Broszura edukacyjna. Program edukacji z zakresu finansów osobistych oraz HR, skierowany dla uczniów techników i szkół zawodowych z woj. podlaskiego.

Transkrypt

1 Broszura edukacyjna Program edukacji z zakresu finansów osobistych oraz HR, skierowany dla uczniów techników i szkół zawodowych z woj. podlaskiego. Broszurka Fundacji Wprost PRESS.indd :02:19

2 Fundacja Tygodnika Wprost al. Jerozolimskie Warszawa Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich Broszurka Fundacji Wprost PRESS.indd :02:19

3 Spis treści 4 Produkty finansowe Otwieramy konto w banku Oszczędzanie z bankiem Kredyty, pożyczki i karty kredytowe Bezpieczna bankowość Systematyczne oszczędzanie Bankowość mobilna i płatności bezgotówkowe Firmy pożyczkowe i inne zagrożenia rynku finansowego Sposoby pisania CV oraz listów motywacyjnych Rozmowa rekrutacyjna Jak skutecznie szukać pracy 3 Broszurka Fundacji Wprost PRESS.indd :02:19

4 Produkty finansowe Dziś właściwie nie da się już funkcjonować bez kontaktu z bankiem. Prędzej czy później przychodzi dzień, gdy trzeba założyć konto. Choćby po to, by odbierać przelewy z wynagrodzeniem większość uczciwych pracodawców woli bowiem tę formę przekazywania pensji. Wraz z otwarciem konta bankowego otworem staje przed nami świat finansów. Banki bowiem już dawno przestały być instytucjami, które tylko trzymają i wypłacają pieniądze, czy udzielają kredytów. Dziś banki oferują swoim klientom niezwykle rozbudowany wachlarz usług związanych z pomnażaniem pieniędzy, ubezpieczeniami, płatnościami, zakupami etc. Jak się w tym nie pogubić? Postaramy się opowiedzieć o podstawowych produktach finansowych oferowanych przez banki, jak z nich korzystać, na co zwracać uwagę przy ich wyborze, czego się wystrzegać. Pierwsza uwaga: konto w banku to nie tylko konieczność, to także wygoda. Pozwala choćby kontrolować na bieżąco stan naszych finansów, monitorować wydatki, oszczędzać i planować większe zakupy. 4 Broszurka Fundacji Wprost PRESS.indd :02:19

5 Otwieramy konto w banku Otwieramy konto w banku Banki intensywnie walczą o klientów i ich pieniądze. I nie chodzi o to, jak dużo pieniędzy masz. Może to być nawet kilkadziesiąt złotych miesięcznie. Dla banku liczy się bowiem sam klient, któremu można co jakiś czas zaproponować dodatkowy produkt, który zwiąże go z daną instytucją na dłużej. Co więcej, banki myślą długoterminowo. Wiedzą bowiem, że w większości przypadków klient z czasem będzie zarabiał więcej, a więc i więcej wpłacał na konto. Wraz z wchodzeniem w dorosłe życie, będą też zmieniały się jego potrzeby. Pewnego dnia kupi samochód, który będzie musiał ubezpieczyć, założy rodzinę, zacznie oszczędzać na wakacje czy emeryturę, będzie chciał kupić mieszkanie, czy pobudować dom. Taki związek z bankiem obliczony jest zatem na długie lata. Klient, który raz zdecyduje się na wybór banku, nie jest zbyt skłonny do jego zmiany. Banki przestały już ograniczać się do funkcjonowania za pomocą oddziałów: biur z okienkami i kasą, do których przychodzą klienci. Otwieranie i utrzymywanie nowych oddziałów jest dość kosztowne, oraz nie gwarantuje pozyskania nowych klientów. Dlatego banki ze swoimi oddziałami ograniczają się zwykle do większych miast i miejscowości. Żeby sięgnąć po innych klientów korzystają dziś z Internetu. I tak, konto w banku można otworzyć odwiedzając oddział w danym mieście, choć nie zawsze jest tak, że bank, który sobie upatrzyliśmy utrzymuje placówkę w naszym sąsiedztwie. Większość banków oferuje więc dziś możliwość założenia konta przez Internet, bez wychodzenia z domu. Wszelkie umowy i dokumenty dostarczy do nas kurier wysłany przez bank. Część banków stworzyła nawet swoje internetowe gałęzie ich oferta nieco różni się czasami od banków fizycznych. Pobierają one np. niższe opłaty za prowadzenie kont, oferują więcej możliwości składania dyspozycji przez Internet. Pozwalają np. wysyłać i odbierać pieniądze (oczywiście 5 Broszurka Fundacji Wprost PRESS.indd :02:19

