MŁODZI I MEDIA NOWE MEDIA A UCZESTNICTWO W KULTURZE. Raport Centrum Badań nad Kulturą Popularną SWPS

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "MŁODZI I MEDIA NOWE MEDIA A UCZESTNICTWO W KULTURZE. Raport Centrum Badań nad Kulturą Popularną SWPS"

Transkrypt

1 MŁODZI I MEDIA NOWE MEDIA A UCZESTNICTWO W KULTURZE Raport Centrum Badań nad Kulturą Popularną SWPS Mirosław Filiciak Michał Danielewicz Mateusz Halawa Paweł Mazurek Agata Nowotny Warszawa, styczeń 2010

2 MŁODZI I MEDIA NOWE MEDIA A UCZESTNICTWO W KULTURZE Raport Centrum Badań nad Kulturą Popularną SWPS Autorzy: Mirosław Filiciak Michał Danielewicz Mateusz Halawa Paweł Mazurek Agata Nowotny Badania etnograficzne: Michał Danielewicz i Agnieszka Strzemińska Olka Gołdys i Jacek Szejda Paweł Mazurek i Paulina Jędrzejewska Eksperci: Zygmunt Bauman Wojciech J. Burszta José van Dijck Wiesław Godzic Małgorzata Jacyno Henry Jenkins Marek Krajewski Mirosława Marody Tomasz Szkudlarek Projekt fotograficzny (zob.) : Tomek Ratter Projekt graficzny: Olga Łebkowska Korekta: Piotr Łukasik Partnerzy projektu: Patronat medialny: Raport powstał w ramach grantu Nowe media a uczestnictwo młodych Polaków w kulturze ze środków operacyjnych w programie Obserwatorium Kultury Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego administrowanym przez Narodowe Centrum Kultury.

3 RAPORT MŁODZI I MEDIA jest etnograficznym opisem codzienności młodych ludzi wyrastających w świecie cyfrowych technologii. Raport jest zwieńczeniem rocznego projektu badawczego zrealizowanego przez Centrum Badań nad Kulturą Popularną Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej dla Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pod kierunkiem dr. Mirosława Filiciaka. Dziewięcioosobowy zespół medioznawców, socjologów i antropologów postawił sobie zadanie pokazania, jak nowe technologie wpisują się w życie młodych ludzi w Polsce. Kluczowym elementem projektu było przeprowadzone na przełomie sierpnia i września dwutygodniowe badanie etnograficzne, podczas którego badacze poznawali życie licealistów i licealistek w trzech miastach Polski. W trakcie spotkań, wywiadów, ale też wspólnych wycieczek oraz imprez poznali i rozmawiali z 137 młodymi osobami. Licealiści pokazali im swój świat oraz opowiedzieli o życiu codziennym w epoce cyfrowych mediów i sieciowej komunikacji. Strukturę raportu wyznaczają rozdziały odsyłające do najważniejszych wymiarów codziennego życia młodych ludzi, z którymi pracowaliśmy to Bycie razem, Miłość, Zajawki i Szkoła oraz rozdziały, które koncentrują uwagę na analitycznych kategoriach ważnych dla zrozumienia środowiska kulturowego współtworzonego przez nowe media to Intensywność, Technologie refleksyjności i Dzielenie się. W pierwszym rozdziale Bycie razem pokazujemy, na czym polega prymat kontaktu twarzą-w-twarz. Spotykanie się, przebywanie razem, wspólne wycieczki, wypady za miasto czy na piwo, siedzenie na ławce i rozmawianie są najważniejszymi rodzajami interakcji. Nowe technologie służą do koordyncji tych spotkań, zapośredniczania kontaktu, gdy nie jest on już możliwy (np. po powrocie ze szkoły do domu) oraz utrzymywaniu poczucia bliskości. Rodział drugi Intensywność wskazuje bardziej szczegółowo, jaki użytek robią zrośnięci z przedmiotamimediami młodzi ludzie z możliwości nieustannego kontaktu, koordynacji i reprezentacji. Pokazujemy, jak życie codzienne zyskuje na intensywności, gdy technologie zapewniające teledostępność i teleobecność wprowadzają swoich użytkowników w specyficzny stan czuwania. Na fizyczną przestrzeń rozmowy twarząw-twarz nakładają się sieci komunikacyjne, do których zawsze można się wpiąć, by częściowo przekraczać czasoprzestrzenne ograniczenia towarzyskiego życia. Efektem jest doświadczenie połączenia i podłączenia intensyfikacja tego, co ludzkie i społeczne. Medium tej intensyfikacji coraz częściej staje się obraz. Cyfrowe zdjęcia nie tylko zaświadczają o istnieniu, ale też czynnie współtworzą nowe relacje. Miłość to trzeci rodział, gdzie skupiamy się na tym, jak nowe technologie komunikowania, takie jak telefony komórkowe, Skype czy fotoblogi, wpisują się w relacje bliskości. Media stają się intymne, gdy zapośredniczane przez nie relacje z drugą osobą są przeżywane jako bliskie i autentyczne. Jednocześnie logika sieci rozmywa twarde rozgraniczenie na to, co prywatne, i to, co publiczne. Wyłania się nowa forma semi-publicznego lub prywatno-publicznego życia, gdzie prywatność można na różne sposoby upubliczniać, a mobilizując zasoby i funkcjonalności publicznej sieci zamieniać internet w intymną, własną przestrzeń. W czwartym rozdziale Technnologie refleksyjności skupiamy się na roli nowych mediów jako jednocześnie narzędzi uspołecznienia i indywidualizacji. Zapośredniczając powstawanie nowego rodzaju wspólnot, uczestniczą one jednocześnie w wyłanianiu się specyficznej formy ja. W tym rozdziale opisujemy,

4 w jaki sposób włączając się w proces kształtowania tożsamości, nowe technologie komunikowania stają się technikami siebie. Ważym elementem tego procesu jest refleksyjność materializując ulotne myśli, emocje i kontakty w przeszukiwalne bazy danych, cyfrowe media sprzyjają pracy nad sobą, która angażuje płynące z sieci informacje zwrotne. Życie codzienne z nowymi mediami wiąże się z nieustannym dzieleniem się muzyką czy filmami oraz przesyłaniem sobie linków do ciekawych miejsc w sieci. W piątym rozdziale Dzielenie się pokazujemy, że w ten sposób grupy użytkowników wydeptują sobie swoje ścieżki w internecie oraz uwspólniają przeżycia i opinie związane z usieciowioną kulturą. Z tych procesów wymiany i dzielenia się wyłania się współ-internet: swojska, zawsze lokalna, budowana razem sieć. W tym rozdziale proponujemy model cyrkulacji kultury, który pokazuje, w jaki sposób związane z tożsamością praktyki wyszukiwania i dzielenia się są w istocie mnożeniem, rozpowszechnianiem i tworzeniem lokalnych publiczności dla treści kulturowych. W szóstym rozdziale Zajawki pokazujemy, w jaki sposób nowe technologie komunikowania wpisują się w potoczne praktyki tworzenia, uczenia się i dzielenia się entuzjazmem, zdolnościami czy wiedzą różne zajawki, jakie można mieć. Gdy do gry wchodzi sieć, energia, kompetencje i pomysły nie ulegają już rozproszeniu, ale mogą ulegać wzmocnieniu. Mieć zajawkę w dobie sieci to współuczestniczyć w działaniach, których znaczenie i konsekwencje mogą być większe niż to, co się w nie włożyło. Czy chodzi tu o kolekcjonowanie archiwalnych zdjęć, poznawanie na wylot ulubionego zespołu czy robienie fotograficznych projektów gdy zajawka zostaje usieciowiona, można potencjalnie zaangażować się w nią szybciej i głębiej. Rozdział siódmy poświęcony jest szkole. Pojawienie się nowych mediów w życiu szkoły nie tylko zmienia stare praktyki od rozmów na przerwie i na lekcji, przez odrabianie lekcji i wspólne przygotowywanie się do klasówki, po obieg notatek i ściąganie. Stawia też nowe problemy, z których jednym z najważniejszych jest wiarygodność i prawomocność wiedzy dostępnej w sieci w kontekście wymagań szkoły. Sprzyjając wspólnemu działaniu w rozwiązywaniu (lub obchodzeniu) problemów, dzieleniu się zasobami i kompetencjami, architektura komunikacyjna nowych mediów stanowi również wyzwanie dla systemu szkolnego premiującego i rozliczającego indywidualne osiągnięcia. W tym rozdziale pytamy o to, jak zmieniają się szkolne hierarchie i reguły, gdy i uczniowie, i nauczyciele zaczynają działać za pośrednictwem sieci. Zebrany i opisany materiał stawia nowe pytania, przede wszystkim o to, jak ludzie stają się podmiotami w świecie, który jawi się jako cyfrowa baza danych. W swojej wypowiedzi Zygmunt Bauman pisze, że w płynnie nowoczesnym świecie nowych mediów przygodność zastąpiła konsekwenwcję, ład ustąpił miejsca bezładowi, a czas wydaje się poszarpany na strzępy, poszatkowany na fragmenty bez historii i przyszłości oraz epizody bez konsekwencji. Ostatni rozdział Nowe pytania o uczestnictwo w kulturze wskazuje, że opisywane w tym raporcie przemiany środowiska kulturowego związane z rozwojem nowych mediów domagają się nowego języka mówienia o uczestnictwie w kulturze. Stare kategorie, takie jak odbiorca, stają się problematyczne, gdy ludzie zostają włączeni w procesy współtworzenia treści kulturowych oraz wprowadzania ich w obieg, często poza systemem instytucji. Jak myśleć o uczestnictwie w kulturze, gdy stare kategorie uległy przeterminowaniu?

5 SPIS TREŚCI Wprowadzenie: Remediacja 6 Wprowadzenie: Połączeni i podłączeni, etnografia cyfrowego świata 14 Jak pracowaliśmy? 18 Jak czytać ten raport? 21 Bycie razem 22 Na osiemnastce 26 Czarne skrzynki albo kultura materialna doby nowych mediów, Marek Krajewski 30 Intensywność 33 Stan czuwania, Marek Krajewski 35 Fotograficzna towarzyskość i zapośredniczanie pamięci, José van Dijk 42 Miłość 44 Internet intymny 49 Technologie refleksyjności 50 Estetyzacja codzienności 53 Robert: Facebook i polityka 58 Technologie cyfrowe a techniki self, Małgorzata Jacyno 61 Poszukiwanie dowodu na własne istnienie, Mirosława Marody 65 Dzielenie się 70 W jak współ-internet 74 Zajawki. Mieć pasję w dobie internetu 81 Last.fm: klimat z algorytmu 85 Greniu: słuchanie i robienie muzyki 99 Majka: hipoteza uczenia się na skróry 105 Wszystkożerność kulturowa? Małgorzata Jacyno 107 W szkole 111 Szkoła wobec nowych mediów, Tomasz Szkudlarek 126 Mal du siècle? Zygmunt Bauman 128 Nowe pytania o uczestnictwo w kulturze 134 Żuku: już nie konsument, jeszcze nie twórca 135 Henry Jenkins: Nowe formy uczestnictwa w kulturze 136 Wiesław Godzic: Koniec telewizji, początek twórczości 138 Wojciech J Burszta: Opisać rewolucję 141 Marek Krajewski: Przeterminowanie 144 (zob.) Tomek Ratter 151 DZIĘKUJEMY 167 Bibliografia 168 Kto jest kto 170

