KOMENDA GŁÓWNA POLICJI BIURO RUCHU DROGOWEGO WYDZIAŁ PROFILAKTYKI I ANALIZ

Transkrypt

1 KOMENDA GŁÓWNA POLICJI BIURO RUCHU DROGOWEGO WYDZIAŁ PROFILAKTYKI I ANALIZ WYPADKI DROGOWE W POLSCE W 2008 ROKU WARSZAWA 2009

2 Opracowanie: Elżbieta SYMON - Wydział Profilaktyki i Analiz Biura Ruchu Drogowego Komendy Głównej Policji Akceptował: nadkom. mgr Rafał KOZŁOWSKI - Dyrektor Biura Ruchu Drogowego Komendy Głównej Policji Wydział Profilaktyki i Analiz Biura Ruchu Drogowego Komendy Głównej Policji Przedruk w całości lub w części oraz wykorzystanie danych w druku wyłącznie z podaniem źródła.

3 PRZEDMOWA. Szanowni Państwo! Mimo wysiłków wielu instytucji i podmiotów związanych z problematyką ruchu drogowego, w 2007 roku stan bezpieczeństwa na drogach naszego kraju uległ pogorszeniu. Ponad 5 tys. ofiar śmiertelnych ukazuje rozmiar zagrożenia, a także obrazuje skalę problemu w wymiarze zarówno społecznym, jak i ekonomicznym, gdzie straty są szacowane na 30 miliardów złotych rocznie. Wypadki drogowe stały się nieuniknionym elementem stale rozwijającej motoryzacji. Często ułamki sekund decydują o życiu ludzkim lub kalectwie na całe życie. Jak wynika z przeprowadzonych badań opinii publicznej, respondenci w miejscu swojego zamieszkania najbardziej obawiają się zagrożeń wynikających z brawurowej jazdy kierowców. Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej, a następnie wejście do Strefy Schengen spowodowało eskalację migracji przejawiającą się zwiększeniem ruchu tranzytowego. Otwarcie granic spowodowało, że problem bezpieczeństwa ruchu drogowego ma obecnie wymiar ponadnarodowy. Wspólnym zadaniem nas wszystkich jest ograniczenie liczby tych tragedii. Jednak warunkiem podjęcia ukierunkowanych działań zmierzających do ich eliminacji jest dokonanie wszechstronnej analizy pozwalającej na zdiagnozowanie negatywnych zjawisk i tendencji. Temu właśnie celowi służy niniejsza publikacja, którą po raz kolejny oddaję w Państwa ręce. Zawarte w niej dane obrazują stan bezpieczeństwa na drogach i mogą stanowić podstawę do pogłębionych analiz w wybranych obszarach ruchu drogowego. Zachęcam do szczegółowej lektury i jak najszerszego wykorzystania przedstawionych informacji. PIERWSZY ZASTĘPCA KOMENDANTA GŁÓWNEGO POLICJI nadinsp. Arkadiusz PAWEŁCZYK

4 II. Dane ogólne o motoryzacji i wypadkach drogowych. II.1 Ogólne dane o motoryzacji. Od początku lat dziewięćdziesiątych liczba pojazdów zarejestrowanych w Polsce systematycznie rośnie. Liczba pojazdów silnikowych w latach Lata Pojazdy silnikowe w tym: samochody osobowe samochody ciężarowe motocykle Ogółem 1998=100% Ogółem 1998=100% Ogółem 1998=100% Ogółem 1998=100% , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,1 Położenie naszego kraju na mapie Europy, jego usytuowanie na szlaku transportowym wschód zachód, generuje bardzo duży ruch tranzytowy. Jak wynika z danych Komendy Głównej Straży Granicznej, w 2008 roku przez zewnętrzne granice UE do Polski wjechało pojazdów, w tym samochody osobowe. 1

5 Pojazdy wjazd do Polski na poszczególnych odcinkach granicy zewnętrznej UE. Odcinek granicy państwowej RP Liczba pojazdów: samochody samochody autobusy osobowe ciężarowe z Federacją Rosyjską z Republiką Białoruś z Ukrainą O g ó ł e m II.2 Wypadki drogowe i ich skutki w 2008 roku. W 2008 roku wydarzyły się wypadki drogowe: w porównaniu z rokiem 2006, kiedy to wydarzyło się wypadków, liczba ta wzrosła o wypadków (+4,6%), w porównaniu z 2007 rokiem, w którym zanotowaliśmy wypadków, liczba ta spadła o 482 wypadki (-1%). W wyniku wypadków drogowych osób poniosło śmierć: w porównaniu z rokiem 2006 nastąpił wzrost o 194 osoby (+3,7%), w stosunku do roku spadek o 146 osób (-2,6%). W wypadkach rannych zostało osób: w porównaniu do 2006 roku zwiększyła się liczba osób rannych o (+3,3%), w porównaniu do roku 2007 kiedy zanotowano osoby ranne, liczba ta spadła o osób tj. (-1,8%). W 2008 roku do jednostek Policji zgłoszono kolizji drogowych: w porównaniu do 2006 roku, w którym zgłoszono kolizji, liczba ta zmniejszyła się o (-7,3%), w porównaniu do 2007 roku, w którym odnotowano kolizji liczba zmniejszyła się o (-1,4%). 2

6 wypadki zabici ranni W ostatnim dziesięcioleciu, najwięcej ofiar śmiertelnych pochłonął rok 1999, natomiast najwięcej wypadków drogowych i osób rannych odnotowano w 2000 roku. Od 2001 roku następował spadek, utrzymujący się do 2006 roku. W 2007 roku nastąpił wzrost liczby wypadków i ich ofiar, natomiast w 2008 roku zanotowaliśmy spadki. Liczba wypadków drogowych oraz ich skutki w latach Lata Wypadki Zabici Ranni Ogółem 1999=100% Ogółem 1999=100% Ogółem 1999=100% , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,7 3

7 Tendencja występowania wypadków i rannych w latach wypadki ranni Tendencja występowania zabitych w latach zabici Liczba wypadków drogowych oraz ich skutki w poszczególnych województwach Województwa Wypadki Zabici Ranni 2007= 2007= 2007= Ogółem Ogółem Ogółem 100% 100% 100% Dolnośląskie , , ,8 Kujawsko pomorskie , , ,4 Lubelskie , , ,9 Lubuskie , , ,8 Łódzkie , , ,6 4

