pro dukt, zbu do - wać mar kę/brand. Fran cu zi da ją do bry przy kład na zwa li pew ną od mia nę Ju liet i za ło ży li, że bę dzie ona upra wia na tyl - ko ekologicznie. To wy star czy ło, aby wy ró żnić się na tle in - nych. Dla dys try bu to ra owo ców i klien ta skle pu to bar dzo czy - sty prze kaz: Te jabł ka są in ne, nie stan dar do we. Je śli są wy - jąt ko we, to my (pro du cen ci i han dlow cy) mo że my je sprze dać dro żej. W tym wy pad ku wy raź ne wy ró żnie nie się spo śród in - nych pro du cen tów ja błek da je więk sze mo żli wo ści mar ke tin - go we i prze wa gę nad kon ku ren cją. Ana lo gicz ny przy kład to ziem nia ki Io di nie ty po we kar to fle, ale wy jąt ko we bul wy z do - dat ko wą za war to ścią zdro we go pier wiast ka jo du. Wzbu dza ją za in te re so wa nie na ryn ku, uzy sku jąc zna czą co wy ższą ce nę. In ną dro gą po szedł Ma rio Au re li wło ski pro du cent mar - chwi. Zre zy gno wał ze sprze da ży zwy kłe go pro duk tu i przed - sta wił je go al ter na tyw ne wer sje. Sprze daż ano ni mo wej mar - chwi w wor kach i lu zem (a ta ki pro dukt na ryn ku ofe ro wa li ta k - że in ni) za stą pił czymś, co da wa ło mo żli wość zde cy do wa ne - go od ró żnie nia się. Roz po czął pa ko wa nie mar chwi do bez - po śred nie go spo ży cia; kro ił ją w dłu gie cien kie pa ski, two - rząc mar chwio wy ma ka ron; za czął pro du ko wać so ki i mar - chwio wą mą kę, a ostat nio wy pu ścił na ry nek ze sta wy ró żno ko lo ro wych mar chwi (od mian po ma rań czo wych, żół - tych i bor do wych). Dzię ki te mu je go stan dar do wy pro dukt, cho ciaż nie miał uni kal nych cech, oferowany jest w ró żnych, atrak cyj nych for mach po wy ższej ce nie, a je go fir mę zna ją na ryn ku wszy scy. PO KAŻ SWO JĄ TWARZ By się wy ró żnić i zwró cić uwa gę kon su men tów na swój pro dukt, mo że my pójść o krok da lej, tak jak zro bi li to Bry tyj - czy cy i Ho len drzy. Za fun do wa li oni klien tom dzia łu wa rzyw - ne go mo żli wość bli skie go po zna nia pro du cen ta, któ ry upra - wiał spo ży wa ne przez nich wa rzy wa. Na opa ko wa niach znaj - du je się kod, któ ry po zwa la na spe cjal nej stro nie fir my od szu - kać pro du cen ta, zo ba czyć je go zdję cia, po znać go spo dar - stwo i me to dy upra wy. Kon su ment dzię ki tej wie dzy, nie je już zwy kłe go po mi do ra od ano ni mo we go pro du cen ta, ale wy jąt - ko we wa rzy wo, od ko goś ko go zna, do bre go zna jo me go, pra wie są sia da. Rol nik dla kon su men ta sta je się więc bli ższy. Obec nie w Eu ro pie mo żna do strzec ogól ną ten den cję, aby uświa da miać kon su men tom, że świe że wa rzy wa i owo ce to nie tyl ko pro duk ty, ale po karm, za któ rym stoi coś wię cej do świad cze nie producenta, spo sób upra wy, re gion i je go ce chy cha rak te ry stycz ne, któ re wpły nę ły na pro dukt i przy - czy ni ły się do je go wy jąt ko wo ści, a ta kże tra dy cje oraz czę - sto pod kre śla na pa sja rol ni ka. We Wło szech dzia ła ją fir my, np. Ali mos, któ re ma ją za za da nie zbu do wać po praw ną, opar tą na sza cun ku i zro zu mie niu, więź po mię dzy miesz kań - ca mi mia sta i wsi/ Zdaniem autorów projektu przy nie sie to obo pól ne ko rzy ści. Po ka zy wa nie praw dzi we go ob li cza pro - duk cji ogrod ni czej (w prze no śni, i jak wi dać na przy kła dach, ta kże do słow nie) spra wia, że kon su men ci sta ją się bar dziej świa do mi, przez co są mniej skłon ni po dej mo wać de cy zje, któ re mo gły by szko dzić lo kal nym pro du cen tom. Na przy kład chęt niej wy bio rą pro dukt lo kal ny od to wa ru im por to wa ne go. 11

12 RYNEK USU NĄĆ PO ŚRED NI KÓW Two rze nie wię zi po mię dzy pro du cen tem wa rzyw i owo ców oraz kon su men tem jest przy dat ne przy roz wią zy wa niu ta kże in nych pro ble mów, ja kie tra pią rol ni ków. Brak mo żli wo ści sprze da nia to wa ru za ce nę, któ ra po zwo li ła by na opła cal - ność pro duk cji jest pro ble mem w wie lu eu ro pej skich kra jach. W tym se zo nie m.in. hisz pań scy i wło scy pro du cen ci gło śno pro te sto wa li prze ciw ko nie spra wie dli wym ce nom, po ka zu jąc jak dro go pła cą za ich to war kon su men ci, a jak nie wiel ką za - pła tę za pło dy otrzy mu ją rol ni cy. Jed ną z przy czyn ta kie go sta nu rze czy jest du ża licz ba po śred ni ków, z któ rych ka żdy do li cza swo ją ma rżę, zwie lo krot nia jąc ce nę pro duk tu na pół - ce skle po wej. Jed nak za ła my wa nie rąk, na rze ka nie i pro te sty nie zmie ni ły sy tu acji, dla te go pro du cen ci sta ra ją się za bie gać o skró ce nie dro gi od pro du cen ta do kon su men ta, usu wa jąc z niej po śred ni ków. W ten spo sób po wsta