6 WPROWADZENIE: REMEDIACJA Raport, który oddajemy do rąk czytelników i czytelniczek, jest efektem projektu badawczego, w którym posługując się etnograficznymi badaniami terenowymi oraz teoriami kultury, społeczeństwa i mediów, próbujemy zidentyfikować podstawowe wymiary środowiska kulturowego współtworzonego przez nowe media oraz opisać to, jacy ludzie wyrastają w tym środowisku i jak nadają mu oni kształt. Nowe media Pisząc o nowych mediach, mamy na myśli przede wszystkim nowe cyfrowe technologie, takie jak: internet, telefony komórkowe czy cyfrowe aparaty fotograficzne. Nie ograniczamy się jednak tylko do wycinkowego badania technologii, ich użyć czy wywoływanych przez nie efektów. Mówiąc o nowych mediach, wskazujemy na potrzebę bardziej całościowego opisu szerokiej gamy praktyk życia codziennego, które angażują technologie, i tego, jak te praktyki zmieniają się w czasie. Termin nowe media jest oczywiście względny nowe media to nie tylko artefakty z porządku technologii, ale też historycznie nowe sposoby myślenia, czucia i działania w społeczeństwie każde medium było kiedyś nowe, a media dzisiaj nazywane nowymi są już zastępowane jeszcze nowszymi (Marvin, 1990; Ito, 2008). Względność tego terminu pomaga uchwycić nam niewątpliwe zmiany, ale też nie zapominać o ciągłości. Zmiany następują, gdy forma wielu treści kultury z analogowej zmienia się na cyfrową, a istniejąca w formie pakietów danych kultura krąży w globalnych sieciach. Zmienia się też to, co społeczne: w praktykach angażujących nowe technologie wyłaniają się nowe rodzaje wspólnot i nowe rodzaje podmiotowości. Jak spróbujemy pokazać w tym raporcie, nowe media to nie tylko artefakty z porządku technologii, ale też historycznie nowe sposoby myślenia, czucia i działania w społeczeństwie. W takiej perspektywie pytanie o nowe media jest zawsze pytaniem o napięcia między starym a nowym oraz formy ich współistnienia. Jak pisze Carolyn Marvin, nowe media rozumiane szeroko, by uwzględnić użycie nowych technologii komunikacji dla starych lub nowych potrzeb, nowe sposoby używania starych technologii czy wszelkie inne możliwości wymiany społecznych znaczeń są włączone w układ napięcia stworzonego poprzez współistnienie starego i nowego. Ten układ jest dalece bardziej złożony niż jakiekolwiek pojedyncze medium, które staje się WPROWADZENIE: REMEDIACJA 6

7 centrum zainteresowania ze względu na jego nowość. Nowe media wcielają możliwość, że porządki, do których jesteśmy przyzwyczajeni, są zagrożone, bo komunikacja jest szczególną formą interakcji taką, która aktywnie poszukuje różnorodności. Nieważne, jak silnie zwyczaj lub instrumentalność mogą wydawać się komunikację organizować i ograniczać, komunikacja niesie ze sobą zalążki, które podważają jej własne zasady (1990: 8). W ten sposób pojęcie nowych mediów odsyła do szerszych procesów społecznej i kulturowej zmiany, w ramach której pojawienie się nowych praktyk angażujących nowe technologie ma konsekwencje szersze niż tylko bezpośrednie. W tym sensie jest to nie tyle raport o nowych mediach, ile raport, w którym podążając za problemami, konfliktami czy szansami związanymi z nowymi mediami, staramy się rekonstruować ogólniejsze kulturowe wymiary współczesnego życia w zremediowanym przez cyfrowe media świecie. Pojęcie remediacji (Bolter, Grusin, 2000) odsyła tu do dialektycznej relacji pomiędzy starymi a nowymi formami komunikacji. Relacja ta jest produktywna zaangażowani w nią ludzie i przedmioty-media tworzą nowe formy estetyczne, nowe rodzaje wspólnot i nowe rodzaje podmiotowości. To, co jest nowego w mediach cyfrowych, leży w ich specyficznych strategiach remediowania telewizji, filmu, fotografii czy malarstwa piszą Jay David Bolter i Richard Grusin (2000: 50). My zastanawiamy się, w jaki sposób cyfrowe i sieciowe media remediują nie tylko wcześniejsze media, ale też praktyki angażujące te media a co za tym idzie współtworzone w tych praktykach środowisko kulturowe. Co może znaczyć uczestnictwo w kulturze w świecie zremediowanym przez media cyfrowe? By właściwie postawić pytanie o relację pomiędzy ludźmi a instytucjami i treściami kultury, należy zrozumieć istotę dokonujących się współcześnie remediacji. Mamy do czynienia z remediacją, gdy w relacje bliskości wkraczają komunikatory, takie jak Gadu-Gadu, infrastruktury komunikacyjne do archiwizowania kontaktów i wymieniania się uwagą, takie jak Nasza-klasa, czy telefony komórkowe, które intensyfikują bycie razem w niespotykany wcześniej sposób. Mamy do czynienia z remediacją, gdy w praktyki uczenia się i kontaktu ze szkołą wplatają się ahierarchiczne formy niekonsekrowanej wiedzy, takie jak Wikipedia, a Iliada staje się nie tylko książką dostępną w szkolnej bibliotece, ale też plikiem mp3 dostępnym w sieci. Mamy do czynienia z remediacją, gdy indywidualne pasje tworzenia, zbierania czy słuchania mogą stać się intensywniejsze i zostawić po sobie więcej nowych treści dzięki połączeniu w sieciowe społeczności praktyki podobnych sobie ludzi. Te wszystkie remediacje nie przebiegają jednak według z góry założonych scenariuszy i planów. Nikt tu niczego nie remediuje mówiąc o remediacji, mamy na myśli emergentny efekt praktyk społecznych, w których to, że pojawiły się nowe cyfrowe formy komunikacji, stworzyło różnicę. Remediacje wiązki praktyk angażujących nowe media, które to praktyki współtworzą usieciowione i cyfrowe środowisko kulturowe są zawsze lokalne, ich wynik zawsze niepewny, a wyłaniający się z nich świat niestabilny. Kłopot z uczestnictwem w kulturze (1) Sygnalizowane przez nas przemiany, do których odsyła pojęcie remediacji, domagają się nowych pojęć w myśleniu o kulturze i nowego języka mówienia o niej. Zdecydowaliśmy się na badania metodą etnograficzną i w istocie zaplanowanie całego projektu badawczego, nie tylko w jego empirycznej części, na podobieństwo badań terenowych z całą ich nieprzewidywalnością i świadomie niedomkniętymi ramami pojęciowymi właśnie po to, by spróbować wraz z naszymi współpracownikami (od licealistów i licealistek w terenie przez WPROWADZENIE: REMEDIACJA 7

8 zespół badawczy po współtworzących ten raport ekspertów) zidentyfikować procesy, które często uchodzą naszej uwadze z braku teoretycznego i badawczego oprzyrządowania pozwalającego je zobaczyć. Wojciech J. Burszta pisze w tym raporcie o nieadekwatności większości stosowanych dotąd pojęć analitycznych (kultura, czas wolny, aktywność kulturalna, tożsamość kulturowa, kanon kultury czy uczestnictwo w kulturze) (s. 141) w obliczu zmieniającego środowiska kulturowego. Warto zatrzymać się przy tym spostrzeżeniu pozwala ono uchwycić jeden z podstawowych problemów pisania i badania kultury czasów remediacji. Gdy przygotowywaliśmy ten raport, bardzo często mieliśmy wrażenie, że wiele z tych kategorii z uczestnictwem w kulturze na czele stało się dziś tym, co socjolog Ulrich Beck nazywa kategoriami zombie (Beck, 2002: 203). Kategorie zombie są żywymi trupami teorii: nie odsyłają już do żadnych empirycznie opisywalnych zjawisk i ważnych dla ludzi praktyk, ale wciąż nawiedzają dyskusje o nich, a stosowane w badaniach empirycznych mogą prowadzić do wytwarzania artefaktów: wyników, które przy najstaranniejszej metodologii i najdokładniejszym opracowaniu mijają się ze światem, który mają opisywać. Wybór metody etnograficznej miał pomóc nam zminimalizować to zagrożenie. Pierre Bourdieu pisał, że etnografia to badania terenowe prowadzone nie tylko w fizycznym terenie, ale jednocześnie w filozofii, a więc w świecie pojęć (1990). Trudność procesu etnograficznego polega na tym, że trzeba jednocześnie używać pojęć takich jak uczestnictwo w kulturze jako wskazówek w poszukiwaniach (niemożliwe jest przecież obserwowanie wszystkiego nieuzbrojonym w teorię okiem) i modyfikować, a czasem nawet porzucać te pojęcia, gdy okazują się utrudniać zrozumienie lub wyartykułowanie problemu. Dlatego używamy w tym raporcie pojęcia uczestnictwo w kulturze stosunkowo rzadko, a jednocześnie cały raport pomyślany jest jako głos w dyskusji na temat przemian w obszarze, który problematyzowany bywa między innymi w kategoriach sugerowanych przez to określenie. Nie pojechaliśmy w teren, żeby sprawdzić, czy i jak młodzi ludzie w kulturze uczestniczą. (Jednym z problemów z kategorią uczestnictwa w kulturze jest to, że bywa ona wykorzystywana nie tylko jako narzędzie poznania, lecz jako narzędzie klasyfikacji populacji na uczestniczących i nieuczestniczących oraz normatywnego rozgraniczania rzeczy na kulturę i nie-kulturę, por. Halawa, 2007). Pojechaliśmy, by przyjrzeć się praktykom społecznym zapośredniczonym przez nowe media i etnograficznie współ-uczestnicząc w niektórych z nich, postawić pytanie: czy produktywne poznawczo jest jeszcze myślenie o kulturze jako o oddzielnej i zazwyczaj zinstytucjonalizowanej sferze, z którą ludzie wchodzą w relacje uczestnictwa bądź nieuczestnictwa. W toku badań przekonaliśmy się, że kultura coraz częściej wymyka się nie tylko oddziaływaniu instytucji, ale też że coraz trudniej wydzielić ją z innych sfer naszego życia. W procesie remediacji pytanie o uczestnictwo w kulturze stało się mniej produktywne analitycznie i politycznie niż pytania o formy współpracy w produkcji treści kulturowych, kompetencje estetyczne, hermeneutyczne czy społeczne związane z poruszaniem się w zalewie informacji, obrazów i narracji, czy tworzenie warunków dla powstawania sieciowych zbiorowości wokół praktyk kulturowych lub tekstów kultury. Używamy w tym raporcie narzędzi etnografii, żeby sproblematyzować życie codzienne w świecie nasyconym przez nowe technologie komunikacji i stworzyć pole do stawiania takich właśnie pytań. Terenowe doświadczenia etnografów i etnografek pracujących nad Młodymi i mediami, dyskusje prowadzone przez nas w ramach projektu, a także wprost artykułujące ten problem wypowiedzi Wojciecha J. Burszty (s. 141), Wiesława Godzica (s. 138) i Marka Krajewskiego (s. 144) utwierdzają nas w przekonaniu, że poszukiwanie nowego języka i nowych kategorii mówienia o kulturze, relacjach pomiędzy ludźmi a treściami kultury i relacjach pomiędzy ludźmi zapośredniczanych przez te treści jest dziś zadaniem najpilniejszym. WPROWADZENIE: REMEDIACJA 8

