PRODUCTION OF THE FUEL CONSUMPTION RATE AS A RESULT OF STEPWISE LOAD CONTROLLING METHOD FOR SHIP IC ENGINES WORKING PARALLELY

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "PRODUCTION OF THE FUEL CONSUMPTION RATE AS A RESULT OF STEPWISE LOAD CONTROLLING METHOD FOR SHIP IC ENGINES WORKING PARALLELY"

Transkrypt

1 Journal of KONES Internal Combustion Engines 2002 No. 3 4 ISSN PRODUCTION OF THE FUEL CONSUMPTION RATE AS A RESULT OF STEPWISE LOAD CONTROLLING METHOD FOR SHIP IC ENGINES WORKING PARALLELY Andrzej Balcerski Politechnika Gdańska i Akademia Marynarki Wojennej w Gdyni tel. (58) Jerzy Herdzik Akademia Morska w Gdyni tel. (58) georgher@wsm.gdynia.pl Abstract In the paper the load controlling method leading to the fuel consumption rate reduction for IC engines working parallely is described. Fuel consumption characteristics for the engines as well as the effects of the method application are considered. ZMNIEJSZENIE ZUŻYCIA PALIWA W WYNIKU STOSOWANIA KROKOWEJ METODY RÓŻNICOWANIA OBCIĄŻEŃ OKRĘTOWYCH SILNIKÓW SPALINOWYCH PRACUJĄCYCH RÓWNOLEGLE Streszczenie Referat prezentuje możliwość zmniejszenia sumarycznego zużycia paliwa przez okrętowe silniki spalinowe pracujące równolegle w wyniku różnicowania obciążenia między nimi. Omówiono przykłady charakterystyk zużycia paliwa silników okrętowych. Podano podstawy teoretyczne i opracowaną, oryginalną metodę krokowego różnicowania obciążenia oraz przykład efektów jej stosowania.. Charakterystyki zużycia paliwa spalinowych silników okrętowych W referacie poddano analizie charakterystyki obciążeniowe wysokoprężnych silników okrętowych. Otrzymuje się je w wyniku przeprowadzenia pomiarów zużycia paliwa w określonym czasie oraz wyznaczenia aktualnie rozwijanej mocy (momentu obrotowego i prędkości obrotowej). Dla celów pracy dalszą analizę przeprowadza się z wykorzystaniem charakterystyk określonych punktowo lub charakterystyk opisywanych analitycznie, otrzymanych w wyniku aproksymacji. Ciągły pomiar chwilowego zużycia paliwa przez okrętowe silniki spalinowe jest sporadycznie spotykany w eksploatacji statków marynarki handlowej. Przyczyną takiego stanu są dodatkowe koszty związane z zakupem, montażem i zaimpletowaniem do systemu automatyki urządzeń do pomiaru zużycia paliwa. Spalinowy silnik okrętowy jest urządzeniem na tyle złożonym, że obserwuje się istnienie różnic w zużyciu paliwa już dla nowo zbudowanych silników (tab.) []. 3

2 Jednostkowe zużycie paliwa b [g/kwh] serii silników typu 6AL25/30D Tablica Względne obciążenie silnika [%] Nr silnika średnia rozrzut 4.4% 3.2% 6.68% 0.903% 0.947% W czasie wieloletniej eksploatacji silników okrętowych dochodzi do koincydencji różnych czynników (uszkodzeń, niesprawności, czasu pracy, sposobu eksploatacji, doświadczenia eksploatatora itp.) mających wpływ na zmianę charakterystyki zużycia paliwa. Dochodzi do sytuacji gdzie różnice w zużyciu paliwa pomiędzy silnikami tego samego typu osiągają znaczące wartości [] (tab.2). Tablica 2 Godzinowe zużycie paliwa B ZP [kg/h] przez silniki zespołów prądotwórczych typu 6AL20/24 na statkach typu ms. Kopalnia Siersza po około 0 latach eksploatacji Względne obciążenie zespołu [%] Nr zespołu ZP ZP 2, ZP 4,5, ZP ZP ZP ZP średnia rozrzut % % Zmiany charakterystyk paliwowych silników okrętowych w czasie eksploatacji są trudne do przewidzenia. Dla celów pracy przyjmuje się założenie, że nie ulegają one zmianie w okresie między pomiarami. Sytuacją nadzwyczaj korzystną dla potrzeb stosowania krokowej metody różnicowania obciążeń jest to, że: rozpatrywane silniki pracują w tych samych warunkach zewnętrznych tj. tej samej siłowni, zasysają powietrze o tych samych parametrach itd.; są zasilane tym samym paliwem, o tych samych parametrach (temperatura, lepkość, wartość opałowa). 4

3 Powszechne stosowane zasady (zwane dobrą praktyką morską) zakładają eksploatację silników, pracujących równolegle, ze zbliżonymi obciążeniami względnymi i w sposób zapewniający zbliżone liczby godzin pracy (tzw. motogodziny lub resurs). Podana dalej metoda odchodzi od podanych wyżej zasad. 2. Zasady różnicowania obciążeń w celu zmniejszenia zużycia paliwa Ogólna zasada różnicowania obciążeń, w celu zmniejszenia łącznego zużycia paliwa, w przypadkach charakterystyk o zróżnicowanych kształtach, polega na dociążaniu elementu, którego przyrost zużycia paliwa przy tym wzroście obciążenia jest mniejszy niż spadek zużycia paliwa elementu odciążanego o tę samą wartość obciążenia [4]. Powyższe uwagi pokazują kierunek różnicowania obciążeń prowadzący do zmniejszenia łącznego zużycia paliwa. Nie określają natomiast, granic takiego różnicowania. W przypadku elementów o różnych charakterystykach prostoliniowych różnicowanie obciążeń może zachodzić w całym zakresie dopuszczalnych obciążeń eksploatacyjnych elementów (od mocy biegu jałowego do obciążenia nominalnego). Na rys. zobrazowano sposób postępowania w przypadku różnych charakterystyk aproksymowanych liniami prostymi. Rys.. Schemat wyjaśniający zmianę zużycia paliwa przy zróżnicowaniu obciążenia dwóch silników w przypadku charakterystyk prostoliniowych o różnym nachyleniu Natomiast w przypadku silników o charakterystykach skierowanych wypukłością ku górze lub dołowi, kierunek różnicowania obciążeń może dotyczyć ograniczonego zakresu, przekroczenie którego prowadzi do efektu przeciwnego (rys.2). Granicą różnicowania obciążeń są punkty leżące na charakterystykach, w których następuje zrównanie się nachylenia stycznych (czyli zachodzi równość pierwszych pochodnych względem obciążenia) charakterystyk zużycia paliwa. W przypadku n silników będzie: δb/δn = δb/δn 2 =... = δb/δn i =... = δb/δn j =... δb/δn n () prowadzi to do następującego układu równań: 5

4 N + N B B B... B = B N = B = B... 2 = B i N i n n = ΣN. (2) Rys. 2. Schemat wyjaśniający ograniczenie zakresu różnicowania obciążeń przy charakterystykach zużycia paliwa wygiętych ku dołowi Rozwiązanie układu równań (2) określa podział obciążenia między elementy wybranego zestawu do pracy równoległej zapewniający minimalne sumaryczne zużycie paliwa. Stosowana powszechnie aproksymacja charakterystyk zużycia paliwa wielomianem stopnia drugiego umożliwia proste rozwiązania analityczne. Zbliżenie się do rzeczywistego przebiegu charakterystyk zużycia paliwa może być osiągnięte poprzez: zwiększenie liczby punktów pomiarowych; użycie do aproksymacji wielomianów wyższych stopni. 3. Metoda krokowego różnicowania obciążeń silników okrętowych Różnicowanie obciążeń w celu zmniejszenia zużycia paliwa stosuje się od wielu lat w energetyce lądowej dla zespołów kocioł-turbina parowa-prądnica. W obszarze okrętowych układów energetycznych proponowana metoda krokowego różnicowania obciążeń dotyczyć może: 6

5 siłowni wielosilnikowych diesel-elektrycznych oraz układów ze zbiorczymi przekładniami redukcyjnymi; zespołów prądotwórczych elektrowni okrętowej; opalanych kotłów parowych pracujących równolegle (nie będą tu rozpatrywane). Ze względu na zmienność charakterystyk zużycia paliwa w czasie eksploatacji, punktem wyjścia do praktycznych zastosowań metody winny być wartości zużycia paliwa uzyskane w czasie pomiarów. W dalszym postępowaniu, charakterystyki zużycia paliwa mogą być interpolowane liniowo między punktami pomiarowymi. Przykład takiego schematu postępowania pokazano na rys. 3. Rys. 3. Schemat wyjaśniający sposób różnicowania obciążeń dwóch silników przy wzrastającym obciążeniu: a) wykres przyrostów zużycia paliwa w przedziałach obciążeń; b) sposób obciążania obu silników; b) c) sposób różnicowania obciążeń obu silników według proponowanej metody 7