ły tzw. Far mers Mar kets tar go wi ska, na któ rych pro du cen ci sprze da ją to war bez po śred nio kon su men tom. Obec nie w sa mym re gio nie Emi lia Ro ma nia we Wło szech jest ich oko ło 90. Po za tym pro du cen ci na sta wia ją się ta kże na sprze daż owo ców i wa - rzyw bez po śred nio w swo im go spo dar stwie. Pro mo wa ne jest w spo łe czeń stwie od wie dza nie lo kal nych pro du cen tów, w ce - lu do ko na nia za ku pów, któ re nie tyl ko da ją oszczęd ność, ale ta kże po zwa la ją za po znać się z pro duk cją, obej rzeć go spo - dar stwo, a na wet spę dzić mi ło czas na ło nie na tu ry. Przy po - mi na to nie co dzia łal ność agro tu ry stycz ną, tyl ko po wią za ną z za ku pa mi. Te go ty pu dzia ła nia, przy dat ne jedynie nie wiel - kim pro du cen tom, są jed nak istot ne, gdyż łą czą się z ak cją edu ka cyj ną kon su men ta i two rzą no we re la cje z rol ni kiem. Bez po śred nie go kup na to wa ru u pro du cen ta, tym ra zem na więk szą ska lę, do ko nu ją ta kże tzw. Gru py So li dar nych Za ku pów. Są to gru py kon su men tów wspól nie usta la ją cych li stę wa rzyw i owo ców, któ re chcą na być, uzy sku jąc w ten spo sób efekt du żej ska li, czy li za ku pów hur to wych. Tym ra - zem to kon su men ci wy cho dzą na prze ciw pro du cen tom, usu wa jąc po śred ni ków z dro gi, ja ką prze by wa ją pro duk ty z po la na ich stół. We Wło szech pierw sza te go ty pu gru pa po wsta ła w 1994 ro ku w miej sco wo ści Fi den za. Obec nie w ca łym kra ju jest ich po nad 600, a w sa mej tyl ko Bo lo nii ze wspól nych za ku pów ko rzy sta 850 ro dzin. War to pod kre ślić, że to sa mi pro du cen ci za chę ca ją kon su men tów do łą cze nia się w gru py i do ko ny wa nia wspól nych za ku pów owo ców i wa rzyw. Z pew no ścią po ło wa suk ce su pro du cen tów za le ży od te - go, czy uświa do mią oni so bie, jak wie le za le ży od nich sa - mych. Ale zwy cię stwo nad pro ble ma mi zapewni im do pie ro pod ję cie dzia łań i kon se kwent ne ich pro wa dze nie. Jak wska - zu ją wy żej wy mie nio ne przy kła dy, za kres mo żli wych do prze - pro wa dze nia ak cji jest ogrom ny, a ba rie rą wca le nie są po - trzeb ne na kła dy fi nan so we, ale wła sna wy obraź nia. n dymka.pl cebuli.pl ziemniaka.pl Centrala Vseeds, tel

13

14 RYNEK W przeddzień eks por tu Piotr Go ści ło: Ja kie jest miej sce eks por tu w za go spo da ro wa niu pol - skich ja błek? Jo lan ta Ka zi mier ska: Pol ska pro - du ku je co raz wię cej owo ców, głów nie ja błek. Część z nich spożywamy w stanie swieżym, część przetwarzamy, ale dużą ilość eksportujemy, przede wszyst kim do Fe de ra cji Ro syj skiej. Dziś, kie dy eks por te rzy mu szą wal czyć o od bior ców z po wo du nad pro duk cji owo ców, obo wią zu ją nor my do ty czą ce ja ko ści ze wnętrz nej i we wnętrz nej, w tym po zo sta ło ści środ ków ochro ny ro ślin. Pro ble my te zmo bi li zo wa ły eks - por te rów do wspól ne go dzia ła nia. Za ło żo no Unię Owo co wą... Or ga ni za cja, któ rą re pre zen tu ję, po wsta ła w 2010 ro ku. Zrze sza 24 naj - więk sze pod mio ty, sku pu ją ce owo ce i wa rzy wa od oko ło 10 tys. pro du cen - tów. Udział wszyst kich człon ków Unii w eks por cie owo ców i wa rzyw do Fe - de ra cji Ro syj skiej oce nia się na 50%. Ja ka jest stra te gia Unii Owo co - wej? Pod sta wo we ce le to m.in. kon so li - da cja bra nży, re pre zen to wa nie in te re - sów człon ków w kra ju i za gra ni cą, wspar cie me ry to rycz ne, praw ne i biz - ne so we. Do dat ko wym za da niem jest pro mo cja pol skich owo ców i wa rzyw na eu ro pej skich i świa to wych ryn kach oraz wspo ma ga nie stra te gii pro ek spor - to wych. Unia Owocowa sta wia na uczci we za sa dy pro duk cji i sprze da - ży owo ców i wa rzyw. Współ pra cu je ze Związ kiem Sa dow ni ków RP, To wa rzy - stwem Roz wo ju Sa dów Kar ło wych oraz Kra jo wym Związ kiem Grup Pro du cen - tów Owo ców i Wa rzyw. W sierp - niu 2011 r. przy stą pi ła do or ga ni za cji mię dzy na ro do wej Fre sh fel Eu ro pa. Re - pre zen tu je ona in te re sy firm i sto wa rzy - szeń im por te rów, dys try bu to rów i han - dlow ców sek to ra świe żych owo ców i wa rzyw. Ja kość i bez pie czeń stwo fi to sa ni - tar ne owo ców to wa ru nek ich eks - por tu. Ja kie dzia ła nia po dej mu je Unia Owo co wa w ce lu po pra wy ja - ko ści? Zgod nie z Sys te mem cer ty fi ka cji prze sy łek świe żych owo ców i wa rzyw prze zna czo nych na eks port do Fe de ra - cji Ro syj skiej za pro po no wa nym stro - nie ro syj skiej przez Pol skę, obo wią zek ba da nia owo ców bę dzie spo czy wał na pro du cen cie. W wy ni ku sta rań Unii Owo co wej w ma ju br. uka