Prawo ustrojowe Unii Europejskiej

Transkrypt

1 Praw ustrjwe Unii Eurpejskiej Rk akademicki 2012/2013 Dr hab. Nina Półtrak Wykład 1 Rzwój integracji eurpejskiej. Plska w UE.. 2 Wykład 2 Pjęcie UE i jej struktura. Wartści i cele UE. Zasady ustrjwe UE.6 Wykład 3 Pdziały kmpetencji. Zasady Wykład 4 Zasady c.d...15 Wykład 5 Zasady c.d. Instytucje UE...20 Wykład 6 Instytucje UE c.d. Trybunał Sprawiedliwści UE.. 26 Wykład 7 Źródła prawa UE Wykład 8 Akty nieustawdawcze Wykład 9 Parlamenty nardwe w prcesie ustawdawczym...41 Wykład 10 Zasada pierwszeństwa prawa UE w prawie plskim Wykład 11 Prunijna wykładnia prawa krajweg. Pytanie prejudycjalne i inne prcedury przed TSUE...49 Wykład 12 Skutki rzeczeń prejudycjalnych. Skarga na państw człnkwskie Wykład 13 Skarga na akty prawa wtórneg UE, na bezczynnść i dszkdwawcza...59 Wykład 14 Odpwiedzialnść dszkdwawcza i rszczenia restytucyjne w prawie UE Wykład 15 Prawa pdstawwe w UE.66 autr ntatek Mateusz Ppiel

2 Praw ustrjwe UE. Wykład 1 ( ) Egzamin: 1. Kazus rzbudwany kazus party na rzecznictwie ETS, nie jest t przepisanie rzecznictwa, ale mdyfikacja i kmpilacja różnych stanów faktycznych. Najwięcej pkt. na egz. 2. Pytania twarte c wiadm na dany temat. Półtrej d dwóch strn pisu. 3. Test jednkrtneg wybru (3, alb 4 warianty) zaliczenie ćwiczeń max ilść z testu (5 pkt.) C bwiązuje? Na strnie katedry. Pdręcznik: kilka pdręczników Maksymalnie aktualne. Nie uczyć się sprzed Traktatu z Lizbny ( ). Najlepsze wydane p Zalecane: Praw instytucjnalne UE, wyd. C.H. Beck V wydanie (2011) Dwa rzdziały bywatelstwie i prawach pdstawwych UE Orzecznictw ETS charakter precedensu. Trzeba rzecznictw znać. Wymagana znajmść 30 rzeczeń ETS (nie wszystkie trzeba czytać w całści). Wykaz rzeczeń strna internetwa Trybunału Sprawiedliwści p plsku, a także na jurlex. Traktat UE i Traktat funkcjnwaniu UE dwa akty + Karta Praw Pdstawwych Zakres zajęć Histria pwstawania Wspólnty Eurpejskiej i UE; Źródła prawa UE (funkcjnwanie traktatów, praw wtórne); Różnice pmiędzy Wspólntami Eurpejskimi, a Unią Eurpejską; Zasady pdstawwe UE ustrjwe zasady funkcjnwania Unii (zasada równści, prprcjnalnści, równści itd.); Instytucje UE (Rada, Kmisja, Trybunał Sprawiedliwści); Stsunki prawa UE d prawa plskieg (mulitcentryczny system prawny jak ustawdawstw funkcjnuje w prawie plskim, jak rzwiązać knflikt prawa UE i prawa plskieg); Trybunał Sprawiedliwści (ptcznie: Eurpejski Trybunał Sprawiedliwści; ficjalnie: Trybunał Sprawiedliwści Unii Eurpejskiej). Skargi kierwane d TS i prcedury prcedwania przed TS (w tym prcedura prejudycjalna, prcedury dtyczące przestrzegania prawa UE przez państwa); Obywatelstw UE uprawnienia, nwe rzecznictw TS na bazie teg; Prawa pdstawwe w UE prawa bywatelskie, prawa człwieka w UE. Rzwój integracji UE Rla węgla i stali w zbliżeniu nardów; C mają wspólneg Paryż, Rzym, Maastricht i Lizbna? Niec architekturze strukturach filarwych i kpułach; Nwe bywatelstw. Traktat EWWiS 1951 Paryż: Traktat utwrzeniu Eurpejskiej Wspólnty Węgla i Stali; Wszedł życie w 1952 r.; wygasł w 2002 r. zawarty na lat 50, becnie g niema, ale węgiel i stal nie są pza regulacją Wspólnt Eurpejskich; 6 państw strn: Francja, RFN, Włchy, Belgia, Hlandia, Luksemburg (Wielka Brytania nie przystąpiła). Traktat EWG i Euratm 1957 Rzym: Traktat utwrzeniu Eurpejskiej Wspólnty Gspdarczej (EWG)

3 Wszedł w Zycie w 1958 r., na czas nieznaczny Od 1993 r. Traktatu z Maastricht: Traktat utwrzeniu Wspólnty Eurpejskiej (WE) 1957 Rzym: Traktat Utwrzeniu Eurpejskiej Wspólnty Energii Atmwej (EURATOM) 6 państw (jw.) Traktat Unii Eurpejskiej (UE) 1992 Maastricht: Traktat Unii Eurpejskiej (TUE); Wszedł w życie 1 listpada 1993 r.; 12 państw: Francja, Niemcy, Włchy, Belgia, Hlandia, Luksemburg, Wielka Brytania, Irlandia, Dania, Hiszpania, Prtugalia, Grecja; Od teg czasu pjawia się nazwa Unia Eurpejska. UE nie wyeliminwała Wspólnt, wyeliminwał je traktat z Lizbny. Ddan Unię d Wspólnt wspólnty funkcjnwały na pdstawie traktatów, a prócz nich utwrzn twór nazwie UE. Wtedy t był twór bez sbwści prawnej i sbwści prawn - międzynardwej (UE) umwy zawierały wspólnty Eurpejskie nie UE. UE nazwan klejnym etapem integracji Wspólnt. Pwstanie UE dzwierciedleniem nweg etapu integracji i integracja w ramach wspólnt (przemysł, gspdarka) i dwie ddatkwe dziedziny filary. Trzy filary: I Wspólnty Eurpejskie; II (wspólna plityka zagraniczna), III (wspólna plityka wewnętrzna) ddany traktatem z Maastricht. Nwelizacja traktatów załżycielskich 1987 Jednlity Akt Eurpejski (utwrzenie wspólneg rynku; w preambule aktu nawiązanie d praw pdstawwych praw człwieka); traktat z Maastricht (UE); 1999 traktat z Amsterdamu (refrma instytucjnalna UE i miał przygtwać UE na klejne akcesje państw); 2003 traktat z Nicei (przygtwanie na akcesje); (2004 traktat Knstytucyjny pdpisany, ale nie zstał ratyfikwany); 2009 Traktat z Lizbny (wszedł w życie ); Traktaty umwy międzynardwe. Wejście w życie: muszą zstać pdpisane przez państwa człnkwskie, a później zaczyna się prces ratyfikacji; Chrwacja pdpisała umwę akcesyjną, ale musi t być pdpisana przez Chrwację i wszystkie państwa. Rzszerzenie WE i UE 1973 rzszerzenie półncne: Wielka Brytania, Irlandia i Dania (sprawa Nrwegii); 1981 Grecja; 1986 rzszerzenie płudniwe Hiszpania i Prtugalia; 1995 Austria, Szwecja, Finlandia (sprawa Nrwegii); Byłe państwa EFTA, przyjęły już wcześniej część ustawdawstwa UE; 2004 Plska, Węgry, Czechy, Słwacja, Litwa, Łtwa, Estnia, Słwenia, Cypr, Malta; 2007 Bułgaria i Rumunia; Liczba państw: 27 (planwane przystąpienie Chrwacji lipiec 2013). Mżliwść dalszeg rzszerzenia Kraje kandydujące: Chrwacja ( ), Islandia, Republika Macednii, Czarngóra, Turcja, Serbia