9 Problematyzacja Dlatego przygotowując narzędzia badawcze, prowadząc badania i pracując nad tym raportem, postawiliśmy przed sobą przede wszystkim zadanie problematyzacji. Chcieliśmy zobaczyć, jakie problemy wyłaniają się w praktykach społecznych, które angażują nowe media. Pisząc o problematyzacji zarówno jako procesie zachodzącym w opisywanym przez nas świecie, jak i sposobie opisu, który stosujemy w tym raporcie nie mamy na myśli prostej reprezentacji zastanego przez nas świata. (Nasz raport nie aspiruje do tego, by być wyczerpującym świata młodych opisaniem ). Nie mamy też na myśli formułowania problemów, które są oderwane od zaobserwowanych przez nas praktyk. (To ograniczenie metody etnograficznej: potencjalnie jest wiele tematów, których nie dotykamy, bo nasze doświadczenia terenowe i dyskusje wokół nich nie doprowadziły do myślenia o nich). Mówiąc o problematyzacji, mamy na myśli wiązkę dyskursywnych i niedyskursywnych praktyk, która sprawia, że coś wchodzi do gry w prawdziwe i fałszywe, i która tworzy z tego czegoś przedmiot namysłu (czy to w formie refleksji moralnej, wiedzy naukowej, analizy politycznej etc.) (Foucault, 2001). Jedną z głównych metod przy pracy nad tym raportem było właśnie takie stawianie problemów i obserwowanie, w jaki sposób w praktyce społecznej wyłaniają się problemy, które są uznawane za ważne i podejmowane przez ludzi w praktykach życia codziennego. Stawiamy w tym raporcie problemy na podstawie praktyk społecznych, w których współuczestniczyliśmy i które próbowaliśmy steoretyzować, ale też przyglądamy się temu, jak sami aktorzy w terenie stawiają problemy (tworzą z czegoś przedmiot namysłu). W tym sensie metoda etnograficznego problematyzowania zmniejsza konwencjonalny dystans pomiędzy obserwatorem a obserwowanym i wiedzą naukową a wiedzą potoczną. Na przykład problem anonimowości i prywatności pojawia się przecież nie tylko w praktyce dziennikarskich opisów Naszej-klasy czy naukowych artykułów z zakresu socjologii internetu. Problem ten wchodzi do gry w potocznych praktykach społecznych, jak wtedy gdy nasza współpracowniczka Marianna decyduje, które ze zdjęć z wyjazdu do Paryża umieścić na Naszej-klasie, a które nie, a ktoś inny zastanawia się, czy przyjąć zapraszającego do grona znajomych. Podobnie jest z problemami związanymi z uczestniczeniem bądź nie w kulturze. Zamiast wprost badać uczestnictwo w kulturze, przyglądamy się więc w tym raporcie temu, jakie problemy wchodzą do gry, jeżeli skupimy uwagę na relacjach pomiędzy ludźmi a treściami kultury i międzyludzkich relacjach zapośredniczanych przez te treści. Jeżeli zgodzimy się, że mamy do czynienia z procesem, w którym kulturowe wymiary życia zostają zremediowane, problemy, które się pojawią, będą miały inny charakter i będzie je można lepiej wyartykułować w nowych kategoriach. W tym sensie najlepszą odpowiedzią na pytanie o uczestnictwo w kulturze będzie zestaw odpowiedzi na inne, nie do końca jeszcze wyartykułowane pytania albo zbiór problemów, które wchodzą do gry w nowym, usieciowionym środowisku kulturowym. Z tych, o których piszemy w tym raporcie, wyróżnić tutaj należy: Cyfryzację: większość obiektów kulturowych jest zapisana w postaci pliku komputerowego, a przez to wolna od ograniczeń fizyczności jest łatwo kopiowalna, przesyłalna i manipulowalna. Dla ludzi, którzy dorastali otoczeni mediami cyfrowymi, formy analogowe wydają się ułomne, stawiają opór, nie włączają się łatwo w cyrkulację stąd książki, filmy i inne relikty świata analogowego, choć wciąż bywają wykorzystywane, coraz częściej są remediowane i przekształcane w formy cyfrowe. Stare media mogą wciąż być obecne na poziomie estetycznym, jednak logika rządząca obiegiem kultury jest dziś logiką mediów cyfrowych. W tym raporcie opisujemy w tym kontekście praktyki dzielenia się treściami, które są de facto mnożeniem tych treści, oraz wyłaniający się w tych procesach nadmiar kultury, który stawia problem wyszukiwania i selekcji. WPROWADZENIE: REMEDIACJA 9

10 Sieciowość: związana z cyfrowością cyrkulacja treści kultury, które na drodze nieustannej wymiany obrastają paratekstami komentarzy i metadanych. Kultura doby internetu rozgrywa się w ruchu nie sposób myśleć o niej jak o statycznym repozytorium, wydzielonej sferze życia, bo splata się z innymi aktywnościami. Szczególnie istotny jest tu fakt, że na sieci informacyjne nakładają się sieci społeczne (w procesie użytkowania ludzie skalują sieć w dół, używając jej przede wszystkim do wzmacniania relacji twarzą-w-twarz). Internet ułatwia wymianę plików ze zdjęciami, z filmami i muzyką, ale tym, co wprawia te pliki w ruch, jest różnie motywowana, ale zawsze waloryzowana pozytywnie chęć wymiany, dzielenia się, obdarowywania innych linkami lub plikami będącymi emanacjami własnych pasji, poszukiwań i odkryć. Dezinstytucjonalizację aktorami wprawiającymi obiekty kulturowe w ruch coraz rzadziej są instytucje, które tradycyjnie ustalały hierarchie kultury i regulowały do niej dostęp. To uwolnienie treści spod władzy kontrolujących dostęp do nich instytucji w praktyce często oznacza też uwolnienie ich spod władzy prawa. Cyfrowa i usieciowiona kultura jest bowiem kulturą nadmiaru, w której większość treści jest przechowywana na internetowych serwerach i dyskach twardych komputerów znajomych i nieznajomych podstawowym problemem staje się nie sam dostęp, lecz filtrowanie treści. Rolę tych filtrów pełnią jednak przeważnie grupy pozbawione instytucjonalnej legitymacji, posiadające status równy statusowi użytkowników. Na nowo negocjowane muszą być podziały na profesjonalistów i amatorów, ekspertów i korzystających z ich porad konsumentów. Zanikają oficjalne kanony, hierarchie treści budowane są w obrębie grup łączących osoby utrzymujące kontakty towarzyskie lub połączone wspólną pasją. Związane z tym zjawiskiem jest wyłanianie się bliskości i autentyczności jako podstawowych modalności bycia razem poprzez kulturę i kontaktu z treściami kulturowymi. (Dez)indywidualizację i (de)linearyzację choć technologie wykorzystywane przez młodych ludzi, których poznaliśmy w trakcie tego projektu, niosą ze sobą silny potencjał indywidualizujący (pozwalają na personalizację, a równocześnie dają dostęp do kulturowej bazy danych o pojemności pozwalającej na niemal nieskończenie zróżnicowane wybory jednostek), to równocześnie służą tworzeniu tożsamości grupowych i podejmowaniu wspólnych wyborów umożliwiających przekształcenie bazy nieuporządkowanych elementów we wspólną dla grupy narrację. Nie oznacza to, że możliwości technologii są przeszkodą przeciwnie, dają wybór, pozwalają podmiotom oscylować pomiędzy tym, co indywidualne i odrębne, a tym, co grupowe i uwspólnione. Przykładem mogą być dwie przeciwstawne praktyki związane z treściami audiowizualnymi: seriale telewizyjne często wyrywane są z kontekstu ramówki, ściągane z sieci i oglądane na komputerze (czyli teoretycznie linearna forma telewizyjna przekształcona zostaje w bazę danych treści, o których wyborze decyduje nie nadawca, lecz odbiorca), ale równocześnie klipy z zawierającego miliony nagrań serwisu YouTube są utelewizyjniane i za pośrednictwem przesyłanych na Gadu-Gadu linków wprowadzane w horyzont kulturowy grupy znajomych. Otwartość odwołując się do kategorii kultury uczestnictwa Henry ego Jenkinsa (2006; zob. też s. 136 w tym raporcie), należy zwrócić uwagę na otwartość kultury, która za sprawą nowych mediów obniża bariery dla ekspresji artystycznej, oferując też dostęp do nieformalnych wspólnot praktyki i przyczyniając się do wytwarzania więzi pomiędzy ich uczestnikami. W tym ujęciu uczestnictwo staje się jednak wypadkową działań użytkowników i możliwości, jakie oferują im nowe technologie, ze szczególnym uwzględnieniem internetowych serwisów Web 2.0, w których rozmaite aktywności, także te, których podstawową intencją jest komunikacja, zostają zarejestrowane i zarchiwizowane, stając się niejako przy okazji działaniami twórczymi. WPROWADZENIE: REMEDIACJA 10

11 Refleksyjność zdolność cyfrowych mediów do utrwalania niemal wszystkich zapośredniczonych technologicznie działań sprzyja też wzrostowi refleksyjności jednostek, które mogą jak ma to miejsce np. w przypadku serwisu Last.fm uzewnętrznić i zobaczyć swój gust, sprowadzając nieuchwytne wcześniej kategorie do wymiaru materialnego. Tym samym krążące (i zostawiające ślady) w sieci treści kultury i związane z korzystaniem z nich wybory stają się widocznym dla jednostki i jej społecznego otoczenia budulcem ja, podstawowym narzędziem budowy własnej tożsamości. W ten sposób same kultura, styl życia i klimat wyłaniają się jako problem refleksji i samowiedzy oraz przedmiot twórczych zabiegów. Wizualność kultura nowych mediów to kultura wizualna, rozgrywająca się na ekranach (i przed nimi). Obrazy nie tylko percepowane, ale przede wszystkim wytwarzane na masową skalę przez wyposażone w telefony komórkowe i aparaty fotograficzne usieciowione jednostki stają się podstawowym nośnikiem znaczeń, na kolejnym poziomie stapiając artefakt kulturowy, jakim jest zdjęcie, z wymiarem społecznym, głęboko emocjonalnym i skupionym na wspólnym przeżywaniu i doświadczaniu świata. Kłopot z uczestnictwem w kulturze (2): Anka Stawiając te problemy w obszarze, który zazwyczaj indeksowany jest jako uczestnictwo w kulturze, próbujemy brać pod uwagę to, co kulturowe, w dwóch rozumieniach. Po pierwsze przyglądamy się kulturze rozumianej jako treści albo intencjonalne teksty kultury. To w ramach tego podejścia stawiane są zwykle pytania o hierarchie (wysokie/niskie), formę (estetyka), sposób cyrkulacji, instytucje tworzenia, upowszechniania i przechowywania kultury. Po drugie przyglądamy się kulturze rozumianej jako praktyki. W ramach tego bardziej antropologicznego podejścia stawiane są zwykle pytania o nadawanie sensu doświadczeniu przez ludzi, wyłanianie się zbiorowej wyobraźni i struktur odczuwania czy kształtowanie się tożsamości i wzorów kulturowych. Te dwa podejścia są oczywiście splecione: tak jak w procesie formowania się tożsamości istotną rolę pełnią znaczące treści kultury, tak treści te są wytworem specyficznego środowiska kulturowego. Wiele dyskusji o uczestnictwie w kulturze jest jednak bliżej tego pierwszego podejścia stawiając pytania o to, jakie treści kultury są, lub nie są, przez ludzi odbierane, a stosunkowo rzadziej pytając, co w planie jednostkowych i zbiorowych tożsamości z tymi treściami się dzieje. Decydując się na etnograficzny charakter naszego projektu zarówno na poziomie samych badań, jak i strategii prezentowania ich wyników staramy się dowartościować pytania związane bardziej z formami uspołecznienia i mechanizmami kształtowania się tożsamości niż samą tylko socjologią korzystania z instytucji kultury. Zmiana, na którą wskazujemy, pisząc o remediacji, przenika oba interesujące nas tu rozumienia kultury. Zmieniają się treści, bo zaburzają się hierarchie, wyłaniają się nowe estetyki, zmieniają się sposoby obiegu i rola instytucji. Zmieniają się też praktyki bycia sobą i bycia z innymi bo zostają zapośredniczone przez nowe rodzaje technologii, które, jak zobaczymy, stają się technikami siebie i współtworzą nowe rodzaje podmiotowości. To, że remediacja dosięga obu pól problemowych wyznaczonych odpowiednio przez zainteresowanie kulturą jako zbiorem treści i instytucji oraz kulturą jako specyficznymi historycznie praktykami bycia sobą i bycia z innymi, jeszcze silniej przekonuje, jak kluczowym problem jest znalezienie nowych kategorii rozumienia współczesności. Uczestnictwo w kulturze postulujące jakieś jednostki uczestniczące w jakiejś kulturze jako kategoria wydaje się niewystarczające, bo w procesie społecznej zmiany zdynamizowanej przez remediację wyrastają nowe jednostki inaczej budujące swoją tożsamość, a i kultura na poziomie treści znaczy co innego. WPROWADZENIE: REMEDIACJA 11