za ł się Pro- gram Ochro ny Ja bło ni, Wi śni, Cze re śni i Tru ska wek uwzględ nia ją cy nor my Fe - de ra cji Ro syj skiej. Zo stał opra co wa ny na pod sta wie ma te ria łów ISiK w Skier - nie wi cach oraz za twier dzo ny przez PIO RiN i MRiRW. Pro gram ten uwzględ nia nor my NDP obo wią zu ją ce w Fe de ra cji Ro syj skiej oraz w UE. Pro - du cen ci, któ rzy de cy du ją się na pro - duk cję owo ców na ryn ki Fe de ra cji Ro - syj skiej, po win ni prze strze gać za le ceń te go pro gra mu. Uzy ska nie owo ców o naj wy ższej ja ko ści bio lo gicz nej i odżyw czej umo żli wia sys tem In te gro - wa nej Pro duk cji. Pod sta wo wy cel wy da nia pro gra - mów ochro ny (10 tys.) oraz pla ka tów to do tar cie z in for ma cją do wszyst kich sa - dow ni ków. Są one do stęp ne w fir mach i gru pach pro du cenc kich, w skle pach ogrod ni czych, w urzę dach gmin nych i po wia to wych oraz w in ter ne cie na stro nach: unia owo co wa.pl, pol skie sa - dow nic two.pl, gru py ogrod ni cze.pl, trsk.pl. Pro du cen ci wdra ża ją cy sys tem IP w swo ich upra wach speł nia ją nor my Fe de ra cji Ro syj skiej do ty czą ce bez pie - czeń stwa żyw no ści (je śli do dat ko wo prze strze ga ją za le ceń za war tych w pro - gra mach ochro ny ro ślin dla owo ców prze zna czo nych na eks port do te go kra ju). Ja kie pro ble my w eks por cie wy - stą pi ły w 2010 ro ku? Wio sną 2010 r. Ro sja nie cof nę li akre dy ta cję wie lu la bo ra to riom. Gro zi li wpro wa dze niem sank cji 26 eks por te - rom owo ców, w tym kil ku na le żą cym do Unii Owocowej. W par tiach owo - ców wy kry to po zo sta ło ści środ ków ochro ny ro ślin, ale nie wska za no w ja - kich. Dzia ła nia Unii Owo co wej do pro - wa dzi ły do in ter wen cji MRiRW w Ko mi - sji Eu ro pej skiej, a jej efek tem by ło pro - wa dze nie eks por tu owo ców na daw - nych za sa dach. Po nad to wy stą pi ły pró - by zmo no po li zo wa nia ryn ku ro syj skie - go przez Pol skie Sto wa rzy sze nie Pro - du cen tów i Eks por te rów Owo ców i Wa - rzyw z sie dzi bą w Ko lo nii Do bryń, więc Unia Owo co wa podjęła stosowną interwencję. Czy Unia Owo co wa stara się usprawnić eksport poprzez inne inicjatywy? Unia Owo co wa wy stą pi ła do MRiRW i pre mie ra w ce lu wy da nia od po wied nich re gu la cji praw nych do - ty czą cych za sad cer ty fi ka cji i ba dań po zo sta ło ści. Na opa ko wa niach kar - to nach z owo ca mi, są umiesz cza ne dane, któ re umo żli wia ją roz po zna nie eks por te ra i pro du cen ta. In for ma cje zwią za ne z pro duk cją zdro wej żyw no - ści są po da wa ne w pro gra mie 1 Pol - skie go Ra dia. Pod kre śla się tam prze - strze ga nie za sad uję tych w Pro gra mie. Na ja kich za sa dach bę dzie od by - wał się eksport w se zo nie ? Od stycz nia br. PIO RiN pod jął pra - ce nad przy go to wa niem no we go sys te - mu cer ty fi ka cji prze sy łek świe żych owo ców i wa rzyw na ry nek Fe de ra cji Ro syj skiej. Unia Owo co wa ak tyw nie uczest ni czy ła w kon sul ta cjach, któ re m.in. do ty czy ły wiel ko ści par tii, ko - niecz no ści ba dań i od po wie dzial no ści pro du cen ta. W czerw cu br. opra co wa - no no we za sa dy, któ re prze sła no do władz Fe de ra cji. Do dzi siaj nie otrzy ma li śmy od po wie dzi. Na dal akre - dy ta cje na wy ko ny wa nie ana liz ma ją 3 la bo ra to ria na 10 dzia ła ją cych. Eks port pro wa dzo ny jest na sta rych za sa dach. Przed te go rocz nym se zo nem eks por - to wym nic nam nie wiadomo o no wych za sa dach sprze da ży. Unia Owo cowa li czy na po moc MRiRW. n 14

15 Owoc ne re flek sje Eksportowe dylematy Dr Grze gorz Kli mek IN STY TUT OGRODNICTWA SKIER NIE WI CE Stwier dze nie, że pro duk cja owo ców w Pol sce eks por tem stoi, choć by ze wzglę du na swo ją ar cha icz ną pol sz czy - znę, zdra dza hi sto rycz ne ko rze nie. Ten jed nak, kto pa - mię ta do kład ne brzmie nie ory gi nal ne go po rze ka dła, do któ re - go się tu taj od no szę, i je go hi sto rycz ny kon tekst, zda je so bie spra wę z po wi kła nych uwa run ko wań ta kich ana lo gii i ko niecz - no ści za cho wa nia wiel kiej ostro żno ści w ich przy wo ły wa niu Do słow ne trak to wa nie pach nie bo wiem nie tyl ko chi cho tem hi - sto rii, ale i lin gwi stycz ny mi nie po ro zu mie nia mi. Po cie sza ją ce jest to, że już naj zu peł niej współ cze sne ryn ko - we uwa run ko wa nia sta no wić mo gą jed nak asumpt do opty mi - stycz nych prze wi dy wań na przy szłość. Sza cun ko wo przyj mu je się, że oko ło po ło wy pro duk cji owo ców w Pol sce sta no wi su ro - wiec do pro duk cji prze two rów. Pod sta wo we prze two ry owo co - we pro du ko wa ne w na szym kra