Podkarpackie wita :17:33

Transkrypt

1 Podkarpackie wita :17:33

2 2 Województwo podkarpackie leży w południowo-wschodniej Polsce, a jego stolicą jest Rzeszów. Na południu województwa znajdują się zielone płuca regionu - Bieszczady. Podkarpackie graniczy z woj. lubelskim, małopolskim i świętokrzyskim, a także krajem proszowskim na Słowacji i obwodami lwowskim i zakarpackim na Ukrainie. województwie podkarpackim znajduje się najdalej wysunięty na południe punkt naszego kraju. Prawie dokładnie na 49 równoleżniku szerokości geograficznej północnej położony jest górujący nad Przełęczą Użocką w Bieszczadach i liczący 1028 m n.p.m. szczyt Opołonek. Centrum Rzeszowa, PAP/Darek Delmanowicz Siedzibą władz wojewódzkich jest Rzeszów, w którym mieszka ponad 185 tys. osób. Miasto w ostatnich latach podwoiło swoją powierzchnie z 54 do 116 km kw. Tutaj znajdują się m.in. najważniejsze podkarpackie uczelnie oraz międzynarodowy port lotniczy w Jasionce. Ważną rolę w regionie odgrywają też takie miasta jak: Krosno, Przemyśl, Stalowa Wola, Mielec i Tarnobrzeg. W województwie podkarpackim mieszka 2,13 mln osób, a jego powierzchnia wynosi 17,8 tys. km kw. Pod względem ludności zajmuje 9. miejsce w kraju, zaś powierzchni - 11.

3 3 źródła: GUS (marzec 2015 r.) To region wielu kontrastów. Mieszka tutaj nieznacznie więcej mieszkańców, niż dwadzieścia lat temu. Mężczyźni żyją tu średnio ponad 74 lata, a kobiety ponad 82 lata; dłużej niż przeciętnie w Polsce. Statystyki wskazują, że region należy do nielicznych w kraju, gdzie od początku transformacji notuje się dodatni przyrost naturalny. Jednocześnie województwo to plasuje się na jednym z ostatnich miejsc pod względem wysokości średniego wynagrodzenia i wielkości PKB na mieszkańca. Województwo podkarpackie jest efektem reformy administracyjnej z 1999 r. Pierwotnie mówiono o utworzeniu Małopolski Wschodniej lub województwa rzeszowskiego. Nazwę Podkarpacki przeforsował jednal ówczesny wicemarszałek Sejmu Stanisław Zając z Jasła. Nie wszyscy byli z niej zadowoleni - dotyczyło to głównie mieszkańców Rzeszowa, Mielca, Tarnobrzega czy Stalowej Woli. Żadne z tych miast nie ma nic wspólnego z geograficznym zdefiniowaniem nazwy Podkarpacie. Jednak w miarę upływu czasu nazewnictwo przestało budzić emocje, a region tworzy coraz bardziej spójną całość. Województwo to 21 powiatów i cztery miasta na prawach powiatu. W jego skład wchodzi 16 gmin miejskich, 34 miejsko-wiejskie oraz 110 wiejskich. Różnorodność zasobów przyrodniczych województwa często przysłania jego walory gospodarcze. W powszechnym odbiorze Podkarpacie kojarzone jest przede wszystkim z Bieszczadami i Beskidem Niskim. Znacznie rzadziej mówi się tutejszym o przemyśle lotniczym, informatycznym czy najstarszym na świecie kopalnictwie ropy naftowej i gazu ziemnego. Chociaż region ten skupia 90 proc. polskiego przemysłu lotniczego, to ma najniższe w kraju PKB. Na Podkarpaciu żyje się najdłużej i najbezpieczniej w kraju, a mimo to w ciągu ostatniego ćwierćwiecza w poszukiwaniu pracy wyjechało stąd ok. 200 tys. osób. Region doświadczył już masowej emigracji w pierwszej połowie XX wieku; w latach za pracą na stałe lub czasowo wyjechało stąd ponad 150 tys. osób. Emigracja zarobkowa na obszarze dzisiejszego woj. podkarpackiego nie jest zjawiskiem nowym. Istniała także w czasach PRL, choć była nieznaczna. Zatrudnienie dla dużej części mieszkańców dawały wówczas stworzone pod koniec lat 30. ubiegłego wieku fabryki Centralnego Okręgu Przemysłowego; tak było również na początku