6 Na rys.3a pokazano hipotetyczne wartości hipotetyczne przyrostów zużycia paliwa w przedziałach obciążeń dla dwóch silników nr i nr 2. Rys.3b przedstawia sposób obciążania obu elementów tak, aby w całym zakresie obciążeń eksploatacyjnych łączne zużycie paliwa było jak najmniejsze. Punkt A odpowiada sytuacji gdy obciążenie każdego z elementów wynosi N, zaś łączne obciążenie ma wartość 2N. Ponieważ w przedziale obciążeń elementów (N N+ΔN) przyrost zużycia paliwa (ΔB/ΔN) <(ΔB/ΔN) 2 to łączny wzrost obciążenia w przedziale (2N 2N+ΔN) powinien być zrealizowany poprzez dociążanie elementu (linia A-B), zaś obciążenie elementu 2 powinno być stałe (linia A-C). Ponieważ pokazany na rys.3a punkt zużycia paliwa elementu w przedziale (N+ΔN N+2ΔN) jest większy niż przyrost zużycia paliwa elementu 2 w przedziale (N N+ΔN), to przy zwiększaniu łącznego obciążenia w przedziale (2N+ΔN 2N+2ΔN) powinien być dociążany element 2 (linia C-D), zaś obciążenie elementu powinno być stałe (linia B-D). Sposób dalszego obciążania elementów odbywa się zgodnie z przedstawiona powyżej zasadą. Na drodze D-E dociążany jest element 2, zaś element pracuje ze stałym obciążeniem (linia D-F). Obciążenia zrównują się w punktach G oraz H, w którym oba elementy pracują z obciążeniami nominalnymi. Rys.3c przedstawia hipotetyczne oszczędności w zużyciu paliwa. 4. Przykładowe efekty stosowania metody Ocena oszczędności zużycia paliwa może dotyczyć wartości bezwzględnych i względnych. Ich określenie wymaga wyznaczenia: bezwzględnych wartości oszczędności zużycia paliwa przez silniki okrętowe, pracujące w określonym stanie eksploatacji przy stosowaniu metody różnicowania obciążeń; całkowitego zużycia paliwa przez silniki okrętowe, pracujące w określonym stanie eksploatacji bez stosowania metody różnicowania obciążeń. Wyznaczenie bezwzględnych wartości oszczędności zużycia paliwa przez elementy w wyniku stosowania metody wymaga znajomości: wartości oszczędności zużycia paliwa w każdym przedziale obciążeń, dla których różnicowano obciążenia; rozkładu (histogramu) obciążeń eksploatacyjnych. Rozkłady takie mogą być wyznaczone na podstawie analiz chwilowych obciążeń eksploatacyjnych, odnotowanych w dziennikach maszynowych lub analiz wyników systematycznych pomiarów obciążeń eksploatacyjnych. Wykonane badania wskazują, że rozkłady te mogą być opisywane rozkładem normalnym obciętym [2]. W celu określenia oszczędności zużycia paliwa w wyniku krokowego różnicowania obciążeń silników okrętowych wykorzystano dane z pomiarów zużycia paliwa przez główne zespoły prądotwórcze trawlera rybackiego (układ energetyczny typu diesel-elektrycznego) dla wybranego stanu eksploatacji. Charakterystyki godzinowego zużycia paliwa silników przedstawia rys. 4. 8

7 godzinowe zużycie paliwa [kg/h] G Z G Z 2 G Z 3 G Z obciąże n ie [k W ] Rys. 4. Charakterystyki obciążeniowe godzinowego zużycia paliwa przez silniki trawlera W tab. 3 przedstawiono aproksymowane wielomianem stopnia drugiego sumaryczne charakterystyki czterech silników pracujących równolegle przy założeniu proporcjonalnego podziału obciążenia (w tym przypadku są to jednakowe obciążenia). Tablica 3 Charakterystyka łącznego zużycia paliwa przez zestaw czterech zespołów pracujących równolegle B GZ =a N 2 GZ +b N GZ +c [kg/h] lub B GZ= a 2 N 2 _ GZ + b 2 N GZ +c 2 [-] Zestaw 4 zespołów B nom Współczynniki Współczynniki 2 [kg/h] a b c a 2 b 2 c 2 GZ(+2+3+4) 749,0 2E-5 0,529 20,8 0,2405 0,6003 0,592 Do obliczeń podczas pracy na łowisku przyjęto: ciągłą pracę czterech głównych zespołów prądotwórczych oraz czas pracy w tym stanie eksploatacji t pł = 203 doby w ciągu roku. Przy założeniu rozkładu obciążeń w tym stanie eksploatacji, uzyskano, że łączne zużycie paliwa przez pracujące równolegle 4 zespoły będzie wynosić: (G GZ ) pł = kg 2 098, t Wyznaczone oszczędności wynoszą (ΔB GZ ) pł =,0 kg/h, oszczędności bezwzględne wynoszą ΔG GZ ) pł = ,72 kg 53,6 t, co stanowi 2,6%. 5. Uwagi ogólne o możliwościach realizacji metody Spełnienie warunku odpowiedniego rozdziału mocy między współpracujące silniki, wymaga stosowania mechanizmu automatycznie regulującego podział obciążenia między nimi. Najprostszym i najczęściej stosowanym sposobem jest właściwy dobór charakterystyk statyzmu regulatorów silników pracujących równolegle [3]. Powszechnie stosowanym sposobem, zmiany podziału obciążeń między silniki zespołów prądotwórczych pracujących równolegle, jest bezpośrednia zmiana prędkości obrotowej (przy użyciu pokrętła na GTR w polu danej prądnicy). Działaniu w kierunku wzrostu prędkości obrotowej prądnicy towarzyszy wzrost jej obciążenia, kosztem odciążenia pozostałych. Działanie w kierunku odwrotnym prowadzi do efektu przeciwnego. Lepszym sposobem jest zastosowanie regulatorów dwuparametrowych, w których oprócz sygnału prędkości obrotowej doprowadzony jest dodatkowo drugi sygnał, którym może być 9

8 wartość nastawy listwy paliwowej na silniku wiodącym, wartość momentu na wale silnika, wartość poślizgu sprzęgła. Najczęściej spotyka się rozwiązanie z kopiowaniem lub kopiowaniem z uchybem nastawy listwy paliwowej silnika wiodącego przez silniki podporządkowane. Na drodze pneumatycznej zostało to zrealizowane w układzie zwanym MASTER & SLAVE (M&S) przez firmę Woodward. W układach z regulatorami elektrycznymi możliwa jest korekcja obciążeń silników w wyniku bezpośredniego porównywania obciążeń wszystkich silników pracujących równolegle np. z wykorzystaniem tzw. bloku pracy równoległej. W przypadku współpracy regulatorów elektro-hydraulicznych z przystawkami elektronicznymi możliwa jest ciągła kontrola obciążeń wszystkich współpracujących silników i programowy rozdział obciążeń między nimi, w wyniku wygenerowania w przystawce, odpowiedniego sygnału sterującego regulatorem. Efekty zmniejszenia zużycia paliwa przy zastosowaniu tej metody zależą od wielu dodatkowych czynników, takich jak: określenia wartości progowej (strefy nieczułości) po przekroczeniu, której będą podejmowane działania operatora; okresu czasu stosowania metody; przestrzegania zalecanych wartości różnicowania obciążeń. Zmniejszenie różnicowania obciążeń powoduje uzyskanie mniejszych oszczędności paliwa. Zastosowanie, metody krokowych zmian obciążeń, będzie korzystne dla statków będących od wielu lat w eksploatacji, które nie są wyposażone w nowoczesne układy automatyki. Dla takich statków, ze względu na możliwe duże różnice w charakterystykach zużycia paliwa, efekty mogą być znaczące. Oceniając przydatność metody różnicowania obciążeń, w odniesieniu do występujących rozwiązań, można stwierdzić, że obszarem możliwych największych korzyści mogą być siłownie diesel-elektryczne o dużych mocach. Siłownie takie, o liczbie głównych zespołów prądotwórczych 4 0 i mocy kilkadziesiąt MW, pracujących przy znacznie zróżnicowanych obciążeniach w zależności od stanu eksploatacji, są stosowane na dużych promach, statkach wycieczkowych, jednostkach wiertniczych, lodołamaczach i innych. Zastosowanie metody pozwoli zarówno na wybór najkorzystniejszego wariantu zestawu zespołów prądotwórczych (np. trzech zespołów spośród ośmiu), ale również na zaistnienie korzyści wynikających z różnicowania ich obciążeń eksploatacyjnych. Niesłychanie ważnym czynnikiem, przemawiającym za celowością wprowadzenia opracowanej metody jest, zwłaszcza w przypadku wykorzystania charakterystyk zużycia paliwa, jej bezinwestycyjny charakter. Literatura. Herdzik J., Balcerski A., Kneba Zb. Różnice w zużyciu paliwa przez okrętowe silniki tego samego typu, W: [Mat] XII Sympozjum Paliw Płynnych i Produktów Naftowych w Gospodarce Morskiej, Szczyrk Balcerski A., Korsunov L.P.: Możliwości określania charakterystyk rozkładów obciążeń eksploatacyjnych elementów okrętowego układu energetycznego przy pracy równoległej, W:[Mat] XIII Sympozjum Siłowni Okrętowych, Gdynia Balcerski A., Herdzik J.: Możliwości różnicowania względnych obciążeń okrętowych silników spalinowych pracujących równolegle poprzez kształtowanie charakterystyki zadającej w regulatorach prędkości obrotowej, W: [Mat] Konferencja Naukowo-Techniczna Explo-Diesel 98, WSM Szczecin, Szczecin Herdzik J.: Metoda zmniejszenia zużycia paliwa podczas pracy równoległej elementów okrętowych układów energetycznych, praca doktorska, Politechnika Gdańska, Wydział Mechaniczny, Gdańsk