8 Małopolskie , , ,2 Mazowieckie (bez KSP) , , ,6 Opolskie , , ,8 Podkarpackie , , ,6 Podlaskie , , ,8 Pomorskie , , ,3 Śląskie , , ,7 Świętokrzyskie , , ,4 Warmińskomazurskie , , ,8 Wielkopolskie , , ,8 Zachodniopomorskie , , ,2 KSP Warszawa , , ,1 POLSKA , , ,2 Mając na uwadze różnice pomiędzy poszczególnymi województwami, zarówno w liczbie mieszkańców, powierzchni, natężeniu ruchu oraz innych uwarunkowań w celach porównawczych przyjmuje się wskaźniki liczby zabitych i liczby rannych na 100 wypadków drogowych. Wskaźniki liczby wypadków i liczby rannych w poszczególnych województwach Wypadki Zabici Ranni Wskaźnik liczby zabitych na 100 wypadków Wskaźnik liczby rannych na 100 wypadków Dolnośląskie ,1 136,9 Kujawsko-pomorskie ,3 122,8 Lubelskie ,8 125,3 Lubuskie ,8 136,4 Łódzkie ,2 124,7 Małopolskie ,4 127,7 Mazowieckie (bez ,1 122,4 KSP) Opolskie ,5 122,8 Podkarpackie ,9 127,5 Podlaskie ,3 130,5 Pomorskie ,3 130,0 5

9 Śląskie ,7 123,6 Świętokrzyskie ,6 124,2 Warmińskomazurskie ,0 131,5 Wielkopolskie ,3 128,3 Zachodniopomorskie ,1 125,9 KSP ,3 120,4 POLSKA ,1 126,6 6

10 Wskaźnik zabitych na 100 wypadków małopolskie śląskie pomorskie łódzkie podkarpackie warmińsko-mazurskie 7,4 7,7 8,3 9,2 9,9 10 KSP Warszawa wielkopolskie dolnośląskie świętokrzyskie zachodniopomorskie opolskie podlaskie mazowieckie (bez KSP) lubelskie kujawsko-pomorskie 11,3 11,3 12,1 12,6 13,1 13,5 14,3 15,1 15,8 16,3 lubuskie 18,

11 Wskaźnik rannych na 100 wypadków KSP mazowieckie opolskie kujawsko-pomorskie śląskie świętokrzyskie łódzkie lubelskie zachodniopomorskie podkarpackie małopolskie wielkopolskie pomorskie podlaskie warmińsko-mazurskie 120,4 122,4 122,8 122,8 123,6 124,2 124,7 125,3 125,9 127,5 127,7 128, ,5 131,5 lubuskie dolnośląskie 136,4 136,

12 Wskaźniki stanu bezpieczeństwa w zależności od liczby mieszkańców w poszczególnych województwach Województwo Dolnośląskie Kujawsko - pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie (bez KSP) Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Ludność* Wskaźnik liczby wypadków na mieszkańców Wskaźnik liczby zabitych na mieszkańców Wskaźnik liczby rannych na mieszkańców ,4 12,6 142, ,3 15,1 113, ,0 17,2 136, ,8 16,9 122, ,1 17,2 233, ,5 10,5 182, ,1 23,4 189, ,8 13,6 123, ,3 11,2 143, ,3 13,6 124, ,4 12,0 187, ,0 9,8 156, ,1 18,8 185, ,1 15,7 206, ,0 16,3 184, ,9 14,4 138,4 KSP Warszawa** ,7 13,0 138,1 P o l s k a ,7 14,3 162,9 * dane GUS wg stanu na r. ** wskaźniki liczone dla m. Warszawy łącznie z podległymi KSP powiatami Z powyższych danych wynika, że wskaźniki liczby wypadków, liczby zabitych i liczby rannych są niższe od ubiegłorocznych: - wypadki 129,9 - zabici 14,6 - ranni 165,8 9

13 Wskaźniki liczby wypadków, liczby zabitych i liczby rannych na mieszkańców w poszczególnych województwach w 2008 roku. Dolnośląskie Kujawsko - pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińskomazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Komenda Stołeczna Policji 12,6 15,1 17,2 16,9 17,2 10,5 23,4 13,6 11,2 13,6 12 9,8 18,8 15,7 16,3 14, ,4 92,3 89,8 104,4 122,5 142,9 136,6 123,8 100,8 95, ,2 112,3 124, ,5 144, ,4 109,9 138,1 114,7 155,1 156,9 149,1 157,1 187, ,8 187,8 185,1 184,7 206,7 233,3 wskaźnik liczby zabitych wskaźnik liczby rannych wskaźnik liczby wypadków

14 III. CZAS I MIEJSCE POWSTAWANIA WYPADKÓW DROGOWYCH III.1 Czas powstawania wypadków drogowych w 2008 roku W 2008 r. najwięcej wypadków miało miejsce w październiku, czerwcu i sierpniu. W październiku liczba wypadków drogowych stanowiła 9,5% ogółu zdarzeń, w czerwcu 9,3%, a w sierpniu 9,2%. Duża liczba wypadków w miesiącach jesiennych jest zjawiskiem obserwowanym od kilku lat. W okresie tym pogarszają się warunki atmosferyczne oraz warunki drogowe, wcześnie zapada zmrok. Dochodzi przede wszystkim do potrąceń pieszych, gdyż stają się oni gorzej widoczni. Natomiast duża liczba wypadków w miesiącach letnich spowodowana jest zwiększonym natężeniem ruchu związanym z okresem wakacyjnym. Wypadki drogowe i ich skutki wg miesięcy Miesiące Wypadki Zabici Ranni =100% =100% =100% Styczeń , , ,4 Luty , , ,3 Marzec , , ,2 Kwiecień , , ,1 Maj , , ,4 Czerwiec , , ,1 Lipiec , , ,8 Sierpień , , ,7 Wrzesień , , ,0 Październik , , ,2 Listopad , , ,5 Grudzień , , ,4 O g ó ł e m , , ,2 11

