NARODOWY PROGRAM ZWALCZANIA CHORÓB NOWOTWOROWYCH.

Transkrypt

1 MINISTERSTWO ZDROWIA DEPARTAMENT POLITYKI ZDROWOTNEJ Nazwa programu: NARODOWY PROGRAM ZWALCZANIA CHORÓB NOWOTWOROWYCH. Nazwa zadania: PROGRAM PROFILAKTYKI RAKA PIERSI CZĘŚĆ ADMINISTRACYJNO LOGISTYCZNA ( ). Warszawa

2 STRESZCZENIE Celem ogólnym niniejszego zadania jest zapewnienie sprawnego funkcjonowania programu profilaktyki raka piersi, wchodzącego w skład Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych, realizowanego przez Narodowy Fundusz Zdrowia. W ramach realizacji zadania zostanie wyłonionych 16 Wojewódzkich Ośrodków Koordynujących (WOK), których zadaniem będzie koordynacja, monitorowanie i sprawowanie nadzoru nad programem profilaktyki raka piersi na podległym terenie oraz Centralny Ośrodek Koordynujący (COK), sprawujący nadzór i koordynację nad całością programu. Celem priorytetowym jest stworzenie w COK centralnej bazy danych kobiet uczestniczących w programie. Realizacja zadania doprowadzi do: stworzenia systemu umożliwiającego wieloletnie, ciągłe prowadzenie aktywnego skriningu raka piersi w Polsce; monitorowania losów pacjentek z wykrytymi zmianami nowotworowymi, poprawy zgłaszalności kobiet na badania profilaktyczne, zwiększenia świadomości kobiet w zakresie profilaktyki raka piersi. Realizacja niniejszego zadania daje gwarancję maksymalnego i efektywnego wykorzystania środków finansowych, przeznaczanych na profilaktykę raka piersi. ZDEFINIOWANIE PROBLEMU Opis problemu. Rak piersi jest jednym z najważniejszych problemów zdrowotnych u kobiet w Polsce. Z obecnie żyjących, co 14 Polka zachoruje na raka piersi w ciągu swojego życia. Biorąc pod uwagę wzrostowy wskaźnik zachorowalności, istnieje realne zagrożenie zwiększeniem się liczby Polek, które zachorują w najbliższej przyszłości na ten nowotwór. Nowotwory złośliwe są pierwszą przyczyną zgonów u kobiet do 65 roku życia w Polsce, a rak piersi jest pierwszą przyczyną zgonów u kobiet w wieku lat. Polska należy do krajów o średniej zachorowalności i umieralności na raka piersi na świecie. 2

3 Dane epidemiologiczne odnoszące się do 2001r. wykazują, że w Polsce zachorowało ok kobiet na raka piersi i zmarło Realizacja skriningu w skali populacyjnej w Polsce może doprowadzić do zmniejszenia liczby zgonów z powodu tego nowotworu o niemal 2000 rocznie, co pozwoli osiągnąć wskaźnik śmiertelności istniejący w krajach rozwiniętych (0,28). Przyczyny istnienia problemu. Problem zachorowalności na raka piersi w Polsce zwiększył się znacznie z powodu nasilenia się czynników ryzyka zachorowalności związanych ze stylem życia, takich jak: odżywianie, zmniejszenie aktywności fizycznej, niekorzystne czynniki prokreacyjne, stosowanie hormonów oraz przedłużenie się średniej dożywalności kobiet w Polsce. Ponadto wzrost poziomu zachorowalności na raka piersi w Polsce jest spowodowany brakiem jednolitego i ciągłego monitoringu realizowanych w kraju działań profilaktycznych, uwzględniającego ocenę wczesnych wskaźników m.in. zgłaszalność i wykrywalność oraz wskaźników epidemiologicznych (współczynniki zachorowalności, umieralności, wskaźnik śmiertelności, strukturę stopni zaawansowania, przeżycia 5-letnie i koszty przedłużenia 1 roku życia). Programy nie są realizowane w sposób ciągły i powtarzalny, w odniesieniu do tej samej populacji. Waga problemu dla społeczeństwa. Niewątpliwie o wadze problemu decydują wskaźniki zachorowalności na raka piersi w Polsce. Obliczono, że: co 14 Polka zachoruje na raka piersi w ciągu swojego życia, niemal co czwarta kobieta, która zachoruje na nowotwór złośliwy będzie miała raka piersi, rak piersi jest najczęstszym nowotworem złośliwym u kobiet w Polsce. Porównanie współczynników umieralności na raka piersi w Polsce z krajami o znacznie wyższej zachorowalności (USA, W. Brytania, Holandia) wykazuje, że ryzyko zgonu kobiet, które zachorowały na raka piersi jest w Polsce znacznie wyższe niż w krajach rozwiniętych. O wadze problemu decydują również wskaźniki ekonomiczne. Wysoki poziom zachorowalności na raka piersi w Polsce, który generuje również wysokie koszty leczenia i rehabilitacji chorych z zaawansowanymi przypadkami raka piersi. Kolejną konsekwencją wysokiego poziomu zachorowalności na raka piersi są także wysokie koszty socjalne, 3