ju to mro żon ki (głów nie ma li ny i tru skaw ki) oraz kon cen tra ty so ków owo co wych (przede wszyst kim soku jabł ko we go, ale w ostat nich la tach rów nież wi - śnio we go i tru skaw ko we go). W la tach mro żon ki i kon cen tra ty so ków sta no wi ły 63 72% pro duk cji prze two rów, przy czym na sa me mro żon ki przy pa da ło 37 42%. Nie przy pad kiem wda ję się w te do syć szcze gó ło we ana li zy wła śnie w kon tek ście eks por tu. Bez wiel kiej prze sa dy mo żna bo wiem po wie dzieć, że pro duk ty, o któ rych mo wa, są wy twa - rza ne w więk szo ści z my ślą o eks por cie wła śnie. I tak w przy - pad ku kon cen tra tu so ku jabł ko we go, w la tach wy - eks por to wa no 76 86% je go pro duk cji. Dla mro żo nych owo ców wskaź ni ki za ten okres są pra wie iden tycz ne wy eks por to wa li ś - my 76 88% pro duk cji. Ta ki stan rze czy wy ni ka nie ja ko z ko - niecz no ści: w kra ju wy ko rzy stu je my za le d wie 5% pro du ko wa - ne go ksj, zaś spo ży cie mro żo nek owo co wych wy no si, we dług dr Bo że ny No sec kiej, za le d wie 1 1,5 kg/miesz kań ca. Od bior - ca mi tych pro duk tów są, pra wie wy łącz nie, pań stwa sta rej UE. Jak ka żdy mo no pol, prak ty ka ta ka nie jest dla nas do god - na. Nie ste ty, nie po tra fi my sze rzej wejść z ty mi pro duk ta mi na ryn ki wschod nie, mi mo że je ste śmy tam prze cież czo ło wy - mi do staw ca mi owo ców świe żych. Ko lej ną wa dą te go eks por tu jest to, że sprze da je my pro duk - ty o pod sta wo wym je dy nie stop niu prze two rze nia. Dla od bior - ców są one su row ca mi wy ko rzy sty wa ny mi w pro ce sie dal sze - go prze twór stwa. Wia do mo zaś, że im ni ższy sto pień prze two - rze nia, tym in te res jest mniej lu kra tyw ny. I w tym wy pad ku za - tem trze ba my śleć o tym, aby jak naj więk sza część war to ści do da nej po zo sta ła w kra ju. To za da nie dla kra jo we go prze twór - stwa i to nie tyl ko te go wiel ko prze my sło we go. Za sta na wia jąc się nad per spek ty wa mi te go eks por tu w per - spek ty wie bie żą ce go se zo nu, trze ba stwier dzić, że są one do - bre. Wy ni ka to nie tyl ko z re la tyw nej sła bo ści zło tów ki w sto - sun ku do do la ra i eu ro. Jak są dzą eks per ci, obec ny se zon bę - dzie pod tym wzglę dem bar dziej sprzy ja ją cy niż po przed ni. Wy so kie ce ny prze two rów na eu ro pej skim ryn ku wy ni ka ją ta k - że z nie wiel kich za pa sów i sto sun ko wo ni skich zbio rów owo - ców prze my sło wych w Pol sce w ro ku bie żą cym. Oce nia jąc te per spek ty wy w dłu ższym ho ry zon cie cza so - wym, na le ży wsza kże brać pod uwa gę fakt, że nie ja ko z na tu ry rze czy ry nek owo ców prze my sło wych or ga ni zu ją prze twór cy. A tak to już jest, że ta ki or ga ni za tor my śli przede wszyst kim o so bie. Nie ste ty, w wie lu wy pad kach ozna cza to dre naż ryn ku w myśl za sa dy, że nie da się współ dzia łać prze ciw so bie. Co wię cej wie lu nie wi dzi ta kiej po trze by. Pa trząc na tę rze czy wi s - tość bez sen ty men tów, mo żna prze wi dy wać part ner skie sto - sun ki po mię dzy prze twór ca mi a pro du cen ta mi owo ców prze - my sło wych, je dy nie w wy pad ku bar dzo da le ko idą cej in te gra cji te go ostat nie go śro do wi ska. Bio rąc pod uwa gę fakt, że do mi - nu ją tu na dal drob ni plan ta to rzy, trze ba prze wi dy wać, że bę dzie to trud ne. W dal szej przy szło ści, z przy czyn eko no micz nych, mo żna ocze ki wać zmia ny tej sy tu acji: za pew ne za czną się li - czyć głów nie du że go spo dar stwa, zbie ra ją ce owo ce prze my - sło we za po mo cą kom baj nów. W tym wy pad ku ła twiej bę dzie o part ner stwo w od nie sie niu do prze twór ców. Me cha nicz nie zbie ra my już nie tyl ko po rzecz ki, ale wi śnie i śliw ki, a ta kże ma li ny, cho ciaż wie le pro ble mów tech nicz nych i agro tech nicz nych trze ba jesz cze roz wią zać, szcze gól nie w od nie sie niu do od mian ma lin owo cu ją cych na te go rocz nych pę dach. W tym wy pad ku prze szko dą trud ną do po ko na nia mo - gą się oka zać wy so kie ce ny pa liw w kon tek ście ko niecz no ści zbio ru wy ko ny wa ne go na wet kil ka na ście ra zy. Star si czy tel ni cy pa mię ta ją z pew no ścią pol skie tru skaw ki, któ re z plan ta cji zblo ko wa nych, sa mo lo ta mi tra fia ły na ry nek ów - cze sne go Związ ku So wiec kie go. Dzi siaj zno wu ma my do czy nie - nia z tren dem in ten syw nej pro duk cji owo ców mięk kich (głów nie tru ska wek i ma lin), ale już pod osło na mi. Znacz nie lep sza ja kość owo ców i na wet trzy krot nie wy ższe plo ny w po rów na niu z wa run - ka mi po lo wy mi, z pew no ścią spra wią, że bę dzie to atrak