PRZEMIENNIKI CZĘSTOTLIWOŚCI W DWUSIL- NIKOWYM NAPĘDZIE WAŁU TAŚMOCIĄGU PO- WIERZCHNIOWEGO

PRZEMIENNIKI CZĘSTOTLIWOŚCI W DWUSIL- NIKOWYM NAPĘDZIE WAŁU TAŚMOCIĄGU PO- WIERZCHNIOWEGO PRZEMIENNIKI CZĘSTOTLIWOŚCI W DWUSIL- NIKOWYM NAPĘDZIE WAŁU TAŚMOCIĄGU PO- WIERZCHNIOWEGO BERNARD SZYMAŃSKI, JERZY SZYMAŃSKI Politechnika Warszawska, Politechnika Radomska szymansb@isep.pw.edu.pl, j.szymanski@pr.radom.pl

Bardziej szczegółowo

Charakterystyki prędkościowe silników spalinowych

Charakterystyki prędkościowe silników spalinowych Wydział Samochodów i Maszyn Roboczych Instytut Pojazdów LABORATORIUM TEORII SILNIKÓW CIEPLNYCH Charakterystyki prędkościowe silników spalinowych Opracowanie Dr inż. Ewa Fudalej-Kostrzewa Warszawa 2015

Bardziej szczegółowo

Laboratorium. Hydrostatyczne Układy Napędowe

Laboratorium. Hydrostatyczne Układy Napędowe Laboratorium Hydrostatyczne Układy Napędowe Instrukcja do ćwiczenia nr Eksperymentalne wyznaczenie charakteru oporów w przewodach hydraulicznych opory liniowe Opracowanie: Z.Kudżma, P. Osiński J. Rutański,

Bardziej szczegółowo

ZESZYTY NAUKOWE NR 1(73) AKADEMII MORSKIEJ W SZCZECINIE

ZESZYTY NAUKOWE NR 1(73) AKADEMII MORSKIEJ W SZCZECINIE ISSN 0209-2069 ZESZYTY NAUKOWE NR 1(73) AKADEMII MORSKIEJ W SZCZECINIE EXPLO-SHIP 2004 Tadeusz Szelangiewicz, Katarzyna Żelazny Prognozowanie charakterystyk napędowych statku ze śrubą stałą podczas pływania

Bardziej szczegółowo

Politechnika Warszawska Instytut Automatyki i Robotyki. Prof. dr hab. inż. Jan Maciej Kościelny PODSTAWY AUTOMATYKI

Politechnika Warszawska Instytut Automatyki i Robotyki. Prof. dr hab. inż. Jan Maciej Kościelny PODSTAWY AUTOMATYKI Politechnika Warszawska Instytut Automatyki i Robotyki Prof. dr hab. inż. Jan Maciej Kościelny PODSTAWY AUTOMATYKI 12. Regulacja dwu- i trójpołożeniowa (wg. Holejko, Kościelny: Automatyka procesów ciągłych)

Bardziej szczegółowo

PRZECIWZUŻYCIOWE POWŁOKI CERAMICZNO-METALOWE NANOSZONE NA ELEMENT SILNIKÓW SPALINOWYCH

PRZECIWZUŻYCIOWE POWŁOKI CERAMICZNO-METALOWE NANOSZONE NA ELEMENT SILNIKÓW SPALINOWYCH PRZECIWZUŻYCIOWE POWŁOKI CERAMICZNO-METALOWE NANOSZONE NA ELEMENT SILNIKÓW SPALINOWYCH AUTOR: Michał Folwarski PROMOTOR PRACY: Dr inż. Marcin Kot UCZELNIA: Akademia Górniczo-Hutnicza Im. Stanisława Staszica

Bardziej szczegółowo

Zajęcia laboratoryjne z przedmiotu Okrętowe układy napędowe

Zajęcia laboratoryjne z przedmiotu Okrętowe układy napędowe Zajęcia laboratoryjne z przedmiotu Okrętowe układy napędowe Kierunek: Mechatronika Specjalność: Mechatronika systemów energetycznych Studia I stopnia, semestr VII Opracował: dr inż. Leszek Chybowski Szczecin,

Bardziej szczegółowo

METODYKA BADAŃ MAŁYCH SIŁOWNI WIATROWYCH

METODYKA BADAŃ MAŁYCH SIŁOWNI WIATROWYCH Inżynieria Rolnicza 2(100)/2008 METODYKA BADAŃ MAŁYCH SIŁOWNI WIATROWYCH Krzysztof Nalepa, Maciej Neugebauer, Piotr Sołowiej Katedra Elektrotechniki i Energetyki, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Bardziej szczegółowo

POLISH HYPERBARIC RESEARCH 3(60)2017 Journal of Polish Hyperbaric Medicine and Technology Society STRESZCZENIE

POLISH HYPERBARIC RESEARCH 3(60)2017 Journal of Polish Hyperbaric Medicine and Technology Society STRESZCZENIE POLISH HYPERBARIC RESEARCH 3(60)2017 ANALIZA UKŁADÓW NAPĘDOWYCH BEZZAŁOGOWYCH POJAZDÓW GŁĘBINOWYCH W KIERUNKU ZIDENTYFIKOWANIA SPOSOBU PRZENIESIENIA NAPĘDU CZĘŚĆ 2 Bartłomiej Jakus, Adam Olejnik Akademia

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE 15 BADANIE WZMACNIACZY MOCY MAŁEJ CZĘSTOTLIWOŚCI

ĆWICZENIE 15 BADANIE WZMACNIACZY MOCY MAŁEJ CZĘSTOTLIWOŚCI 1 ĆWICZENIE 15 BADANIE WZMACNIACZY MOCY MAŁEJ CZĘSTOTLIWOŚCI 15.1. CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest poznanie podstawowych właściwości wzmacniaczy mocy małej częstotliwości oraz przyswojenie umiejętności

Bardziej szczegółowo

Politechnika Warszawska Instytut Automatyki i Robotyki. Prof. dr hab. inż. Jan Maciej Kościelny PODSTAWY AUTOMATYKI

Politechnika Warszawska Instytut Automatyki i Robotyki. Prof. dr hab. inż. Jan Maciej Kościelny PODSTAWY AUTOMATYKI Politechnika Warszawska Instytut Automatyki i Robotyki Prof. dr hab. inż. Jan Maciej Kościelny PODSTAWY AUTOMATYKI 12. Regulacja dwu- i trójpołożeniowa (wg. Holejko, Kościelny: Automatyka procesów ciągłych)

Bardziej szczegółowo

I. KARTA PRZEDMIOTU CEL PRZEDMIOTU

I. KARTA PRZEDMIOTU CEL PRZEDMIOTU I. KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu: ELEKTROENERGETYKA OKRĘTOWA. Kod przedmiotu: Eeo 3. Jednostka prowadząca: Wydział Mechaniczno-Elektryczny 4. Kierunek: Mechanika i budowa maszyn 5. Specjalność:

Bardziej szczegółowo

OCENA PARAMETRÓW JAKOŚCI ENERGII ELEKTRYCZNEJ DOSTARCZANEJ ODBIORCOM WIEJSKIM NA PODSTAWIE WYNIKÓW BADAŃ

OCENA PARAMETRÓW JAKOŚCI ENERGII ELEKTRYCZNEJ DOSTARCZANEJ ODBIORCOM WIEJSKIM NA PODSTAWIE WYNIKÓW BADAŃ OCENA PARAMETRÓW JAKOŚCI ENERGII ELEKTRYCZNEJ DOSTARCZANEJ ODBIORCOM WIEJSKIM NA PODSTAWIE WYNIKÓW BADAŃ Jerzy Niebrzydowski, Grzegorz Hołdyński Politechnika Białostocka Streszczenie W referacie przedstawiono

Bardziej szczegółowo

Zadania i funkcje skrzyń biegów. Opracował: Robert Urbanik Zespół Szkół Mechanicznych w Opolu