4 27 państw; 23 języki urzędwe; Pwierzchnia 4 mln km mln ludnści. UE becnie Symble UE Flaga Eurpejska krąg 12 gwiazd symblizuje ideały jednści, slidarnści i harmnii między nardami Eurpy; Hymn Eurpejski Meldia pchdzi z IX symfnii Beethvena. Odtwarzana jak hymn eurpejski nie psiada słów; Mtt UE - Zjednczna w różnrdnści; 9 maja Dzień Eurpy. 9 maja 1950 r. francuski minister Spraw Zagranicznych Rbert Schuman jak pierwszy wystąpił z pmysłem utwrzenia Unii Eurpejskiej; Dlateg też 9 maja bchdzimy święt nardzin UE. Szwajcaria nie jest w UE i nie ma zamiaru w niej być. Są ze Szwajcarią zawarte przez UE umwy międzynardwe rzszerzające ustawdawstw UE także na Szwajcarię. Plska w UE Kryteria kpenhaskie: demkracja i rządy prawa, gspdarka rynkwa, zdlnść d przyjęcia prawa UE; 1991 Pdpisanie Układu Eurpejskieg ustanawiająceg stwarzyszenie między Rzeczpsplitą Plską z jednej strny, a Wspólntami Eurpejskimi i ich państwami człnkwskimi z drugiej strny (Układu Eurpejskieg); 1994 wejście w życie Układu Eurpejskieg; 1994 złżenie wnisku RP przystąpienie d UE; Dwie kwestie traktatu: Zniesienie ceł (przepływ twarwy); Stpniwy i graniczny przepływ bywateli; 1997 pdjęcie decyzji Rady Eurpejskiej rzpczęciu negcjacji akcesyjnych z Plska; negcjacje akcesyjne; Rada Eurpejska w Kpenhadze: decyzja zakńczeniu negcjacji z 10 państwami eurpejskimi, w tym Plską; 16 kwietnia 2003 pdpisanie Traktatu przystąpieniu d UE (traktatu akcesyjneg); Traktat: Knsekwencje przystąpienia (liczba parlamentarzystów, sędziów zmiany instytucjnalne); Szereg wyjątków w zakresie respektwania ustawdawstwa UE; Traktat umwą międzynardwą (jedna strna: nwe państwa człnkwskie druga strna: stare państwa człnkwskie. Strną nie jest UE). Stare państwa muszą wszystkie ratyfikwać, a jeżeli któreś nwe nie ratyfikuje, t tylk n nie wchdzi. Plska w UE 7-8 czerwca 2003 r. referendum w Plsce w sprawie wyrażenia zgdy na ratyfikacje traktatu akcesyjneg; Frekwencja: 58, 85%; za 77, 45%; przeciw 22,55%. 23 lipca 2003 r. Prezydent RP ratyfikwał traktat akcesyjny; 1 maja 2004 r. wejście w życie traktatu akcesyjneg (staliśmy się bywatelami Unii bywatelstw akcesryjne); Czerwiec 2004: wybry d Parlamentu Eurpejskieg; Uprawnienia: przepływ bezpaszprtwy, równe szansę w kraju UE, jakie psiadają bywatele daneg państwa; Plskie rgany państwwe stsują prawa UE w Plsce i są nim związane; Obywatele RP są bywatelami Unii;

5 Każdy z nas jest uprawniny d pwływania się na praw UE; Każdy prawnik musi znać praw UE. Pierwszeństw Prawa unijneg w razie knfliktu stsujemy nrmę unijną. Refrmy knstytucyjne UE 2001 deklaracja z Laeken; Knwent Eurpejski stwrzenie prjektu Traktatu ustanawiająceg Knstytucję dla Eurpy (Traktatu Knstytucyjneg); Knferencja Międzyrządwa dtycząca Traktatu Knstytucyjneg; Październik 2004 pdpisanie Traktatu Knstytucyjneg i rzpczęcie prcesu jeg ratyfikacji Knwent prjekt knstytucji. Zstał n pdpisany, ale dwa państwa dmówiły: Francja i Hlandia; W Plsce nigdy nie zstał ratyfikwany Traktat Knstytucyjny, ale t nie my byliśmy bezpśrednią przyczyną. W 2005 r. był jasne, że nie wejdzie w życie; 2005 negatywne wyniki referendów we Francji i Hlandii; 2007 prezydencja niemiecka Idea tzw. Traktatu Refrmująceg; Nwelizacja TUE i TWE; Wprwadzenie większści pstanwień Traktatu Knstytucyjneg; Rezygnacja z symbliki knstytucyjnej W dużej mierze zachwan jednak treść i nazwan Traktatem z Lizbny (pdpisany za Prezydencji Prtugalskiej 2007; wszedł w życie r.); Traktat z Lizbny pdpisany 13. Grudnia 2007; Prces ratyfikacji; Wchdzi w życie r. Traktat Funkcjnwaniu UE kntynuatr traktatu wspólncie eurpejskiej. Zmiana samej nazwy i struktury UE. D Traktatu z Lizbny były trzy Wspólnty (EWWiS, EWG, Euratm) i UE jak klejny stpień integracji. P traktacie ta struktura zstała zniesina i nie ma Wspólnty Eurpejskiej zstała zamienina na UE. Pza Unią pzstawina zstała Eurpejska Wspólnta Energii Atmwej (Euratm). EWWiS wygasła w EWG zmienina na Wspólntę Eurpejską w traktacie z Maastricht, a ptem zmienina w Unię Eurpejską w traktacie z Lizbny. Obecnie UE ma sbwść prawną, sbwść prawn-międzynardwą i nie ma Wspólnt Eurpejskich (zastąpina UE). Pjęcia Unii Eurpejskiej i jej struktura Art. 1 Traktatu Unii Eurpejskiej z 1992 r. Niniejszym Traktatem WYSOKIE UMAWIAJĄCE SIĘ STRONY ustanawiają między sbą UNIĘ EUROPEJSKĄ, zwaną dalej Unią. Niniejszy Traktat wyznacza nwy etap w prcesie twrzenia craz ściślejszeg związku między nardami Eurpy, w którym decyzje pdejmwane są z mżliwie najwyższym pszanwaniem zasady twartści i jak najbliżej bywateli. Unię stanwią Wspólnty Eurpejskie, uzupełnine plitykami i frmami współpracy przewidzianymi niniejszym Traktatem. Jej zadaniem jest kształtwanie w spsób spójny i slidarny stsunków między Państwami Człnkwskimi raz między ich nardami. Struktura filarwa Unii sprzed Traktatu z Lizbny Wspólnty Eurpejskie (pczątkw 3, a następnie 2) EWWiS, WE, EURATOM Wspólna Plityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa Współpraca Plicyjna i Sądwa w Sprawach Karnych Współpraca w sprawach cywilnych przeszły Traktatem Amsterdamskim d filaru I. W sprawach cywilnych, wizwych i emigracjach nastąpiła, więc jeszcze silniejsza integracja III filar zstał zawężny

6 Pjęcie Unii Eurpejskiej i jej struktura Obecny art. 1 TUE Niniejszym Traktatem WYSOKIE UMAWIAJĄCE SIĘ STRONY ustanawiają między sbą UNIĘ EUROPEJSKĄ, zwaną dalej Unią, której Państwa Człnkwskie przyznają kmpetencje d siągnięcia ich wspólnych celów. Niniejszy Traktat wyznacza nwy etap w prcesie twrzenia craz ściślejszeg związku między nardami Eurpy, w którym decyzje pdejmwane są z mżliwie najwyższym pszanwaniem zasady twartści i jak najbliżej bywateli. Pdstawę Unii stanwi niniejszy Traktat raz Traktat funkcjnwaniu Unii Eurpejskiej (zwane dalej Traktatami ). Oba te Traktaty mają taką samą mc prawną. Unia zastępuje Wspólntę Eurpejską i jest jej następcą prawnym. III filar zstał całkwicie przejęty przez filar I. Struktura filarwa zstała przez Traktat z Lizbny zlikwidwana ficjalna strna Unii Praw ustrjwe UE. Wykład 2 ( ) Pjęcie UE i jej struktura. Wartści i cele UE. Zasady ustrjwe UE. Pjęcie UE i jej struktura Rzróżnienie między wspólntami, a UE. Jedna wspólnta eurpejska: Euratm i UE. D traktatu z Lizbny: dwie wspólnty, a wcześniej trzy (EWWiS przestała istnieć w 2002). Obecnie: Euratm, nie mamy EWWiS, nie mamy Wspólnty Eurpejskiej (EWG), b zstała wprst zastąpina przez UE. Obecny przepis (art. 1 Traktatu) UE jest następcą prawnym. D Traktatu z Lizbny UE nie miała sbwści prawnej. Były wątpliwści, czy UE ma sbwść prawną. Obecnie (d Traktatu z Lizbny) ma sbwść prawną i jest jedyną taką rganizacją, ze względu na t że jest kntynuatrem wspólnt eurpejskich. Struktura filarwa Unii sprzed Traktatu z Lizbny: Wspólnty Eurpejski (pczątkw 3, a następnie 2) EWWiS, WE, EURATOM; Wspólna Plityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa; Współpraca Plicyjna i Sądwa w Sprawach Karnych. Różnice pmiędzy filarami: Wtedy (Maastricht) miał t sens w II i III filarze przyjmwan inne metdy działania, niż w I filarze. Te metdy part na tym, że w ramach I mieliśmy tzw. metdę wspólntwą (plegała na tym, że pdejmwan tam akty prawne niejednmyślnie nie większścią głsów). Akty były wydawane przez instytucje unijne i za pmcą głswania większściweg. Zdecydwana większść kmpetencji - instytucje eurpejskie działały kwalifikwaną większścią głsów. Państw, które nie głswał za był związane. Działania w ramach I filaru pdlegały kntrli Trybunału Sprawiedliwści. II i III filar: Akty prawne pdejmwane jednmyślnie wszystkie państwa człnkwskie musiały sie zgdzić; Brak kntrli Trybunału Sprawiedliwści (wbec państw i instytucji unijnych); Współpraca międzyrządwa rządy państw musiały się zgdzić. Traktat z Lizbny t zlikwidwał. Jest jeden filar, czyli UE. Trzeci filar, czyli współpraca zstała ujednlicna z innymi współpracami. W ramach spraw karnych jest stswana metda wspólntwa. Drugi filar (plityka zagraniczna i bezpieczeństwa) współpraca ma nadal drębne d wspólntwych metd działania. P Traktacie z Amsterdamu III filar zmienił nazwę Współpraca w sprawach karnych (inna współpraca bardziej zintegrwana: w sprawach cywilnych, wiz, azyli i imigracji).