4 4 ustrojowej transformacji po 1989 r. W połowie lat 90. emigracja znów przybrała na sile, dochodząc do poziomów porównywalnych z okresem międzywojennym. Mieszkańcy Podkarpacia w poszukiwaniu pracy udają się głównie do krajów Unii Europejskiej oraz do Stanów Zjednoczonych. Od początku transformacji stopa bezrobocia na Podkarpaciu jest z reguły wyższa niż średnia dla całego kraju. Problem bezrobocia nasilił się w regionie już niedługo po 1989 r. Szczególnie narażone na to zjawisko były te powiaty i miasta, gdzie istniał jeden duży zakład przemysłowy, zatrudniający większość mieszkańców. Tak było np. w Mielcu, gdzie kilkanaście tysięcy osób pracowało w zakładach lotniczych WSK Mielec. Aby zapobiec katastrofie, jaką byłby upadek tych zakładów, rząd powołał w tym mieście w 1995 r. pierwszą w Polsce Specjalną Strefę Ekonomiczną. Jak duży wpływ na Mielec miała i nadal ma SSE, pokazują dane Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Rzeszowie. Wynika z nich, że stopa bezrobocia w chwili powstania strefy w Mielcu w 1995 r. wynosiła 20 proc. Po trzech latach funkcjonowania strefy wskaźnik ten spadł do 12 proc. i od tego czasu stopa bezrobocia w powiecie mieleckim zawsze jest niższa niż w innych częściach regionu. Sukcesem regionu jest klaster Dolina Lotnicza, który skupia ponad 100 firm z sektora lotniczego. Na Podkarpaciu wytwarza się ok. 90 proc. polskiej produkcji lotniczej.. Wśród najważniejszych firm działających w klastrze jest PZL Mielec, gdzie produkowane są helikoptery Black Hawk, czy wytwarzająca m.in. silniki lotnicze WSK PZLRzeszów. Jeszcze w drugiej połowie XIX stulecia w regionie powstały pierwsze na świecie kopalnie ropy naftowej oraz przetwarzające je rafinerie - szyb naftowy w Bóbrce k. Krosna, a rafineria w Jaśle. Jednym z współtwórców tutejszego przemysłu naftowego był Ignacy Łukasiewicz, którego grób znajduje się w Zręcinie koło Krosna. Mimo upływu lat ropa naftowa i gaz ziemny nadal są ważnymi surowcami naturalnymi regionu. Działają tutaj największe polskie koncerny naftowo gazowe: PGNiG Technologie w Krośnie oraz jeden z trzech polskich oddziałów PGNiG w Sanoku. Z kolei w okolicach Łańcuta oraz Sanoka znajdują się największe w Polsce podziemne magazyny gazu ziemnego w Brzeźnicy, Husowie, Strachocinie oraz Swarzowie. Młodzi zdolni Ważnym wydarzeniem dla regionu było utworzenie w 2001 r. Uniwersytetu Rzeszowskiego. Powstał on z połączenia Wyższej Szkoły Pedagogicznej, filii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej oraz Zamiejscowego Wydziału Ekonomii Akademii Rolniczej w Krakowie. To największa uczelnia na Podkarpaciu. W Rzeszowie funkcjonuje też Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza ceniony w kraju ośrodek kształcenia pilotów. W pierwszych latach tego stulecia powołano do życia wiele państwowych wyższych szkół zawodowych - m.in. w Jarosławiu, Krośnie, Sanoku, Przemyślu i Tarnobrzegu. Powstały też uczelnie niepubliczne. Znani i uznani

5 5 Z Podkarpaciem związanych jest wiele ważnych dla Polski postaci. W Krośnie i Jaśle działali pionier przemysłu naftowego Jan Józef Ignacy Łukasiewicz oraz odkrywca m.in. zasady funkcjonowania telewizji, wynalazca Jan Szczepanik. W Jaśle urodził się, a także tam spędził dzieciństwo i młodość, jeden z najwybitniejszych polskich matematyków, główny przedstawiciel lwowskiej szkoły matematycznej Hugo Steinhaus. Natomiast z Komborni koło Krosna pochodzi historyk literatury Stanisław Pigoń. Na obszarze obecnego Podkarpacia swoje utwory tworzyli Aleksander Fredro i Wincenty Pol. Z kolei w Dubiecku koło Przemyśla urodził się inny znany poeta bp Ignacy Krasicki, a w Gwoźnicy koło Strzyżowa Julian Przyboś. Przez kilka lat na początku XX wieku w Żarnowcu koło Krosna mieszkała i pisała Maria Konopnicka. Kilku pochodzących z regionu polityków odegrało istotną role we współczesnej historii Polski. Gen. Władysław Sikorski był m.in. premierem rządów RP. Sikorski urodził się w Tuszowie Narodowym k. Mielca, a później mieszkał w Rzeszowie. Z Łąki k. Rzeszowa wywodził się historyczny lider Solidarności Rolników Indywidualnych Józef Ślisz. W Korczynie koło Krosna przez wiele lat mieszkał jeden z najważniejszych dowódców wojskowych II RP gen. Stanisław Szeptycki. Ordynariuszami przemyskimi byli dwaj duchowni Kościoła Katolickiego w Polsce - św. Józef Sebastian Pelczar na początku XX w. i abp Ignacy Tokarczuk w czasach PRL. Stąd pochodzi też dwóch znanych działaczy komunistycznych. W Krośnie urodził się przywódca PZPR w latach Władysław Gomułka, a we Wrocance koło Jasła Stanisław Kania, który partią komunistyczną kierował w latach Natomiast do historii polskiego futbolu przeszli dwaj zawodnicy Stali Mielec - Grzegorz Lato i Jan Domarski. Pierwszy był królem strzelców podczas piłkarskich mistrzostw świata w 1974 r., a Domarski - strzelcem decydującej bramki w meczu Polski z Anglią w 1973 r.

6 6