Zadania i funkcje skrzyń biegów. Opracował: Robert Urbanik Zespół Szkół Mechanicznych w Opolu Zadania i funkcje skrzyń biegów Opracował: Robert Urbanik Zespół Szkół Mechanicznych w Opolu Zadania skrzyni biegów Skrzynia biegów umożliwia optymalne wykorzystanie mocy silnika. Każdy silnik ma pewien

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie: "Silnik prądu stałego"

Ćwiczenie: Silnik prądu stałego Ćwiczenie: "Silnik prądu stałego" Opracowane w ramach projektu: "Wirtualne Laboratoria Fizyczne nowoczesną metodą nauczania realizowanego przez Warszawską Wyższą Szkołę Informatyki. Zakres ćwiczenia: Zasada

Bardziej szczegółowo

Mgr inż. Marta DROSIŃSKA Politechnika Gdańska, Wydział Oceanotechniki i Okrętownictwa

Mgr inż. Marta DROSIŃSKA Politechnika Gdańska, Wydział Oceanotechniki i Okrętownictwa MECHANIK 7/2014 Mgr inż. Marta DROSIŃSKA Politechnika Gdańska, Wydział Oceanotechniki i Okrętownictwa WYZNACZENIE CHARAKTERYSTYK EKSPLOATACYJNYCH SIŁOWNI TURBINOWEJ Z REAKTOREM WYSOKOTEMPERATUROWYM W ZMIENNYCH

Bardziej szczegółowo

AKADEMIA MORSKA w GDYNI

AKADEMIA MORSKA w GDYNI AKADEMIA MORSKA w GDYNI WYDZIAŁ MECHANICZNY Nr 17 Przedmiot: Automatyka okrętowa I, II Kierunek/Poziom kształcenia: MiBM/ studia drugiego stopnia Forma studiów: stacjonarne i niestacjonarne Profil kształcenia:

Bardziej szczegółowo

Konsekwencje termodynamiczne podsuszania paliwa w siłowni cieplnej.

Konsekwencje termodynamiczne podsuszania paliwa w siłowni cieplnej. Marcin Panowski Politechnika Częstochowska Konsekwencje termodynamiczne podsuszania paliwa w siłowni cieplnej. Wstęp W pracy przedstawiono analizę termodynamicznych konsekwencji wpływu wstępnego podsuszania

Bardziej szczegółowo

Laboratorium z Konwersji Energii SILNIK SPALINOWY

Laboratorium z Konwersji Energii SILNIK SPALINOWY Laboratorium z Konwersji Energii SILNIK SPALINOWY 1. Wstęp teoretyczny Silnik spalinowy to maszyna, w której praca jest wykonywana przez gazy spalinowe, powstające w wyniku spalania paliwa w przestrzeni

Bardziej szczegółowo

MECHANIKA PŁYNÓW LABORATORIUM

MECHANIKA PŁYNÓW LABORATORIUM MECANIKA PŁYNÓW LABORATORIUM Ćwiczenie nr 4 Współpraca pompy z układem przewodów. Celem ćwiczenia jest sporządzenie charakterystyki pojedynczej pompy wirowej współpracującej z układem przewodów, przy różnych

Bardziej szczegółowo

Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie Laboratorium z Elektrotechniki z Napędami Elektrycznymi

Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie Laboratorium z Elektrotechniki z Napędami Elektrycznymi Wydział: EAIiE kierunek: AiR, rok II Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie Laboratorium z Elektrotechniki z Napędami Elektrycznymi Grupa laboratoryjna: A Czwartek 13:15 Paweł Górka

Bardziej szczegółowo

Modelowanie niezawodności prostych struktur sprzętowych

Modelowanie niezawodności prostych struktur sprzętowych Modelowanie niezawodności prostych struktur sprzętowych W ćwiczeniu tym przedstawione zostaną proste struktury sprzętowe oraz sposób obliczania ich niezawodności przy założeniu, że funkcja niezawodności

Bardziej szczegółowo

AUDYT NAPĘDU ELEKTRYCZNEGO

AUDYT NAPĘDU ELEKTRYCZNEGO Wytyczne do audytu wykonano w ramach projektu Doskonalenie poziomu edukacji w samorządach terytorialnych w zakresie zrównoważonego gospodarowania energią i ochrony klimatu Ziemi dzięki wsparciu udzielonemu

Bardziej szczegółowo

Narodowe Centrum Badań Jądrowych Dział Edukacji i Szkoleń ul. Andrzeja Sołtana 7, Otwock-Świerk

Narodowe Centrum Badań Jądrowych Dział Edukacji i Szkoleń ul. Andrzeja Sołtana 7, Otwock-Świerk Narodowe Centrum Badań Jądrowych Dział Edukacji i Szkoleń ul. Andrzeja Sołtana 7, 05-400 Otwock-Świerk ĆWICZENIE L A B O R A T O R I U M F I Z Y K I A T O M O W E J I J Ą D R O W E J Zastosowanie pojęć

Bardziej szczegółowo

Zespól B-D Elektrotechniki

Zespól B-D Elektrotechniki Zespól B-D Elektrotechniki Laboratorium Elektroniki i Elektrotechniki Samochodowej Temat ćwiczenia: Badanie sondy lambda i przepływomierza powietrza w systemie Motronic Opracowanie: dr hab inż S DUER 39

Bardziej szczegółowo

ZBIORNIKOWCÓW LNG PRZY ZASILANIU NATURALNIE ODPAROWANYM GAZEM ŁADUNKOWYM

ZBIORNIKOWCÓW LNG PRZY ZASILANIU NATURALNIE ODPAROWANYM GAZEM ŁADUNKOWYM XII Konferencja Rynek Gazu 2012 Kazimierz Dolny 20 22 czerwca 2012 OCENA PRACY UKŁADÓW ENERGETYCZNYCH ZBIORNIKOWCÓW LNG PRZY ZASILANIU NATURALNIE ODPAROWANYM GAZEM ŁADUNKOWYM Cezary Behrendt, Andrzej Adamkiewicz,

Bardziej szczegółowo

AUTOMATYKA I STEROWANIE W CHŁODNICTWIE, KLIMATYZACJI I OGRZEWNICTWIE L2 STEROWANIE INWERTEROWYM URZĄDZENIEM CHŁODNICZYM W TRYBIE P

AUTOMATYKA I STEROWANIE W CHŁODNICTWIE, KLIMATYZACJI I OGRZEWNICTWIE L2 STEROWANIE INWERTEROWYM URZĄDZENIEM CHŁODNICZYM W TRYBIE P ĆWICZENIE LABORAORYJNE AUOMAYKA I SEROWANIE W CHŁODNICWIE, KLIMAYZACJI I OGRZEWNICWIE L2 SEROWANIE INWEREROWYM URZĄDZENIEM CHŁODNICZYM W RYBIE P Wersja: 2013-09-30-1- 2.1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia

Bardziej szczegółowo

Pomiar rezystancji metodą techniczną

Pomiar rezystancji metodą techniczną Pomiar rezystancji metodą techniczną Cel ćwiczenia. Poznanie metod pomiarów rezystancji liniowych, optymalizowania warunków pomiaru oraz zasad obliczania błędów pomiarowych. Zagadnienia teoretyczne. Definicja

Bardziej szczegółowo

John Deere: przełącz się na niższe spalanie

John Deere: przełącz się na niższe spalanie https://www. John Deere: przełącz się na niższe spalanie Autor: materiały firmowe Data: 10 listopada 2016 Blisko 50% kosztów eksploatacji ciągnika to wydatki na paliwo. Wobec tego niezwykle istotne staje

Bardziej szczegółowo

Politechnika Poznańska Instytut Technologii Mechanicznej. Laboratorium MASZYN I URZĄDZEŃ TECHNOLOGICZNYCH. Nr 2

Politechnika Poznańska Instytut Technologii Mechanicznej. Laboratorium MASZYN I URZĄDZEŃ TECHNOLOGICZNYCH. Nr 2 Politechnika Poznańska Instytut Technologii Mechanicznej Laboratorium MASZYN I URZĄDZEŃ TECHNOLOGICZNYCH Nr 2 POMIAR I KASOWANIE LUZU W STOLE OBROTOWYM NC Poznań 2008 1. CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest

Bardziej szczegółowo

PROFIL PRĘDKOŚCI W RURZE PROSTOLINIOWEJ

PROFIL PRĘDKOŚCI W RURZE PROSTOLINIOWEJ LABORATORIUM MECHANIKI PŁYNÓW Ćwiczenie N 7 PROFIL PRĘDKOŚCI W RURZE PROSTOLINIOWEJ . Cel ćwiczenia Doświadczalne i teoretyczne wyznaczenie profilu prędkości w rurze prostoosiowej 2. Podstawy teoretyczne:

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie: "Silnik indukcyjny"

Ćwiczenie: Silnik indukcyjny Ćwiczenie: "Silnik indukcyjny" Opracowane w ramach projektu: "Wirtualne Laboratoria Fizyczne nowoczesną metodą nauczania realizowanego przez Warszawską Wyższą Szkołę Informatyki. Zakres ćwiczenia: Zasada