7 Obecny art. 1 Traktatu UE Niniejszym Traktatem Unia zastępuje Wspólntę Eurpejską i jest jej następcą prawnym. Klejny etap integracji pmiędzy nardami eurpy (a nie państwami) WARTOŚCI I CELE UNII EUROPEJSKIEJ Nrmatywne cele i nrmatywne wartści. Traktat z Lizbny jest kntynuatrem Traktatu Knstytucyjneg. Jaki był jeg główny cel merytryczny? Aby zrefrmwać UE i wprwadzić prządek w jej strukturze. Główną refrmą ustrjwą likwidacja struktury filarwej. Znaczenie merytryczne zwiększenie legitymacji demkratycznej Unii. Zarzuca się jej, że jest t rganizacja pzbawina struktur, legitymacji demkratycznych. Akty wydaje Rada (przedstawiciele rządów państw człnkwskich), w tym prcesie uczestniczy też rgan demkratyczny Parlament Eurpejski, ale główne kmpetencje są zastrzeżne dla Rady. Praw w UE jest stanwine przez rgan demkratyczny. Zarzucan Unii pzbawienie legitymacji demkratycznej próbuje się wprwadzić pewne instytucje, które mają demkratyzwać Unię Eurpejską. Nie tylk zwiększn rlę Parlamentu Eurpejskieg, ale także wprwadzn nwe instytucje pzwalające na udział parlamentów krajwych. P t aby pkazać, że UE się demkratyzuje. Dlaczeg uznan, że legitymacja demkratyczna t jest wartść? Cele i wartści UE W preambułach d bu traktatów (Traktat Unii Eurpejskiej i Traktat Funkcjnwaniu UE) Oba traktaty stanwią, że ba maja taką samą mc. Ale TUE zawiera gólne przepisy, a TFUE zawiera zasady uszczegóławiające. Pdstawwe cele i wartści TUE. Preambuła nie ma mcy wiążącej, ale ma walr w prcesie interpretacji (w Knstytucji, w Ustawie systemie światy). Trzeba preambuły czytać bardz wiele treści w preambułach eurpejskich (dlaczeg zstał wydany, wg jakiej prcedury, wyjaśnienie pszczególnych przepisów). W pczątkwych przepisach TUE Preambuła Traktatu UE Zdecydwani przejść d nweg etapu integracji eurpejskiej zapczątkwaneg ustanwieniem Wspólnt Eurpejskich INSPIROWANI kulturwym, religijnym i humanistycznym dziedzictwem Eurpy, z któreg wynikają pwszechne wartści, stanwiące nienaruszalne i niezbywalne prawa człwieka, jak również wlnść, demkracja, równść raz państw prawne. Przezwyciężenie pdziałów; Ptwierdzenie zasad wlnści, demkracji, praw człwieka i prawrządnści; Pgłębianie slidarnści; Cele gspdarcze; Nwy etap integracji; Przypmina naszą preambule z knstytucji pdstawwe wartści z kulturweg, religijneg i humanistyczneg dziedzictwa Eurpy ; Pdstawwe zasady wlnść, demkracja, równść raz państw prawne ; Państw prawne ang. rule f law (prawrządnść - złe tłumaczenie); Demkracja udemkratyzwanie. Sama UE musi być demkratyczna musi przestrzegać wartści demkratycznych. Demkracja była i jest celem UE. Cele Unii: Przezwyciężenie pdziałów (między nardami, między państwami, bywatelami integracja); Ptwierdzenie zasad wlnści, demkracji, praw człwieka i prawrządnści; Pgłębianie slidarnści (pgłębianie integracji); Cele gspdarcze (kiedyś t były pdstawwe cele EGW; becnie dpier czwarty w klejnści cel).

8 Preambuła d TFUE Przyjęta z TWE; Zasadnicz cele gspdarcze i pzagspdarcze związane z rzwjem gspdarczym. Wartści art. 2 TUE Unia piera się na wartściach pszanwania gdnści sby ludzkiej, wlnści, demkracji, równści, państwa prawneg, jak również pszanwania praw człwieka, w tym praw sób należących d mniejszści. Wartści te są wspólne Państwm Człnkwskim w spłeczeństwie partym na pluralizmie, niedyskryminacji, tlerancji, sprawiedliwści, slidarnści raz na równści kbiet i mężczyzn. Walr nrmatywny. C w przypadku naruszenia? Są knsekwencje. Państwa człnkwskie próbwały pwiedzieć, że wartści ze zd. 1 są wspólne dla demkratycznych spłeczeństw, nardów twrzących UE. Dpóki UE jest twrzna przez państwa respektujące te wartści, dpóty te wartści będą respektwane przez Unię. Równść kbiet i mężczyzn jedna z pdstawwych wartści, ale także jeden z celów UE. Wydrębnin tę kwestię, jak kwestię, która wciąż w państwach Unii jest nierzwiązana. Aksjlgia Unii Obwiązek przestrzegania wartści przez Unię (jej instytucje i rgany) raz państwa człnkwskie; Knsekwencje nieprzestrzegania m. in. art. 7 TUE Zagrżenie dla wartści demkratycznych w danym państwie Art. 7 TUE pewne śrdki; Art. 7 wprwadzny, kiedy w Austrii d głsu zaczynała dchdzić skrajna prawica nacjnalistyczna; Art. 7 Jeżeli istnieje zagrżenie, t takie państw człnkwskie mże zstać pzbawine niektórych praw człnkwskich (głównie chdzi praw głsu) kiedy pzstałe państwa stwierdzą, że dchdzi d zagrżenia wartści demkratycznych; Art. 49 TUE pszanwanie wartści jednym z warunków przystąpienia nweg państwa d UE Przepis wykrzystywany wbec Turcji zarzuca się jej nieprzestrzeganie praw pdstawwych (praw człwieka); Pszanwanie praw pdstawwych art. 6 TUE Wartść unii; Cel unii; Wpisane w art. 6, ale pjawiły się już w Traktacie z Maastricht; Osbny akt dtyczący Praw Pdstawwych Karta Praw Pdstawwych; Przystąpienie UE d Eurpejskiej Knwencji Praw Człwieka zbwiązanie d przystąpienia. Przystąpienie jeszcze nie nastąpił. Jest prjekt Traktatu, który pdlega negcjacjm. Być mże już w tym rku traktat zstanie uzgdniny; Paradks sytuacji państwa EKPC głównie państwa Unii Eurpejskiej 48 państwa, w tym 27 państw UE. Ale są też inne np. Rsja. Cele i zadania Unii art. 3 Wspieranie pkju, wartści i dbrbytu nardów Unii; Zapewnienie przestrzeni wlnści, bezpieczeństwa i sprawiedliwści Realizuje się t za pmcą działań gspdarczych bez granic wewnętrznych i inna współpraca niż gspdarcza (np. wymiaru sprawiedliwści); Ustanwienie rynku wewnętrzneg, trwałeg rzwju i innych wartści życia gspdarczeg; Zwalczanie wykluczenia spłeczneg i dyskryminacji; wspieranie sprawiedliwści spłecznej, chrny scjalnej, równści kbiet i mężczyzn, slidarnści między pkleniami, praw dziecka Slidarnść między pkleniami aspekt równściwy (niedyskryminacja ze względu na wiek), akcje afirmatywne związane z wiekiem;