4 wynikające z konieczności finansowania rent i zasiłków chorobowych wypłacanych z tytułu choroby nowotworowej. Ocenia się, że koszt przedłużenia jednego roku życia wystandaryzowany na jakość życia (wskaźnik QUALY) w przypadkach zaawansowanych raków piersi jest od 4 do kilkunastu razy wyższy od kosztów w przypadkach wczesnych raków piersi. W związku z powyższym obniżenie poziomu zachorowalności na raka piersi przyniosłoby wymierne efekty ekonomiczne. Do podstawowych trudności należy brak jednolitego systemu logistyczno - organizacyjnego w zakresie realizacji skriningu populacyjnego i jego monitoringu. UZASADNIENIE Mammograficzne badania przesiewowe są najskuteczniejszą metodą zwalczania raka piersi zarówno pod względem medycznym jak i ekonomicznym. Analiza dotychczasowych doświadczeń prowadzenia profilaktyki wskazuje na szereg ważnych kwestii, które powinny być uwzględnione: nie uda się wdrożyć w Polsce populacyjnego programu profilaktyki raka piersi bez uprzedniego logistycznego przygotowania systemu; program powinien być realizowany w oparciu o Wojewódzkie Ośrodki Koordynujące, nadzorujące realizację skriningu na terenie danego województwa; koordynację i nadzór nad całością programu profilaktyki raka piersi powinien sprawować Centralny Ośrodek Koordynujący. Taka struktura funkcjonowania programu zapewni jego poprawną, praktyczną realizację na poziomie regionalnym, a zarazem sprawny przebieg, ewentualne korekty, modyfikowanie i usprawnianie w wymiarze ogólnokrajowym dzięki centralnemu monitorowaniu. Nowatorskim elementem programu jest utworzenie systemu organizacyjnego i logistycznego, którego podstawą będą: Wojewódzkie Ośrodek Koordynujące (16), pełniące rolę koordynatora działań na terenie województwa; Centralny Ośrodek Koordynujący, sprawujący koordynację i nadzór nad całością programu profilaktyki. 4