Bardziej szczegółowo

Szkoła z przyszłością. Zastosowanie pojęć analizy statystycznej do opracowania pomiarów promieniowania jonizującego

Szkoła z przyszłością. Zastosowanie pojęć analizy statystycznej do opracowania pomiarów promieniowania jonizującego Szkoła z przyszłością szkolenie współfinansowane przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Narodowe Centrum Badań Jądrowych, ul. Andrzeja Sołtana 7, 05-400 Otwock-Świerk ĆWICZENIE

Bardziej szczegółowo

Nr programu : nauczyciel : Jan Żarów

Nr programu : nauczyciel : Jan Żarów Wymagania edukacyjne dla uczniów Technikum Elektrycznego ZS Nr 1 w Olkuszu przedmiotu : Pracownia montażu i konserwacji maszyn i urządzeń elektrycznych na podstawie programu nauczania : TECHNIK ELEKTRYK

Bardziej szczegółowo

XXXII SYMPOZJUM SIŁOWNI OKRĘTOWYCH

XXXII SYMPOZJUM SIŁOWNI OKRĘTOWYCH Wydział Techniki Morskiej i Transportu XXXII SYMPOZJUM SIŁOWNI OKRĘTOWYCH SymSO 11 Projektowanie, wytwarzanie i eksploatacja siłowni okrętowych oraz ich urządzeń z uwzględnieniem niezawodności, bezpieczeństwa

Bardziej szczegółowo

2.3. Praca samotna. Rys Uproszczony schemat zastępczy turbogeneratora

2.3. Praca samotna. Rys Uproszczony schemat zastępczy turbogeneratora E Rys. 2.11. Uproszczony schemat zastępczy turbogeneratora 2.3. Praca samotna Maszyny synchroniczne może pracować jako pojedynczy generator zasilający grupę odbiorników o wypadkowej impedancji Z. Uproszczony

Bardziej szczegółowo

Wpływ zawilgocenia ściany zewnętrznej budynku mieszkalnego na rozkład temperatur wewnętrznych

Wpływ zawilgocenia ściany zewnętrznej budynku mieszkalnego na rozkład temperatur wewnętrznych Wpływ zawilgocenia ściany zewnętrznej budynku mieszkalnego na rozkład temperatur wewnętrznych W wyniku programu badań transportu wilgoci i soli rozpuszczalnych w ścianach obiektów historycznych, przeprowadzono

Bardziej szczegółowo

PROCEDURA DOBORU POMP DLA PRZEMYSŁU CUKROWNICZEGO

PROCEDURA DOBORU POMP DLA PRZEMYSŁU CUKROWNICZEGO PROCEDURA DOBORU POMP DLA PRZEMYSŁU CUKROWNICZEGO Wskazujemy podstawowe wymagania jakie muszą być spełnione dla prawidłowego doboru pompy, w tym: dobór układu konstrukcyjnego pompy, parametry pompowanego

Bardziej szczegółowo

EA3. Silnik uniwersalny

EA3. Silnik uniwersalny EA3 Silnik uniwersalny Program ćwiczenia 1. Oględziny zewnętrzne 2. Pomiar charakterystyk mechanicznych przy zasilaniu: a - napięciem sinusoidalnie zmiennym (z sieci), b - napięciem dwupołówkowo-wyprostowanym.

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 1 Metody pomiarowe i opracowywanie danych doświadczalnych.

Ćwiczenie 1 Metody pomiarowe i opracowywanie danych doświadczalnych. Ćwiczenie 1 Metody pomiarowe i opracowywanie danych doświadczalnych. Ćwiczenie ma następujące części: 1 Pomiar rezystancji i sprawdzanie prawa Ohma, metoda najmniejszych kwadratów. 2 Pomiar średnicy pręta.

Bardziej szczegółowo

Wyznaczenie reakcji belki statycznie niewyznaczalnej

Wyznaczenie reakcji belki statycznie niewyznaczalnej Wyznaczenie reakcji belki statycznie niewyznaczalnej Opracował : dr inż. Konrad Konowalski Szczecin 2015 r *) opracowano na podstawie skryptu [1] 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest sprawdzenie doświadczalne

Bardziej szczegółowo

Badanie trójfazowych maszyn indukcyjnych: silnik klatkowy, silnik pierścieniowy

Badanie trójfazowych maszyn indukcyjnych: silnik klatkowy, silnik pierścieniowy Zakład Napędów Wieloźródłowych Instytut Maszyn Roboczych CięŜkich PW Laboratorium Elektrotechniki i Elektroniki Ćwiczenie M2 protokół Badanie trójfazowych maszyn indukcyjnych: silnik klatkowy, silnik pierścieniowy

Bardziej szczegółowo

Ćw. nr 31. Wahadło fizyczne o regulowanej płaszczyźnie drgań - w.2

Ćw. nr 31. Wahadło fizyczne o regulowanej płaszczyźnie drgań - w.2 1 z 6 Zespół Dydaktyki Fizyki ITiE Politechniki Koszalińskiej Ćw. nr 3 Wahadło fizyczne o regulowanej płaszczyźnie drgań - w.2 Cel ćwiczenia Pomiar okresu wahań wahadła z wykorzystaniem bramki optycznej

Bardziej szczegółowo

WPŁYW ZASILANIA SILNIKA PERKINS 1104C BIOETANOLEM NA EKONOMICZNE I ENERGETYCZNE WSKAŹNIKI JEGO PRACY

WPŁYW ZASILANIA SILNIKA PERKINS 1104C BIOETANOLEM NA EKONOMICZNE I ENERGETYCZNE WSKAŹNIKI JEGO PRACY Andrzej AMBROZIK 1 Tomasz AMBROZIK 2 Piotr ORLIŃSKI 3 Stanisław ORLIŃSKI 4 silnik spalinowy, wtrysk paliwa, diagnostyka silnika, paliwa ekologiczne, środowisko WPŁYW ZASILANIA SILNIKA PERKINS 1104C BIOETANOLEM

Bardziej szczegółowo

PL B1 (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1. (51) Int.Cl.5: G01R 27/02. (21) Numer zgłoszenia:

PL B1 (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1. (51) Int.Cl.5: G01R 27/02. (21) Numer zgłoszenia: RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 158969 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 275661 (22) Data zgłoszenia: 04.11.1988 (51) Int.Cl.5: G01R 27/02

Bardziej szczegółowo

Optymalizacja rezerw w układach wentylatorowych spełnia bardzo ważną rolę w praktycznym podejściu do zagadnienia efektywności energetycznej.

Optymalizacja rezerw w układach wentylatorowych spełnia bardzo ważną rolę w praktycznym podejściu do zagadnienia efektywności energetycznej. Autor Jacek Lepich ENERGOPOMIAR Sp. z o.o. Zakład Techniki Cieplnej Optymalizacja rezerw w układach wentylatorowych spełnia bardzo ważną rolę w praktycznym podejściu do zagadnienia efektywności energetycznej.

Bardziej szczegółowo

Laboratorium Podstaw Pomiarów

Laboratorium Podstaw Pomiarów Laboratorium Podstaw Pomiarów Ćwiczenie 5 Pomiary rezystancji Instrukcja Opracował: dr hab. inż. Grzegorz Pankanin, prof. PW Instytut Systemów Elektronicznych Wydział Elektroniki i Technik Informacyjnych

Bardziej szczegółowo

Silniki prądu stałego. Wiadomości ogólne

Silniki prądu stałego. Wiadomości ogólne Silniki prądu stałego. Wiadomości ogólne Silniki prądu stałego charakteryzują się dobrymi właściwościami ruchowymi przy czym szczególnie korzystne są: duży zakres regulacji prędkości obrotowej i duży moment

Bardziej szczegółowo

PORÓWNANIE WYKRESU INDYKATOROWEGO I TEORETYCZNEGO - PRZYKŁADOWY TOK OBLICZEŃ

PORÓWNANIE WYKRESU INDYKATOROWEGO I TEORETYCZNEGO - PRZYKŁADOWY TOK OBLICZEŃ 1 PORÓWNANIE WYKRESU INDYKATOROWEGO I TEORETYCZNEGO - PRZYKŁADOWY TOK OBLICZEŃ Dane silnika: Perkins 1104C-44T Stopień sprężania : ε = 19,3 ε 19,3 Średnica cylindra : D = 105 mm D [m] 0,105 Skok tłoka

Bardziej szczegółowo

INFOBAZY 2014 VII KRAJOWA KONFERENCJA NAUKOWA INSPIRACJA - INTEGRACJA - IMPLEMENTACJA

INFOBAZY 2014 VII KRAJOWA KONFERENCJA NAUKOWA INSPIRACJA - INTEGRACJA - IMPLEMENTACJA Centrum Informatyczne TASK Politechnika Gdańska Instytut Oceanologii Polskiej Akademii Nauk (IO PAN) INFOBAZY 2014 VII KRAJOWA KONFERENCJA NAUKOWA INSPIRACJA - INTEGRACJA - IMPLEMENTACJA Gdańsk Sopot,

Bardziej szczegółowo

Instrukcje do ćwiczeń laboratoryjnych z przedmiotu Okrętowe układy napędowe

Instrukcje do ćwiczeń laboratoryjnych z przedmiotu Okrętowe układy napędowe Instrukcje do ćwiczeń laboratoryjnych z przedmiotu Okrętowe układy napędowe Kierunek: Mechatronika Specjalność: Mechatronika systemów energetycznych Studia I stopnia, semestr VII Opracował: dr inż. Leszek

Bardziej szczegółowo

Silniki AJM ARL ATD AUY

Silniki AJM ARL ATD AUY Silniki AJM AUY Jałowy bieg (ciepły silnik, temperatura płynu chłodzącego nie niższa niż 80 C). Numer 0 (dziesiętne wartości wskazań) Numer bloku Opis Wartość wymagana Odpowiada wartości. Obroty silnika.