12 Zobaczmy to na przykładzie. Przygotowując tę etnografię cyfrowego (zremediowanego) świata, poznaliśmy siedemnastoletnią Ankę mieszkającą w Parnie [nazwa zmieniona], dużym mieście w centralnej Polsce. Anka uwielbia filmy Wernera Herzoga. Nie ma w tym nic niezwykłego, jednak jej droga do twórczości niemieckiego reżysera była przynajmniej z perspektywy starszych pokoleń dość nietypowa. Zaczęło się od muzyki: Anka namiętnie słucha Davida Bowiego. Czytając w internecie informacje o życiu artysty, zwróciła uwagę na jego, jak mówi, okres berliński, gdy Bowie mieszkał w Republice Federalnej Niemiec i inspirując się niemiecką muzyką elektroniczną, nagrał trzy albumy: Low, Heroes i Lodger (ściągnęła je formacie mp3 z internetu). Poszukując źródeł inspiracji swojego idola, Anka trafiła na informacje o zespole Popol Vuh CD tego zespołu pożyczyła od wujka. Zrobiły na niej na tyle duże wrażenie, że znów zaczęła szukać informacji w sieci i dowiedziała się, że niemiecki zespół nagrywał muzykę do filmów Herzoga. Teraz jest kinomanką co nie znaczy, że spędza dużo czasu w kinie. (Zresztą w Parnie trudno by trafić na przegląd filmów Herzoga). Jest za to aktywna na forum znanego portalu filmowego, gdzie rozmawia z ludźmi, którzy oglądają więcej i lepiej niż jej znajomi. To oni polecili Ance inne tytuły Herzoga i nazwiska kilku reżyserów, których filmy ściągnęła z sieci, oglądała na ekranie komputera i zapisała na twardym dysku. Dziś Herzog jest jej ulubionym reżyserem. Przykład Anki pokazuje, w jak różne procesy bywa dziś uwikłane to, co zwykliśmy nazywać uczestnictwem w kulturze. Bez względu na przyjętą perspektywę w tej kategorii zmieści się obcowanie z kinem Herzoga, lecz zarówno sposób, w jaki Anka trafiła na jego filmy, jak i same okoliczności ich oglądania już niekoniecznie. Model uczestnictwa w kulturze na poziomie praktyki okazuje się być mieszaniem różnych porządków: wskazówek i porad w filmowych poszukiwaniach dostarcza mądrość tłumu, wiedza anonimowych (lub znanych pod pseudonimami) uczestników forum, którzy nie reprezentują żadnej instytucji kultury (chyba że za instytucję kultury uznalibyśmy samo forum). To osoby pisujące na forum, kochające film, ale niepoddawane żadnej hierarchicznej weryfikacji. Wiedza i rekomendacje pochodzą od osób podobnych Ance, sytuujących się poza relacjami opartymi na hierarchii (gdzie ktoś, kto wie lub zna się, jest wyżej od innych) czy budowanych na modelu pedagogicznym (gdzie relacja przekazywania kultury budowana jest na podobieństwo tej w szkole: między instytucją-nauczycielem a odbiorcą-uczniem). Te osoby nie pracują w domach kultury, kinach czy opiniotwórczych pismach (a może inaczej Anka tego po prostu nie wie, bo ta instytucjonalna afiliacja nie ma dla niej znaczenia). Zainteresowanie Herzogiem nie było również świadomym wyborem dzieła kultury, lecz raczej wynikiem podążania śladami muzycznego idola, praktyki w czasach internetowych wyszukiwarek wyjątkowo łatwej dla osoby sprawnie posługującej się siecią. Sam sposób dotarcia do treści również nie ma nic wspólnego z tradycyjnym obiegiem kultury to, że żadne kino w Parnie nie pokazywało w ostatnim czasie filmów Herzoga, nie jest dla Anki żadną przeszkodą, bo dostęp do treści kultury zapewnia jej internet. (Napisy do filmów są dziełem anonimowych internautów, którzy podzielili się nimi na specjalnym serwisie, podobnym zresztą do tego, z którymi pod koniec roku 2005 rozpoczął batalię dystrybutor Gutek Film). Anka nie zastanawia się, czy to, co robi, jest legalne. (Wiele z jej praktyk uczestnictwa w kulturze, które tu opisujemy, wyczerpuje w polskim prawie znamiona przestępstwa. Dlatego zmieniliśmy imię i nazwę miasta, w którym rozgrywa się ta opisana w sierpniu 2009 roku historia. Zabieg ten służy jeszcze czemuś: nie chodzi tu o Ankę. Takich osób są dziesiątki tysięcy; również tak wygląda w Polsce uczestnictwo w kulturze). WPROWADZENIE: REMEDIACJA 12

13 Majątkowe prawa autorskie, legalność kopii te kwestie nie pojawiają się w rozmowie z Anką jako istotne. Wygoda dostępu do cyfrowej kultury krążącej w sieci zawiesza pytania o własność: jak powiedział nam ojciec jej przyjaciółki, młodzi uważają, że to, co jest w sieci, jest po prostu ich. Idźmy dalej. Sam seans, czyli odtwarzanie filmu na domowym komputerze miesza porządki: Anka nie siedzi w kinie, a przed własnym komputerem podłączonym do internetu. Wystarczy jedno wciśnięcie klawisza, by spod okienka z Nosferatu ukazało się okienko z Gadu-Gadu, na którym Anka rozmawia z koleżanką. Komputer pełni bowiem w życiu Anki wiele funkcji i uczestnictwo w kulturze jest tylko jedną z nich. Istotne jest przechowywanie: choć jej pokój nie wygląda jak pokój kolekcjonerki z dumnie eksponowanymi zestawami DVD czy kasetami VHS, na twardym dysku komputera jest kilkaset filmów w postaci cyfrowych plików. Dla Herzoga i innych reżyserów Anka uczy się rosyjskiego na rosyjskojęzycznych stronach, mówi, jest świetny wybór filmów. Po obejrzeniu kilku filmów Herzoga Anka przestaje być już tylko odbiorczynią zabierając głos na forum, poleca filmy innym, którzy też mają potencjalnie dostęp do sieci. Wpływa na ich wybory kulturowe i treści, z których korzystają. W zremediowanym, cyfrowym świecie, który tu opisujemy, treści kultury, takie jak film Herzoga, są też plikami komputerowymi krążą w sieciach, są ściągalne i kopiowalne. Ich publiczność jest też innego rodzaju niż tradycyjna widownia kinowa to usieciowiona publiczność ludzi, dla których ważniejsze niż fizyczne miejsce (kino) i czas (seans) jest zainteresowanie filmami Herzoga i w tym sensie Herzog i te filmy dzięki sieciowym technologiom gromadzą ludzi z różnych miejsc w Polsce. Nie widzą tego jednak ani statystyka dystrybutora ani wyliczenia sprawdzające, na ile filmem interesują się młodzi Polacy i młode Polki, ani pojęcia każące widzieć w Ance odbiorczynię oficjalnej, instytucjonalnej kultury lub nie widzieć jej wcale. WPROWADZENIE: REMEDIACJA 13

14 WPROWADZENIE: POŁĄCZENI I PODŁĄCZENI, ETNOGRAFIA CYFROWEGO ŚWIATA Jeżeli twoje dziecko nie śpi, to prawdopodobnie jest online. New York Times W tym raporcie używamy narzędzi teoretycznych współczesnej antropologii, socjologii i medioznawstwa oraz metody etnograficznej by podążając za młodymi ludźmi poruszającymi się w ludzko-technologicznych sieciach, szukać pojęć, które pozwoliłyby lepiej ująć doświadczenie życia w zremediowanym środowisku kulturowym. Nowa sytuacja egzystencjalna Nowe media fundamentalnie przebudowują to, jak doświadczamy siebie w czasie i przestrzeni. Ten raport pokazuje, co dzieje się, gdy na fizyczną przestrzeń z atomów nakłada się tworzona z bitów przestrzeń przepływów podtrzymywana przez telefonię komórkową i, coraz częściej, bezprzewodowy internet. Gdy z fizycznej przestrzeni za pomocą mobilnych gadżetów możemy jednocześnie wpiąć się w sieci komunikacyjne, bycie razem z innymi nabiera intensywności: kontakty twarzą w twarz zostają wzbogacone o uwagę poświęcaną sobie i wymienianą między sobą w środowisku online. Bycie razem z innymi może kontynuować się i być przeżywane jako autentyczne również wtedy, gdy kontakt twarzą-w-twarz wygaśnie. Fizyczna przestrzeń nacechowana zostaje nowymi jakościami: jeżeli jest w niej zasięg, ciała współtworzących ją osób wchodzą w specyficzny stan czuwania (Marek Krajewski zob. s. 35), który wiąże się z poczuciem sprawczości, ale jest też nową formą semipublicznego życia, w ramach której ustalone relacje pomiędzy bliskością a prywatnością intymnością a zacisznością obszarów, w których rozgrywa się ta intymność podlegają negocjacjom. W świecie zremediowanym przez cyfrowe technologie przeżywanie czasu wiąże się z przeczuciem i oczekiwaniem natychmiastowości i bezpośredniości. To, co przez starsze pokolenia może być przeżywane jako przyspieszenie (Gleick, 2003; Eriksen, 2004), młodym ludziom, z którymi pracowaliśmy, wydawało się ra- WPROWADZENIE: POŁĄCZENI I PODŁĄCZENI, ETNOGRAFIA CYFROWEGO ŚWIATA 14