9 Spójnść i slidarnść; Szanwanie różnrdnści kulturwej i językwej (pszanwanie wartści); Ustanwienie unii gspdarczej i walutwej z walutą eur (nie bejmuje strefa eur wszystkich państw); Prpagwanie wartści Unii na zewnątrz, przyczynianie się d pkju i bezpieczeństwa światweg, przestrzegania i rzwju prawa międzynardweg. Charakter UE Unia jak rganizacja międzynardwa (sbwść prawna art. 47 TUE, zdlnść prawn międzynardwa); Unia jak rganizacja pnadnardwa Takie pjęcie nigdzie się nie pjawił, ale jest bardz mdne i częst w dktrynie i w publikacjach naukwych i plitycznych tak się ją definiuje. Jest bywatelstw UE, przyznanie Unii pewnych praw, mżliwść pwływania się na praw unijne; Unia jak związek państw, nardów (art. 1 TUE), bywateli Państwa twrzą UE traktat; Nardy art. 1; Obywateli nigdzie w traktatach nie ma takieg sfrmułwania, ale mamy instytucję bywatelstw Unii. Unia jest ddatkiem d państw, ale nie jest państwem; Organizacja międzynardwa, która jest związkiem państw i nardów, ale kwestią dyskusyjną jest, czy jest t związek bywateli. Państwa człnkwskie wyknując swją władzę suwerenna przekazują niektóre kmpetencje na rzecz UE Raczej państwa człnkwskie wyknują swją władzę suwerenną. T państwa przyznały Unii pewne kmpetencje, a nie dwrtnie. Znaczenie sbwści prawnej UE 24. Deklaracja w sprawie ssnwści prawnej Unii Eurpejskiej (deklaracja d Traktatu z Lizbny) Knferencja ptwierdza, że fakt, iż Unia Eurpejska psiada sbwść prawną, w żaden spsób nie upważnia Unii d stanwienia prawa lub działania wykraczająceg pza kmpetencje pwierzne jej przez Państwa Człnkwskie w traktatach. Nie znacza t nic merytrycznie. Nie ddajemy Unii żadnych nwych kmpetencji, prządkuje. ZASADY USTROJOWE UE Zasady ustrjwe zamieszczne w traktatach; Zasady determinujące ustrój; Część zasad wywdzi się z rzecznictwa ETS. ETS zawsze ma pdstawę nrmatywną w Traktatach; Większść zasad, t są zasady nrmatywne (traktatwe). Zasada przyznania Art. 1 TUE Niniejszym Traktatem Wyskie umawiające się strny ustanawiają miedzy sbą UNIĘ EUROPEJSKĄ, zwaną dalej Unią, której Państwa Człnkwskie przyznają kmpetencje d siągnięcia ich wspólnych celów. Zasada pwierzenia, przyznania kmpetencji Państwa człnkwskie twrząc wspólnty przyznały im pewne kmpetencje, mżliwść działania Z jednej strny Unia jest wypsażna przez państwa w kmpetencje d realizwania celów, a z drugiej strny art. 5 mwa graniczeniu kmpetencji Unii

10 Zasada przyznania art. 5 TUE Granice kmpetencji Unii wyznacza zasada przyznania ( ) Zgdnie z zasadą przyznania Unia działa wyłącznie w granicach kmpetencji przyznanych jej przez Państwa Człnkwskie w Traktatach d siągnięcia kreślnych w nich celów. Wszelkie kmpetencje nieprzyznane Unii w traktatach należą d Państw Człnkwskich. Art. 4 ust. 1 Zgdnie z artykułem 5 wszelkie kmpetencje nieprzyznane Unii w Traktatach należą d Państw Człnkwskich. Dmniemanie kmpetencji na rzecz państw Zasada pwtórzna także w innych przepisach limitwanie kmpetencji Unii Jest t zasada gwarancyjne, która ma pkazać, że UE t jest rganizacja stwrzna przez państwa i która będzie działała tylk w takim zakresie, na jaki państwa jej pzwlą Zagwarantwane, że Unie nie przekrczy kmpetencji przyznanych przez państwa Człnkwskie Przepis wprwadzny z pwdu bawa państw człnkwskich przed przekształceniem Unii w państw i bywateli Unii TK w rzeczeniach wskazywał na zasadę przyznania że t Plska się zgadza na t, ile kmpetencji będzie miała Unia Zasada przyznania pdział kmpetencji Kmpetencje UE (zakres jej działania) pchdzą d państw człnkwskich UE nie mże samdzielnie pszerzać swich kmpetencji, knsekwencje? ETS mże stwierdzić nieważnść działania Unii z przekrczeniem kmpetencji. ETS (rgan Unii) bada, czy Unia nie przekrczyła swich kmpetencji O tym, czy Unia przekrczyła swje kmpetencje mże decydwać Trybunał Knstytucyjny daneg państwa (Plska, Niemcy) takieg działania (wg TK) nie będzie państw respektwać Sąd Czeski uznał rzeczenie ETS za błędne przykład rzecznictwa, gdzie Sąd Knstytucyjne wydał rzstrzygnięcie błędne i nie będzie respektwane Brak Kmpetenz Kmpetenz p strnie Unii (państwa panami traktatów ) Pjęcia zaczerpnięte z rzecznictwa niemieckieg Trybunału Knstytucyjneg. T państwa człnkwskie są panami traktatów panami Unii Eurpejskiej, t państwa człnkwskie nad Unią panują i wyznaczają jej zakres kmpetencji. Zgdne z tym c mówi traktat Kmpetenz kmpetenz UE nie ma kmpetencji d wyznaczania sbie kmpetencji. T państwa człnkwskie te kmpetencje wyznaczają. Zasada równści państw i pszanwania ich tżsamści nardwej Art. 4 ust. 2 TUE Unia szanuje równść Państwa Człnkwskich wbec Traktatów, jak również ich tżsamść nardwą, nierzerwalnie związaną z ich pdstawwymi strukturami plitycznymi i knstytucyjnymi, w tym w dniesieniu d samrządu reginalneg i lkalneg. Szanuje pdstawwe funkcje państwa, zwłaszcza funkcje mające na celu zapewnienie jeg integralnści terytrialnej, utrzymanie prządku publiczneg raz chrnę bezpieczeństwa nardweg. W szczególnści bezpieczeństwa nardweg. W szczególnści bezpieczeństw nardwe pzstaje w zakresie wyłącznej dpwiedzialnści każdeg Państwa Człnkwskieg. Nie mżna narzucić państwu człnkwskiemu zmiany traktatu Traktujemy równ w zakresie kntrli wyknywania zbwiązań Unii, przyznaniu praw Pszanwanie tżsamści nardwej ustrój państwa (Unia szanuje t, w jaki spsób państw jest zrganizwane) Integralnści terytrialnej szanuje funkcje brnne. Unia nie zawłaszczy pdstawwych funkcji państwa Przepis charakterze gwarancyjnym Pdział kmpetencji a tżsamść knstytucyjna Wyrk niemieckieg Federalneg Trybunału Knstytucyjneg z 30 czerwca 2009 r. (w sprawie TL):

11 Ustawa Zasadnicza upważnia wprawdzie ustawdawcę d Daleg sięgająceg przeniesienia praw zwierzchnich na Unię Eurpejską. Upważnienie t jest jednak bwarwane warunkiem, że zachwana zstanie suwerenna knstytucyjna państwwść parta na prgramie integracyjnym, że działania będą realizwane zgdnie z zasadą granicznych kmpetencji przyznawanych raz z pszanwaniem tżsamści knstytucyjnej Niemiec jak Państwa Człnkwskieg, raz równcześnie Państwa Człnkwskie nie utracą swjej zdlnści d wyknywaneg na własną dpwiedzialnść plityczneg scjalneg kształtwania warunków życia. Art. 90 Knstytucji mżliwść przekazania kmpetencji rganizacji międzynardwej; Nie był w przepisach mwy tżsamści knstytucyjnej, ale nasz TK i niemiecki uznał te pjęcia za zbieżne (tżsame); Część kmpetencji jest nieprzenszalna, czyli t c stanwi tżsamść knstytucyjną. Wyrk niemieckieg Federalneg trybunału Knstytucyjneg z 30 czerwca 2009 r. (w sprawie TL): Nieprzenszalna, a tym samym dprna na działania integracyjne tżsamść Knstytucji (art. 79 ust. 3 Ustawy Zasadniczej) stanwi dpwiednik bwiązku z prawa eurpejskieg d pszanwania władzy knstytucyjnej Państw Człnkwskich jak panów traktatów. Federalny Trybunał Knstytucyjny w ramach kmpetencji ma w razie ptrzeby sprawdzić, czy te zasady są zachwane. Wyrk TK z 24 listpada 2010 r. w sprawie Traktatu z Lizbny (K 32/09) Zdaniem TK art. 90 knstytucji, stanwiący nrmatywną ktwicę suwerennści, wyznacza granice przekazania kmpetencji na rzecz Unii. Granicę tę stanwią czynniki kreślające tżsamść knstytucyjną Rzeczypsplitej: pszanwanie zasad plskiej państwwści, demkracji, zasady państwa prawneg, zasady sprawiedliwści spłecznej, zasad kreślających pdstawy ustrju gspdarczeg, zapewnienie chrny gdnści człwieka i praw raz wlnści knstytucyjnych. Przekazanie kmpetencji jest więc dpuszczalne jak niezagrażające tżsamści nardu i suwerennści tylk w takim zakresie, w jakim nie narusza knstytucyjnych pdstaw państwa. Regułę tę uznaje c d zasady praw pierwtne UE. Ocenę i kntrlę pszanwania tej reguły zapewnia kntrla knstytucyjnści przekazania, dknywana pprzez kntrlę knstytucyjnści aktów decydujących przekazaniu. In fine: t sam TK będzie kntrlwał, czy przekazanie kmpetencji jest zgdne z knstytucją. My w knstytucji kreślamy c mżemy przekazać tyle ile przyznamy, t tyle Unia mże wyknywać. Odwłanie d zasady z art. 4 w Traktacie UE Tżsamść knstytucyjna? C 165/08 Kmisja p. Plsce, wyrk z 16 lipca 2009 r. (względy religijne pwłanie przez Plskę jak usprawiedliwienie braku implementacji dyrektywy brcie materiałem siewnym dmian genetycznie zmdyfikwanych); W tym względzie Trybunał uważa jednak, że dla rzstrzygnięcia niniejszej sprawy nie jest knieczne wypwiadanie się [ ]. Prawu ustrjwe UE. Wykład 3 ( ) Pdziały kmpetencji. Zasady. Pdział kmpetencji Kmpetencje wyłączne UE Art. 2 ust. 1 TFUE: Jeżeli Traktaty przyznają Unii wyłączną kmpetencje w kreślnej dziedzinie, jedynie Unia mże stanwić praw raz przyjmwać akty prawnie wiążące, natmiast Państwa Człnkwskie mgą t czynić wyłącznie z upważnienia Unii w celu wyknania aktów Unii. Art. 3 TFUE 1. Unia ma wyłączne kmpetencje w następujących dziedzinach: a) unia celna; b) ustanawianie reguł knkurencji niezbędnych d funkcjnwania rynku wewnętrzneg;