6 Otwieramy konto w banku niewielkie kwoty) do znajomych z Facebooka itp. Do otwarcia konta wystarczy dokument potwierdzający naszą tożsamość: dowód osobisty, prawo jazdy etc. Jeśli nie mamy żadnego z tych dokumentów, bo jesteśmy na to za młodzi, konto w banku mogą założyć dla nas rodzice, oczywiście w takiej sytuacji nie będziemy mogli korzystać ze wszystkich produktów banku, ale będziemy mieli dostęp do najważniejszych operacji. Podstawowe konto w banku jest tzw. Rachunek Oszczędnościowo Rozliczeniowy. Zwany jest też w skrócie RORem. To właściwie rodzaj skrytki w banku: możemy wpłacać do niej pieniądze i wypłacać je, np. za pomocą karty płatniczej, którą da nam bank. Nie daje on jednak możliwości skutecznego pomnażania pieniędzy. Wpłacone przez nas kwoty po prostu tam sobie leżakują, dopóki ich nie wypłacimy. Bardziej zaawansowanym rodzajem rachunku (zwykle bezpłatnego) oferowanego przez banki, jest Rachunek Oszczędnościowy. Działa bardzo podobnie jak ROR, ale nieco się od niego różni. Najważniejsza różnica jest taka, że bank płaci nam za trzymane na tym rachunku pieniądze. Krótko mówiąc: jest to rachunek oprocentowany. Bank zgromadzone przez nas kwoty regularnie powiększa o maleńki procent. Po dłuższym czasie te dodatkowe procenty od banku, stają się zauważalne na naszym koncie. Dlaczego bank to robi? Żeby zachęcić nas do jak najdłuższego trzymania pieniędzy na rachunku. Takie depozyty, jak fachowo nazywają to bankowcy, pozwalają bankom obsługiwać innych klientów. Np. takich, którzy potrzebują kredytów. Bez obaw: bank nie pożycza naszych pieniędzy. Mamy do nich cały czas dostęp. Czasami banki wprowadzają pewne ograniczenia w rozporządzaniu pieniędzmi z rachunków oszczędnościowych. Ma to zabezpieczyć je przed nagłą wypłatą przez klientów, ale i wesprzeć klientów w oszczędzaniu zlikwidować pokusę, by co i rusz sięgać do tych zaskórniaków. Jakie to ograniczenia? Banki np. zezwalają na wypłatę z rachunku oszczędnościowego tylko kilka razy w miesiącu, albo za każdą kolejną wypłatę ponad limit pobierają opłatę. 6 Broszurka Fundacji Wprost PRESS.indd :02:19

7 Otwieramy konto w banku ILOŚĆ AKTYWNYCH KONT W POSZCZEGÓLNYCH BANKACH Bank IV kw IV kw Różnica PKO BP Bank Pekao SA BZ WBK mbank ING Bank Śląski Bank Millennium Eurobank Alior Bank Credit Agricole Bank Polska Bank Pocztowy Getin Noble Bank BGŻ Bank BPH Raiffeisen Polbank Citi Handlowy Deutsche Bank PBC BNP Paribas Bank Alior Sync BOŚ* Nordea Bank Polska RAZEM: *W przypadku BOŚ Banku wliczono także konta oszczędnościowe Źródło PRNews.pl 7 Broszurka Fundacji Wprost PRESS.indd :02:20