15 czej przyrodzoną naturą czasu. Etnograficzne obserwacje pokazują jednak historyczną specyficzność tego, jak nowe technologie komunikowania wpisują się w formy przeżywania teraźniejszości, pamiętania i antycypowania. Technologie, takie jak cyfrowa fotografia, komunikatory internetowe czy telefony komórkowe, przebudowują relacje pomiędzy przeszłością, teraźniejszością a przyszłością. W epoce natychmiastowości czas może jawić się jako puentylistyczny czas rozsypanych epizodów (Zygmunt Bauman, w tym raporcie s. 128), a zapośredniczając pamięć, media stają się narzędziami refleksyjnej manipulacji czasem. Cyfrowa fotografia w sieciowym obiegu pozwala ludziom nie tylko działać za pomocą obrazów na niespotykaną wcześniej skalę, ale też dokonywać takich zabiegów na czasie jak projektowanie przyszłych wspomnień przez nadawanie specyficznej konwencji wizualnej reprezentacji teraz (zob. s. 42). Paradoksalnie, akceleracja doświadczenia i rozszerzanie się teraźniejszości kosztem przyszłości i przeszłości owocuje specyficznie nostalgicznymi formami obrazowania i strukturami odczuwania. Czas nie tylko zmienia swoją jakość, ale też się zwielokrotnia: narzędzia, takie jak telefony komórkowe, wysokoprzepustowe łącza i oprogramowanie zachęcające do pracy w kilku oknach, pozwalają robić kilka rzeczy naraz i przetwarzać rzeczywistość wielokanałowo (co jedni nazwą kulturowym ADHD, deficytem uwagi, a inni jej zwielokrotnieniem). Te przemiany czasu i przestrzeni wyznaczają nowe ramy współczesnego środowiska kulturowego. W tej przeorganizowanej przestrzeni i przeorganizowanym czasie wyrastają inni ludzie. Tożsamość kształtuje się inaczej, gdy bycie sobą i bycie razem zapośredniczone jest przez cyfrowe i sieciowe media. Zrośnięci z mediami uczestniczą w kulturze Młodzi ludzie, których poznaliśmy, przygotowując ten raport, wchodzą w dorosłość. Są pierwszym pokoleniem, które wyrosło z sieciowymi technologiami i nie pamięta świata analogu. Na początku tego raportu pokazujemy imprezę osiemnastkową podobną, ale niepodobną do wcześniejszych bo na wskroś przenikniętą przez logikę cyfrowych mediów. Młodzi są z tymi mediami zrośnięci: laptopa zabiera się do łóżka, by przez Skype a być blisko z chłopakiem, w szkole sprawdzian pisany jest z jedną słuchawką empetrójki w uchu, bo łatwiej się skupić, gdy się i pisze, i słucha. Po miastach chodzą ludzko-technologiczne hybrydy młodych ludzi i odtwarzaczy mp3, które umieją używać muzyki do zarządzania swoim doświadczeniem, wzbudzania lub tłumienia emocji bądź wspomnień. Etnografia ujawnia w tym zrośnięciu intymność, ciepło i afekty, które narzucają piszącym w tym raporcie poetykę biologiczną lub wręcz organicystyczną. Małgorzata Jacyno porównuje sieci społeczne do układu nerwowego, pisze o tkance złożonej z zapośredniczanych przez media relacji (s. 61). Piszącym te słowa narzuca się za Mizuko Ito (2008) metafora ekosystemu, a Marek Krajewski pisze o mediach jako rodzaju drugiej natury (s ). Jakie intuicje tkwią za tymi sformułowaniami? Po pierwsze wizja ekosystemu, która odsyła do współzależności i wiecznie zagrożonego balansu różnych żywiołów. Środowisko kulturowe zaludnione ciałami myślącymi, czującymi i działającymi w symbiozie z sieciowymi mediami wydaje się domagać podejścia, które pokaże współzależność form życia i technologii zapośredniczenia. Rozdział Dzielenie się w tym raporcie jest gestem w tę stronę (s. 70). Proponujemy w nim wizję cyrkulacji, która nie rozgranicza tego, co ludzkie, i tego, co technologiczne, lecz przeciwnie pokazuje, jak z ucierania się cyfrowej logiki wymiany i moralnej ekonomii zobowiązań i tożsamościowych WPROWADZENIE: POŁĄCZENI I PODŁĄCZENI, ETNOGRAFIA CYFROWEGO ŚWIATA 15

16 poszukiwań wyłania się środowisko kulturowe, w którym obieg treści, emocji, wzajemności i marzeń nie da się oddzielić od podtrzymującej go infrastruktury plików, adresów URL i hiperlinków. Te ludzko-technologiczne relacje w sieci są pierwotne wobec form, w jakie stabilizuje się w nich jednostka czy internet. Tożsamość budowana współcześnie przez jednostki w usieciowionym środowisku kulturowym i cyfrowy obieg jako podstawowa modalność współczesnej kultury to dwie strony tego samego medalu. Dzielenie się jest w istocie rzeczy mnożeniem treści i w efekcie produkcją zasobu wspólnie podzielanych tworów, wartości i treści. Nie można zrozumieć logiki współczesnej cyrkulacji kultury bez patrzenia na tożsamość, która tyleż motywuje do podejmowania wyborów uruchamiających cyrkulację, ile staje się wynikiem takiego, a nie innego obiegu kultury. Nie można zrozumieć współczesnych tożsamości bez zrozumienia cyfrowej i sieciowej infrastruktury, w której ta tożsamość jest tworzona. Po drugie ta niespodziewana pojęciowa bliskość afektu i algorytmu, którą wnoszą metafory zrośnięcia, ekosystemu i natury, podważa głęboko zakorzenione myślowe nawyki traktowania człowieka i technologii jako dwóch odrębnych obszarów, z których to tylko człowiekowi przyznaje się sprawczość. Jeżeli pokażemy jak próbujemy robić to w tym raporcie że cyfrowo i sieciowo zapośredniczone jest dziś: pamiętanie, budowanie tożsamości, bycie razem, kreatywność i nauka, to na poważnie trzeba wziąć sugestie teoretyków takich jak Bruno Latour, który próbuje pisać nową, nieantropocentryczną antropologię (1993). z ucierania się cyfrowej logiki wymiany i moralnej ekonomii zobowiązań i tożsamościowych poszukiwań wyłania się środowisko kulturowe, w którym obieg treści, emocji, wzajemności i marzeń nie da się oddzielić od podtrzymującej go infrastruktury plików, adresów URL i hiperlinków Żeby dobrze postawić dziś pytanie o uczestnictwo w kulturze, trzeba je postawić z centrum współczesnego życia kulturalnego zapośredniczonego przez nowe media. To miejsce, gdzie procesy kształtowania się tożsamości i wymiany treści kulturowych wchodzą w zaskakujące relacje, które nie pozwalają nam myśleć o kulturze jako oddzielnym polu rządzącym się swoimi własnymi regułami. Pytać dziś o uczestnictwo w kulturze to również pytać o kompetencje korzystania z nowych technologii (medialny analfabetyzm), czy może o formę ich ucieleśnienia; to, jak techno-społeczny habitus sprzyja lub nie dobremu i wartościowemu życiu. Dlatego kluczowo istotny dla nowych pytań o uczestnictwo w kulturze jest choćby problem wykluczenia sieciowego, choć jak pokazujemy w tym raporcie (s. 74) dobrze myśleć o nim nie jako o czymś, co dotyka osobnych jednostek, lecz raczej jako sieci ludzi razem praktykujących lub nie współ-internet. Przedmioty-media, pisze Marek Krajewski, to potencjalnie maszyny do wytwarzania więzi i relacji (s. 37). W tym kontekście pytanie o uczestnictwo w kulturze jest pytaniem o tworzenie sojuszy pozwalających na włączenie kultury w cyfrowy obieg. Etnografia nowych mediów Jak badać to nowe środowisko? Tradycyjnym zadaniem etnografii była obserwacja: model zakładał prostą relację pomiędzy tubylcami a etnografami. Jak jednak robić etnografię u siebie, tu i teraz? Nie dzieliła nas od naszych współpracowników przepaść, która pozwoliłaby naszej etnografii koncentrować się na tradycyjnym antropologicznym tropie różnicy, która nakłada się na fizyczny dystans. ( Wyobraź sobie, WPROWADZENIE: POŁĄCZENI I PODŁĄCZENI, ETNOGRAFIA CYFROWEGO ŚWIATA 16

17 czytelniku, że znalazłeś się nagle z całym swym ekwipunkiem, sam na tropikalnej plaży w pobliżu wioski tubylczej, podczas gdy statek czy łódź, która cię tu przywiozła, odpływa i znika na widnokręgu czytamy u Malinowskiego). Oczywiście, nasi cyfrowi tubylcy są inni my pamiętamy świat bez internetu ale jednocześnie jesteśmy blisko nich: podłączeni do tych samych sieci i do pewnego stopnia też zrośnięci z mediami. Bardziej podobni niż różni, nie potrzebowaliśmy żadnej łodzi: opisujemy swoją wioskę. Mamy telefony komórkowe u tych samych operatorów, a niektórzy z nas regularnie uzupełniają profile na Facebooku. Za sukces tego projektu odpowiada niezwykła energia, wyobraźnia, dociekliwość, wrażliwość i mądrość naszych etnografów i etnografek, ale i rutynowo używane przez nas i naszych współpracowników technologie: niewidzialna infrastruktura telefonów komórkowych i i, które łączyły pracujących w różnych miejscach Polski, oraz sieciowego oprogramowania do wspólnej edycji tekstu, w którym ten raport wciąż nabiera kształtu. Sami też jesteśmy połączeni i podłączeni. Pisanie etnografii tradycyjnie było opisem. W cyfrowym świecie nie jest tak łatwo: jego obywatele sami się cały czas opisują, fotografują i zdają relacje ze swojego życia. Tu nasza etnografia komplikuje kolejny tradycyjny etnograficzny trop: reprezentację. Nie rościmy sobie prawa do uprzywilejowanego punktu widzenia: nasza teoria nie tworzy punktu, z którego lepiej widać, lecz szuka wiedzy usytuowanej w gąszczu życia codziennego z Gadu-Gadu, Naszą-klasą, fotoblogami i SMS-ami. Zdajemy sobie sprawę, że pisanie etnografii nowych mediów jest dziś dodawaniem kolejnej reprezentacji do strumienia reprezentacji produkowanych intencjonalnie lub nie w codziennych praktykach angażujących media. Opisujemy fotografujemy, nagrywamy, cytujemy, kopiujemy i wklejamy, zaznaczamy i przesyłamy dalej świat, który zalały cyfrowe reprezentacje do tego stopnia, że bywa, iż granice między wydarzeniem a reprezentacją zacierają się zupełnie (zob. s. 42). Świat, w którym spojrzenie zostawia materialne ślady na profilach społecznościowych, gdzie nie tylko mówi się kocham, fotografując, ale fotografując, po prostu się kocha (zob. s. 49). Ten zalew reprezentacji nie wprawia nas w postmodernistyczną rezygnację. Pracowicie próbujemy w tym raporcie uprawiać obserwację drugiego rzędu (Niklas Luhmann), badając codzienne procedury, techniki i style widzenia, jakie ucieleśniają nasi młodzi współpracownicy. Opisanie słowami naturalności, z jaką komunikują się oni obrazami, jest wyzwaniem, ale ta specyficzna remediacja pozwala uchwycić proces, w którym cyfrowe ślady, niechcący pozostawiane przez działanie w sieci, jak i intencjonalnie wykonane reprezentacje, autonomizują się i nabierają własnej sprawczości. Nasi przewodnicy pokazali nam świat, w którym cyfrowe zdjęcia i tekstowe archiwalia mają zdolność tworzenia nowych sytuacji, motywowania do działania, współuczestniczenia w procesach tożsamościowych. Etnografia w bazie danych Z tych wszystkich powodów nasz raport nie jest tradycyjną etnograficzną narracją opartą na fantazji zrekonstruowania spójnej całości. Taka forma byłaby sprzeczna z duchem świata, który zobaczyliśmy w tych badaniach. Zalew cyfrowych (samo)opisów, który ten świat współtworzy, nie tworzy bowiem zbyt wiele spójnych całości i ciągłych narracji: próbujemy opisać środowisko kulturowe, którego reżim czasowy najlepiej za Zygmuntem Baumanem, zob. s określić jako puentylistyczny, a którego dominująca forma kulturowa inaczej niż w epoce analogu nie jest ciągłą narracją, lecz raczej zbiorem dowolnie konfigurowalnych elementów: Większość obiektów nowych mediów nie opowiada żadnych historii; nie mają one ani początku, ani końca; nie występuje w nich żaden rozwój, który tematycznie, formalnie albo jeszcze inaczej organizowałby ich elementy w sekwencje. Są one raczej zbiorami indywidualnych części składowych, z których WPROWADZENIE: POŁĄCZENI I PODŁĄCZENI, ETNOGRAFIA CYFROWEGO ŚWIATA 17