12 c) plityka pieniężna w dniesieniu d Państw Człnkwskich, których walutą jest eur; d) zachwanie mrskich zasbów bilgicznych w ramach wspólnej plityki rybłówstwa; e) wspólna plityka handlwa. 2. Unia ma także wyłączną kmpetencję d zawierania umów międzynardwych, jeżeli ich zawarcie zstał przewidziane w akcie ustawdawczym Unii lub jest niezbędne d umżliwienia Unii wyknywania jej wewnętrznych kmpetencji lub w zakresie, w jakim ich zawarcie mże wpływać na wspólne zasady lub zmieniać ich zakres. Unia celna państwa człnkwskie mgą działać w charakterze wyknawczym. D 1 maja 2004 była duża liczba aktów prawnych prawa plskieg; Rynek wewnętrzny nie jest wewnętrzną kmpetencją Unii. Rynek wewnętrzny jest dzielną kmpetencją Unii i państw człnkwskich. Cał praw knkurencji wynika z ustawdawstwa unijneg. Jest plska ustawa knkurencji. Reguł knkurencji niezbędnych t c nie jest niezbędne mgą sbie państwa regulwać. Unia ma tylk kmpetencje d reguł niezbędnych. Nie cały rynek wewnętrzny, ale ustanawianie reguł knkurencji i w zakresie niezbędnym d funkcjnwania reguł rynku wewnętrzneg. Plityka pieniężna z walutą eur Plski nie dtyczy. W spsób wyłączny unia reguluje tą plitykę. Zachwanie mrskich zasbów bilgicznych. Wspólna plityka handlwa - a nie plityka handlwa daneg państwa. Wspólna plityka prwadzna wbec państw trzecich Skrmna lista, b tylk 5 kmpetencji. Najważniejsza jest unia celna Pkt. 2 Unia ma także mże działać wewnętrznie, ale t znacza, że równcześnie uzyskuje kmpetencje zewnętrzną w ramach danej dziedziny. Zasada implyied pwers drzumianych kmpetencji. Te kmpetencje zstały skdyfikwane w art. 3 Zawarcie przewidziane w akcie ustawdawczym unii akt prawa wtórneg, wydany przez instytucje Unii Eurpejskiej i wydane w specjalnej prcedurze. Lista 5 kmpetencji jest listą enumeratywną żadne inne nie są wyłączne Kmpetencje dzielne Art. 2 ust. 2 TUE: Jeżeli Traktaty przyznają Unii w kreślnej dziedzinie kmpetencję dzielną z Państwami Człnkwskimi, Unia i Państwa Człnkwskie mgą stanwić praw i przyjmwać akty prawnie wiążące w tej dziedzinie. Kmpetencje dzielne UE dmniemanie kmpetencji dzielnych Art. 4.1 TFUE: Unia dzieli kmpetencje z Państwami Człnkwskimi, jeżeli Traktaty przyznają jej kmpetencje, które nie dtyczą dziedzin kreślnych w artykułach 3 i 6. Kmpetencje dzielne: Rynek wewnętrzny, plityka spłeczna, spójnść terytrialna, rybłówstw i rlnictw, śrdwisk, chrna knsumentów, energia, wspólne prblemy bezpieczeństwa w zakresie zdrwia publiczneg. Kmpetencje kumulatywne: dziedziny badań i rzwju ksmiczneg jednakże wyknywanie tych kmpetencji nie mże uniemżliwić państwm człnkwskim wyknywanie ich kmpetencji w innych kmpetencjach mże uniemżliwić działanie państw człnkwskich zasada zajęteg pla. Kmpetencje dzielne - zasada zajęteg pla Zasada zajęteg pla art. 2 ust. 2 TUE: Państwa Człnkwskie wyknują swją kmpetencję w zakresie, w jakim Unia nie wyknała swjej kmpetencji. Państwa Człnkwskie pnwnie wyknują swją kmpetencję w zakresie, w jakim Unia pstanwił zaprzestać wyknywania swjej kmpetencji. Współgra z tą zasadą prawa unijneg jeżeli unia zajmie mżliwść działania, t państw nie mże działać C jeżeli państw działał z naruszeniem prawa unijneg. Pierwszeństw w razie knfliktu praw unijne. Zasada zajęteg pla dtyczy tylk Unii jeżeli państwa uregulwały dziedzinę jak pierwsze, a zaczyna w tej materii działać Unia utrata kmpetencji przez państw.

13 Brak uregulwania danej kwestii naruszenia prawa unijneg i wszystkie jednstki będą się mgły pwłać bezpśredni na praw unijne. Zasada zajęteg pla nie jest związana zasadą lex psteriri dergat legi priri Deklaracja 18 d TUE: Jeżeli Traktaty przyznają Unii w kreślnej dziedzinie kmpetencję dzielną z Państwami Człnkwskimi, Państwa wyknują swją kmpetencję zakresie, w jakim Unia nie wyknała lub pstanwiła zaprzestać wyknywania swjej kmpetencji. Ta statnia sytuacja ma miejsce wtedy, gdy właściwe instytucje Unii pstanwią uchylić dany akt ustawdawczy, w szczególnści w celu lepszeg zagwarantwania stałeg pszanwania zasad pmcniczści i prprcjnalnści. Kmpetencje krdynacyjne Artykuł 2 ust. 5 TFUE: W niektórych dziedzinach i na warunkach przewidzianych w Traktatach, Unia ma kmpetencję w zakresie prwadzenia działań w celu wspierania, krdynwania lub uzupełniania działań Państw Człnkwskich, nie zastępując jednak ich kmpetencji w tych dziedzinach. Czy t znacza, że tylk akty charakterze niewiążącym? Nie tylk akty, które uregulują spsób krdynacji, wsparcia Artykuł 6 TFUE Unia ma kmpetencje d prwadzenia działań mających na celu wspieranie, krdynwanie lub uzupełnianie działań Państw Człnkwskich. D dziedzin takich działań wymiarze eurpejskim należą: a) chrna i pprawa zdrwia ludzkieg; b) przemysł; c) kultura; d) turystyka; e) edukacja, kształcenie zawdwe, młdzież i sprt; f) chrna ludnści; g) współpraca administracyjna. Współpraca administracyjna. Szerka regulacja współpracy w sprawach cywilnych i w sprawach karnych. Nie ma regulacji dtyczącej uznawania decyzji administracyjne (jest uznawanie dkumentów). Pdział kmpetencji Klauzula twarta, elastycznści Artykuł 352 (dawny art. 308 TWE) TFUE Jeżeli działanie Unii każe się niezbędne d siągnięcia, w ramach plityk kreślnych w Traktatach, jedneg z celów, których mwa w Traktatach, a Traktaty nie przewidziały uprawnień d działania wymaganeg w tym celu, Rada, stanwiąc jednmyślnie na wnisek Kmisji i p uzyskaniu zgdy Parlamentu Eurpejskieg, przyjmuje stswne przepisy. Uelastycznia mżliwść wydawania aktów prawnych przez Unię, nawet wtedy, kiedy nie ma takiej kmpetencji bezpśredni wyrażnej. Ta klauzula nigdy nie mże rzszerzyć kmpetencji Unii tylk te, które są przyznane w traktatach. Trzeba zgdy trzech instytucji Kmisja wniskuje Rada jednmyślnie. Dlateg jednmyślnie, aby wszystkie państwa człnkwskie zgdziły się na przyjęcie daneg aktu Parlament zgda Bardz częst przepis ten jest pwływany w ustawdawstwie Unii Opinia ETS: 2/94 Unia nie ma kmpetencji d przystąpienia d Knwencji (EKPC) Działanie ultra vires pza kmpetencjami, pza mżliwścią działania. Trybunał Czeski: Trybunał Sprawiedliwści przekrczył swje kmpetencje i t knkretne rzeczenie nie wiążę rzecznictw czeskie. Plski TK mówi, że gdyby Unia działała z przekrczeniem kmpetencji, t takie działanie nie będzie dla Plski wiążące.