15 Wypadki drogowe wg. miesięcy w latach 2007 i I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Dokonując podziału wypadków drogowych na poszczególne dni tygodnia, najwięcej zdarzeń odnotowano w piątki (16,3% ogółu), w poniedziałki (14,8 % ogółu) oraz w soboty (14,7 % ogółu). Mimo tego, że najmniej wypadków drogowych miało miejsce w niedziele (12,9% ogółu), to w wypadkach tych zginęło najwięcej osób (16,6% ogółu). W niedziele, średnio w co siódmym wypadku ginął człowiek, gdzie w piątki w co dziewiątym, w soboty w co ósmym, a w pozostałe dni w co dziesiątym. Wypadki drogowe i ich skutki według dni tygodnia Wypadki Zabici Ranni Dni tygodnia Ogółem % Ogółem % Ogółem % Poniedziałek , , ,6 Wtorek , , ,1 Środa , , ,3 Czwartek , , ,1 Piątek , , ,1 Sobota , , ,4 Niedziela , , ,4 O g ó ł e m , , ,0 12

16 Wypadki drogowe wg dni tygodnia w 2008 roku 14,7% 16,3% 12,9% 13,8% 14,8% 13,7% poniedziałek wtorek środa czwartek 13,9% piątek sobota niedziela Zarówno w 2008 r. jak i w latach poprzednich największe nasilenie wypadków występowało w godzinach 16 19, a szczególnie między godziną 16 a 18, czyli w okresie bardzo dużego natężenia ruchu, związanego z powrotami z pracy. Najmniej wypadków odnotowano w godzinach 24 5, w tym czasie również najmniej osób zostało rannych oraz poniosło śmierć. Wypadki drogowe i ich skutki według godzin Wypadki Zabici Ranni Godziny Ogółem % Ogółem % Ogółem % , , , , , , , , , ,9 97 1, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,4 13

17 , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,1 O g ó ł e m , , ,0 Na występowanie wypadków drogowych wpływ mają także warunki atmosferyczne oraz oświetlenie, przy czym ten ostatni czynnik jest uzależniony od pory dnia i pory roku. Podobnie jak w roku 2007 najwięcej wypadków wydarzyło się przy dobrych warunkach atmosferycznych. W dobrych warunkach atmosferycznych kierujący czują większy komfort jazdy, rozwijają większe prędkości, co w przypadku wystąpienia wypadku daje tragiczniejsze skutki. Najwięcej wypadków zanotowano w ciągu dnia, gdyż wtedy to jest największy ruch. Jednakże w porze nocnej, na drogach nieoświetlonych występuje największy wskaźnik osób zabitych, w co 4 takim wypadku ginie człowiek, gdzie w porze dziennej w co dwunastym wypadku. Wypadki drogowe i ich skutki wg warunków atmosferycznych* Warunki atmosferyczne Wypadki Zabici Ranni Dobre warunki atmosferyczne Pochmurno Opady deszczu Opady śniegu, gradu Oślepiające słońce Silny wiatr Mgła, dym W związku z możliwością wielokrotnego wyboru w nowej wersji SEWIK, w tabeli podano liczbę wystąpień w danych opcjach, a suma nie jest równa ogólnej liczbie wypadków i ich ofiar. 14

18 Wypadki drogowe i ich skutki w poszczególnych porach doby Oświetlenie Wypadki Zabici Ranni Ogółem % Ogółem % Ogółem % W ciągu dnia , , ,4 W okresie zmroku, świtu , , ,9 Warunki nocne na drogach oświetlonych , , ,6 na drogach nie oświetlonych , , ,1 11,1% 15,4% 8,2% światło dzienne zmrok, świt noc - droga oświetlona noc - droga nieoświetlona 65,4% III.2 Miejsca powstawania wypadków drogowych W 2008 roku zdecydowana większość wypadków, bo wydarzyło się na obszarze zabudowanym (71,1%), zginęło w nich osób, a zostało rannych. Poza obszarem zabudowanym miały miejsce (28,9%) wypadki. W ich wyniku zginęło osób, a obrażenia ciała odniosło uczestników ruchu. Obszar Wypadki Zabici Ranni Liczba % Liczba % Liczba % Zabudowany , , ,7 Niezabudowany , , ,3 O g ó ł e m , , ,0 15

19 Mimo, iż większość wypadków wydarzyła się na obszarze zabudowanym, to w wyniku wypadków mających miejsce w obszarze niezabudowanym zginęło więcej osób. Przyczynę takiego stanu rzeczy upatrywać można w tym, że na obszarach niezabudowanych kierujący rozwijają większe prędkości, często w jednym samochodzie ginie więcej niż jedna osoba, a ponadto pomoc lekarska dociera znacznie później. Na prostych odcinkach dróg zaistniało wypadków (55%), śmierć w nich poniosły osoby (65,3%), a rannych zostało (52,6%) uczestników ruchu. Kolejnym szczególnie niebezpiecznym miejscem są skrzyżowania z drogą z pierwszeństwem przejazdu, na ich obszarze miało miejsce wypadków (28%), śmierć poniosło 818 osób (15% ogółu), a obrażeń doznało osób (28,6%). Wypadki drogowe i ich skutki wg geometrii drogi * Miejsce zdarzenia Wypadki Zabici Ranni Prosty odcinek drogi Zakręt, łuk Spadek Wzniesienie Wierzchołek wzniesienia Skrzyżowanie z drogą z pierwszeństwem o ruchu okrężnym dróg równorzędnych W związku z możliwością wielokrotnego wyboru w nowej wersji SEWIK, w poz. 1-5 tabeli podano liczbę wystąpień w danych opcjach, a suma nie jest równa ogólnej liczbie wypadków i ich ofiar. Główne przyczyny wypadków na prostych odcinkach to: - niedostosowanie prędkości do warunków ruchu wypadków, - nie udzielenie pierwszeństwa przejazdu wypadków, - nieprawidłowe zachowanie się wobec pieszego wypadki, - nieprawidłowe wyprzedzanie wypadków, - nie zachowanie bezpiecznej odległości między pojazdami wypadki. 16