8 Otwieramy konto w banku Czasem zwykły ROR bywa powiązany bezpośrednio z rachunkiem oszczędnościowym. Działa to tak, że gdy zgromadzimy na RORze określoną kwotę, np złotych, wszystko powyżej tej kwoty jest przenoszone automatycznie na rachunek oszczędnościowy i zarabia dla nas procenty. To spore ułatwienie, bo zwalnia klientów od pamiętania, by przelewać pieniądze na rachunek oszczędnościowy. Banki zachęcają swoich klientów do jak najdłuższego oszczędzania u nich pieniędzy i premiują to zwykle wyższym oprocentowaniem. Wiąże się to często jednak z odcięciem dostępu do pieniędzy na kilka czy kilkanaście miesięcy. Wymaga także zgromadzenia pewnej określonej, dość sporej kwoty. Takie produkty bankowe zwane są lokatami. Zanim o nich wspomnimy w dalszej części, przyjrzymy się jeszcze innym systemom wspomagania oszczędzania, które nie wymagają dużych kwot. Ba, pozwalają nam oszczędzać mając na koncie nawet kilka złotych. Niektóre banki pozwalają oszczędzać drobne kwoty nawet bez wiedzy (ale za zgodą!) klientów. Wybierając konto, warto dowiedzieć się, czy nasz bank ma takie produkty w swojej ofercie. Jak to działa? ROR może być np. powiązany z wirtualną skarbonką. Taka skarbonka pozwala odłożyć potrzebną kwotę w określonym czasie. Klient ustala kwotę, jaką potrzebuje (a także cel) i czas w jakim chce ją zebrać (np. rok). Bank wylicza ile trzeba miesięcznie odkładać, by zrealizować plan (z uwzględnieniem odsetek, które bank dopłaci do odkładanych kwot). Jeśli klient uzna, że może odkładać wskazaną kwotę, bank co miesiąc będzie automatycznie pobierał mu ją z rachunku i przesyłał do skarbonki. Załóżmy więc, że chcemy w ciągu roku odłożyć 600 złotych. Wtedy bank co miesiąc będzie pobierał z konta 50 zł. A po dwunastu miesiącach w naszej skarbonce będzie ponad 600 zł (to co odłożyliśmy plus procenty od banku). Oczywiście, jeśli okaże się, że potrzebujemy tych odłożonych pieniędzy lub zrezygnujemy z wcześniejszych planów pieniądze możemy wypłacić przed ustalonym terminem. Są jednak jeszcze inne rozwiązania wspierające oszczędzanie nawet małych kwot i to bez konkretnego celu czy terminu odkładania. Niektóre banki oferują np. możliwość takiego ustawienia konta, by z każdej kwoty, którą wypłacamy (płacimy kartą, robimy przelewy etc.) niewielki procent był odkładany. Na przykład ustalamy, że z każdej kwoty, którą wydamy 1 proc. zostanie zachomi- 8 Broszurka Fundacji Wprost PRESS.indd :02:20

9 Otwieramy konto w banku kowany. Wtedy robiąc np. przelew na 100 zł, dodatkowo 1 zł trafi do skarbonki. Można też ustalić, że bank będzie automatycznie zaokrąglał wydane przez nas pieniądze w górę, a różnicę między faktycznie wydanymi pieniędzmi a zaokrągleniem odkładał, jako oszczędności. Dla przykładu, ustalamy, że zaokrąglamy wydatki zawsze do pełnej złotówki. Wtedy płacąc np. w sklepie kartą 9,5 złotego, bank pobierze z konta równo 10 zł. Z tego 50 groszy, brakujące do pełnej złotówki, przeleje do naszej skarbonki. To oczywiście nie są duże kwoty, ale mogą sprawić, że na koniec roku zbierze nam się na koncie okrągła sumka na dodatkowe wydatki, której odkładanie nie było dla nas uciążliwe, bo odbywało się automatycznie. LICZBA BANKOMATÓW W KOLEJNYCH KWARTAŁACH OD I KWARTAŁU 2012 R Q Q Q Q Q Q Q Q Q1 Źródło: NBP 9 Broszurka Fundacji Wprost PRESS.indd :02:20

10 Oszczędzanie z bankiem Oszczędzanie z bankiem Wymienione wcześniej produkty wspomagające oszczędzanie to stosunkowo nowe pomysły bankowców i bardziej ukłon w stronę klientów niż realne sposoby oszczędzania w banku. Najbardziej typowym narzędziem służącym do oszczędzania są lokaty terminowe. Najprościej rzecz ujmując działają one w ten sposób, że wpłacamy na konto lokaty w banku określoną kwotę (zwykle banki ustalają minimalną kwotę do założenia lokaty, np zł), a przez określony czas długość trwania lokaty bank płaci nam odsetki od tej kwoty. Przykładowo, biorąc nasz tysiąc złotych - jeśli założymy lokatę 12-miesięczną oprocentowaną na 3 proc. - to po roku powinniśmy dostać od banku 1030 zł. Taka jest teoria, bo sprawy lokat są jednak nieco bardziej skomplikowane. Lokaty możemy zakładać na tydzień, miesiąc, trzy miesiące, pół roku, rok lub nawet dłużej. Niektóre banki oferują też lokaty na jedną noc, tzw. overnight. Do założenia lokaty bank zwykle wymaga określonej minimalnej kwoty. Możemy też zdecydować się, czy pieniądze na lokacie zamrażamy na cały okres trwania lokaty, czy chcemy mieć do nich na bieżąco dostęp czyli że możemy zrezygnować z lokaty w każdym wybranym momencie. Jeśli zamrozimy pieniądze to bank wynagrodzi nam to wyższym oprocentowaniem. Jeśli zdecydujemy się na opcję wypłaty w dowolnym momencie, bank da nam niższy procent, ale będziemy mieli pewność, że w razie nieprzewidzianych wydatków, możemy swobodnie sięgnąć po gotówkę z lokaty. Możemy też ustalić, że bank będzie nam przelewał zarobione z oprocentowania pieniądze co miesiąc na konto, tak byśmy mogli korzystać z zysków z lokaty w trakcie jej trwania. Wytrwalsi mogą też zdecydować, by bankowe odsetki były doliczane na bieżąco do kwoty lokaty dzięki temu na koniec okresu oszczędzania, dostaniemy nieco więcej pieniędzy. 10 Broszurka Fundacji Wprost PRESS.indd :02:20