cyj ny to - war eks por to wy. Być mo że i w Ro sji znaj dą się sie ci eks klu zyw - nych skle pów, któ re bę dą re flek to wa ły na ta ki to war. Tym cza sem, w za kre sie in nych owo ców de se ro wych po - za jabł ka mi, jest bar dzo wie le do zro bie nia. W po sta ci świe żej eks por tu je się za le d wie kil ka na ście pro cent wy pro du ko wa nych owo ców. Wie le z nich tra fia na ob ce ryn ki po schło dze niu, co nie prze są dza jed nak wca le o ich prze zna cze niu do bez po śred - nie go spo ży cia. Nie rzad ko by wa ją wy ko rzy sty wa ne ja ko prze - my sło we. Chcąc czer pać z ta kie go eks por tu zna czą ce ko rzy ści fi nan so we, na le ży to zmie nić. Z grub sza rzecz uj mu jąc, mu si my prze być tę sa mą dro gę co w przy pad ku ja błek. Ja ko je dy ne są one już obec nie eks por to - wa ne w oko ło 30% (w sto sun ku do ca ło ści pro duk cji) w cha rak - te rze de se ro wych. Wdra ża my ta kże pro gra my pro mu ją ce ja - kość. Mi mo wy ższych cen, spo ty ka się to z za in te re so wa niem ta kże od bior ców ze Wscho du. Pol skie jabł ka nie mu szą być prze cież naj tań sze. n 15

16 TECHNIKA Hor ti Fa ir 2011 Wię cej świa tła Hen ryk Czer wiń ski ŚWIA TŁO ROZ PRO SZO NE O za le tach wy ko rzy sty wa nia świa tła roz pro szo ne go w upra wach pod osło na mi mó wi się w ostat nim cza sie co raz wię cej. Nie bez po wo du, po nie waż ma ono wie le za let. Przede wszyst kim świa tło roz pro szo ne le piej prze ni ka w głąb szklar ni i le piej jest w niej dys try bu owa ne. Spra wia, że więk - sza część ro śli ny mo że fo to syn te ty zo wać, co zwięk sza pro - duk tyw ność i ja kość plo nu. Efekt uzy ska nia roz pro sze nia świa tła do tej po ry był mo żli wy je dy nie przy uży ciu spe cjal nie pro du ko wa ne go szkła dy fu zyj ne go, wy ko rzy sty wa ne go do bu do wy szklar ni. Szkło ta kie jest dro ższe od zwy kłe go, a je go za in sta lo wa nie w obiek cie wy ma ga ko lej nych na kła - dów fi nan so wych, co sta no wi du że ogra ni cze nie w je go wy - ko rzy sty wa niu. Po nad to szkło dy fu zyj ne po zo sta je w obiek - cie na sta łe, co spra wia, że w mie sią cach je sien nych ogra ni - cza prze ni ka nie de fi cy to we go wów czas świa tła. Na tar gach by ły obec ne fir my pro du ku ją ce ta kie i in ne ty py szyb do obiek tów, jed nak jed na z nich za ofe ro wa ła in ny spo - sób uzy ska nia efek tu roz pro sze nia świa tła. Mo wa o fir mie Mar den kro, któ ra za pre zen to wa ła re wo lu cyj ny pro dukt Re - du Fu se no wą po wło kę opty ma li zu ją cą prze pusz czal ność pro mie nio wa nia sło necz ne go przez szkło w szklar ni, po zwa - la ją cą na uzy ska nie efek tu dy fu zyj ne go. Re du Fu se to pre pa - rat, któ ry mo żna na nieść na szkło w ka żdym mo men cie za po - mo cą spry ski wa cza. Za wie ra spe cjal ny pig ment o wła ści wo - ściach roz pra sza ją cych świa tło sło necz ne, przy jed no cze - snym za cho wa niu wy so kiej je go prze ni kal no ści przez szy by. Pre zen ta cja po wło ki Re du Fu se w sto isku fir my Mar den kro Lam pa Ga vi ta GAN 300 LEP War to nad mie nić, że za mo czo na szy ba po kry ta war stwą Re - du Fu se sta je się cał ko wi cie prze zro czy sta do jej wy schnię cia. Ko lej ną wa żną za le tą pro duk tu jest je go od por ność na wa run - ki at mos fe rycz ne, a jed no cze śnie mo żli wość tym cza so we go po kry cia szklar ni, po nie waż po dob nie jak po zo sta łe po wło ki fir my Mar den kro (jak np. do brze już zna na Re du Sol), mo żna ją ła two usu nąć ze szkła, wy ko rzy stu jąc in ny pre pa rat fir my 16

17 Babs Ja sper, Tho mas Sie men smey er oraz Leo Ja sper pre zen tu ją ela stycz ną kur - ty nę Ombra DLS Urzą dze nie do czysz cze nia da chu fir my Klim rek Re duc le an. Ozna cza to brak utra ty świa tła w mie sią cach o krót szym dniu i słab szym na sło necz nie niu. Roz wią za nie to spra wi ło, że pro dukt ten uzna no za naj wa - żniej szą in no wa cję te go rocz nej edy cji tar gów w Am ster da - mie, a fir ma Mar den kro zo sta ła uho no ro wa na na gro dą Hor ti Fa ir In no va tion Award w ka te go rii tech no lo gia oraz wy ró żnio - na na gro dą dzien ni ka rzy (Hor ti Fa ir Press Award). LAM PY Upra wa ro ślin w obiek tach szklar nio wych wy ma ga nie tyl - ko za pew nie nia im do brych wa run ków kli ma tycz nych, ale ta - kże od po wied niej ja ko ści oświe tle nia, co jest istot ne zwłasz - cza w mie sią cach je sien nych i zi mo wych. Cho ciaż do do - świe tla nia upra wy mo żna z po wo dze niem uży wać lamp so - do wych (HPS) lub kom bi na cji HPS z MH (lam py me ta lo ha lo - gen ko we), to na wet ta kie roz wią za nie na dal nie po zwa la na