20 Główne przyczyny wypadków na skrzyżowaniach z pierwszeństwem przejazdu to: - nie udzielenie pierwszeństwa przejazdu wypadków, - nieprawidłowe zachowanie się wobec pieszego wypadków, - niedostosowanie prędkości do warunków ruchu wypadków. Główne przyczyny wypadków na zakrętach to: - niedostosowanie prędkości do warunków ruchu wypadki, - jazda po niewłaściwej stronie drogi wypadki, - nieprawidłowe wyprzedzanie wypadków, - nieprawidłowe wymijanie wypadków. Wypadki drogowe i ich skutki wg miejsc ich powstawania Miejsce zdarzenia Wypadki Zabici Ranni Ogółem % Ogółem % Ogółem % Jezdnia , , ,4 Przejście dla pieszych , , ,3 Pobocze , , ,2 Skarpa, rów , , ,2 Chodnik, droga dla pieszych 650 1,3 23 0, ,2 Wyjazd z posesji 525 1,2 43 0, ,0 Parking, plac 326 0,7 4 0, ,6 Przystanek komunikacji publicznej 254 0,5 24 0, ,5 Przejazd tramwajowy, torowisko 216 0,4 28 0, ,5 Droga dla rowerów 141 0,3 5 0, ,2 Most, wiadukt, estakada, tunel 164 0,3 31 0, ,3 Przejazd kolejowy - niestrzeżony 88 0,2 31 0, ,2 Pas dzielący jezdnię 71 0,1 10 0,2 94 0,2 Przejazd kolejowy strzeżony 29 0,1 11 0,2 33 0,1 Przewiązka na drogach dwujezdniowych 20 0,1 1 0,0 34 0,1 17

21 W 2008 roku zdecydowana większość wypadków miała miejsce na drogach jednojezdniowych, dwukierunkowych zdarzeń tych było , co stanowi 83,7% wszystkich wypadków: zginęło w nich osób (89,2% ogółu zabitych), a zostało rannych (84,1%). Wypadki drogowe według rodzaju drogi Wypadki Zabici Ranni Rodzaj drogi Ogółem % Ogółem % Ogółem % Autostrada 283 0,6 35 0, ,7 Droga ekspresowa 120 0,2 33 0, ,3 O dwóch jezdniach jednokierunkowych , , ,3 Jednokierunkowa ,0 45 0, ,8 Droga Dwukierunkowa, jedno jezdniowa , , ,1 Główne przyczyny wypadków występujących na drogach jedno jezdniowych dwukierunkowych to: - niedostosowanie prędkości do warunków ruchu wypadków, - nie udzielenie pierwszeństwa przejazdu wypadków, - nieprawidłowe zachowanie się wobec pieszego wypadków, - nieprawidłowe wyprzedzanie wypadków, - nie zachowanie bezpiecznej odległości między pojazdami wypadki, - nieprawidłowe wykonywanie manewru skrętu wypadków. Główne przyczyny wypadków występujących na drogach o dwóch jezdniach jednokierunkowych to: - nie udzielenie pierwszeństwa przejazdu wypadków, - nieprawidłowe zachowanie się wobec pieszego wypadków, - niedostosowanie prędkości do warunków ruchu wypadków, - nie zachowanie bezpiecznej odległości między pojazdami 410 wypadków. 18

22 III.3 Wypadki drogowe i ich skutki na głównych drogach kraju W Polsce, na autostradach, których długość wynosi 766 km doszło do 281 wypadków, w wyniku których 35 osób poniosło śmierć, a 425 zostało rannych. Nr drogi 2007 rok 2008 rok Wypadki Zabici Ranni Wypadki Zabici Ranni A A A A A Łączna długość dróg krajowych o twardej nawierzchni w Polsce wynosi ok km. Ogółem, na tych drogach miało miejsce wypadków (23,5% ogółu wypadków), zginęło w nich osób (37,5% ogółu zabitych), a rany odniosły osoby (25,3% ogółu rannych). Wskaźnik wypadków na 100 km wynosi 62. Najwięcej wypadków zanotowano na drodze nr 1, a następnie drogach: nr 7 i nr 8. Drogi krajowe o największym zagrożeniu wypadkami drogowymi Nr drogi 2007 rok 2008 rok Wypadki Zabici Ranni Wypadki Zabici Ranni K K K K K K K K K K

23 K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K K Na drogach wojewódzkich, których długość wynosi km, doszło do wypadków, w wyniku których osób poniosło śmierć, a zostało rannych. 20

24 IV. RODZAJE WYPADKÓW DROGOWYCH Spośród wszystkich rodzajów wypadków drogowych, na pierwsze miejsce wysuwają się zdarzenia, które zakwalifikować można do kategorii zderzenie się pojazdów w ruchu. W 2008 roku wypadków takich było , co stanowiło 46,3% ogółu, śmierć w nich poniosło osób (38,2% wszystkich zabitych), a rannych zostało osób (52,5% ogółu rannych). Następnym, najczęściej występującym rodzajem wypadku, było najechanie na pieszego. Takich zdarzeń w 2008 roku było (29,9%), w ich wyniku zginęły osoby (34%), a zostały ranne (22,3%). Rodzaje wypadków drogowych Rodzaj zdarzenia Wypadki Zabici Ranni Ogółem % Ogółem % Ogółem % Zderzenie się pojazdów w ruchu Najechanie boczne , , ,8 czołowe , , ,9 tylne , , ,7 na pieszego , , ,3 na drzewo , , ,0 na słup, znak 936 1,9 88 1, ,0 na unieruchomiony pojazd na barierę ochronną 483 1,0 31 0, , ,7 32 0, ,7 na zwierzę 156 0,3 6 0, ,3 na dziurę, wybój 51 0,1 4 0,1 64 0,1 na zaporę kolejową 7 0, ,0 Wywrócenie się pojazdu , , ,7 Wypadek z pasażerem 884 1,8 77 1, ,0 Inne rodzaje , , ,4 O g ó ł e m , , ,0 21

25 Główne rodzaje wypadków drogowych najechania na pieszego zderzenia boczne zderzenia czołowe 5462 zderzenia tylne 5041 najechanie na drzewo 3596 wywrócenie się pojazdu 3517 inne rodzaje 1701 najechanie na słup, znak 936 wypadek z pasażerem najechanie na unieruchomiony pojazd najechanie na bariere ochronną