Bardziej szczegółowo

Ć w i c z e n i e K 3

Ć w i c z e n i e K 3 Akademia Górniczo Hutnicza Wydział Inżynierii Mechanicznej i Robotyki Katedra Wytrzymałości, Zmęczenia Materiałów i Konstrukcji Nazwisko i Imię: Nazwisko i Imię: Wydział Górnictwa i Geoinżynierii Grupa

Bardziej szczegółowo

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych. Sterowanie odbiornikiem hydraulicznym z rozdzielaczem typu Load-sensing

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych. Sterowanie odbiornikiem hydraulicznym z rozdzielaczem typu Load-sensing Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Sterowanie odbiornikiem hydraulicznym z rozdzielaczem typu Load-sensing Wstęp teoretyczny Poprzednie ćwiczenia poświęcone były sterowaniom dławieniowym. Do realizacji

Bardziej szczegółowo

Wprowadzenie do techniki ćwiczenia energia, sprawność, praca

Wprowadzenie do techniki ćwiczenia energia, sprawność, praca Wprowadzenie do techniki ćwiczenia energia, sprawność, praca Energia zdolność do wywoływania zmian (działań) to funkcja stanu, której wartość zależy od parametrów stanu i jest zachowywana tak długo, jak

Bardziej szczegółowo

RYNEK CIEPŁA REC 2013 OPTYMALIZACJA ROZDZIAŁU OBCIĄŻEŃ POMIĘDZY PRACUJĄCE RÓWNOLEGLE BLOKI CIEPŁOWNICZE

RYNEK CIEPŁA REC 2013 OPTYMALIZACJA ROZDZIAŁU OBCIĄŻEŃ POMIĘDZY PRACUJĄCE RÓWNOLEGLE BLOKI CIEPŁOWNICZE RYEK CIEPŁA REC 2013 OPTYMALIZACJA ROZDZIAŁU OBCIĄŻEŃ POMIĘDZY PRACUJĄCE RÓWOLEGLE BLOKI CIEPŁOWICZE Prof. dr ha. inż. Henryk Rusinowski Dr ha. inż. Marcin Szega Prof. nzw. w Pol. Śl. Mgr inż. Marcin Plis

Bardziej szczegółowo

Automatyka i Regulacja Automatyczna Laboratorium Zagadnienia Seria II

Automatyka i Regulacja Automatyczna Laboratorium Zagadnienia Seria II Automatyka i Regulacja Automatyczna Laboratorium Zagadnienia Seria II Zagadnienia na ocenę 3.0 1. Podaj transmitancję oraz naszkicuj teoretyczną odpowiedź skokową układu całkującego z inercją 1-go rzędu.

Bardziej szczegółowo

Materiały pomocnicze do laboratorium z przedmiotu Metody i Narzędzia Symulacji Komputerowej

Materiały pomocnicze do laboratorium z przedmiotu Metody i Narzędzia Symulacji Komputerowej Materiały pomocnicze do laboratorium z przedmiotu Metody i Narzędzia Symulacji Komputerowej w Systemach Technicznych Symulacja prosta dyszy pomiarowej Bendemanna Opracował: dr inż. Andrzej J. Zmysłowski

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA LABORATORYJNA NR 4-EW ELEKTROWNIA WIATROWA

INSTRUKCJA LABORATORYJNA NR 4-EW ELEKTROWNIA WIATROWA LABORATORIUM ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII Katedra Aparatury i Maszynoznawstwa Chemicznego Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej INSTRUKCJA LABORATORYJNA NR 4-EW ELEKTROWNIA WIATROWA ELEKTROWNIA WIATROWA

Bardziej szczegółowo

Badanie silnika indukcyjnego jednofazowego i transformatora

Badanie silnika indukcyjnego jednofazowego i transformatora Zakład Napędów Wieloźródłowych Instytut Maszyn Roboczych Ciężkich PW Laboratorium Elektrotechniki i Elektroniki Ćwiczenie M3 - protokół Badanie silnika indukcyjnego jednofazowego i transformatora Data

Bardziej szczegółowo

Podstawy Automatyki. Wykład 7 - obiekty regulacji. dr inż. Jakub Możaryn. Warszawa, Instytut Automatyki i Robotyki

Podstawy Automatyki. Wykład 7 - obiekty regulacji. dr inż. Jakub Możaryn. Warszawa, Instytut Automatyki i Robotyki Wykład 7 - obiekty regulacji Instytut Automatyki i Robotyki Warszawa, 2018 Obiekty regulacji Obiekt regulacji Obiektem regulacji nazywamy proces technologiczny podlegający oddziaływaniu zakłóceń, zachodzący

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 8. BADANIE MASZYN PRĄDU STAŁEGO STANOWISKO I. Badanie silnika bocznikowego

Ćwiczenie 8. BADANIE MASZYN PRĄDU STAŁEGO STANOWISKO I. Badanie silnika bocznikowego Laboratorium elektrotechniki Ćwiczenie 8. BADANIE MASZYN PRĄDU STAŁEGO STANOWISKO I. Badanie silnika bocznikowego 0 V L L+ + Łącznik tablicowy V A A m R r R md Autotransformator E 0 V~ E A M B 0 0 V Bezdotykowy

Bardziej szczegółowo

Rola stacji gazowych w ograniczaniu strat gazu w sieciach dystrybucyjnych

Rola stacji gazowych w ograniczaniu strat gazu w sieciach dystrybucyjnych Rola stacji gazowych w ograniczaniu strat gazu w sieciach dystrybucyjnych Politechnika Warszawska Zakład Systemów Ciepłowniczych i Gazowniczych Prof. dr hab. inż. Andrzej J. Osiadacz Dr hab. inż. Maciej

Bardziej szczegółowo

Zakład Zastosowań Elektroniki i Elektrotechniki

Zakład Zastosowań Elektroniki i Elektrotechniki Zakład Zastosowań Elektroniki i Elektrotechniki Laboratorium ytwarzania energii elektrycznej Temat ćwiczenia: Badanie prądnicy synchronicznej 4.2. BN LBOTOYJNE 4.2.1. Próba biegu jałowego prądnicy synchronicznej

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 2 LABORATORIUM ELEKTRONIKI POLITECHNIKA ŁÓDZKA KATEDRA PRZYRZĄDÓW PÓŁPRZEWODNIKOWYCH I OPTOELEKTRONICZNYCH

Ćwiczenie 2 LABORATORIUM ELEKTRONIKI POLITECHNIKA ŁÓDZKA KATEDRA PRZYRZĄDÓW PÓŁPRZEWODNIKOWYCH I OPTOELEKTRONICZNYCH LABORATORIUM LKTRONIKI Ćwiczenie Parametry statyczne tranzystorów bipolarnych el ćwiczenia Podstawowym celem ćwiczenia jest poznanie statycznych charakterystyk tranzystorów bipolarnych oraz metod identyfikacji

Bardziej szczegółowo

Bloki wartości mierzonych sterownika -J361-, silnik AEH, AKL

Bloki wartości mierzonych sterownika -J361-, silnik AEH, AKL Bloki wartości mierzonych sterownika -J361-, silnik AEH, AKL Blok wartości mierzonych 1 (funkcje podstawowe) 2. Temperatura płynu chłodzącego 3. Napięcie sondy lambda (0... 1 V) 4. Warunki nastaw podstawowych

Bardziej szczegółowo

Karta (sylabus) modułu/przedmiotu [Transport] Studia I stopnia. Elektrotechnika i elektronika środków transportu Rodzaj przedmiotu: Język polski

Karta (sylabus) modułu/przedmiotu [Transport] Studia I stopnia. Elektrotechnika i elektronika środków transportu Rodzaj przedmiotu: Język polski Karta (sylabus) modułu/przedmiotu [Transport] Studia I stopnia Przedmiot: Elektrotechnika i elektronika środków transportu Rodzaj przedmiotu: obieralny Kod przedmiotu: TR S 0 6 2-8_0 Rok: III Semestr:

Bardziej szczegółowo

Rys. 1 Otwarty układ regulacji

Rys. 1 Otwarty układ regulacji Automatyka zajmuje się sterowaniem, czyli celowym oddziaływaniem na obiekt, w taki sposób, aby uzyskać jego pożądane właściwości. Sterowanie często nazywa się regulacją. y zd wartość zadana u sygnał sterujący

Bardziej szczegółowo

Doświadczalne badania przydatności powietrznych kolektorów słonecznych do wspomagania procesów suszenia płodów rolnych. dr inż.