uzy ska nie peł ne go spek trum fal, uzy ski wa ne go przy pro - mie nio wa niu sło necz nym. No wy pro dukt fir my Ga vi ta Ne der - land lam pa Ga vi ta GAN 300 LEP, za pre zen to wa na pod czas tar gów w Am ster da mie jest opar ta na no wa tor skiej w dzie - dzi nie ogrod nic twa tech no lo gii LEP (Li ght Emit ting Pla sma). Po zwa la na uzy ska nie świa tła o spek trum zbli żo nym do sło - necz ne go. Źró dło świa tła opar te jest na mo du le Li Fi, któ re go trwa łość oce nia na jest na 30 tys. go dzin pra cy. Ga vi ta GAN 300 LEP nie emi tu je pro mie nio wa nia ciepl ne go, dzię ki cze mu lam py mo żna usta wiać bli sko ro ślin. Szkło lam py za - opa trzo ne jest w filtr, któ ry prze pusz cza pro mie nio wa nie świetl ne UVA i UVB, a blo ku je szko dli we pro mie nio wa nie UVC. Lam pa wy ko na na jest z so lid nych ele men tów (brak ru - cho mych czę ści) oraz dzia ła bez dźwię ko wo. Na tar gach pre zen to wa no rów nież in ne ty py lamp czy oświe tle nie LED. O tym, jak pro sto i ta nio kon ser wo wać ta kie urzą dze nia, mo żna by ło do wie dzieć się na sto isku fir my Hor - ti co op, któ ra za pre zen to wa ła urzą dze nie do my cia lamp i re - flek to rów z wy ko rzy sta niem za mro żo ne go dwu tlen ku wę gla Easy Ice Cle an. Czysz cze nie lamp w tej tech no lo gii mo że od by wać się w ka żdym mo men cie na wet gdy w szklar ni trwa upra wa ro ślin. Po nie waż lam py i ża rów ki nie mu szą być wy krę ca ne pod czas tej czyn no ści, za raz po ich umy ciu mo - żli we jest po now ne ich uży cie, a urzą dze nie mo że po ru szać się au to ma tycz nie po ist nie ją cych ru rach w mię dzy rzę dziach. Za osz czę dza to czas i kosz ty pra cy. Jak za pew nia pro du cent, re zul tat pra cy te go urzą dze nia czysz czą ce go speł nia wy ma - ga nia HACCP. NO WE KUR TY NY Do przy dat no ści kur tyn w upra wie wa rzyw i ro ślin ozdob - nych pod osło na mi nie trze ba już ni ko go prze ko ny wać. Fir ma Penn -Te xti le So lu tions za pre zen to wa ła w Am ster da mie no wa - tor ską kur ty nę cie niu ją cą Ombra DLS, wy pro du ko wa ną z ela - stycz nych włó kien we współ pra cy z fir mą Con tech ma. Sze ro kie spek trum cie niu ją ce uzy ski wa ne jest w tym pro duk cie po przez roz cią ga nie jed ne go ka wał ka ma te ria łu. Uży cie jed nej kur ty ny Ombra DLS mo że za stą pić funk cjo nal ność kil ku kur tyn o usta - lo nym po zio mie prze ni ka nia świa tła. Jak po da ją pro du cen ci, kur ty na umo żli wia dy na micz ne za rzą dza nie prze pły wem świa - tła w za kre sie 8 64%. Jest po nad to bar dzo lek ka i wy trzy ma ła na zmia ny wa run ków pa nu ją cych w szklar ni jej wy trzy ma łość oce nia na jest na 5 lat (do świad czal nie po twier dzo no jej peł ną spraw ność przy 17 tys. cy kli peł ne go roz cią gnię cia). Pro dukt zo sta nie wpro wa dzo ny na ry nek w 2. kwar ta le przy szłe go ro ku i ofe ro wa ny bę dzie w 5 pod sta wo wych ty pach. CZYSZ CZE NIE DA CHU W ce lu po pra wy do stę pu świa tła do wnę trza szklar ni wy ko - ny wa ne jest re gu lar ne czysz cze nie ich da chu. Dach z ze - wnątrz czysz czo ny jest re gu lar nie. Nie wszy scy pro du cen ci zda ją so bie jed nak spra wę, że naj więk szą utra tę świa tła (oko - ło 9%) po wo du je skra pla nie pa ry wod nej na szy bach lub ich za mgle nie od we wnętrz nej stro ny obiek tu. Na wet je że li dach czy ści się z obu stron, to wy ko na nie tej czyn no ści od we - wnątrz jest utrud nio ne i skom pli ko wa ne, np. ze wzglę du na ca ło rocz ne użyt ko wa nie obiek tu, i z te go po wo du wy ko ny - wa ne jest ono rzad ko. Aby speł nić ocze ki wa nia pro du cen tów fir ma Klim rek za ofe ro wa ła no we urzą dze nie słu żą ce do czysz - cze nia szkła od we wnętrz nej stro ny obiek tów, któ re nie tyl ko uspraw nia, ale umo żli wia czysz cze nie obiek tu w trak cie cy klu upra wo we go. Urzą dze nie po ru sza się nad ro śli na mi, na pod - cze pio nych do da chu to rach o prze kro ju w kształ cie li te ry U (uży wa nych np. przez sprzęt do au to ma tycz ne go prze no sze - nia ro ślin czy sto łów upra wo wych). Urzą dze nie wy po sa żo ne jest w spry ski wacz i zbior nik od bie ra ją cy spły wa ją cą wo dę. Po oczysz cze niu szkło po kry wa ne jest war stwą środ ka an ty - kon den sa cyj ne go, któ re go trwa łość okre śla się na ty - go dni. Po tym cza sie czyn ność na le ży po wtó rzyć. n W na stęp nym nu me rze o no wa tor skich roz wią za niach ener go osz - częd nych. 17