26 V. PRZYCZYNY I SPRAWCY WYPADKÓW Wśród czynników mających decydujący wpływ na bezpieczeństwo ruchu drogowego (człowiek droga pojazd jako czynnik sprawczy wypadków), na pierwsze miejsce zdecydowanie wysuwa się człowiek. To właśnie zachowanie się poszczególnych grup użytkowników dróg generalnie wpływa na powstawanie wypadków drogowych. Inne czynniki miały zdecydowanie mniejsze znaczenie. Wypadki drogowe i ich skutki wg sprawstwa Sprawstwo wypadków Wypadki Zabici Ranni Wina kierujących Wina pieszych Współwina Inne przyczyny O g ó ł e m V.1 Wypadki z winy kierujących W 2008 roku kierujących pojazdami uczestniczyło w wypadkach drogowych. Z ich winy powstało wypadków (co stanowi 78,1% ogółu). W wyniku tych zdarzeń śmierć poniosło osób, a zostało rannych. Głównymi przyczynami wypadków było: niedostosowanie prędkości do warunków ruchu wypadków, nieprzestrzeganie pierwszeństwa przejazdu wypadki, nieprawidłowe zachowanie wobec pieszego (nieprawidłowe przejeżdżanie przejść dla pieszych oraz nie ustąpienie pierwszeństwa pieszemu) wypadków. 23

27 Przyczyny wypadków spowodowanych przez kierujących Wypadki Zabici Ranni Przyczyny Ogółem Ogółem % % Ogółem % Niedostosowanie prędkości do warunków ruchu , , ,4 Nieprzestrzeganie pierwszeństwa przejazdu , , ,7 Nieprawidłowe wyprzedzanie , , ,4 Nieprawidłowe Omijanie 736 1,9 76 2, ,6 Wymijanie 623 1, , ,7 Zachowanie wobec pieszego , , ,5 Skręcanie ,2 84 2, ,8 Cofanie 744 1,9 23 0, ,5 Zmiana pasa ruchu 555 1,4 54 1, ,5 Zawracanie 218 0,6 18 0, ,6 Przejeżdżanie drogi dla rowerów 44 0,1 1 0,0 46 0,1 Zatrzymanie, postój 36 0,1 0 0,0 38 0,1 Jazda po niewłaściwej stronie drogi 973 2, , ,0 Jazda bez wymaganego oświetlenia 93 0,2 25 0,7 94 0,2 Wjazd przy czerwonym świetle 572 1,5 25 0, ,6 Nie zachowanie bezpiecznej odległości między pojazdami ,0 64 1, ,9 Gwałtowne hamowanie 195 0,5 7 0, ,5 Zmęczenie, zaśnięcie 616 1, , ,7 Nieprzestrzeganie innych znaków i sygnałów 91 0,2 7 0, ,2 O g ó ł e m , , ,0 24

28 Przyczyny wypadków spowodowanych przez kierujących Niedost. prędkości do war. ruchu Nieprzestrzeganie pierwszeństwa przejazdu 9533 Nieprawidłowe zachowanie wobec pieszego 5350 Nieprawidłowe wyprzedzanie Nie zachowanie bezpiecznej odległości między pojazdami Nieprawidłowe skręcanie Jazda po niewłaściwej stronie drogi Nieprawidłowe cofanie Nieprawidłowe omijanie 736 Nieprawidłowe wymijanie 623 Zmęczenie zasnięcie 616 Wjazd przy czerwonym świetle Nieprawidłowa zmiana pasa ruchu Nieprawidłowe zawracanie Gwałtowne hamowanie Jazda bez wymaganego oświetlenia Nie przestrzeganie innych znaków i sygnałów Nieprawidłowe przejeżdżanie drogi dla rowerów

29 Analizując wiek i płeć kierujących, stwierdzić należy, iż najczęściej sprawcami wypadków w 2008 roku byli mężczyźni - kierujący pojazdami, którzy spowodowali 78,7%, natomiast kobiety spowodowały 17,4% wypadków. Płeć kierujących - sprawców wypadków w 2008 roku 4,5% 17,4% kobiety mężczyźni b/d 78,1% Największą liczbę sprawców wśród kierujących, zanotowano w przedziale wiekowym lat. Spowodowali oni wypadki (32,8% wypadków spowodowanych przez kierujących), zginęło w nich osób, a osób zostało rannych. Najwyższy wskaźnik liczby wypadków na populacji odnotowano jednak wśród kierujących w kategorii wiekowej lat. Jest to grupa osób, którą cechuje brak doświadczenia i umiejętności w kierowaniu pojazdami oraz duża skłonność do brawury i ryzyka. Przyczyną 49% wypadków, które spowodowali w 2008 roku była nadmierna prędkość, o ciężkości tych zdarzeń świadczy 68% zabitych spośród uczestników tych zdarzeń. Sprawcy wypadków kierujący pojazdami wg grup wiekowych Grupy wieku Wypadki Zabici Ranni Populacja* Wskaźnik liczby wypadków na populacji , , , , , , , , ,87 70 i więcej ,96 b/d * dane wg stanu na dzień r. 26

30 Najwięcej wypadków kierujący spowodowali w czerwcu (9,8% ogółu wypadków spowodowanych przez kierujących), w sierpniu (9,5%) i październiku (9,5%). Wypadki spowodowane przez kierujących w zestawieniu miesięcznym Miesiące Wypadki Zabici Ranni Ogółem % Ogółem % Ogółem % Styczeń , , ,5 Luty , , ,0 Marzec , , ,1 Kwiecień , , ,2 Maj , , ,0 Czerwiec , , ,9 Lipiec , , ,6 Sierpień , , ,0 Wrzesień , , ,7 Październik , , ,2 Listopad , , ,8 Grudzień , , ,9 O g ó ł e m , , ,0 27

31 Wypadki drogowe z winy kierujących wg miesięcy I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII W 2008 roku najwięcej wypadków spowodowanych przez kierujących pojazdami wydarzyło się w godzinach (13 575, co stanowi 34,9% wszystkich wypadków spowodowanych przez kierujących). W wyniku tych wypadków zginęło osób (29,3%), a rannych zostało osób (34,4%). Wypadki spowodowane przez kierujących według godzin Wypadki Zabici Ranni Godziny Ogółem % Ogółem % Ogółem % ,3 94 2, , ,1 80 2, , ,9 69 1, , ,9 61 1, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,8 28