18 każda ma takie samo znaczenie jak pozostałe (Manovich, 2006: 333). Opisujemy świat, który jawi się swoim mieszkańcom jako rozległa baza danych. Oczywiście podobne tezy o fragmentacji, rozpadzie świata, pokawałkowaniu doświadczenia nie są nowe do pewnego stopnia stały się już one obowiązującym samoopisem współczesności, na który wszyscy chętnie przystają. Badania etnograficzne pozwalają nam jednak pójść dalej i rozpoznając siły, które strukturalnie przyczyniają się do fragmentacji (od indywidualizacji i przemian struktur społecznych po nowe formy, jakie przybiera kultura), badać praktyki, w których ten pokawałkowany świat jest pracowicie składany przez ludzi do kupy. W praktykach wyszukiwania, łączenia czy zawłaszczania wyłaniają się spójności. Pisząc o współinternecie (s. 74), pokazujemy, jak wybory z bazy danych są częściej grupowe i grupotwórcze niż indywidualne. Sieć przeszukiwana jest wspólnie i w praktykach tego przeszukiwania i skalowania wytwarzana jest specyficzna lokalność: globalna baza danych może być przeżywana jako bliskie i znajome środowisko życia. To je próbujemy rekonstruować. Chcąc napisać etnografię świata, który jawi się jako baza danych, nie szukamy więc całości tam, gdzie jej nie ma w pluralizmie narracji, zalewie informacji i nierozwiązywalnych sprzecznościach współczesnego życia. Całość, której próbujemy dotknąć, zawiera się w praktykach życia codziennego codziennej pracy budowania podmiotowości. Jak za Marksem pisze w tym raporcie Zygmunt Bauman: ludzie budują swoją podmiotowość, ale w warunkach nie do końca przez siebie skonstruowanych. To, co mamy do dyspozycji w danym momencie historycznym podręczny budulec, te procedury techniczne, które możemy sobie wyobrazić waży na tym, jak działamy w świecie, jak jesteśmy sobą i jak jesteśmy z innymi. W tym raporcie pokazujemy, że i te materiały, z których układamy swoją podmiotowość (a więc treści kultury), i techniki, którymi to robimy (techniki siebie zob. s. 61), stają się inne, gdy do gry wchodzą cyfrowe i sieciowe media. Chcemy więc postawić tu pytanie o właściwości materiałów i technik, ich cnoty i wady, możliwości, jakie stwarzają, i ograniczenia, jakie narzucają (Bauman, w tym raporcie s. 133). Jak pracowaliśmy? Przez dwa tygodnie 2009 roku ostatni tydzień sierpnia i pierwszy tydzień września sześcioro etnografów i etnografek prowadziło obserwacje i wywiady wśród młodych ludzi w trzech miastach różnej wielkości. Każdy z etnografów pracował z jednym współpracownikiem-przewodnikiem, a każda z etnografek ze współpracowniczką-przewodniczką. Te sześć kluczowych osób znaleźliśmy, posługując się serwisami społecznościowymi, sieciami społecznymi samych etnografów, a w jednym przypadku za pomocą sieci rekrutacyjnej firmy badawczej 4P research mix. Szóstka współpracowników otrzymała wynagrodzenie za swoją pracę, zasady współpracy były regulowane kontraktem, a w przypadku niepełnoletnich uzyskiwaliśmy również zgodę rodziców. W Zahaczewie, około piętnastotysięcznym mieście położonym kilkadziesiąt kilometrów od stolicy regionu, Michał Danielewicz współpracował z Filipem, a Agnieszka Strzemińska z Kamilą. (W całym raporcie zmieniamy imiona bohaterów oraz te szczegóły, które pozwoliłyby ich odnaleźć w sieci czy w domu; fikcyjne są także nazwy miast). WPROWADZENIE: POŁĄCZENI I PODŁĄCZENI, ETNOGRAFIA CYFROWEGO ŚWIATA 18

19 W Parnie, w której mieszka blisko dwieście pięćdziesiąt tysięcy mieszkańców, Olka Gołdys pracowała z Gośką, a Jacek Szejda z Błażejem. Parna przed reformą administracyjną była miastem wojewódzkim. W Ziemielinie największym z miast objętych badaniem pracowali Paweł Mazurek i Paulina Jędrzejewska odpowiednio z Karolem i Marianną. Ziemielin to duże miasto wojewódzkie, gdzie mieszka ponad sześćset tysięcy ludzi. Wszyscy nasi współpracownicy i większość ich znajomych, z którymi rozmawialiśmy chodzili do liceów. Oprócz tego, że sami są bohaterami tej opowieści, pomagali nam dotrzeć do innych młodych ludzi, z którymi rozmawialiśmy swoich dziewczyn, chłopaków, przyjaciół, kumpli, kolegów. Dzięki temu mogliśmy zyskać znacznie szerszy i mniej wyrywkowy obraz życia z nowymi mediami, ale też wiedzieliśmy, że nie rozmawiamy z osobami przypadkowymi, lecz z takimi, które mają znaczące relacje z naszymi współpracownikami. W ten sposób połączyliśmy metodę kuli śniegowej rozmawialiśmy w sumie ze 137 osobami z poważnym potraktowaniem powiązań, zobowiązań i emocji płynących sieciami społecznymi; siłę zarówno silnych, jak i słabych więzi. Zespół tego projektu to dziesięć osób oprócz wymienionych wyżej etnografów i etnografek pracowali w nim także: Mirosław Filiciak szef projektu, Agata Nowotny i Mateusz Halawa oraz Tomek Ratter, który był fotografem. Zanim badacze wyruszyli w teren, wspólnie w zespole wypracowaliśmy w cyklu seminariów i warsztatów zestaw narzędzi badawczych od scenariuszy wywiadów przez instrukcje fotograficzne po tabele obserwacji. Nieodłącznym elementem pracy terenowej było także prowadzenie dzienniczków badaczy oraz kontakt telefoniczny z centralą. Narzędzia te miały zapewnić ramy procesowi, który z założeń, jakie przynależą etnografii, jest elastyczny i płynny. Nie narzędziom badawczym jednak, ale uwadze, wyczuleniu na detal, wyobraźni i wrażliwości zespołu etnografów, z którymi pracowaliśmy, zawdzięczamy obserwacje i myśli zawarte w tym raporcie. Oprócz najtrudniejszego do opisania etnograficznego bycia razem siedzenia, gapienia się, gadania, śmiania się, tańczenia, wspólnego pozowania do zdjęć, szwendania się po mieście bazujemy na nieustrukturyzowanych wywiadach pogłębionych, asystowanych sesjach korzystania z komputera i telefonu komórkowego, interakcjach zapośredniczonych przez telefon, Gadu-Gadu, Naszą-klasę etc., improwizowanych grupach fokusowych i diadach, wywiadach rodzinnych, wirtualnej etnografii (gdzie nie tylko obserwowaliśmy elektroniczne ślady zostawiane przez ludzi w sieci, ale dzięki czemu pozostawaliśmy w kontakcie ze współpracownikami) oraz eksperymencie, w którym uczestnicy opisywali swoje doświadczenie niepodłączenia i niepołączenia (zgodzili się, by przez dobę nie używać mediów i zobaczyć w ten sposób, czego tak naprawdę im brakuje; pozwoliło to złamać specyficzną oczywistość nowych mediów). Dodatkowymi narzędziami wykorzystanymi w tym badaniu były projekty: fotograficzny Tomka Rattera i filmowy Pauliny Jędrzejewskiej. W każdym z miast nasi współpracownicy mogli nakręcić krótki materiał filmowy. Badacze dysponowali kamerami, które zostały przejęte przez młodych i wykorzystane zgodnie z ich intuicją. Uzyskane w ten sposób materiały filmowe opracowała i zmontowała Paulina Jędrzejewska. Film można objerzeć na stronie WWW projektu Zespół odpowiedzialny za całość projektu Filiciak, Nowotny i Halawa wraz z Tomkiem Ratterem odwiedził każdą z trzech lokalizacji w trakcie badań. Pozwoliło to na lepszą wymianę spostrzeżeń i wymianę doświadczeń z różnych miejsc, ale też pozwoliło piszącym ten raport na etnograficzne wczucie się w opisywane miejsca. Specyficznym rodzajem takiego wczucia się jest projekt fotograficzny Tomka Rattera (zob.), który drukujemy na stronie xxxx. Wchodząc w świat naszych współpracowników Tomek zaproponował im jak pisze złożoną grę z użyciem aparatu fotograficznego. Robienie zdjęć, patrzenie w obiektyw WPROWADZENIE: POŁĄCZENI I PODŁĄCZENI, ETNOGRAFIA CYFROWEGO ŚWIATA 19