18 TECHNIKA My cie szklar ni Ma riusz Po dym niak HORTUS MEDIA Z ZE WNĄTRZ... Usłu gę my cia po wierzch ni da cho wej szklar ni ofe ru je w Pol sce fir ma Agro -Rydz Agniesz ka Re dzy nia. Jak in for mu - je Ro bert Re dzy nia, któ ry ko or dy nu je pra ce zwią za ne z my - ciem szklar ni, wie lu pol skich ogrod ni ków już przy zwy cza iło się do my cia szklar ni, gdyż ce nią so bie mo żli wość po zy ska - nia darmowej ener gii sło necz nej dla ro ślin. Se zon my cia dla fir my Agro -Rydz za czy na się we wrze śniu i trwa do pierw - szych mro zów (mo żli we jest na wet my cie szklar ni zi mą, gdy tem pe ra tu ra jest do dat nia). In ten syw ne pra ce przy pa da ją rów nież na mie sią ce wio sen ne i trwa ją mniej wię cej od mar - ca do koń ca ma ja. Ma my gro no sta łych klien tów, któ rzy z na szych usług ko rzy sta ją re gu lar nie dwa ra zy w ro ku, wio - sną po okre sie grzew czym i je sie nią, gdy koń czy się pro duk - cja mó wi pan Ro bert. Obec nie fir ma dys po nu je trze ma ty pa mi ma szyn do my cia szklar ni (wszyst kie wy pro du ko wa ne przez ho len der skie przed się bior stwo Bes se ling & ALL Tech niek). Jed na z nich do sto so wa na jest do my cia szklar ni o sze ro ko ści na wy 6,4 m, dru ga szklar ni z na wą 8 m, a ko lej na do au to ma tycz ne go my cia szklar ni wy po sa żo nych w ryn ny alu mi nio we z bel ką po przecz ną na koń cu. Uży wa ne do my cia szklar ni ma szy ny se rii Ro of ma ster Li ght po ru sza ją się na czte rech ko łach jezd - nych, po to rze wy zna czo nym przez ryn ny. Pod czas jed ne go prze jaz du na je den da szek na try ski wa ny jest śro dek my ją cy (stan dar do wo sto so wa ny jest pre pa rat GS4 lub in ny śro dek we dług ży cze nia ogrod ni ka), a dru gi da szek jest my ty i spłu - ki wa ny wo dą. Ta ki sys tem pra cy po wo du je, że śro dek my ją - cy ma czas, aby roz pu ścić na gro ma dzo ny na szy bach brud, któ ry jest zmy wa ny pod czas ko lej ne go prze jaz du ma szy ny. Brud usu wa się za po mo cą spe cjal nych szczo tek, któ re nie tyl ko my ją po wierzch nię szyb, ale rów nież ryn ny. Śro dek my - ją cy po da wa ny jest przez do zow nik pro por cjo nal ny, a wo da do my cia przez opry ski wacz wy so ko ci śnie nio wy z po zio mu zie mi (śred nie zu ży cie wo dy wy no si 2 3 m 3 /godz.). Na ko - łach ma szy ny za mon to wa ne są czuj ni ki, któ re po wy kry ciu Pod czas jed ne go prze jaz du na je den da szek na try ski wa ny jest roz twór środ ka my ją ce go, pod czas gdy dru gi jest my ty i spłu ki wa ny czy stą wo dą prze szko dy lub po do je cha niu do koń ca szklar ni wy mu sza ją jaz dę w prze ciw nym kie run ku. Naj szyb sze jest my cie szklar - ni z ryn ną alu mi nio wą, któ ra ma na koń cu za mon to wa ną pop - rzecz ną bel kę (ma szy na my ją ca prze miesz cza się po niej na ko lej ne dasz ki). Tam gdzie jej nie ma, mon to wa ne są pro - wad ni ce, po któ rych ma szy na prze sta wia na jest na ko lej ne dasz ki. Mak sy mal nie mo żna umyć szklar nię dłu go ści 300 me trów bie żą cych, a w cią gu jed ne go dnia ro bo cze go oko - ło 1 ha szklar ni. Jak pod kre śla R. Re dzy nia, pod czas usłu go - we go my cia szklar ni, nie jest ko niecz ne wcho dze nie na dach, co, nie ste ty, czę sto jest prak ty ko wa ne przy ręcz nym my ciu po wierzch ni da cho wej. Prak tycz nie nie ma też ry zy ka uszko - dze nia szyb, choć spo ra dycz nie zda rza ją się ta kie sy tu acja, ale za zwy czaj do ty czy to szyb wcze śniej pęk nię tych.... I OD ŚROD KA Obec ne tech no lo gie umo żli wia ją rów nież uspraw nie nie my cia we wnętrz nej czę ści szklar ni. Mo żna do te go wy ko rzy - stać spe cjal ne ma szy ny my ją ce, któ re na pol skim ryn ku ofe - 18

19 Gło wi ca uży wa na do my cia da chu szklar ni od we wnątrz ru je fir ma Grow Con cept Piotr Sło mia ny. Głów nym ich ele - men tem ro bo czym jest gło wi ca wy po sa żo na w dwie ru cho - me dy sze. Pod czas pra cy dy sze te ob ra ca ją się, po wo du jąc rów no mier ne spry ski wa nie po wierzch ni da chu szklar ni pod wy so kim ci śnie niem. Ca łe urzą dze nie za mon to wa ne jest na wóz ku z na pę dem hy drau licz nym, któ ry w trak cie pra cy po ru sza się po ru rach grzew czych. Mo żli we jest pro gra mo - wa nie pręd ko ści pra cy wóz ka oraz dy stan su, ja ki ma prze je - chać. Sa ma gło wi ca za mon to wa na jest na masz cie o re gu lo - wa nej wy so ko ści. Pod czas pra cy urzą dze nie prze je żdża po ru rach grzew czych, my jąc we wnętrz ną stro nę szyb da - cho wych. Po do je cha niu do koń ca szklar ni ra mię po chy la się au to ma tycz nie tak, iż my ta jest szy ba na ścia nie szczy to wej. Fir ma Grow Con cept stwo rzy ła nie co zmo dy fi ko wa ną wer sję te go urzą dze nia, w któ rej gło wi cę opry sku ją cą za mon to wa no na wóz ku tra dy cyj nie wy ko rzy sty wa nym do wy ko ny wa nia za - bie gów