5 Utworzenie systemu logistycznego, opartego o 16 Wojewódzkich Ośrodków Koordynujących oraz Centralny Ośrodek Koordynujący, doprowadzi do zaistnienia zintegrowanego, aktywnego skriningu raka piersi w Polsce. Zgodnie z założeniami programu powinien powstać jeden Wojewódzki Ośrodek Koordynujący program profilaktyki raka piersi w każdym województwie. WOK będą pełniły funkcje organizacyjne i logistyczne np. prowadzenie bazy danych, w tym rejestru badań mammograficznych wykonywanych na swoim terenie. Realizacja ogólnopolskiego programu profilaktyki raka piersi, pod nadzorem WOK i COK jest jednym z priorytetowych działań na rzecz poprawy dramatycznej sytuacji epidemiologicznej raka piersi. Efektywność ekonomiczna. Dotychczasowe inwestycje budżetu państwa w nieskoordynowane, nie populacyjne programy aktywnej lub, co było częstszym zjawiskiem, biernej profilaktyki, nie przynosiły spodziewanych efektów w postaci obniżenia współczynnika zachorowalności i umieralności na raka piersi. Obecny kształt proponowanego programu oparty o przejrzyste, proste zasady i zapewniający nadzór Wojewódzkiego Ośrodka Koordynującego nad jego realizacją zapewnia pełną kontrolę nad inwestowanymi środkami. Co ważniejsze, aktywny charakter skriningu, jak również monitorowanie jego realizacji połączone z podnoszeniem kwalifikacji kadry realizującej program, gwarantuje uzyskanie spodziewanego celu. Nowatorstwo proponowanych rozwiązań. Proponowany program jest sumą doświadczeń nabytych w ostatnim czasie przy próbach wdrażania badań skriningowych w Polsce, jak również wykorzystuje sprawdzone wzorce wykorzystywane skutecznie do walki z rakiem piersi w Europie i USA. Nowatorską koncepcją jest oparcie funkcjonowania programu o 16 Wojewódzkich Ośrodków Koordynujących, które mają koordynować i monitorować realizację skriningu na szczeblu regionalnym - województwa. Funkcjonująca w Wojewódzkim Ośrodku Koordynującym baza danych pozwoli na aktywne zaproszenie do badania raz na dwa lata kobiet z prawidłowym, poprzednim wynikiem badania mammograficznego. Kobieta z nieprawidłowym wynikiem badania mammograficznego zostaje skierowana na dalszą diagnostykę. Baza danych 5

6 umożliwi monitorowanie losów pacjentek z dodatnim wynikiem badania mammograficznego. Kolejnym nowatorskim rozwiązaniem jakie zawiera program jest powierzenie nadzoru nad realizacją działań w rozumieniu ogólnopolskim Centralnemu Ośrodkowi Koordynującemu. Utworzenie jednostki centralnie nadzorującej realizację działań profilaktycznych przez Wojewódzkie Ośrodki Koordynujące ma za zadanie usprawnić funkcjonowanie programu, zapewnić obieg informacji i aktualizację centralnej bazy danych o programie, powiązanej z wojewódzkimi rejestrami nowotworów i Krajowym Rejestrem Nowotworów. Nowatorskim działaniem będzie wprowadzenie ujednoliconego systemu organizacyjnologistycznego, prowadzącego do zmniejszenia kosztów działań skriningowych, zapewnienia kontroli jakości, monitorowania, okresowej oceny programu. OPIS PROGRAMU Cel główny i cele szczegółowe: Celem głównym programu jest zapewnienie sprawnego funkcjonowania programu profilaktyki raka piersi, wchodzącego w skład Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych, opartego o 16 Wojewódzkich Ośrodków Koordynujących, koordynowanych przez Centralny Ośrodek Koordynujący. Cele szczegółowe: - wybór sieci Wojewódzkich Ośrodków Koordynujących i Centralnego Ośrodka Koordynującego oraz powiązanie ich z wojewódzkimi i Krajowym Rejestrem Nowotworów, - doskonalenie metod poprawy zgłaszalności kobiet na badania, - zapewnienie kontroli jakości na każdym etapie, - stałe monitorowanie i coroczna ocena wyników skriningu, - specjalistyczne szkolenia pracowników realizujących skrining raka piersi. Plan działań: Wybór 16 Wojewódzkich Ośrodków Koordynujących oraz Centralnego Ośrodka Koordynującego rok 2005; Opracowanie zasad funkcjonowania wojewódzkich i centralnej bazy danych rejestrującej pacjentki uczestniczące w programie rok 2005; 6