Doświadczalne badania przydatności powietrznych kolektorów słonecznych do wspomagania procesów suszenia płodów rolnych. dr inż. Doświadczalne badania przydatności powietrznych kolektorów słonecznych do wspomagania procesów suszenia płodów rolnych dr inż. Jerzy Majewski 1. Kolektor słoneczny- budowa i zasada działania 2. Innowacyjne

Bardziej szczegółowo

ANALIZA METOD STOSOWANYCH PRZY PROJEKTOWANIU OKRĘTOWYCH INSTALACJI GRZEWCZYCH

ANALIZA METOD STOSOWANYCH PRZY PROJEKTOWANIU OKRĘTOWYCH INSTALACJI GRZEWCZYCH ANALIZA METOD STOSOWANYCH PRZY PROJEKTOWANIU OKRĘTOWYCH INSTALACJI GRZEWCZYCH Dominik Kreft Politechnika Gdańska ul. Narutowicza 11/12, 80-950 Gdańsk, Poland tel.: +48 506 850 746 e-mail: dominikkreft@gmail.com

Bardziej szczegółowo

Silnik AKU. Jałowy bieg (ciepły silnik, temperatura płynu chłodzącego nie niższa niż 80 C). Numer 0 (dziesiętne wartości wskazań)

Silnik AKU. Jałowy bieg (ciepły silnik, temperatura płynu chłodzącego nie niższa niż 80 C). Numer 0 (dziesiętne wartości wskazań) Silnik AKU Jałowy bieg (ciepły silnik, temperatura płynu chłodzącego nie niższa niż 80 C). Numer 0 (dziesiętne wartości wskazań) Numer bloku Opis Wartość wymagana Odpowiada wartości 1. Obroty silnika.

Bardziej szczegółowo

AKADEMIA MORSKA W SZCZECINIE WYDZIAŁ NAWIGACYJNY ZAKŁAD BUDOWY I STATECZNOŚCI STATKU INSTRUKCJA

AKADEMIA MORSKA W SZCZECINIE WYDZIAŁ NAWIGACYJNY ZAKŁAD BUDOWY I STATECZNOŚCI STATKU INSTRUKCJA AKADEMIA MORSKA W SZCZECINIE WYDZIAŁ NAWIGACYJNY ZAKŁAD BUDOWY I STATECZNOŚCI STATKU INSTRUKCJA OBLICZANIE POCZĄTKOWEJ WYSOKOŚCI METACENTRYCZNEJ PODCZAS OPERACJI BALASTOWYCH Zajęcia laboratoryjne z przedmiotu:

Bardziej szczegółowo

ANALIZA METROLOGICZNA WYNIKÓW BADAŃ NA PRZYKŁADZIE ŁOŻYSK ŚLIZGOWYCH

ANALIZA METROLOGICZNA WYNIKÓW BADAŃ NA PRZYKŁADZIE ŁOŻYSK ŚLIZGOWYCH PROBLEMY NIEKONWENCJONALNYCH UKŁADÓW ŁOŻYSKOWYCH Łódź 09-10 maja 1995 roku Jadwiga Janowska(Politechnika Warszawska) ANALIZA METROLOGICZNA WYNIKÓW BADAŃ NA PRZYKŁADZIE ŁOŻYSK ŚLIZGOWYCH SŁOWA KLUCZOWE

Bardziej szczegółowo

Silnik AFB AKN. Jałowy bieg (ciepły silnik, temperatura płynu chłodzącego nie niższa niż 80 C. Numer 0 (dziesiętne wartości wskazań)

Silnik AFB AKN. Jałowy bieg (ciepły silnik, temperatura płynu chłodzącego nie niższa niż 80 C. Numer 0 (dziesiętne wartości wskazań) Silnik Jałowy bieg (ciepły silnik, temperatura płynu chłodzącego nie niższa niż 80 C. Numer 0 (dziesiętne wartości wskazań) Numer bloku Opis Wartość wymagana Odpowiada wartości 1. Obroty silnika. 30 do

Bardziej szczegółowo

Graficzne opracowanie wyników pomiarów 1

Graficzne opracowanie wyników pomiarów 1 GRAFICZNE OPRACOWANIE WYNIKÓW POMIARÓW Celem pomiarów jest bardzo często potwierdzenie związku lub znalezienie zależności między wielkościami fizycznymi. Pomiar polega na wyznaczaniu wartości y wielkości

Bardziej szczegółowo

Hydrostatyczne Układy Napędowe Laboratorium

Hydrostatyczne Układy Napędowe Laboratorium Hydrostatyczne Układy Napędowe Laboratorium Temat: Eksperymentalne wyznaczenie charakteru oporów w przewodach hydraulicznych opory liniowe Opracował: Z. Kudźma, P. Osiński, J. Rutański, M. Stosiak CEL

Bardziej szczegółowo

Rys. 2. Kolejne etapy pracy łopatek kierownicy turbiny (opis w tekście) Fig. 2. Successive stages of guide apparatus blades running

Rys. 2. Kolejne etapy pracy łopatek kierownicy turbiny (opis w tekście) Fig. 2. Successive stages of guide apparatus blades running Journal of KONES Internal Combustion Engines 2005, vol. 12, 3-4 THE SELECTION OF OPTIMAL CONTROL SYSTEM OF A TURBOCHARGER WITH A CHANGEABLE GEOMETRY OF A TURBINE GUIDE APPARATUS Jerzy Jaskólski Marcin

Bardziej szczegółowo

WYDAJNOŚĆ I CZAS PRACY KOPAREK WIELONACZYNIOWYCH W KOPALNIACH WĘGLA BRUNATNEGO W POLSCE. 1. Wprowadzenie. Zbigniew Kasztelewicz*, Kazimierz Kozioł**

WYDAJNOŚĆ I CZAS PRACY KOPAREK WIELONACZYNIOWYCH W KOPALNIACH WĘGLA BRUNATNEGO W POLSCE. 1. Wprowadzenie. Zbigniew Kasztelewicz*, Kazimierz Kozioł** Górnictwo i Geoinżynieria Rok 31 Zeszyt 2 2007 Zbigniew Kasztelewicz*, Kazimierz Kozioł** WYDAJNOŚĆ I CZAS PRACY KOPAREK WIELONACZYNIOWYCH W KOPALNIACH WĘGLA BRUNATNEGO W POLSCE 1. Wprowadzenie Branża

Bardziej szczegółowo

WYZNACZANIE NIEPEWNOŚCI POMIARU METODAMI SYMULACYJNYMI

WYZNACZANIE NIEPEWNOŚCI POMIARU METODAMI SYMULACYJNYMI WYZNACZANIE NIEPEWNOŚCI POMIARU METODAMI SYMULACYJNYMI Stefan WÓJTOWICZ, Katarzyna BIERNAT ZAKŁAD METROLOGII I BADAŃ NIENISZCZĄCYCH INSTYTUT ELEKTROTECHNIKI ul. Pożaryskiego 8, 04-703 Warszawa tel. (0)

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM PODSTAW ELEKTROTECHNIKI Badanie silnika bocznikowego prądu stałego

LABORATORIUM PODSTAW ELEKTROTECHNIKI Badanie silnika bocznikowego prądu stałego Ćwiczenie 3 Wydział Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii LABORATORIUM PODSTAW ELEKTROTECHNIKI Badanie silnika bocznikowego prądu stałego Opracował: Grzegorz Wiśniewski Zagadnienia do przygotowania Urządzenia

Bardziej szczegółowo

Załącznik 1 do Umowy nr UPE/WEC/.../2006 o świadczenie usług przesyłania energii elektrycznej zawartej pomiędzy iem a PSE-Operator S.A. i PSE SA WARUNKI TECHNICZNO-RUCHOWE zawartej pomiędzy iem a PSE-Operator

Bardziej szczegółowo

Oszacowanie i rozkład t

Oszacowanie i rozkład t Oszacowanie i rozkład t Marcin Zajenkowski Marcin Zajenkowski () Oszacowanie i rozkład t 1 / 31 Oszacowanie 1 Na podstawie danych z próby szacuje się wiele wartości w populacji, np.: jakie jest poparcie

Bardziej szczegółowo

FIZYKA LABORATORIUM prawo Ohma

FIZYKA LABORATORIUM prawo Ohma FIZYKA LABORATORIUM prawo Ohma dr hab. inż. Michał K. Urbański, Wydział Fizyki Politechniki Warszawskiej, pok 18 Gmach Fizyki, murba@if.pw.edu.pl www.if.pw.edu.pl/ murba strona Wydziału Fizyki www.fizyka.pw.edu.pl