32 , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,0 O g ó ł e m , , ,0 W 2008 roku wśród ogółu sprawców - kierujących pojazdami, najliczniejszą grupę (76,9%) stanowili kierujący samochodami osobowymi. Byli oni sprawcami wypadków drogowych, w których zginęły osoby, a osób odniosło obrażenia. Wypadki drogowe wg pojazdu sprawcy Pojazd sprawcy Wypadki Zabici Ranni Rower Motorower Motocykl Samochód osobowy Autobus Samochód ciężarowy komunikacji publicznej inny bez przyczepy do przewozu ładunku z przyczepą Ciągnik rolniczy Pojazd wolnobieżny Tramwaj, trolejbus Inny pojazd Pojazd nieustalony

33 V.2 Wypadki z winy pieszych Kolejną grupą sprawców wypadków drogowych byli piesi. W 2008 roku spowodowali oni wypadków (12,7% ogółu wypadków), w wyniku których śmierć poniosły osoby (18,5 % ogółu zabitych), a obrażenia ciała odniosły osoby (8,6% ogółu rannych). Najczęstszą przyczyną było: wejście na jezdnię bezpośrednio przed jadącym pojazdem wypadki, (tj. 57,3% wszystkich zdarzeń spowodowanych przez pieszych), przekraczanie jezdni w miejscu niedozwolonym 762 wypadki (12,3%), wejście na jezdnię zza pojazdu, przeszkody 709 wypadków (11,4%) wejście na jezdnię przy czerwonym świetle 513 wypadków (8,3%). W większości ofiarami śmiertelnymi, w tego typu wypadkach, byli sami piesi. W porównaniu z 2007 r. zanotowano mniejszą liczbę osób zabitych w wypadkach spowodowanych przez pieszych o 101 osób. Przyczyny wypadków spowodowanych przez pieszych Przyczyny wypadków Wypadki Zabici Ranni Ogółem % Ogółem % Ogółem % przed jadącym poj , , ,5 Nieostrożne wejście na jezdnię zza pojazdu, ,4 50 5, ,5 przeszkody Przekraczanie jezdni w miejscu niedozwolonym , , ,3 Wejście na jezdnie przy czerwonym świetle 513 8,3 58 5, ,7 Stanie na jezdni, leżenie 331 5, , ,2 Chodzenie nieprawidłową strona drogi 287 4,6 93 9, ,9 Zatrzymanie się, cofnięcie 49 0,8 5 0,5 44 0,8 O g ó ł e m , , ,0 30

34 Wypadki drogowe z winy pieszego Wejście na jezdnię bezpośrednio przed jadącym pojazdem Przekraczanie jezdni w miejscu niedozwolonym Wejście na jezdnię zza pojazdu, przeszkody Wejście na jezdnię przy czerwonym świetle Stanie na jezdni, leżenie 331 Chodzenie nieprawidłowa strona drogi 287 Zatrzymanie się, cofnięcie Zarówno w przypadku pieszych jak i kierujących - sprawców wypadków drogowych, to głównie mężczyźni przyczyniali się do ich powstania. Statystycznie 66,5 % wypadków spowodowanych przez pieszych było zawinionych przez mężczyzn. Kobiety - piesze spowodowały 32,9 % wypadków. Najwięcej ofiar śmiertelnych, bo 237 tj. 24% ogółu, pochłonęły wypadki, które spowodowali piesi w wieku lat. Najliczniejszą grupę pieszych, sprawców wypadków, stanowiły osoby w wieku 7-14 lat, które spowodowały 1007 wypadków. W stosunku do 2007 roku nastąpił niewielki spadek liczby wypadków spowodowanych przez pieszych w tej kategorii wiekowej oraz liczby osób zabitych i osób rannych, w tych wypadkach. 31

35 Sprawcy wypadków piesi w poszczególnych grupach wiekowych Grupy wieku Wypadki Zabici Ranni Populacja* Wskaźnik liczby wypadków na populacji , , , , , , , , ,59 70 i więcej ,91 b/d * dane wg stanu na dzień r. Najwięcej wypadków, podobnie jak w roku ubiegłym, piesi spowodowali w miesiącach: grudzień (659 wypadków, 123 zabite i 554 ranne), styczeń (649 wypadków, 110 zabitych, 551 rannych) i listopad (623 wypadki, 121 zabitych, 511 rannych). Jako jeden z czynników wpływających na taki rozkład wypadków uznać można złe warunki atmosferyczne panujące w tym okresie, a także szybko zapadający zmierzch, wówczas piesi stają się mniej widoczni, co w połączeniu z brakiem ostrożności (tak pieszych, jak i kierujących) skutkuje dużą liczbą wypadków. W miesiącach tych, w godzinach miało miejsce średnio 40% wypadków powodowanych przez pieszych. W pozostałych miesiącach godzinowy rozkład wypadków był równomierny, przy niewielkim wzroście w godzinach szczytu. Wypadki spowodowane przez pieszych w zestawieniu miesięcznym Miesiące Wypadki Zabici Ranni Ogółem % Ogółem % Ogółem % Styczeń , , ,3 Luty 526 8,5 97 9, ,2 Marzec 536 8,6 81 8, ,7 Kwiecień 479 7,7 71 7, ,0 Maj 441 7,1 53 5, ,4 Czerwiec 403 6,5 51 5, ,8 Lipiec 357 5,7 33 3, ,2 Sierpień 428 6,9 63 6, ,9 32

36 Wrzesień 524 8,4 89 8, ,4 Październik 590 9, , ,3 Listopad , , ,5 Grudzień , , ,3 O g ó ł e m , , ,0 Wypadki drogowe z winy pieszych wg miesięcy I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 357 V.3 Wypadki z winy pasażera Najmniej liczną grupą sprawców wypadków są pasażerowie. W 2008 roku spowodowali oni 90 wypadków, w których 4 osoby zginęły, a 91 zostało rannych. V.4 Wypadki z powodu niesprawności technicznej pojazdu W 2008 roku stan techniczny pojazdu był przyczyną 143 wypadków drogowych, zginęło w nich 13 osób, a rany odniosło 185. Najwięcej stwierdzono braków w oświetleniu 53,1% oraz w ogumieniu 19,6%. 33