11 Oszczędzanie z bankiem Niestety, obliczenie ile dokładnie dostaniemy z lokaty nie jest proste. Dlatego, że od kwoty zarobionej na lokacie, bank automatycznie pobierze podatek od zysków kapitałowych. Jest on potocznie zwany podatkiem Belki. Nazwa ta pochodzi od nazwiska prof. Marka Belki, obecnego prezesa Narodowego Banku Polskiego, a kiedyś ministra finansów, który wprowadził ten podatek. Warto jednak pamiętać, że podatek zostanie pobrany tylko od kwoty, którą zarobiliśmy. A więc w naszym przykładzie od 30 złotych, a nie od całej kwoty 1030 złotych. Druga ważna rzecz w przypadku tego podatku: jest on pobierany od zysku z większości produktów finansowych dostępnych na rynku. Owszem, były i wciąż są różne produkty, które pomagają uniknąć płacenia podatku, ale często są one skomplikowane i nie zawsze bezpieczne. Nie dość, że na nich nie zarobimy, to możemy nawet stracić część wpłaconych pieniędzy. Najbardziej typowym narzędziem służącym do oszczędzania są Innym sposobem oszczędzania, czy - jak kto woli pomnażania naszych oszczędności są tzw. fundusze inwestycyjne. To jednak produkty bardziej skomplikowane, dla osób o większej wiedzy na temat gospodarki i świata. Wymagają też większych kwot na początku. lokaty terminowe. Fundusze są prowadzone przez Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych. To bardzo często instytucje powiązane z bankami. Sprzedają one tzw. jednostki uczestnictwa w funduszach. Klient płaci za taką jednostkę, a po określonym czasie, odsprzedaje ją funduszowi, otrzymując pieniądze powiększone o kwotę zarobioną przez fundusz. I znów tyle w teorii. W praktyce jest jednak tak, że czasem odsprzedając jednostki uczestnictwa dostaniemy mniej, niż zapłaciliśmy. Czyli stracimy. Dlaczego? Fundusze inwestują zebrane od klientów pieniądze w różne instrumenty finansowe, czyli kupują akcje spółek giełdowych, obligacje państw i firm, obce waluty. Jeśli umiejętnie inwestują, zwykle udaje im się wypracować zysk, którym dzielą się z uczestnikami funduszu. Ale inwestowanie, szczególnie na giełdzie, obarczone jest sporym ryzykiem. Jeśli fundusz źle wybierze spółkę do zainwestowania, traci pieniądze swoich klientów. Stracić może też, gdy wybuchnie kryzys gospo- 11 Broszurka Fundacji Wprost PRESS.indd :02:20

12 Oszczędzanie z bankiem darczy, co jednak jest trudne do przewidzenia. Ile może stracić klient? W najbardziej czarnych scenariuszach prawie wszystko. Ale jeśli fundusz inwestuje mądrze, a gospodarka ma się dobrze, klient może liczyć na duże zyski, większe niż te z lokat. Nigdy nie jest jednak tak, że fundusz inwestuje wszystkie pieniądze w jedną spółkę. Zazwyczaj rozkłada swoje inwestycje na kilka spółek, np. z danej branży, czy części świata. Czasem także wybiera spółki o określonej wielkości etc. Klient wybierając fundusz zwykle nie wie dokładnie, w które konkretnie spółki zainwestuje, ale dostaje informację ogólną. Może to być np. fundusz, który inwestuje w firmy z branży spożywczej, albo wydobywczej. Może to być fundusz, który inwestuje w spółki amerykańskie, albo tylko polskie. Należy pamiętać, że inwestowanie z funduszem to proces stosunkowo długi. Po pierwsze, od zlecenia kupna lub sprzedaży jednostek funduszu mija kilka dni, a w ciągu tych kilku dni wartość jednostek uczestnictwa może się gwałtownie zmienić. Po drugie, oszczędzanie z funduszami inwestycyjnymi obliczone jest zwykle na kilka lat zazwyczaj od dwóch do pięciu. W tym czasie jednostki uczestnictwa raz tanieją raz drożeją, ale w osta- STRUKTURA OSZCZĘDNOŚCI GOSPODARSTW DOMOWYCH 11,3% 4,5% 1,0% 8,1% 0,5% 5,0% akcje spółek publicznych obligacje i bony fundusze inwestycyjne zagraniczne fundusze inwestycyjne 14,7% ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe otwarte fundusze emerytalne depozyty złotowe i walutowe 54,9% gotówka w obiegu poza kasami banków Źródło: Analizy Online 12 Broszurka Fundacji Wprost PRESS.indd :02:21