14 Zasada pmcniczści Art. 5 ust. 3 TUE Zgdnie z zasadą pmcniczści, w dziedzinach, które nie należą d jej wyłącznej kmpetencji, Unia pdejmuje działania tylk wówczas i tylk w takim zakresie, w jakim cele zamierzneg działania nie mgą zstać siągnięte w spsób wystarczający przez Państwa Człnkwskie, zarówn na pzimie centralnym, jak i reginalnym raz lkalnym, i jeśli ze względu na rzmiaru lub skutki prpnwaneg działania mżliwe jest lepsze ich siągnięcie na pzimie Unii. Działa w ramach kmpetencji dzielnych i krdynacyjnych, a nie działa w ramach kmpetencji wyłącznych. Wymgi: Państw sbie nie radzi Unia lepiej się tym zajmie Zasada charakterze gwarancyjnym unia nie zawłaszczy danej dziedziny. Dpier, kiedy Unia wykaże, że państwa sbie nie radzą wtedy mże pdjąć działanie. Pierwszeństw zasady pmcniczści: czy państwa sbie nie radzą i czy Unia pradzi sbie lepiej? Pzytywna dpwiedź na te pytania pzwala działać Unii. Pierwtną zasadą zawsze jest pmcniczść. Zasada pmcniczści działa tylk w kmpetencjach nie wyłącznych. Prjekty przesyłane parlamentm krajwym i ne w ciągu 8 tygdni mgą się wypwiedzieć na temat jeg zgdnści z zasadą pmcniczści. Parlamenty krajwe nie mgą zablkwać aktu/ zgłsić skuteczneg veta mgą tylk zmusić d pnwneg rzpatrzenia prcedura żółtej i pmarańczwej kartki. Kntrla ex ante prewencyjna. Rla parlamentów krajwych. Parlamenty nardwe czuwają nad przestrzeganiem zasady pmcniczści. Opinia ma dtyczyć zasady pmcniczści. Niezwykle ważna zasada ustrjwa charakterze gwarancyjnym. Zasada prprcjnalnści Art. 5 ust. 4 TUE: Zgdnie z zasadą prprcjnalnści zakres i frma działania Unii nie wykraczają pza t, c jest knieczne d siągnięcia celów Traktatów. Instytucje Unii stsują zasadę prprcjnalnści zgdnie z Prtkłem w sprawie stswania zasad pmcniczści i prprcjnalnści. Adreswana d instytucji Unijnych UE ma nie wychdzić pza t, c gwarantuje zachwanie instytucji unijnych. Unie nie będzie regulwała więcej, niż ptrzeba. C jeżeli zasada ta nie jest zachwana, a tak się zdarza, t c wtedy? Skarga d Trybunału Sprawiedliwści. Zasada ma walr prawny, b knsekwencją naruszenia mże być stwierdzenie nieważnści działania. Prtkół mówi kntrli przez Parlamenty krajwe zasady pmcniczści i parlamenty krajwe kntrlują tylk pmcniczść z wyłączeniem prprcjnalnści. Unia Eurpejska pwinna wybierać jak najmniej inwazyjne akty prawne regulując daną materię pierwszeństw aktm mającym zharmnizwać, a nie ujednlicić: dyrektywy. Rzprządzenia ujednlicają. Preferwaną frmą regulacji w prawie unijnym dyrektywa. Z zasady prprcjnalnści wynika, że skr UE mże wybrać sft law, t pwinna t zrbić. Czy zasada prprcjnalnści bwiązuje też państwa człnkwskie? Nie, tylk Unia (art. 5 ust. 4 TUE)? Ale sytuacja nie jest jednznaczna. ETS stwierdził, że zasada prprcjnalnści dtyczy także państwa, jak gólna zasada Unii. Prprcjnalne d celu, więc jeżeli wystarczy kntrlwać przepływ daneg twaru, t nie trzeba zakazywać. Art. 296 TFUE wybór aktu prawneg z pszanwaniem zasady prprcjnalnści.

15 Zasada ljalnej współpracy Artykuł 4 TUE 3. Zgdnie z zasadą ljalnej współpracy Unia i Państwa Człnkwskie wzajemnie się szanują i udzielają sbie wzajemneg wsparcia w wyknywaniu zadań wynikających z Traktatów. Państwa Człnkwskie pdejmują wszelkie śrdki gólne lub szczególne właściwe dla zapewnienia wyknania zbwiązań wynikających z Traktatów lub aktów instytucji Unii. Państwa Człnkwskie ułatwiają wypełnianie przez Unię jej zadań i pwstrzymują się d pdejmwania wszelkich śrdków, które mgłyby zagrażać urzeczywistnieniu celów Unii. Zd. 1 wzajemnść, czyli i państwa mają wspierać Unię, i Unia ma wspierać państwa. Zd. 2 i zd. 3 zasada pacta sunt servanda. Trybunał Sprawiedliwści pwłuje wszędzie tam, gdzie nie znajdzie bardziej szczegółweg przepisu dtycząceg bwiązku państwa człnkwskieg, pwłuje się na przepis zasady ljalnej współpracy. Inne nazwy: slidarnści, ljalnej współpracy. Zasada ta była d pczątku w traktatach dtyczyła całeg systemu wspólntweg. Nie był jej w traktacie Unii Eurpejskiej. TS w rzeczeniu Pupin (2005): zasada ljalnej współpracy znajduje zastswanie także w III filarze. Zasada ljalnej współpracy bwiązuje państwa, a nie tylk Unię. Jest t zasada wzajemna unia także zbwiązana, a nie tylk państwa. ETS: państwa człnkwskie nie mgą uzależniać wyknywania swich bwiązków d teg, czy inne państwa wyknują swje bwiązki. Państw musi niezależnie d innych państw wyknywać swje bwiązki.nie ma zastswanie tutaj zasada wzajemnści. Wzajemnść w tym zakresie, że i Unia i państwa muszą swje zbwiązania wyknywać. Zasada pierwszeństwa i bezpśrednieg skutku Zasady nieskdyfikwane. Pdstawą nrmatywną dla ETS jest (był) art. 4 ust. 2 (zasada ljalnej współpracy). Jeżeli rgan widzi sprzecznść pwinien zastswać praw unijne. Państwa muszą stswać zasadę pr unijnej wykładni sądy i rgany krajwe muszą stswać praw zgdnie z prawem unijnym. ETS: zasada ljalnej współpracy pdstawą teg bwiązku. Orzeczenie ws. Frankvitch: Państwa dpwiadają jeżeli wyrządziły szkdę nie stsując prawa Unii, ale nie wg prawa krajweg, ale wg prawa Unii. Art. 4 ust. 2 (zasada ljalnej współpracy) przepisem, który wypełnia luki. Na pdstawie zasady ljalnej współpracy bwiązek zmiany ustawdawstwa sprzeczneg z prawem Unii. Zbwiązania wbec Unii należy wyknywać efektywnie ustawdawstw musi być zgdne. Oprócz prwadzenia ustawdawstwa musi egzekwwać t ustawdawstw. Jeżeli państw wprwadza regulacje krajwe pdstawa skargi na państw za niewyknanie swich zbwiązań unijnych. Mżna pciągnąć państw człnkwskie za brak efektywnści wyknywania prawa unijneg. Zasada prawrządnści ETS 294/83, Les Verts (1984) System instytucjnalny prawa UE party jest na zasadzie prawrządnści (tu znaczającej kniecznść kntrli sądwej aktów każdej instytucji). W wym czasie nie byłą przewidziana skarga na decyzję parlamentu eurpejskieg był instytucją dradczą. Praw ustrjwe UE. Wykład 4 ( ) Zasady c.d.