37 Wypadki z powodu niesprawności technicznej w 2008 roku 3,5% 16,1% 7,7% usterki układu hamulcowego usterki układu kierowniczego braki w ogumieniu 53,1% 19,6% braki w oświetleniu inne usterki Wypadki z powodu niesprawności technicznej pojazdu Braki techniczne Wypadki Zabici Ranni usterki układu hamulcowego usterki układu kierowniczego braki w oświetleniu braki w ogumieniu inne usterki Ogółem V.5 Wypadki z innych przyczyn Na powstawanie wypadków drogowych wpływ mają także inne, poza wymienionymi powyżej, przyczyny. W 2008 roku miało miejsce takich zdarzeń, śmierć w nich poniosły 653 osoby, a ranne zostały osoby. 34

38 Inne przyczyny wypadków drogowych Przyczyna Wypadki Zabici Ranni Pożar pojazdu Niezawiniona niesprawność techniczna pojazdu Niewłaściwy stan jezdni Nieprawidłowo zabezpieczone roboty drogowe 7-7 Nieprawidłowo działająca sygnalizacja świetlna 1-1 Nieprawidłowo działająca zapora, rogatka 1-1 Obiekty, zwierzęta na drodze Nagłe zasłabnięcie kierującego Oślepienie przez inny pojazd, słońce Przyczyny nieustalone Inne przyczyny O g ó ł e m

39 VI. OFIARY WYPADKÓW DROGOWYCH VI.1 Ofiary wypadków drogowych W 2008 roku w wypadkach drogowych poszkodowane zostały osoby, w tym poniosło śmierć, a zostało rannych. W porównaniu do 2007 roku oznacza to mniej ofiar o osoby, w tym ofiar śmiertelnych o 146 i rannych o osób Najczęściej uczestnicy ruchu drogowego ginęli w wypadkach drogowych, które wydarzyły się poza obszarem zabudowanym. Prawie w co piątym takim zdarzeniu ginął człowiek, podczas gdy na obszarze zabudowanym, w co czternastym. Podobnie było w latach poprzednich. W ostatnich latach wypadki drogowe, które powstały na skutek jazdy z prędkością niedostosowaną do istniejących warunków na drodze, cechowały się dość wysoką częstotliwością zgonów. W roku 2008, podobnie jak w latach wcześniejszych, średnio w co siódmym takim wypadku ginął człowiek. Bardzo liczną grupę ofiar stanowią piesi, co wynika z dużego udziału potrąceń w ogólnej liczbie wypadków (29,9% ogółu zdarzeń), oraz z prawidłowości, iż na styku pojazd pieszy ten ostatni jest narażony na znacznie większe, niż kierujący niebezpieczeństwo. W roku 2008 w globalnej liczbie ofiar wypadków, największy odsetek stanowili kierujący samochodami osobowymi i ich pasażerowie (55,8%). 36

40 Ofiary wypadku wg użytkowników dróg Rodzaj użytkownika drogi Ofiary Zabici Ranni Piesi Kierujący Pasażerowie Ogółem, w tym: sam. osobowymi rowerami motocyklami motorowerami sam. ciężarowymi ciągnikami autobusami tramwajami, trolejbusami innymi pojazdami Ogółem, w tym: sam. osobowych autobusów sam. ciężarowych motorowerów motocykli tramwajów, trolejbusów ciągników rowerów innych pojazdów O g ó ł e m Wśród ofiar wypadków najliczniejszą grupę stanowili mężczyźni. W 2008 roku zginęło mężczyzn (60,7% ogółu zabitych), a zostało rannych (59,3 % ogółu). Liczba kobiet - ofiar wypadków wyniosła to zabitych (24,3%) i ranne (40,7%). Najliczniejszą grupę zabitych osób (22,3% ogółu) i rannych osób (26,7% ogółu) stanowiły osoby w grupie wiekowej lat. 37

41 Ofiary wypadków drogowych wg grup wiekowych Grupy wiekowe Zabici Ranni Na 1 milion populacji Zabici Ranni ,14 590, , , , , , , , , , , , , , , , ,24 70 i więcej , ,19 b/d VI.2 Dzieci w wieku 0-14 lat ofiary wypadków drogowych W 2008 roku w Polsce miało miejsce wypadków drogowych z udziałem dzieci w wieku 0-14 lat. W zdarzeniach tych 146 dzieci zginęło, a doznało obrażeń. W stosunku do roku 2007 liczba wypadków wzrosła o 47 (+0,8%), zmalała liczba zabitych o 10 (-6,4%) i rannych dzieci o 1 (-0,02%). Wypadki drogowe i ich ofiary wśród dzieci w wieku 0-14 lat, w latach oraz populacja dzieci w poszczególnych latach Rok Wypadki Zabici Ranni Ogółem 1999=100% Ogółem 1999=100% Ogółem 1999=100% Liczba dzieci w wieku 0-14 lat w tys. % populacji w stosunku do ogólnej liczby ludności , , ,0 7557,6 19, , , ,8 7294,4 19, , , ,8 7039,3 18, , , ,3 6804,3 17,8 38

42 , , ,7 6580,2 17, , , ,5 6479,6 17, , , ,6 6285,6 16, , , ,8 6104,6 16, , , ,8 6022,7 15, , , ,8 5862,5 15,4 Tendencja wypadków drogowych z udziałem dzieci w latach Najwięcej dzieci uczestniczy w wypadkach i zostaje poszkodowanych w wypadkach mających miejsce w miesiącach maj - sierpień. Są to miesiące, w których najmłodsi chętnie wychodzą z domu, spędzają czas na powietrzu, korzystają z dróg jeżdżąc na rowerach, wrotkach. Wypadki z udziałem dzieci w wieku 0-14 lat wg miesięcy Miesiące Wiek ofiary Wypadki Zabici Ranni Styczeń Luty Marzec Kwiecień

43 Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Październik Listopad Grudzień Z analizy udziału dzieci w wypadkach wg rodzaju uczestnika, najwięcej ofiar odnotowano w grupie pasażerów 81 zabitych (55,5% ogółu zabitych dzieci) i rannych (45%b rannych dzieci). Udział dzieci w wypadkach drogowych wg rodzaju uczestnika Rodzaj uczestnika Pieszy Pasażer Kierujący Wiek Wypadki Zabici Ranni O g ó ł e m