13 Oszczędzanie z bankiem tecznym rozrachunku, po kilku latach powinny przynieść zysk. To wahanie cen nie jest niczym nadzwyczajnym, bo ceny akcji spółek giełdowych zmieniają się codziennie, czasem nawet bardzo mocno. Dla ostrożniejszych są fundusze, które inwestują bezpiecznie. Czyli kupują takie aktywa, które z ogromnym prawdopodobieństwem nie stracą na wartości. Ale i zysk z nich może być nieco mniejszy. Takie bezpieczne aktywa to np. obligacje skarbu państwa. Obligacje to papiery wartościowe, które sprzedają rządy krajów (czasem też korporacje). Mają zawsze określony czas wykupu oraz cenę za jaką państwo je odkupi. Działa to w ten sposób, że rząd sprzedaje np. obligacje dwuletnie (zwane dwulatkami ) i zobowiązuje się je odkupić po tym czasie za określoną cenę (wyrażoną zwykle w procentach). Za pozyskane w ten sposób pieniądze rząd np. buduje drogi lub płaci emerytury. Fundusze inwestujące w obligacje kupują te papiery wartościowe, a potem odsprzedają je rządowi. Zyskiem dzielą się z uczestnikami funduszu. O obligacjach skarbu państwa mówi się, że są bezpieczne, bo rząd jest najbardziej wiarygodnym pożyczkobiorcą. Tzn. z bardzo dużym prawdopodobieństwem będzie miał pieniądze na odkupienie swoich obligacji. Państwa, których na to nie stać, bankrutują. Ale takie przypadki zdarzają się stosunkowo rzadko. Polska jest dużym, dość bogatym krajem, który cieszy się szacunkiem na świecie. Dzięki temu prawdopodobieństwo, że zbankrutuje jest bliskie zeru. Najbardziej zaawansowaną metodą inwestowania, wymagającą najwięcej pieniędzy, ale także wiedzy i czasu, jest inwestowanie na giełdzie. Działa to w ten sposób, że to my, bezpośrednio, wybieramy, kupujemy i sprzedajemy akcje spółek notowanych na giełdzie w Warszawie. Żeby inwestować w ten sposób potrzebne jest konto w banku i tzw. rachunek maklerski, na który wpłacamy pieniądze przeznaczone na zakup akcji oraz gdzie zapisywane są akcje, które kupiliśmy. Kiedyś akcje spółek miały formę przypominających duże banknoty kartek papieru, ale już od dawna mają formę elektroniczną. Rachunek maklerski najłatwiej otworzyć w banku, w którym mamy już konto. Inwestowanie na giełdzie jest o tyle trudne, że trzeba bardzo uważnie wybierać spółki, których akcje chcemy kupić. 13 Broszurka Fundacji Wprost PRESS.indd :02:21

14 Oszczędzanie z bankiem Jeśli spółka działa dobrze, przynosi zyski, kurs jej akcji z czasem wzrośnie, dzięki czemu zarobimy. Jeśli zaś spółka jest w złej kondycji finansowej, jej kurs może spaść, a przez to stracimy. Inwestowanie w akcje przypomina nieco zgadywankę, inwestorzy starają się przewidzieć, jak wybrana spółka będzie sobie radzić w przyszłości. Jeśli uznają, że dobrze kupują jej akcje, jeśli przewidują, że firma wpadnie w kłopoty nie kupują, lub sprzedają. Gdy wielu inwestorów w tym samym czasie kupuje akcje wybranej spółki, jej akcje drożeją, a kurs spółki (czyli cena akcji) idzie w górę. I na odwrót: jeśli wiele osób sprzedaje akcje wybranej firmy, stają się one coraz tańsze, a kurs spada. STRUKTURA WIEKOWA OSÓB OSZCZĘDZAJĄCYCH NA DANY CEL... CZERWIEC 2014 rezerwa na sytuacje losowe 19,7% 17,8% 11,1% 14,5% na inne cele, bez specjalnego przeznaczenia 13,1% 12,3% 13,5% 10,1% na bieżące wydatki konsumpcyjne 13,1% 10,4% 11,9% 11,5% wypoczynek 13,1% 10,4% 7,9% 11,5% zakup dóbr trwałego użytku 13,1% 10,4% 7,9% 8,7% remont domu, mieszkania 4,9% 6,7% 12,7% 5,8% zabezpieczenie przyszłości dzieci 3,3% 8,0% 11,1% 4,3% lat(a) zabezpieczenie na starość 1,6% 7,4% 9,5% 8,7% lat(a) leczenie stałe opłaty (np. mieszkaniowe) 4,9% 3,7% 6,3% 14,5% 8,2% 4,9% 6,3% 7,2% (lat) lat(a) zakup domu, zakup mieszkania 4,9% 7,4% 2,4% 2,9% Źródło: Getin Bank 14 Broszurka Fundacji Wprost PRESS.indd :02:21