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA POZNAŃSKA, Poznań, PL BUP 05/18. WOJCIECH SAWCZUK, Bogucin, PL MAŁGORZATA ORCZYK, Poznań, PL

PL B1. POLITECHNIKA POZNAŃSKA, Poznań, PL BUP 05/18. WOJCIECH SAWCZUK, Bogucin, PL MAŁGORZATA ORCZYK, Poznań, PL RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 229658 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 418362 (51) Int.Cl. F02B 41/00 (2006.01) F02B 75/32 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22)

Bardziej szczegółowo

PRACA RÓWNOLEGŁA PRĄDNIC SYNCHRONICZNYCH WZBUDZANYCH MAGNESAMI TRWAŁYMI

PRACA RÓWNOLEGŁA PRĄDNIC SYNCHRONICZNYCH WZBUDZANYCH MAGNESAMI TRWAŁYMI Prace Naukowe Instytutu Maszyn, Napędów i Pomiarów Elektrycznych Nr 66 Politechniki Wrocławskiej Nr 66 Studia i Materiały Nr 32 2012 Zdzisław KRZEMIEŃ* prądnice synchroniczne, magnesy trwałe PRACA RÓWNOLEGŁA

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2018 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA

EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2018 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Układ graficzny CKE 017 Nazwa kwalifikacji: Eksploatacja instalacji i urządzeń do wytwarzania i przesyłania energii cieplnej

Bardziej szczegółowo

Nazwisko i imię: Zespół: Data: Ćwiczenie nr 51: Współczynnik załamania światła dla ciał stałych

Nazwisko i imię: Zespół: Data: Ćwiczenie nr 51: Współczynnik załamania światła dla ciał stałych Nazwisko i imię: Zespół: Data: Ćwiczenie nr 5: Współczynnik załamania światła dla ciał stałych Cel ćwiczenia: Wyznaczenie współczynnika załamania światła dla szkła i pleksiglasu metodą pomiaru grubości

Bardziej szczegółowo

Karta (sylabus) modułu/przedmiotu Transport Studia I stopnia

Karta (sylabus) modułu/przedmiotu Transport Studia I stopnia Karta (sylabus) modułu/przedmiotu Transport Studia I stopnia Przedmiot: Elektrotechnika i elektronika środków transportu Rodzaj przedmiotu: Obieralny/kierunkowy Kod przedmiotu: TR S 0 6 52-8_ Rok: III

Bardziej szczegółowo

Laboratorium LAB1. Moduł małej energetyki wiatrowej

Laboratorium LAB1. Moduł małej energetyki wiatrowej Laboratorium LAB1 Moduł małej energetyki wiatrowej Badanie charakterystyki efektywności wiatraka - kompletnego systemu (wiatrak, generator, akumulator) prędkość wiatru - moc produkowana L1-U1 Pełne badania

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE NR.6. Temat : Wyznaczanie drgań mechanicznych przekładni zębatych podczas badań odbiorczych

ĆWICZENIE NR.6. Temat : Wyznaczanie drgań mechanicznych przekładni zębatych podczas badań odbiorczych ĆWICZENIE NR.6 Temat : Wyznaczanie drgań mechanicznych przekładni zębatych podczas badań odbiorczych 1. Wstęp W nowoczesnych przekładniach zębatych dąży się do uzyskania małych gabarytów w stosunku do

Bardziej szczegółowo

SILNIK KROKOWY. w ploterach i małych obrabiarkach CNC.

SILNIK KROKOWY. w ploterach i małych obrabiarkach CNC. SILNIK KROKOWY Silniki krokowe umożliwiają łatwe sterowanie drogi i prędkości obrotowej w zakresie do kilkuset obrotów na minutę, zależnie od parametrów silnika i sterownika. Charakterystyczną cechą silnika

Bardziej szczegółowo

BŁĘDY W POMIARACH BEZPOŚREDNICH

BŁĘDY W POMIARACH BEZPOŚREDNICH Podstawy Metrologii i Technik Eksperymentu Laboratorium BŁĘDY W POMIARACH BEZPOŚREDNICH Instrukcja do ćwiczenia nr 2 Zakład Miernictwa i Ochrony Atmosfery Wrocław, listopad 2010 r. Podstawy Metrologii

Bardziej szczegółowo

Badanie napędu z silnikiem bezszczotkowym prądu stałego

Badanie napędu z silnikiem bezszczotkowym prądu stałego Badanie napędu z silnikiem bezszczotkowym prądu stałego Instrukcja do ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z budową, zasadą działania oraz sposobem sterowania 3- pasmowego silnika bezszczotkowego

Bardziej szczegółowo

Opracował: mgr inż. Marcin Wieczorek

Opracował: mgr inż. Marcin Wieczorek Opracował: mgr inż. Marcin Wieczorek Jeżeli moment napędowy M (elektromagnetyczny) silnika będzie większy od momentu obciążenia M obc o moment strat jałowych M 0 czyli: wirnik będzie wirował z prędkością

Bardziej szczegółowo

Laboratorium z Konwersji Energii. Ogniwo Paliwowe PEM

Laboratorium z Konwersji Energii. Ogniwo Paliwowe PEM Laboratorium z Konwersji Energii Ogniwo Paliwowe PEM 1.0 WSTĘP Ogniwo paliwowe typu PEM (ang. PEM FC) Ogniwa paliwowe są urządzeniami elektro chemicznymi, stanowiącymi przełom w dziedzinie źródeł energii,

Bardziej szczegółowo

Zakład Zastosowań Elektroniki i Elektrotechniki

Zakład Zastosowań Elektroniki i Elektrotechniki Zakład Zastosowań Elektroniki i Elektrotechniki Laboratorium Wytwarzania energii elektrycznej Temat ćwiczenia: Badanie alternatora 52 BADANIE CHARAKTERYSTYK EKSPLOATACYJNYCH ALTERNATORÓW SAMO- CHODOWYCH

Bardziej szczegółowo

Temat: POMIAR SIŁ SKRAWANIA

Temat: POMIAR SIŁ SKRAWANIA AKADEMIA TECHNICZNO-HUMANISTYCZNA w Bielsku-Białej Katedra Technologii Maszyn i Automatyzacji Ćwiczenie wykonano: dnia:... Wykonał:... Wydział:... Kierunek:... Rok akadem.:... Semestr:... Ćwiczenie zaliczono:

Bardziej szczegółowo

LISTA OŚRODKÓW SZKOLENIOWYCH UZNANYCH PRZEZ MISISTRA WŁAŚCIWEGO DO SPRAW GOSPODARKI MORSKIEJ z dnia 31.03.2015 r.

LISTA OŚRODKÓW SZKOLENIOWYCH UZNANYCH PRZEZ MISISTRA WŁAŚCIWEGO DO SPRAW GOSPODARKI MORSKIEJ z dnia 31.03.2015 r. LISTA OŚRODKÓW SZKOLENIOWYCH UZNANYCH PRZEZ MISISTRA WŁAŚCIWEGO DO SPRAW GOSPODARKI MORSKIEJ z dnia 31.03.2015 r. 1.Akademia Morska Studium GMDSS 81-345 Gdynia, Aleja Jana Pawła II/3 tel./fax. 58 690-11-69

Bardziej szczegółowo

Seria Jubileuszowa. Rozwiązania informatyczne. Sprężarki śrubowe Airpol PRM z przetwornicą częstotliwości. oszczędność energii. ochrona środowiska

Seria Jubileuszowa. Rozwiązania informatyczne. Sprężarki śrubowe Airpol PRM z przetwornicą częstotliwości. oszczędność energii. ochrona środowiska Sprężarki śrubowe Airpol PRM z przetwornicą częstotliwości Seria Jubileuszowa Każda sprężarka śrubowa z przetwornicą częstotliwości posiada regulację obrotów w zakresie od 50 do 100%. Jeżeli zużycie powietrza

Bardziej szczegółowo

PRZEGLĄD KONSTRUKCJI JEDNOFAZOWYCH SILNIKÓW SYNCHRONICZNYCH Z MAGNESAMI TRWAŁYMI O ROZRUCHU BEZPOŚREDNIM

PRZEGLĄD KONSTRUKCJI JEDNOFAZOWYCH SILNIKÓW SYNCHRONICZNYCH Z MAGNESAMI TRWAŁYMI O ROZRUCHU BEZPOŚREDNIM 51 Maciej Gwoździewicz, Jan Zawilak Politechnika Wrocławska, Wrocław PRZEGLĄD KONSTRUKCJI JEDNOFAZOWYCH SILNIKÓW SYNCHRONICZNYCH Z MAGNESAMI TRWAŁYMI O ROZRUCHU BEZPOŚREDNIM REVIEW OF SINGLE-PHASE LINE

Bardziej szczegółowo