44 W 2008 roku najwięcej ofiar odnotowano wśród dzieci w przedziale wiekowym 7-14 lat., 97 zabitych i rannych. W grupie wiekowej 0-6 lat zginęło 49 dzieci, a zostało rannych. Dzieci były sprawcami tylko wypadków drogowych (33% ogółu wypadków z ich udziałem), w których zginęło 38 dzieci (26% zabitych dzieci) i rannych zostało (33,8% rannych dzieci). Pozostała większość wypadków z udziałem dzieci i ofiar wśród nich ( wypadki, 108 zabitych i rannych) spowodowana była przez dorosłych, bardzo często przez samych rodziców. Grupą bardzo zagrożoną wypadkami drogowymi jest też nieletnia młodzież w wieku lat. Na ogół są to osoby, które aktywnie uczestniczą w ruchu drogowym. Częściej niż młodsze dzieci poruszają się samodzielnie po drogach, zarówno jako piesi jak i kierujący rowerami oraz motorowerami. W tej grupie wiekowej odnotowano w 2008 roku wzrost liczby ofiar. Ofiary wypadków drogowych w wieku 0-17 lat w latach Grupy wieku Zabici Ranni Zabici Ranni Zabici Ranni Zabici Ranni lat lat lat

45 VII. BEZPIECZEŃSTWO OSÓB PIESZYCH I INNYCH NIECHRONIONYCH UCZESTNIKÓW RUCHU Około 41% wszystkich ofiar wypadków drogowych w Polsce stanowią niechronieni uczestnicy ruchu drogowego. Na tę grupę należy zwrócić szczególną uwagę, ponieważ w przeciwieństwie do poruszających się samochodami, osoby te nie są osłonięte karoserią samochodu, nie mogą liczyć na działanie poduszek powietrznych ani pasów bezpieczeństwa. VII.1 Bezpieczeństwo osób pieszych W 2008 roku odnotowano wypadki z udziałem osób pieszych (30,6% ogółu), w których zginęły osoby (34,8% ogółu), a odniosły obrażenia ciała (23% ogółu). W większości poszkodowanymi byli sami piesi, którzy swoim zachowaniem często powodują duże zagrożenie. W omawianym roku piesi spowodowali oni 12,7% zdarzeń z ofiarami w ludziach. W miejscach udostępnionych dla ruchu pieszego zanotowano wypadki, stanowi to 62,2% wszystkich wypadków z udziałem pieszych. Śmierć poniosło 686 osób (36,4% ogółu zabitych pieszych), rannych zostało osób (67,7% ogółu rannych pieszych). Wybrane miejsca ruchu pieszych Wypadki Zabici Ranni Skrzyżowanie Przejście dla pieszych Chodnik, droga dla pieszych Pobocze Przystanek komunikacji publicznej

46 Wypadki drogowe na przejściach dla pieszych Mimo tego, że liczba wypadków na przejściach dla pieszych maleje od 2000 roku, to jednak potrącenia w tych miejscach powinny budzić niepokój, gdyż przejście dla pieszych w swej istocie gwarantować powinno tym uczestnikom ruchu bezpieczne przekroczenie jezdni. Udział procentowy wypadków w tych miejscach w stosunku do liczby wypadków z pieszymi systematycznie rósł z 28,9% w 2000 roku do 30,4% w roku W roku 2006 r. zmniejszył się do 27,4%, a w 2007 i 2008 wyniósł 28,5%. Podobnie jak w latach poprzednich, najwięcej wypadków z udziałem pieszych i najtragiczniejsze ich skutki zanotowano w miesiącach jesienno-zimowych (listopad styczeń). Na taki stan rzeczy wpływ mają nasze warunki klimatyczne, a zwłaszcza wcześnie zapadający zmrok, gorsza widoczność i śliskość jezdni (wydłużona droga hamowania). Wypadki z udziałem pieszych w układzie miesięcznym Wypadki Zabici Ranni Miesiące Ogółem % Ogółem % Ogółem % Styczeń , , ,9 Luty , , ,9 Marzec , , ,1 Kwiecień , , ,8 Maj ,7 98 5, ,0 Czerwiec 974 6,5 92 4, ,9 Lipiec 872 5,8 87 4, ,1 Sierpień 933 6, , ,2 Wrzesień , , ,7 Październik , , ,2 Listopad , , ,6 Grudzień , , ,5 O g ó ł e m , , ,0 43

47 Wypadki z udziałem pieszych wg miesięcy Styczeń Luty Marzec Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec wypadki zabici ranni Sierpień Wrzesień Październik Listopad Grudzień

48 VII.2 Bezpieczeństwo rowerzystów W 2008 roku rowerzyści uczestniczyli w wypadkach drogowych, w których zginęło 449 osób, a rany odniosło osób. Wśród ofiar największą grupę stanowili sami rowerzyści 433 zabitych oraz rannych. W omawianym okresie rowerzyści przyczynili się do powstania wypadków, w których zginęło 231 osób, a osób doznało obrażeń ciała. Z winy rowerzystów najwięcej wypadków miało miejsce na obszarze zabudowanym wypadki, na obszarze niezabudowanym zaś wypadki cechowały się wysoka ofiaro-chłonnością, w 421 wypadków zginęły 102 osoby, tj. w co czwartym wypadku była ofiara śmiertelna, gdy na obszarze zabudowanym w co czternastym. Wypadki drogowe powodowany przez rowerzystów wg obszaru Obszar Wypadki Zabici Ranni zabudowany niezabudowany O g ó ł e m Najczęstszymi przyczynami wypadków powodowanych przez rowerzystów było: - nie ustąpienie pierwszeństwa przejazdu wypadków, - nieprawidłowo wykonywany manewr skrętu wypadki, - niedostosowanie prędkości do warunków ruchu wypadków. Główne przyczyny wypadków spowodowanych przez rowerzystów Przyczyny Wypadki Zabici Ranni Ogółem % Ogółem % Ogółem % Nieprzestrzeganie pierwszeństwa przejazdu , , ,1 Nieprawidłowe skręcanie , , ,6 Niedostosowanie prędkości do warunków ruchu 120 5,4 1 0, ,1 Jazda po niewłaściwej stronie drogi 116 5,3 19 8,2 97 4,7 45