7 Koordynacja, monitorowanie i sprawowanie nadzoru nad programem profilaktyki raka piersi lata WOK Kryteria wyboru Wojewódzkich Ośrodków Koordynujących. Realizatorem zadania może być: jednostka badawczo rozwojowa, szpital kliniczny, ośrodek onkologiczny; Udokumentowane dysponowanie kilkuletnim doświadczeniem w realizacji programu profilaktycznego w kierunku wykrywania raka piersi; Lokalizacja preferowana w mieście wojewódzkim; Przygotowanie logistyczne do organizacji WOK, w tym: baza lokalowa umożliwiająca instalowanie bazy danych o programie; sprzęt co najmniej 1 zestaw komputerowy (komputer + drukarka), fax, telefon, Internet, kserokopiarka; Dysponowanie własnym zapleczem dydaktycznym, zapewniającym możliwość organizowania szkoleń z zakresu profilaktyki raka piersi; Doświadczenie w administrowaniu bazami danych; Zespół dysponujący doświadczeniem w pracy administracyjnej, w tym: obsłudze komputerowej bazy danych, organizowaniu szkoleń, kursów i zebrań (w zależności od wielkości populacji kobiet objętych programem, jednak nie mniej niż 3 osoby); Doświadczenie we współpracy z wojewódzkim rejestrem nowotworów. Zadania Wojewódzkiego Ośrodka Koordynującego: Koordynacja, monitorowanie i sprawowanie nadzoru nad realizacją programu profilaktyki raka piersi w swoim województwie; Ścisła współpraca z Centralnym Ośrodkiem Koordynującym, wojewódzkim i Krajowym Rejestrem Nowotworów; Współpraca z NFZ w zakresie realizacji programu; Prowadzenie i stałe aktualizowanie komputerowej bazy danych WOK, która jest częścią składową centralnej bazy danych o programie i przekazywanie jej do COK; Prowadzenie działań na rzecz wysokiej zgłaszalności pacjentek; 7

8 Stworzenie w uzgodnieniu z COK systemu zaproszeń do udziału w badaniach przesiewowych (indywidualne zaproszenia do badań wysyłane do kobiet z populacji objętej programem); Monitorowanie kobiet z nieprawidłowym wynikiem testu; Organizowanie i prowadzenie szkoleń dla realizatorów programów; Kontrola przebiegu skriningu i wnioskowanie o jego modyfikację do COK; Kontrola jakości świadczeń wykonywanych przez poszczególnych realizatorów w ramach programu profilaktycznego, w tym kontrola dokumentacji medycznej oraz kwalifikacji kadry realizatorów oraz wyposażenia ośrodków biorących udział w realizacji programów; Konsultacje merytoryczne dla realizatorów programu; Współpraca z samorządem lokalnym i władzami administracyjnymi, celem upowszechnienia wiedzy na temat czynników ryzyka rozwoju raka piersi oraz konieczności okresowej kontroli mammograficznej; Współpraca z zakładami pracy, celem wdrożenia i realizacji okresowych badań profilaktycznych dla kobiet; Współpraca w realizacji programu z opieką społeczną, organizacjami humanitarnymi, związkami wyznaniowymi, celem szerzenia oświaty zdrowotnej i propagowania wiedzy o profilaktyce raka piersi; Uczestniczenie w szkoleniach organizowanych przez COK oraz kursach organizowanych w ramach realizacji Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwoju Zasobów Ludzkich, Podnoszenia Umiejętności i kwalifikacji pracowników ochrony zdrowia, Opracowywanie rocznego sprawozdania z realizacji programu na terenie województwa. WOK opracowuje roczne sprawozdanie z realizacji programu w województwie, w którym ujęte będą: - liczba kobiet w populacji objętej programem - liczba kobiet, które zgłosiły się na badania mammograficzne w ramach programu profilaktycznego - liczba kobiet z prawidłowym wynikiem badania mammograficznego, - liczba kobiet, u których wykryto zmiany łagodne 8