20 i niepatrzenie w obiektyw, wyszukiwanie fajnych miejsc i zamienianie estetyzującym spojrzeniem miejsc niefajnych w fajne, podchwytywanie sytuacji i aranżowanie sytuacji wszystkie te praktyki zwyczajne dla szwendających się po mieście z aparatami dzięki obecności Tomka mogły stać się przedmiotami rozmowy. Efekt (zob.) nie jest ilustracją tego raportu, lecz wizualnym esejem, próbą refleksji, która za swoje medium i po części za swój temat bierze fotografię. Tak pomyślane badanie zostało szczegółowo opracowane w cyklu seminariów i warsztatów, w których gościnnie uczestniczyli też Tomasz Jędrkiewicz i Robert Zydel z NUQ Research oraz Piotr Toczyski z działu badań Agora SA. Na seminariach szczegółowo dyskutowaliśmy raport Living and Learning with New Media przygotowany przez Mizuko Ito z zespołem (2008). Ten trzyletni projekt badawczy realizowany w Stanach Zjednoczonych był finansowany przez Fundację MacArthura. Zarówno założenia badawcze Ito i zespołu, jak i wyniki badań, były dla naszego projektu inspiracją w planowaniu badań. Podobnie jak Ito i inni w badaniach wychodzimy od etnograficznie opisywanych, materialnych i ugruntowanych w życiu codziennym praktyk społecznych, w które zaangażowane są media. Nasze podejście do pracy z młodzieżą, gdzie zdecydowaliśmy się traktować naszych współpracowników bardzo partnersko (jak współpracowników właśnie) również dużo zawdzięcza Ito. Młodzi ludzie często w badaniach społecznych są traktowani protekcjonalnie, jak jednostki jeszcze niegotowe, niepełne, co częściej prowokuje pytania o to, co z nich wyrośnie, jak już dorosną, raczej niż pytania o to, jacy są teraz i jak wygląda ich życie. Idąc za wskazówkami Ito i wytycznymi współczesnej socjologii edukacji, w naszych współpracownikach rozpoznawaliśmy raczej partnerów, którzy mają swoje życia, potrzeby i pragnienia. Mimo że są silnie zależni od rodziców i szkoły i często nie mają jeszcze pełni praw obywatelskich ze względu na status nieletnich powinni być traktowani po partnersku (Ito i inni, 2008). Drugim ważnym tekstem na seminariach teoretycznych był tekst Nicka Couldry ego Theorising media as practice (2004), gdzie Couldry rysuje nową perspektywę dla teorii mediów, która dużo czer-pie z socjologicznych teorii praktyki. Couldry odchodzi od tradycyjnego medioznawczego podejścia do mediów, które traktowało je jak teksty (stawiając pytania o interpretację) albo struktury produkcji (stawiając pytania o wpływ), i proponuje, żeby media rozumieć jako praktyki społeczne. Tekst Couldry ego okazał się na naszych seminariach dobrą platformą spotkania badaczy pracujących w tradycji medioznawczej (teoria mediów) z badaczami i badaczkami posługującymi się kategoriami bardziej socjologicznymi. Za Couldrym definiowaliśmy swoje pytania badawcze luźno: co ludzie robią w odniesieniu do mediów i co ludzie mówią w odniesieniu do mediów? Wyjście od tak szeroko postawionego problemu pozwoliło nam w toku dyskusji stworzyć projekt badania, które nie koncentrowało się wąsko na korzystaniu z komputera, ale mamy nadzieję pozwala uchwycić szersze przemiany kulturowe. To ujęcie mediów jako szerokiego i otwartego zestawu praktyk ostatecznie przekonało nas do pozostawienia pracującym z nami etnografom dużej dozy swobody w podążaniu za tym, jak ich współpracownicy poruszali się w świecie nasyconym przez media. Chodziło o to, żeby dać się przez ten świat zaskoczyć. Ten raport pisany jest wspólnie w pięcioosobowym zespole na podstawie sześciu autorskich raportów stworzonych przez Michała Danielewicza, Olkę Gołdys, Paulinę Jędrzejewską, Pawła Mazurka, Agnieszkę Strzemińską i Jacka Szejdę. Źródłami wiedzy są też trzy wydobywcze warsztaty po badaniu terenowym oraz trwające wewnątrz zespołu konsultacje. Bardziej tradycyjny rejestr raportu z badań i naukowego eseju łączymy w tym tekście z etnografią rozumianą jako strategia pisania, która przenosi uwagę na szczegół, ewokuje sytuacje i pozostaje bliżej atmosfery i swoistości opisywanego świata, niż pozwalałaby na to konwencjonalna analiza. WPROWADZENIE: POŁĄCZENI I PODŁĄCZENI, ETNOGRAFIA CYFROWEGO ŚWIATA 20

Jeżeli Twoje dziecko nie śpi, to prawdopodobnie jest online. New York Times

Jeżeli Twoje dziecko nie śpi, to prawdopodobnie jest online. New York Times Jeżeli Twoje dziecko nie śpi, to prawdopodobnie jest online. New York Times Nowa sytuacja egzystencjalna Co dzieje się, gdy na fizyczną przestrzeń z atomów nakłada się tworzona z bitów przestrzeń przepływów,

Bardziej szczegółowo

MŁODZI I MEDIA NOWE MEDIA A UCZESTNICTWO W KULTURZE. Raport Centrum Badań nad Kulturą Popularną SWPS

MŁODZI I MEDIA NOWE MEDIA A UCZESTNICTWO W KULTURZE. Raport Centrum Badań nad Kulturą Popularną SWPS MŁODZI I MEDIA NOWE MEDIA A UCZESTNICTWO W KULTURZE Raport Centrum Badań nad Kulturą Popularną SWPS Mirosław Filiciak Michał Danielewicz Mateusz Halawa Paweł Mazurek Agata Nowotny Warszawa, styczeń 2010

Bardziej szczegółowo

MŁODZI I MEDIA NOWE MEDIA A UCZESTNICTWO W KULTURZE

MŁODZI I MEDIA NOWE MEDIA A UCZESTNICTWO W KULTURZE MŁODZI I MEDIA NOWE MEDIA A UCZESTNICTWO W KULTURZE Raport Centrum Badań nad Kulturą Popularną SWPS Mirosław Filiciak Michał Danielewicz Mateusz Halawa Paweł Mazurek Agata Nowotny Warszawa, styczeń 2010

Bardziej szczegółowo

Samorząd 2.0? Społeczne i polityczne aspekty nowych mediów Szanse i wyzwania. dr Samuel Nowak, Uniwersytet Jagielloński

Samorząd 2.0? Społeczne i polityczne aspekty nowych mediów Szanse i wyzwania. dr Samuel Nowak, Uniwersytet Jagielloński Samorząd 2.0? Społeczne i polityczne aspekty nowych mediów Szanse i wyzwania dr Samuel Nowak, Uniwersytet Jagielloński plan spotkania Trzy części spotkania: podstawowe pojęcia i problemy wykorzystanie

Bardziej szczegółowo

Iv. Kreatywne. z mediów

Iv. Kreatywne. z mediów Iv. Kreatywne korzystanie z mediów Edukacja formalna dzieci Kreatywne korzystanie z mediów [ 45 ] Zagadnienia Wychowanie przedszkolne Szkoła podstawowa, klasy 1-3 Szkoła podstawowa, klasy 4-6 Tworzenie

Bardziej szczegółowo

kształcenie umiejętności w zakresie poszukiwania, kształcenie umiejętności twórczych; otwartość na nowe kontakty,

kształcenie umiejętności w zakresie poszukiwania, kształcenie umiejętności twórczych; otwartość na nowe kontakty, MULTIMEDIA W EDUKACJI HUMANISTYCZNEJ opracowała Elżbieta Anioła Szkoła w społeczeństwie informacyjnym. kształcenie umiejętności w zakresie poszukiwania, przetwarzania i tworzenia informacji; kształcenie

Bardziej szczegółowo

Dzięki technologii rozwijam. zainteresowania

Dzięki technologii rozwijam. zainteresowania Dzięki technologii rozwijam swoje zainteresowania Nota Materiał powstał w ramach realizacji projektu e-kompetencje bez barier dofinansowanego z Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa działanie 3.1 Działania

Bardziej szczegółowo

Wybrane kompetencje medialne. Opracowała: Małgorzata Dec Edukacja Medialna KUL

Wybrane kompetencje medialne. Opracowała: Małgorzata Dec Edukacja Medialna KUL Wybrane kompetencje medialne Opracowała: Małgorzata Dec Edukacja Medialna KUL Etap edukacyjny: Szkoła Podstawowa: klasy 1-3 1. Język mediów Spis treści 2. Kreatywne korzystanie z mediów 3. Literatura 4.

Bardziej szczegółowo

1. Badania jakościowe 2. Etnografia 3. Istota badań etnograficznych 4. 3 zasady metodologiczne badań 5. 3 etapy doboru próby w badaniach 6.

1. Badania jakościowe 2. Etnografia 3. Istota badań etnograficznych 4. 3 zasady metodologiczne badań 5. 3 etapy doboru próby w badaniach 6. 1. Badania jakościowe 2. Etnografia 3. Istota badań etnograficznych 4. 3 zasady metodologiczne badań 5. 3 etapy doboru próby w badaniach 6. Elementy badań 7. Raport etnograficzny 8. Przykłady 9. Podsumowanie

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Aktywność młodych w sieci Katarzyna Pietraszek Na podstawie badania dojrzałości technologicznej uczniów Doroty Kwiatkowskiej i Marcina Dąbrowskiego Uniwersytet w Białymstoku

Bardziej szczegółowo

KULTURA JAKO ZMIENNA WEWNĘTRZNA. związek efektywności i kultury organizacyjnej

KULTURA JAKO ZMIENNA WEWNĘTRZNA. związek efektywności i kultury organizacyjnej KULTURA JAKO ZMIENNA NIEZALEŻNA - narodowe style zarządzania - podobieństwa i różnice w sposobie zarządzania w różnych krajach związek efektywności i kultury narodowej Oprac. na podst. Smircich (1983).

Bardziej szczegółowo

TABklasa. Otwarta przestrzeń - otwarty umysł Edukacja nieograniczona mobilny multibook, mobilny uczeń, mobilna edukacja

TABklasa. Otwarta przestrzeń - otwarty umysł Edukacja nieograniczona mobilny multibook, mobilny uczeń, mobilna edukacja Tytuł wykładu: TABklasa. Otwarta przestrzeń - otwarty umysł Edukacja nieograniczona mobilny multibook, mobilny uczeń, mobilna edukacja Wykładowcy: Magdalena Maćkowiak, Jan Mierzejewski Agenda Idea TABklasy

Bardziej szczegółowo

SPOŁECZNOŚCI INTERNETOWE

SPOŁECZNOŚCI INTERNETOWE SPOŁECZNOŚCI INTERNETOWE Wykorzystanie nowoczesnych technologii w badaniach konsumenckich Inquiry sp. z o.o. O INQUIRY Od ponad 10 lat prowadzimy badania konsumenckie dla klientów z branży FMCG, sieci

Bardziej szczegółowo

Facebook, Nasza klasa i inne. www.facebook.com. podstawowe informacje o serwisach społeczności internetowych. Cz. 2. Facebook

Facebook, Nasza klasa i inne. www.facebook.com. podstawowe informacje o serwisach społeczności internetowych. Cz. 2. Facebook Facebook, Nasza klasa i inne podstawowe informacje o serwisach społeczności internetowych Cz. 2. Facebook www.facebook.com Facebook to drugi najczęściej wykorzystywany portal społecznościowy w Polsce i

Bardziej szczegółowo

Rola rodziców i nauczycieli w procesie adaptacji dziecka w szkole

Rola rodziców i nauczycieli w procesie adaptacji dziecka w szkole Organizator: Kuratorium Oświaty w Gdańsku 8 i 9 grudnia 2015 roku Konferencje dla Nauczycieli pt.: Szkolne progi: jak pomóc uczniom przejść do klasy czwartej? PSYCHOLOGIA na UAM od 1919 roku Rola rodziców

Bardziej szczegółowo

W otwartej Europie wszystkie języki są ważne

W otwartej Europie wszystkie języki są ważne W otwartej Europie wszystkie języki są ważne www.valuemultilingualism.org Tytuł: Dziennik Czas realizacji: 1 godzina lekcyjna na wprowadzenie do zadania Czas na wykonanie zadania określony przez nauczyciela

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z plastyki w klasie 1 gimnazjum

Wymagania edukacyjne z plastyki w klasie 1 gimnazjum Wymagania edukacyjne z plastyki w klasie 1 gimnazjum Zgodnie z Podstawą Programową jako priorytetowe przyjmuje się na lekcjach plastyki w gimnazjum wymagania ogólne: 1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie

Bardziej szczegółowo

ZAGROŻENIE FONOHOLIZMEM... EWELINA KUCHARSKA

ZAGROŻENIE FONOHOLIZMEM... EWELINA KUCHARSKA ZAGROŻENIE FONOHOLIZMEM... EWELINA KUCHARSKA To nie jest prezentacja o uzależnionych dzieciach To opowieść o relacjach panujących w domu i w najbliższym otoczeniu uczniów WNIOSKI To opowieść o procesie

Bardziej szczegółowo

Na podstawie: Lori M. Takeuchi. Families matter: designing media for a digital age. New York: The Joan Ganz Cooney Center at Sesame Workshop 2011.