16 Zasada prawrządnści Artykuł 2 TUE Unia piera się na wartściach pszanwania gdnści sby ludzkiej, wlnści, demkracji, równści, państwa prawneg, jak również pszanwania praw człwieka, w tym praw sób należących d mniejszści. Wartści te są wspólne Państwm Człnkwskim w spłeczeństwie partym na pluralizmie, niedyskryminacji, tlerancji, sprawiedliwści, slidarnści raz na równści kbiet i mężczyzn. Preambuła d Karty Praw Pdstawwych Świadma sweg duchw-religijneg i mralneg dziedzictwa, Unia jest zbudwana na niepdzielnych, pwszechnych wartściach gdnści sby ludzkiej, wlnści, równści i slidarnści; piera się na zasadach demkracji i państwa prawneg. Pprzez ustanwienie bywatelstwa Unii raz stwrzenie przestrzeni wlnści, bezpieczeństwa i sprawiedliwści stawia jednstkę w centrum swych działań. KPP jest aktem kierwanym d instytucji Unii t instytucje mają ją przestrzegać. KPP dtyczy także państw, ale tylk w zakresie w jakim wyknują praw Unii Eurpejskiej KPP jest t akt kierwany d instytucji eurpejskich D państw ma graniczne zastswanie. Sankcje za naruszenie zasady prawrządnści przez państwa art. 7 TUE Na uzasadniny wnisek jednej trzeciej Państw Człnkwskich, Parlamentu Eurpejskieg lub Kmisji Eurpejskiej, Rada stanwiąc większścią czterech piątych swych człnków p uzyskaniu zgdy Parlamentu Eurpejskieg, mże stwierdzić istnienie wyraźneg ryzyka pważneg naruszenia przez Państw Człnkwskie wartści, których mwa w artykule 2. Artykuł 4 Kdeksu Dbrej Administracji (KDA) UE Zasada prawrządnści Urzędnik dział zgdnie z zasadą prawrządnści, stsuje uregulwania i prcedury zapisane w prawnych przepisach Wspólnt. Urzędnik zwraca w szczególnści uwagę na t, aby decyzje dtyczące praw lub interesów jednstek psiadały pdstawę prawną, a ich treść byłą zgdna z bwiązującymi przepisami prawnymi. Akt niewiążący, przyjęty jak pewna deklaracja instytucji unijnych; W KDA jest mwa, że urzędnicy mają działać zgdnie z zasadą uprzejmści; Z zasady prawrządnści, a także z Traktatów wynika bwiązek uzasadnienia aktu (z pwłaniem się na przepisy, pdstawę prawną, uzasadnienie rzstrzygnięcia) Plskie akty generalne uzasadnienia nie mają (mają je tylk prjekty) a w Unii każdy akt prawa unijneg musi psiadać uzasadnienie; Zasada prawrządnści zbwiązuje d działania instytucji unijnych w ramach przepisów prawa; W cdziennej działalnści urzędnicy mają psługiwać się przepisami prawa; Akty instytucji unijnych pdlegają kntrli sądwej. Kntrla jest graniczna d legitymacji pdmitów, które mgą ją zainicjwać bywatele mgą zainicjwać tylk wyjątkw (mżemy złżyć skargę jeżeli rzstrzygniecie dtyczy nas indywidualnie i bezpśredni decyzja indywidualna skierwana d nas mżemy zaskarżyć taką decyzję d Trybunału Sprawiedliwści) Dyrektywę pdatkwą (charakter generalny) mże zaskarżyć Kmisja Eurpejska, Parlament Eurpejski, ale już nie pdmity prywatne; W Plsce też ustawy pdatkwej jak takiej nie mżemy zaskarżyć (ewentualnie skarga knstytucyjna d TK). Nie ma czegś takieg jak actin ppularis; Jest t jakieś graniczenie zasady prawrządnści, ale jest t uzasadnine tym, aby system prawny mógł funkcjnwać.

17 Zasada demkracji Demkracja jak wartść UE art. 2 TUE; Pkjwa Nagrda Nbla dla UE za wkład w działania na rzecz pkju i pjednania, demkracji i praw człwieka, prwadzne w Eurpie d pnad sześćdziesięciu lat ; Nwy Tytuł II TUE (art. 9-12) Pstanwienia zasadach demkratycznych; Pwiązana z bywatelstwem i niedyskryminacją (równścią) art. 9 TUE Wprwadzn bwiązek UE równeg traktwania jej bywateli; Demkracja przedstawicielska jak zasada funkcjnwania UE art. 10 TUE Demkracja przedstawicielska ludnść daneg bszaru reprezentwana we władzach; Parlament Eurpejski wybierany bezpśredni d 1979, a wcześniej PE twrzyli parlamentarzyści krajwi (rdwód nie-bezpśredni). Od 1979 wybry pwszechne d PE; Pe najważniejszy z punktu widzenia zasady demkracji rganem PE nśnikiem demkracji; Rla PE zmieniała się w spektakularny spsób [najpierw tylk wyrażanie pinii > wybór parlamentarzystów w wybrach pwszechnych, realna władza ustawdawcza (dzielna)]; Teza, że demkracja realizwana w PE i w Radzie Eurpejskiej (przedstawiciele rządów państw człnkwskich) kntrwersyjne; A c z Kmisją Eurpejską? Kmisja w prawie eurpejskim jest widziana, jak rgan unijny są przedstawicielami państw, nie mgą w państwach pełnić żadnych funkcji. Kmisja t jest rgan, który nie reprezentuje państw, a jest rganem unijnym i jest rganem Unii. Nie wln Kmisarzm reprezentwać interesów nardwych; Praw bywateli uczestnictwa w życiu demkratycznym UE (wybry, praw inicjatywy ustawdawczej); Otwartść, przejrzystść działania UE (także art. 15 TFUE jawnść brad PE i Rady, dstęp d dkumentów); Knsultacyjny udział bywateli w działaniu instytucji UE art. 11 ust. 1-3; Eurpejska Inicjatywa Obywatelstwa (Inicjatywa ustawdawcza) art. 11 ust. 4 D instytucji mżna zawsze napisać, uzyskamy dpwiedź; Częst są głaszane knsultacje publiczne pewnych prjektów aktów prawnych i pewnych zagadnień; 11 ust. 4 eurpejska inicjatywa bywatelska 1mln bywateli Unii, mających bywatelstw znacznej; liczby państw człnkwskich, zwrócenie się d Kmisji Eurpejskiej. C jeżeli 1 mln będzie zebrany? KE uznaje, że nie jest zbwiązana takiej inicjatywy pdjąć, musi tylk rzpatrzyć prjekt, ale są sytuacje, kiedy nie musi dalej prcedwać np. kiedy prjekt nie dtyczy zagadnień będących w zakresie regulacji prawa unijneg. Alb prjekt mże dtyczyć ale KE mże dmówić. Ale czytając przepis literalnie wydaje się, że p zebraniu 1 mln KE jest zbwiązana prcedwać z prjektem. Prawie wyłączną inicjatywę ustawdawczą ma Kmisja Eurpejska - prgram pmagający zbierać pdpisy, jest np. prjekt prawie dstępu d wdy. Żaden jeszcze prjekt nie zakńczył się zebraniem 1 mln pdpisów Partie plityczne w PE wyrazem naszeg udziału w życiu plitycznym Unii Nie jest bwiązkwa knsultacja przy akcie prawa unijneg, ale częst jest pddawana pd dyskusję Zasada demkracji Udział parlamentów nardwych art. 12 TUE (lista uprawnień parlamentów nardwych); Udział w przyjmwaniu prawa pierwtneg; Udział w przyjmwaniu prawa wtórneg (kntrla zasady pmcniczści); Kmpetencje infrmacyjne i kntrlne Parlamenty krajwe p traktacie z Lizbny trzymały kmpetencje drzucenia zmian Traktatów; Zmiana traktatu plega na przyjęciu klejneg traktatu przyjęty przez wszystkie państwa człnkwskie, a ptem ratyfikwana;

18 Parlamenty państw człnkwskich uczestniczą w prcesie ratyfikacji. W Plsce parlament wydaje ustawę wyrażający zgdę na ratyfikację; Uprszczna zmiana traktatów przyjmuje się decyzję rady, ale jeżeli chciażby jeden parlament krajwy nie zgdziłby się na jej przyjecie taka zmiana nie wchdzi w życie; Parlamenty krajwe uczestniczą w prcedurze przyjęciu nweg państwa pprzez prcedurę ratyfikacji - pdbnie jak przy zmianie traktatów. W Plsce ustawa zgdzie na ratyfikację umwy ratyfikacyjnej z Chrwacją; Obecnie parlamenty krajwe mają znaczny udział w życiu Unii eurpejskiej kntrlują czy akty są zgdne z traktatami, a prócz teg kmpetencje dtyczące współpracy. Zasada niedyskryminacji Art. 9 TUE równść bywateli; Art. 18 TFUE zakaz dyskryminacji ze względu na przynależnść państwwą; Art. 19 pśredni zakaz dyskryminacji ze względu na inne kryteria: płeć, rasa, pchdzenie etniczne, religia, światpgląd, niepełnsprawnść, wiek, rientacja seksualna Najważniejsza zasada z punktu widzenia prawa materialneg UE; W latach 50 tych zakaz dyskryminacji ze względu na nardwść; Zakaz dyskryminacji dtyczy nie tylk sób fizycznych, ale także sób prawnych; Art. 19 przepis kmpetencyjny daje instytucjm eurpejskim d wprwadzania takich przepisów. Takie przepisy istnieją, ale c jeżeli by ich nie był? Czy mżna by się na ten przepis pwływać, jak na zakaz dyskryminacji? Pza prawem unii te zakazy nie bwiązują, ale ten przepis trzeba uznać za przepis materialny (teria kntrwersyjna). Zasada dzielneg wyknywania prawa UE Art. 19 TUE: Państwa Człnkwskie ustanawiają śrdki niezbędne d zapewnienia skutecznej chrny prawnej w dziedzinach bjętych prawem Unii. Art. 291 ust. 1 TFUE: państwa człnkwskie przyjmują wszelkie śrdki prawa krajweg niezbędne d wprwadzenia w Zycie prawnie wiążących aktów Unii. Gdzie dchdzić rszczeń, uprawnień wynikających z prawa Unii? W sądzie krajwym. Nie mamy dstępu d Trybunału Eurpejskieg. Wg jakich prcedur? Wg prcedur krajwych, b w prawie unijnym nie ma tych prcedur. Składamy pzew d sądu cywilneg i prcedujemy wg kpc. Dzielne wyknywania wyknywanie zarówn przez rgany krajwe, jak i rgany Unii. Cś w rdzaju rządu krajweg Kmisja Eurpejska. KE wyknuje praw unii akty wyknawcze, rzprządzenia wyknawcze, kntrluje wyknywanie prawa unijneg ma pewne kmpetencje wyknawcze. Praw Unii wyknują państwa człnkwskie za pmcą własnych rganów: sądów, legislatur, rganów Wyknywanie plega na Przyjęciu przepisów zgdnie z prawem unijnym (legislatura) Wyknywanie prawa (rgany administracyjne) Kntrlwanie (sądy) Sądy krajwe t są sady unijne sądy krajwe stją na straży wyknywania prawa unii, czy jest respektwane przez legislaturę krajwą Prces wyknywania prawa unijneg tylk za pmcą teg prcesu jesteśmy w stanie wyknywać praw Unii. 27 państw człnkwskich wyknuje praw Unii Dzielne wyknywanie pmiędzy Kmisje i państwa człnkwskie. Udział Kmisji jest niewielki (nadzruje, wspmaga krdynuje) Główny ciężar wyknywania prawa unijneg spczywa na państwach