9 - liczba kobiet z podejrzeniem raka piersi - liczba kobiet, u których rozpoznano raka piersi - analiza zgłaszalności kobiet - ocena % nieprawidłowych wyników - analiza kosztów rocznej realizacji programu - podsumowanie działalności szkoleniowej, - wnioski końcowe. COK Kryteria wyboru Centralnego Ośrodka Koordynującego. Realizatorem zadania może być: jednostka badawczo rozwojowa, szpital kliniczny lub ośrodek onkologiczny; Udokumentowane doświadczenie w koordynowaniu ogólnopolskich programów profilaktycznych; Zakres kontaktów z konsultantami krajowymi i wojewódzkimi oraz towarzystwami naukowymi w dziedzinie onkologii, fizyki medycznej, radiologii i diagnostyki obrazowej; Przygotowanie logistyczne do organizacji COK, w tym: baza lokalowa umożliwiająca instalowanie centralnej bazy danych o programie, zaplecze dydaktyczne, zapewniające możliwość organizowania szkoleń specjalistycznych z zakresu warunków realizacji programu; Zadania Centralnego Ośrodka Koordynującego. Koordynacja i nadzór nad całością programu profilaktyki raka piersi. Stworzenie i prowadzenie ogólnopolskiej centralnej bazy danych, powiązanej z Wojewódzkimi Ośrodkami Koordynującymi oraz wojewódzkimi i Krajowym Rejestrem Nowotworów; Organizowanie szkoleń; 9

10 Przygotowanie programu rejestracji mammografii wykrywczych i monitorowania skriningu Opiniowanie zasad konkursów na realizację programu profilaktyki raka piersi; Analiza i ocena realizacji programu pod względem zgodności z założeniami w przypadku braku oczekiwanych efektów po zasięgnięciu opinii grupy specjalistów skorygowanie założeń programu lub metod w nim stosowanych; Współpraca z wojewódzkimi i Krajowym Rejestrem Nowotworów; Organizowanie konferencji sprawozdawczej, podsumowującej realizację programu w danym roku kalendarzowym (budżetowym); Opracowanie rocznego sprawozdania z realizacji programu profilaktycznego dla wczesnego wykrywania raka piersi; Monitorowanie oraz ewaluacja programu, w tym ocena ilościowa (współczynnik zachorowalności, umieralności, chorobowości, zgłaszalność, rejestr wyników przebadanych kobiet) i jakościowa programu; Monitorowanie kobiet z nieprawidłowym wynikiem testu; Przedstawianie Ministrowi Zdrowia wniosków z realizacji programu; Przeprowadzanie wizytacji WOK; Organizowanie co najmniej 2 spotkań w ciągu roku z przedstawicielami WOK, w celu omówienia realizacji skriningu na terenie każdego województwa; Współpraca z towarzystwami naukowymi, organizacjami samorządowymi, konsultantami krajowymi i wojewódzkimi w zakresie realizacji programu profilaktycznego; Powołanie grupy specjalistów, złożonej z przedstawicieli towarzystw naukowych oraz specjalistów krajowych i wojewódzkich w poszczególnych dziedzinach medycyny, jako ciała doradczego w zakresie realizacji programu profilaktycznego raka piersi. Współpraca z NFZ w zakresie realizacji programu. COK opracowuje roczne sprawozdanie z realizacji programu, w którym ujęte będą: - liczba kobiet w populacji objętej programem - liczba kobiet, które zgłosiły się na badania mammograficzne w ramach programu profilaktycznego 10