15 Kredyty, pożyczki i karty kredytowe Kredyty, pożyczki i karty kredytowe Jedną z podstawowych działalności bankowych jest udzielanie kredytów. Banki pożyczają pieniądze zarówno firmom, jak i zwykłym ludziom czyli osobom fizycznym Nie robią tego oczywiście z dobroci serca muszą na tym zarabiać. A zarabiają głównie dzięki oprocentowaniu kredytów. Czasami także zarabiają na różnego rodzaju opłatach, prowizjach, czy ubezpieczeniach kredytów. Te dodatkowe opłaty wynikają z tego, że wysokość oprocentowania kredytów i pożyczek jest ograniczona przez prawo. Krótko mówiąc, banki nie mogą pobierać większych odsetek, niż wynika z zapisów ustawy. Podobne sztuczki stosują różnego rodzaju firmy pożyczkowe w ich przypadku jednak te opłaty są ogromne, znacznie wyższe niż w bankach. Ale o tym, nieco później. Kredyty udzielane ludziom można podzielić na dwie grupy: kredyty mieszkaniowe (zwane hipotecznymi) oraz konsumpcyjne. Te ostatnie dzielą się na jeszcze kilka innych grup. Bank może również udzielić np. kredytu gotówkowego bez konkretnego celu. Owszem, we wniosku kredytowym, czyli dokumencie, który składa się w banku, by otrzymać pożyczkę, trzeba zwykle wpisać cel, na jaki się chce wydać pożyczone pieniądze (np. wakacje), ale zwykle nie wpływa to na decyzję banku, czy pożyczyć pieniądze czy nie. Można także zaciągnąć kredyt samochodowy, przeznaczony na zakup auta czy np. kredyt studencki, na opłacenie kosztów kształcenia. W przypadku większości kredytów procedura jest podobna. Zaczyna się od złożenia wniosku w banku lub u pośrednika finansowego (to firma, która pomaga uzyskać kredyt szukając najbardziej dopasowanego do potrzeb klienta produktu w różnych bankach taki supermarket z kredytami). 15 Broszurka Fundacji Wprost PRESS.indd :02:21

16 Kredyty, pożyczki i karty kredytowe KWOTY LIMITÓW I ZADŁUŻENIE NA KARTACH KREDYTOWYCH. STANY NA KONIEC GRUDNIA LAT W MILIONACH ZŁOTYCH ORAZ STOPIEŃ WYKORZYSTANIA LIMITÓ W % (OŚ PRAWA) % % % 35% 30% 25% % Limit Zadłużenie Wykorzystanie limitu Źródło: BIK S.A. Bank będzie chciał poznać m.in. sytuację finansową osoby, która składa wniosek. Czy ma pracę i ile zarabia, jaka jest forma zatrudnienia. Forma zatrudnienia ma duże znaczenie. Generalnie jest tak, że osoba zatrudniona na umowę o pracę, czyli na etat, ma większe szanse na uzyskanie kredytu. Jest bowiem dla banku bardziej wiarygodna umowa etatowa jest bowiem zwykle zawierana na czas nieokreślony, a i zwolnienie pracownika etatowego jest trudne. W efekcie bank ma większą pewność, że będziemy mieli stabilne źródło dochodu w czasie trwania umowy kredytowej, co pozwoli nam na terminowe spłacanie rat. Trudniej o kredyt, gdy pracujemy na umowę zlecenie bądź dzieło. Zwolnienie pracownika zatrudnionego na taką umowę jest łatwe i szybkie, nie ma także pewności, że zadanie, do którego został zatrudniony, nie skończy się nagle. Poza kwestią zarobkową, bank zapyta nas także o comiesięczne wydatki. Czy mamy rodzinę na utrzymaniu, czy spłacamy inne kredyty, płacimy alimenty itp. 16 Broszurka Fundacji Wprost PRESS.indd :02:21