19 Art. 291 wymaga wydania aktów prawa krajweg, a 19 dtyczy sądów (b sądy przyznają skuteczną chrnę prawną) Pjęcie administracji eurpejskiej Artykuł 298 TFUE Wyknując swje zadania, instytucje, rgany i jednstki rganizacyjne Unii krzystają ze wsparcia twartej, efektywnej i niezależnej administracji eurpejskiej. Nwy tytuł XXIV TFUE: WSPOŁPRACA ADMINISTRACYJNA Art. 197 TFUE: Skuteczne wdrażanie prawa Unii przez Państwa Człnkwskie, mające isttne znaczenie dla dbreg funkcjnwania Unii jest uznawane za sprawę będącą przedmitem wspólneg zaintereswania Zasada dzielneg wyknywania prawa UE (dzielnej administracji) Art. 197 ust. 2 i 3 TFUE: Działanie t mże plegać w szczególnści na ułatwianiu wymiany infrmacji i urzędników raz wspieraniu prgramów wymiany infrmacji i urzędników raz wspieraniu prgramów szklenia. Żadne Państw Człnkwskie nie jest zbwiązane d krzystania z teg wsparcia. Parlament eurpejski i Rada, stanwiąc w drdze rzprządzeń zgdnie ze zwykłą prcedurą ustawdawczą, ustanawiają niezbędne ku temu śrdki, z wyłączeniem jakiejklwiek harmnizacji przepisów ustawwych i wyknawczych Państw Człnkwskich. Niniejszy artykuł nie narusza zbwiązań Państw Człnkwskich d wdrażania prawa Unii ani prergatyw i bwiązków Kmisji., Nie narusza również pzstałych pstanwień traktatów przewidujących współpracę administracyjną miedzy Państwami Człnkwskimi raz między nimi a Unią. Autnmia instytucjnalna (ustrjwa) Swbda wyznaczenia rganów i sądów rzpatrujących sprawy z elementem unijnym; Ograniczna przez przepisy prawa UE; Ograniczna przez zasadę efektywnści Regulujcie jak chcecie, byleby rgany te efektywnie wyknywały praw unijne. Państw wg TS dpwiada za wszystkie swje rgany, jeżeli jeden rgan narusza praw Unii państw też mże pnieść dpwiedzialnść. Mżna pnsić dpwiedzialnść za jednstkwe rzstrzygnięcie, jednstkwy wyrk. Odpwiedzialnść państwa za wszystkie swje rgany; Przepisy prawa UE, jak przepisy kmpetencyjne C-383/06 d C-385/06, Vereniging Natinaal C-386/06- jeżeli praw krajwe nie przyzna kmpetencji rganm krajwym t te kmpetencje mżna wywieźć z prawa unijneg wyjątek d zasady, że z prawa unijneg wynsi się tylk pewne rszczenie a nie kmpetencje d działania. Zasadą jest, że kmpetencje d działania rgany wywdzą z prawa krajweg. Autnmia prceduralna/ zasada prcedur krajwych Swbda? Państw człnkwskich w wybrze i regulacji śrdków prceduralnych, według których wyknywane mają być w prawie krajwym rszczenie wynikające z prawa unijneg; 33/76 Rewe I, 45/76 Cmet 1976 r.: w braku przepisów wspólntwych, d krajweg systemu prawneg każdeg państwa człnkwskieg należy wyznaczenie sądów właściwych i kreślenie przepisów prceduralnych dtyczących skarg mających na celu zapewnienie chrny praw bywateli, wynikających ze skutku bezpśrednieg prawa wspólntweg, przy czym przepisy takie nie mgą być mniej krzystne d przepisów, które dtyczą pdbnych skarg charakterze krajwym (...) Sytuacja byłaby dmienna jedynie wówczas, gdyby przepisy i terminy uniemżliwiały w praktyce wyknywanie praw, które sądy krajwe zbwiązane są chrnić Autnmia prceduralna pjęcie mylące, b żadna t autnmia. Lepiej pwiedzieć zasada prcedur krajwych.

20 Zasada efektywnści przykłady bwiązków sądów Zapewnienie drgi sądwej; Pdnszenie prawa UE z urzędu. Ktś się zapmniał pwłać na praw unijne, sąd też zapmniał, wydan wyrk bez prawa unijneg. Czy Sąd apelacyjny mże się pwłać? Czy mżna się pwłać w II, czy III instancji na praw Unii? Generalnie tak, ale sprawa jest skmplikwana. Śrdki zabezpieczające. TS: sądy krajwe musza mieć mżliwść zawieszenia stswania aktu d czasu rzstrzygnięcia, czy rzeczywiście akt jest niezgdny z prawem Unii w tej knkretnej sprawie tczącej się przed sądem (zawieszenie stswania prawa plskieg). Wznwienie pstępwań krajwych. Jeżeli pstępwanie kńczy się wyrkiem decyzją niezgdnym z prawem Unii t zazwyczaj nic z tą sprawą nie mżna zrbić, b nie mamy śrdków zaskarżenia. Wg TS mamy takie pstępwanie wznwić. Przepisy w rdynacji pdatkwej mżliwść wznwienia jeżeli później zstał wyrk, z któreg wynika, że decyzja jest niezgdna z prawem Unii. Obwiązek zwrtu płat i pdatków. Państwa mgą sbie uregulwać prcedurę zwrtu dwlnie, byleby zwracał. Odpwiedzialnść dszkdwawcza. TS w 1991 rku stwierdził, że jeżeli państw wyrządził szkdę z naruszeniem prawa Unii, t ma tą szkdę wynagrdzić. Przez pewien czas plski ustawdawca wyłączył rszczenia z funduszy unijnych. Wycfał się z teg p interwencji RPO i KE. Praw ustrjwe UE. Wykład 5 ( ) Zasady c.d. Instytucje UE. Zasada efektywnści (skutecznści) prawa UE W sprawie Walt Wilhelm 14/68 Trybunał użył p raz pierwszy pjęcia efektywnści w dniesieniu d śrdków prawa krajweg stwierdzając: Traktat EWG ustanwił swój własny system prawny, zintegrwany z systemami prawnymi państw człnkwskich, który musi być stswany przez ich sądy. Byłby niezgdne z naturą teg systemu pzwlić państwm człnkwskim na wprwadzenie, czy utrzymywanie śrdków, które mgłyby naruszyć praktyczną efektywnść Traktatu Kmunikat Kmisji, Skuteczna Eurpa Stswanie Prawa Wspólntweg, COM (2007) 502: Unia eurpejska parta jest na prawie, realizuje wiele ze swich strategii plitycznych za pśrednictwem aktów prawnych, a jej istnienie mżliwe jest dzięki pszanwaniu zasady prawrządnści. Jej pwdzenie w siąganiu celów zapisanych w Traktatach raz prawdawstwie zależy d skuteczneg stswania prawa unijneg w państwach człnkwskich. Nie mżna w pełni siągnąć celów prawa, jeżeli nie jest n właściwie stswane i egzekwwane Zasada, która ma służyć skutecznemu wyknywaniu prawa Unii. Skierwana d wszystkich pdmitów, które mają praw unijne wyknywać (instytucje, państwa człnkwskie, pdmity prywatne). Ale głównie państwa wyknują praw Unii, więc będzie na głównie dtyczyć państw. Zasada efektywnści jak wywdząca się z zasady ljalnej współpracy art. 4 ust. 3 TUE. Nie jest wyrażna wprst. Zasada efektywnej chrny sądwej (prawnej) Pjawiła się w rzeczeniach z 1984 r. w sprawach van Clsn i Harz; C-432/05, Unibet zgdnie z utrwalnym rzecznictwem zasada skutecznej chrny sądwej jest zasadą gólną prawa wspólntweg wynikająca ze wspólnych tradycji knstytucyjnych państw człnkwskich, chrniną na mcy art. 6 i 13 eurpejskiej knwencji praw człwieka ; W systemie unijnym skuteczna chrna prawna jest elementem zasady efektywnści. Jest ujęciem efektywnści d strny praw jednstek prawa przyznane w systemie unijnym mają być dpwiedni chrnine na pzimie prawa krajweg, a chrna w aspekcie instytucjnalnym spczywa na sądach krajwych. Zasada skdyfikwana (KPP 57, TUE) nrmatywne ptwierdzenie jak zasady gólnej UE; A. Wróbel: meta zasada ;