11 - liczba kobiet z prawidłowym wynikiem badania mammograficznego, - liczba kobiet, u których wykryto zmiany łagodne - liczba kobiet z podejrzeniem raka piersi - liczba kobiet, u których rozpoznano raka piersi - analiza zgłaszalności kobiet - ocena % nieprawidłowych wyników - analiza kosztów rocznej realizacji programu - podsumowanie działalności szkoleniowej, - wnioski wynikające z dotychczasowej realizacji programu. Harmonogram realizacji zadań w roku 2005: ogłoszenie konkursu ofert na wybór 16 Wojewódzkich Ośrodków Koordynujących oraz Centralnego Ośrodka Koordynującego rok 2005; organizacja 16 ośrodków wojewódzkich oraz ośrodka centralnego (ewentualne doposażenie) rok 2005; opracowanie zasad funkcjonowania wojewódzkich i centralnej bazy danych rejestrującej pacjentki uczestniczące w programie rok 2005; koordynacja, monitorowanie i sprawowanie nadzoru nad programem profilaktyki raka piersi lata Realizatorzy Programu profilaktyki raka piersi (finansowanego przez Narodowy Fundusz Zdrowia) zostaną zobowiązani do przekazywania informacji o wykonanych badaniach przesiewowych do WOK. W WOK przekazane dane zostaną wprowadzone do bazy danych. Przypadki wykrytych nowotworów będą zgłaszane do regionalnego rejestru nowotworów złośliwych z oznaczeniem karty literą S. WOK będzie współpracował z wojewódzkim rejestrem nowotworów w zakresie monitorowania skryningu, a zwłaszcza identyfikacji tzw. przypadków interwałowych, tzn. wykrytych między kolejnymi rundami skryningu. Niezbędne jest zapewnienie okresowej analizy porównawczej bazy danych skryningu z bazą rejestru. Monitorowanie i ewaluacja programu: 1. Zgłaszalność kobiet na badania liczba kobiet w populacji objętej programem, 11

12 liczba kobiet, które zgłosiły się na badanie mammograficzne w ramach programu profilaktycznego. 2. Efektywność realizacji programu liczba kobiet z prawidłowym wynikiem badania mammograficznego, liczba kobiet, u których wykryto zmiany łagodne, liczba kobiet z podejrzeniem raka piersi, liczba kobiet, u których rozpoznano raka piersi. KOSZTORYS Badania mammograficzne, wykonywane w ramach programu profilaktyki raka piersi finansuje Narodowy Fundusz Zdrowia. Dalsza diagnostyka kobiet z dodatnim wynikiem badania mammograficznego finansowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Część administracyjno - logistyczną finansuje Ministerstwo Zdrowia. Koszt utworzenia WOK i COK w roku 2005 r. wynosi ,- zł. w tym: ,- (bieżące), ,- zł. (majątkowe) Koszt części administracyjno-logistycznej w roku 2006 wynosi ,- zł. Kosztorys na rok 2005 (listopad grudzień) Zadanie Środki bieżące Środki majątkowe Doposażenie Wojewódzkich 0 zł 16 x zł = zł Ośrodków Koordynujących Stworzenie i prowadzenie 0 zł zł ogólnopolskiej bazy danych, powiązanej z rejestrem nowotworów (COK) Koszty osobowe (1 etat w x = zł 0 zł WOK, 1 etat w COK 3-mce, 2000 zł/os zł zł Razem: zł 12

13 Szacunkowy kosztorys na rok 2006 Zadanie Środki bieżące Środki majątkowe Zaproszenie kobiet na 3,5 zł x = 0 zł badania przesiewowe (ok zł mln zaproszeń 3,5 zł zaproszenie) Kontrola jakości badań (24 16 x 24 x 540 zł = zł 0 zł kontrole, po ok. 540 zł/kontrola dla 16 WOK) Koszty osobowe (2 etaty w 34 x 12 x zł = 0 zł 16 WOK, 2 etaty w COK zł 12-m-cy, 2000 zł/os Monitorowanie kobiet z 16 x zł = zł 0 zł nieprawidłowym wynikiem testu (ok zł na WOK) Organizowanie szkolenia dla zł 0 zł pracowników WOK i konferencji podsumowującej realizację programu zł 0 zł Razem: zł 13