17 Kredyty, pożyczki i karty kredytowe POWIATY O NAJWIĘKSZYM I NAJMNIEJSZYM RYNKU KREDYTÓW KONSUMPCYJNYCH. ŚREDNIOROCZNE WARTOŚCI UMÓW NA KREDYTY KONSUMPCYJNE Z LAT 2010 I 2011 (W TYS. ZŁ) Powiat Wartość kredytów Powiat Wartość kredytów Warszawa Siemiatycki Poznań Pińczowski Kraków Nidzicki Łódź Włoszczowski Wrocław Suwalski Gdańsk Brzeziński Szczecin Gołdapski Katowice Żuromiński Lublin Moniecki Poznański Dąbrowski Bydgoszcz Łosicki Gdynia Kazimierski Sosnowiec Zwoleński Białystok Przysuski Świdnicki Węgorzewski Częstochowa Białobrzeski Wołomiński Lipski Gliwice Leski Krakowski Sejneński Piaseczyński Bieszczadzki RAZEM: RAZEM Źródło: BIK S.A. 17 Broszurka Fundacji Wprost PRESS.indd :02:22

18 Kredyty, pożyczki i karty kredytowe Warto pamiętać, że niezależnie od tego co powiemy w banku, jego pracownik i tak sprawdzi prawdziwość tych informacji: skontaktuje się z pracodawcą w celu potwierdzenia wysokości dochodów, sprawdzi też w Biurze Informacji Kredytowej, czy mamy inne pożyczki i czy spłacamy je terminowo. Do Biura, czyli BIK, trafiają bowiem wszystkie informacje o naszych kredytach obecnych oraz już spłaconych. Bank będzie chciał także wiedzieć ile chcemy pożyczyć pieniędzy i na jak długo (np. na dwa lata, czyli 24 miesiące). Mając te informacje bank oceni naszą zdolność kredytową. To znaczy, że przeanalizuje ile pieniędzy może nam pożyczyć bez większego ryzyka, że nie uda nam się spłacić. Po pozytywnej decyzji bank przedstawia warunki kredytu (wysokość miesięcznej raty, ustala ewentualne zabezpieczenia, dolicza ubezpieczenia etc.) i podpisuje z nami umowę kredytową. Następnie na wskazany przez nas kierunek, przelewa pieniądze na wskazane przez nas konto. Bardziej skomplikowana procedura kredytowa jest stosowana w przypadku kredytów hipotecznych, czyli na zakup mieszkania czy budowę domu. Tego typu kredyty są zwykle udzielane na kilkadziesiąt lat (30 czy 40). Przez tak długi czas wiele może się w naszym życiu zmienić, a więc informacje o obecnym zatrudnieniu bankowi nie wystarczą. Mogą się przecież zdarzyć sytuację, że będziemy przez jakiś czas bez pracy, czy będziemy zarabiali mniej. Wzrosnąć mogą też nasze wydatki, choćby przez to, że urodzą się nam dzieci. Dlatego banki żądają zabezpieczenia kredytu na nieruchomości, zwykle na tej, na którą chcemy pozyskać kredyt. W księdze wieczystej nieruchomości, specjalnym dokumencie zawierającym informacje o domu czy mieszkaniu, przechowywanym w sądzie, bank umieści informację, że ma prawo zająć daną nieruchomość, jeśli my przestaniemy spłacać kredyt. Ważna uwaga: w przypadku kłopotów ze spłatą kredytu, banki niezbyt chętnie sięgają po nieruchomości. To zwykle już krok ostateczny. Wolą gotówkę, niż stosunkowo długotrwały proces przejęcia i zlicytowania nieruchomości. Raz, że pieniędzy ze sprzedaży często nie starcza na spłatę długu, dwa często sprzedaż nieruchomości ciągnie się bardzo długo. Większość banków, prócz zabezpieczenia na hipotece nieruchomości, chce także, by kredytobiorca miał już na starcie określoną sumę własnych oszczędności. To tzw. wkład własny. Kiedyś banki rezygnowały z tego wymogu, ale dziś bardzo trudno znaleźć instytucję finansową, która wyłoży 18 Broszurka Fundacji Wprost PRESS.indd :02:22

19 Kredyty, pożyczki i karty kredytowe LICZBA AKTYWNYCH W SYSTEMIE, WYDANYCH KART KREDYTOWYCH (WSZYSTKICH) Bank IV kw IV kw Różnica Sygma Bank Credit Agricole Bank Polska PKO BP mbank Citi Handlowy BZ WBK Bank Pekao SA Bank Millennium Bank BPH Raiffeisen Polbank ING Bank Śląski Santander Consumer Bank Alior Bank Eurobank BGŻ DB PBC Getin Noble Bank BNP Paribas Bank Polska Bank Pocztowy Nordea Bank Polska Razem Źródło: PRNews.pl 19 Broszurka Fundacji Wprost PRESS.indd :02:22