ochro ny. Ma on na pęd elek trycz ny z trzech aku mu la - to rów (dwa słu żą do na pę du wóz ka, a trze ci wy mu sza pra cę gło wi cy opry sku ją cej). Po ło że nie masz tu jest re gu lo wa ne ręcz nie, tak aby mo żli we by ło rów nież my cie po wierzch ni szyb na ścia nach szczy to wych. Jak in for mu je Piotr Sło mia ny, stan dar do wy za bieg my cia szyb w szklar ni wy ko nu je się, naj pierw po kry wa jąc ich po - wierzch nię roz two rem pod chlo ry nu so du, a pod czas dru gie - go prze jaz du spłu ku jąc szy by czy stą wo dą. W ta kim sys te - mie na umy cie 1 ha szklar ni po trze ba go dzin, zu ży wa się przy tym oko ło 10 tys. l wo dy. Ta po da wa na jest przez pom pę o wy dat ku cie czy 36 l/min., ze zbior ni ka umiesz czo - ne go na ście żce prze jaz do wej w szklar ni. Urzą dze nie to pra - cu je przy ci śnie niu 120 atm. Po wy mia nie dysz urzą dze nie mo żna rów nież wy ko rzy stać do my cia cie nió wek w szklar ni. Wy so kie ci śnie nie w po łą cze niu z du żą ilo ści cie czy zu ży wa - nej pod czas my cia i rów no mier ne jej na no sze nie na po - wierzch nię szyb po wo du je do kład ne ich my cie, przy nie du - żym na kła dzie pra cy. W ta kim sys te mie ob słu ga ma szy ny po - le ga je dy nie na prze sta wia niu jej w ko lej ne rzę dy. Fir ma ofe - ru je ogrod ni kom mo żli wość wy po ży cze nia ma szy ny do my - cia szklar ni, jak rów nież za kup ory gi nal nej wer sji. n

20 WARZYWNICTWO Na wad nia nie po mi do rów na po cząt ku upra wy Dr Krzysz tof Fa tel GRODAN Po usta le niu do kład ne go ter mi nu wnie sie nia mło dych ro ślin do szklar ni naj pil niej sze pra ce do ty czą przy go to wa nia roz sa dy do trans por tu oraz przy go to wa nia sa - mej szklar ni. Ro śli ny wno szo ne są do obiek tu wy czysz czo ne go i zde zyn - fe ko wa ne go, wy ściół ko wa ne go no wą fo lią, z ma ta mi roz ło żo ny mi na ryn nach lub na od po wied nio przy go to wa nym pod ło żu. Ostat nim za da niem jest ogrza nie szklar ni i utrzy ma nie od po - wied niej tem pe ra tu ry, któ ra dla wła ści - we go wzro stu i uko rze nia nia się ro ślin po win na wy no sić C, w za le żno - ści od ter mi nu roz po czę cia upra wy i ilo ści świa tła. Przy tra dy cyj nych ter mi - nach roz po czę cia pro duk cji (gru dzień lu ty), utrzy ma nie tem pe ra tu ry C przez 2 3 dni po zwo li na od po - wied nie ogrza nie się szklar ni i pod ło - ża. Mię dzy tem pe ra tu rą w szklar ni a tem pe ra tu rą roz sa dy (tem pe ra tu ra w mno żar ce lub pod czas dłu gie go trans por tu) do pusz cza się ró żni cę co naj wy żej 3 C. Wa żnym ele men tem przy go to wa nia roz sa dy do trans por tu jesz cze w miej - scu jej pro duk cji jest od po wied nie pod - le wa nie i uzy ska nie opty mal nej wil got - no ści, tzn. po jem no ści wod nej (WC) kost ki. Przy mo krych kost kach (po wy - żej 70% WC) uzy sku je my ro śli ny o du - żym tur go rze, co jed nak sprzy ja ła ma - niu się li ści i ło dyg pod czas pa ko wa nia ro ślin. Opty mal ny za kres wil got no ści w ko st ce (55 65% WC) gwa ran tu je za - opa trze nie ro ślin w wo dę i so le mi ne ral - ne, a jed no cze śnie stwa rza ide al ne wa - run ki wod no -po wietrz ne dla ko rze ni i od po wied nią ela stycz ność ro ślin. Przy dłu gim trans por cie wil got ność w kost kach mo że spaść na wet do 35 40%. Roz sa dę wno szo ną do szklar ni na - tych miast roz sta wia my, stawiając na ma tach przy otwo rach. Ro śli ny ma - ją ce przy naj mniej 6 li ści (szcze pio ne na dwa pę dy) lub sil nie roz wi - nię tych li ści (nie szcze pio ne lub szcze - pio ne na je den wierz cho łek), przy dość sła bej ra dia cji sło necz nej o tej po rze ro ku śred nia do bo wa su - ma ra dia cji w stycz niu to J/cm 2, a w lu tym J/cm 2, nie po win ny być prze trzy my wa ne w gru - pach, na wet przez krót ki okres. Mu szą mieć za pew nio ną opty mal ną tem pe ra - tu rę i jak naj lep sze oświe tle nie, aby ogra ni czyć stres zwią za ny ze zmia ną miej sca upra wy. Roz sta wio ną roz sa dę na le ży raz lub dwu krot nie pod lać w ce - lu wy rów na nia wil got no ści w kost kach i uzy ska nia WC na po zio mie oko - ło 70% w ka żdej z nich. Kost ki Apol lo i Del ta (pro duk ty fir my Gro dan) o wy - mia rach 10 cm 10 cm 6,5 cm wy - ma ga ją dwu krot ne go pod la nia, daw ką po 150 ml po żyw ki. Te sa me kost ki, ale o wy mia rach 10 cm 15 cm 6,5 cm, wy ma ga ją rów nież dwóch cy kli (po 200 ml). W ostat nim przy pad ku ma my za zwy czaj dwa emi te ry w ko st - ce, a więc ka żdy z nich do zu je dwa ra - zy po 100 ml. Roz sa da sto ją ca przy otwo rach bę - dzie ro sła w ogra ni czo nej po jem no ści pod ło ża (w ko st ce) przez dni. 20