20 Kredyty, pożyczki i karty kredytowe 100 procent wartości nieruchomości. Wymagany wkład własny to zwykle procent ceny mieszkania czy domu. Im więcej, tym lepiej. Są jeszcze dwa inne popularne sposoby uzyskania pieniędzy z banku. Nie są one przypisane do konkretnego celu, ani nie trzeba ich spłacić w określonym czasie. Ba, można w ogóle ich nie ruszać, dopóki nie pojawi się taka potrzeba. Zwykle takie formy finansowania otrzymują stali klienci banku, jako formę nagrody za korzystanie z usług banku. Oczywiście ta nagroda nie jest bezinteresowna jeśli skorzystamy z takiej oferty, będziemy musieli zapłacić odsetki. Pierwszy z tych sposobów to kredyt w rachunku bankowym, zwany popularnie linią kredytową, kredytem odnawialnym czy debetem. Chodzi o to, że bank powiększa nasze konto o określoną kwotę, z której możemy korzystać dowolnie, tak, jakby to były nasze pieniądze. Co miesiąc jednak trzeba płacić odsetki od tych ekstra pieniędzy ulokowanych na naszym rachunku, jeśli z nich skorzystamy. Dla przykładu. Mamy na koncie 1000 złotych. Bank udziela nam kredytu odnawialnego na kolejny 1000 zł. Na naszym koncie pojawiają się w sumie 2000 zł. Jeśli wydamy z tego 900 zł, nic się nie dzieje zawsze najpierw wydajemy nasze pieniądze. Ale jeśli np. wydamy 1100 złotych, to te 100 złotych ekstra, które pochodzi z kredytu, będziemy musieli spłacić z odsetkami. LICZBA KREDYTÓW RATALNYCH I GOTÓWKOWYCH UDZIELONYCH W KOLEJNYCH KWARTAŁACH LAT (W TYS. SZTUK) kw.1 kw.2 kw.3 kw.4 kw.1 kw.2 kw.3 kw.4 kw.1 kw.2 kw.3 kw.4 kw.1 kw.2 kw.3 kw.4 kw.1 ratalne gotówkowe Źródło: BIK S.A. 20 Broszurka Fundacji Wprost PRESS.indd :02:22

21 Kredyty, pożyczki i karty kredytowe Kredyt odnawialny będzie do naszej dyspozycji tak długo, jak nie wypowiemy umowy kredytowej. Ważne jednak jest to, że w momencie rezygnacji z kredytu, musi być on całkowicie spłacony. Banki często pobierają także opłatę za odnowienie kredytu. To dodatkowa opłata, pobierana raz w roku, za to, że bank dał nam do dyspozycji pieniądze (nawet jeśli z nich nie korzystamy!). Drugą formą udostępniania pieniędzy klientom, jest tzw. karta kredytowa. To oddzielna karta płatnicza, którą daje nam bank z wpłaconą określoną kwotą pieniędzy. Możemy z nich korzystać do wysokości tego limitu. Jeśli korzystamy z pieniędzy na karcie, musimy co miesiąc spłacać określoną kwotę czasem powiększoną o odsetki. Dlaczego czasem? Większość banków w przypadku kart kredytowych stosuje tzw. odroczoną spłatę. Chodzi o to, że daje np. 50 dni na to, by spłacić wykorzystaną kwotę, bez naliczania odsetek. Jeśli nie uda nam się spłacić kredytu na karcie w wyznaczonym czasie, bank doliczy odsetki. Podobnie jak w przypadku kredytu odnawialnego, raz do roku bank pobiera opłatę za udostępnienie kredytu na karcie. Uwaga! Jeśli będziemy starali się o kredyt mieszkaniowy czy gotówkowy, a mamy limit w koncie lub kartę kredytową, musimy o tym poinformować bank we wniosku. Nawet jeśli z limitu czy karty nie korzystamy. Bank bowiem uznaje, że nawet jeśli dziś nie korzystamy z nich, możemy to zrobić w przyszłości, a wtedy nasze comiesięczne płatności wzrosną. LICZBA KREDYTÓW KONSUMPCYJNYCH UDZIELONYCH W KOLEJNYCH KWARTAŁACH LAT (W TYS. SZTUK) styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październ. listopad grudzień Źródło: BIK S.A. 21 Broszurka Fundacji Wprost PRESS.indd :02:22