Na podstawie: Lori M. Takeuchi. Families matter: designing media for a digital age. New York: The Joan Ganz Cooney Center at Sesame Workshop 2011. Na podstawie: Lori M. Takeuchi. Families matter: designing media for a digital age. New York: The Joan Ganz Cooney Center at Sesame Workshop 2011. Sara Grimes, Deborah Fields. Kids online: A new research

Bardziej szczegółowo

Po co dziecku rówieśnicy, po co dorośli?

Po co dziecku rówieśnicy, po co dorośli? Od 1919 r. psychologia na UAM Po co dziecku rówieśnicy, po co dorośli? Prof. dr hab. Anna I. Brzezińska Instytut Psychologii www.psychologia.amu.edu.pl Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Kiedyś...

Bardziej szczegółowo

Wewnątrzszkolne Doskonalenie Nauczycieli Nowatorskie metody nauczania

Wewnątrzszkolne Doskonalenie Nauczycieli Nowatorskie metody nauczania Wewnątrzszkolne Doskonalenie Nauczycieli Nowatorskie metody nauczania Zapraszam na szkolenie on line prezentujące dwie nowoczesne metody pracy: coaching i mentoring. Idea i definicja coachingu Coaching,

Bardziej szczegółowo

Program zajęć artystycznych w gimnazjum

Program zajęć artystycznych w gimnazjum Program zajęć artystycznych w gimnazjum Klasy II Beata Pryśko Cele kształcenia wymagania ogólne I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji percepcja sztuki. II. Tworzenie wypowiedzi

Bardziej szczegółowo

PROCES GRUPOWY , Łódź Iwona Kania

PROCES GRUPOWY , Łódź Iwona Kania PROCES GRUPOWY 19.0.2011, Łódź Iwona Kania Człowiek jest istotą nastawioną na bycie z innymi i jego życie w większości wiąże się z grupami. Pierwszą grupą, z jaką się styka, i w której się rozwija, jest

Bardziej szczegółowo

Sprawdzian z pomagania -doświadczenia Fundacji Orange w ewaluacji

Sprawdzian z pomagania -doświadczenia Fundacji Orange w ewaluacji Sprawdzian z pomagania -doświadczenia Fundacji Orange w ewaluacji Fundacja korporacyjna jako instytucja ucząca się rola mechanizmów ewaluacji VII. Seminarium Forum Darczyńców w Polsce, 11 września 2014

Bardziej szczegółowo

Firmowe media społecznościowe dla pracowników

Firmowe media społecznościowe dla pracowników Firmowe media społecznościowe dla pracowników Raport z badania Maciej Dymalski, Szymon Góralski Wrocław, 2012 ul. Więzienna 21c/8, 50-118 Wrocław, tel. 71 343 70 15, fax: 71 343 70 13, e-mail: biuro@rrcc.pl,

Bardziej szczegółowo

Badanie nauczania filozofii w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych

Badanie nauczania filozofii w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych Badanie nauczania filozofii w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych Scenariusz wywiadu pogłębionego z Nauczycielem Filozofii Scenariusz wywiadu pogłębionego z nauczycielem filozofii Dzień Dobry, Nazywam

Bardziej szczegółowo

Inspiracje mądrego korzystania z Internetu na rzecz dzieci i młodzieży. Copyright Fundacja Odkrywców Innowacji

Inspiracje mądrego korzystania z Internetu na rzecz dzieci i młodzieży. Copyright Fundacja Odkrywców Innowacji Inspiracje mądrego korzystania z Internetu na rzecz dzieci i młodzieży Copyright Fundacja Odkrywców Innowacji My tu gadu, gadu a w internecie W ciągu 1 minuty w Internecie 4,1 miliona pytań zadaje się

Bardziej szczegółowo

Warsztaty Facebook i media społeczniościowe. Część 1 Anna Miśniakiewicz, Konrad Postawa

Warsztaty Facebook i media społeczniościowe. Część 1 Anna Miśniakiewicz, Konrad Postawa Warsztaty Facebook i media społeczniościowe Część 1 Anna Miśniakiewicz, Konrad Postawa Plan warsztatów 1. Co to są media społecznościowe? 2. Jak wygląda nowoczesna komunikacja - formy, sposoby, treści?

Bardziej szczegółowo

Stwórz wewnętrzną sieć szkolną

Stwórz wewnętrzną sieć szkolną tekst Artur Rudnicki Stwórz wewnętrzną sieć szkolną yammer to prywatna sieć społecznościowa, która ułatwia pracownikom i uczniom wzajemną komunikację, pozwala na dzielenie się informacjami i zarządzanie

Bardziej szczegółowo

Opis zakładanych efektów kształcenia

Opis zakładanych efektów kształcenia Załącznik do uchwały nr 218 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 18 grudnia 2013 r Nazwa kierunku studiów: Psychologia Obszar kształcenia: Obszar nauk społecznych Poziom kształceni: jednolite studia

Bardziej szczegółowo

Badania publiczności muzeów w Polsce. Projekt Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów. Joanna Grzonkowska NIMOZ

Badania publiczności muzeów w Polsce. Projekt Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów. Joanna Grzonkowska NIMOZ Badania publiczności muzeów w Polsce. Projekt Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów Joanna Grzonkowska NIMOZ Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów Powstał w 2011 r. z przekształcenia

Bardziej szczegółowo

2A. Który z tych wzorów jest dla P. najważniejszy? [ANKIETER : zapytać tylko o te kategorie, na które

2A. Który z tych wzorów jest dla P. najważniejszy? [ANKIETER : zapytać tylko o te kategorie, na które 1. Gdyby miał P. urządzać mieszkanie, to czy byłoby dla P. wzorem [ANKIETER odczytuje wszystkie opcje, respondent przy każdej z nich odpowiada tak/nie, rotacja] 1.1 To, jak wyglądają mieszkania w serialach,

Bardziej szczegółowo

ANKIETY (ZESTAWIENIE): Z MŁODZIEŻĄ O KOMUNIKACJI I WIELOZADANIOWOŚCI NA CO TO MA WPŁYW?

ANKIETY (ZESTAWIENIE): Z MŁODZIEŻĄ O KOMUNIKACJI I WIELOZADANIOWOŚCI NA CO TO MA WPŁYW? ANKIETY (ZESTAWIENIE): Z MŁODZIEŻĄ O KOMUNIKACJI I WIELOZADANIOWOŚCI NA CO TO MA WPŁYW? 1 SPIS TREŚCI WSTĘP... 3 ANKIETA 1... 4 1. SPOSÓB KOMUNIKACJI... 4 1.1 Wyniki... 4 1.2 Wyjaśnienia... 8 2. CZEGO

Bardziej szczegółowo

Dokąd idziemy? Co osiągamy?

Dokąd idziemy? Co osiągamy? Dokąd idziemy? Co osiągamy? Partnerzy Szerokiego Porozumienia na Rzecz Umiejętności Cyfrowych Warszawa, 28 kwietnia 2014 r. Misja spowodowanie trwałej zmiany społecznej, w wyniku której mieszkańcy Polski

Bardziej szczegółowo

AKADEMIA DLA MŁODYCH PRZEWODNIK TRENERA. PRACA ŻYCIE UMIEJĘTNOŚCI

AKADEMIA DLA MŁODYCH PRZEWODNIK TRENERA.  PRACA ŻYCIE UMIEJĘTNOŚCI PRACA ŻYCIE UMIEJĘTNOŚCI www.akademiadlamlodych.pl PODRĘCZNIK WPROWADZENIE Akademia dla Młodych to nowa inicjatywa mająca na celu wspieranie ludzi młodych w rozwijaniu umiejętności niezbędnych w ich miejscu

Bardziej szczegółowo

Kongres Innowacyjnej Gospodarki, Warszawa 2013

Kongres Innowacyjnej Gospodarki, Warszawa 2013 Kongres Innowacyjnej Gospodarki, Warszawa 2013 Jak to działa: Mózg badania wskazują, że inne partie mózgu uaktywniają się przy czytaniu tradycyjnych książek, inne przy czytaniu tych z nośników elektronicznych

Bardziej szczegółowo

BEZPIECZEŃSTWO W SIECI. Badanie przeprowadzone w czerwcu 2017

BEZPIECZEŃSTWO W SIECI. Badanie przeprowadzone w czerwcu 2017 BEZPIECZEŃSTWO W SIECI Badanie przeprowadzone w czerwcu 2017 O RAPORCIE Uczniowie podają w sieci więcej danych niż rodzice, zwłaszcza w social media. Ponad 12 tysięcy uczniów i 10 tysięcy rodziców wypełniło

Bardziej szczegółowo

Koncepcja pracy MSPEI

Koncepcja pracy MSPEI Międzynarodowa Szkoła Podstawowa Edukacji Innowacyjnej w Łodzi to Szkoła Kompetencji Kluczowych posiadająca i rozwijająca nowatorskie spojrzenie na kształtowanie postaw i umiejętności zgodnie z Europejskimi

Bardziej szczegółowo

Wzór na rozwój. Tematyka, metody, korzyści

Wzór na rozwój. Tematyka, metody, korzyści Wzór na rozwój Tematyka, metody, korzyści Jak zaangażować młodzież w naukę przedmiotów ścisłych? nadać sens, osobisty punkt odniesienia pokazać zastosowanie, przydatność stworzyć przestrzeń do dokonywania

Bardziej szczegółowo

Jestem częścią kultury PROGRAM NAUCZANIA WIEDZY O KULTURZE. Autor: Małgorzata Marzec

Jestem częścią kultury PROGRAM NAUCZANIA WIEDZY O KULTURZE. Autor: Małgorzata Marzec Jestem częścią kultury PROGRAM NAUCZANIA WIEDZY O KULTURZE W SZKOŁACH PONADGIMNAZJALNYCH Autor: Małgorzata Marzec Podstawa programowa przedmiotu wiedza o kulturze CELE KSZTAŁCENIA - WYMAGANIA OGÓLNE I.

Bardziej szczegółowo

autorska KLASA MEDIALNA Liceum Ogólnokształcące Nr I im. Danuty Siedzikówy Inki we Wrocławiu

autorska KLASA MEDIALNA Liceum Ogólnokształcące Nr I im. Danuty Siedzikówy Inki we Wrocławiu autorska KLASA MEDIALNA Liceum Ogólnokształcące Nr I im. Danuty Siedzikówy Inki we Wrocławiu Dziś środki masowego przekazu to nie tylko prasa, radio i telewizja, kino. Od kilku lat trwa multimedializacja

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA - ZAJĘCIA ARTYSTYCZNE. 1. Wymagania programowe

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA - ZAJĘCIA ARTYSTYCZNE. 1. Wymagania programowe PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA - ZAJĘCIA ARTYSTYCZNE 1. Wymagania programowe Przedmioty artystyczne, do których należy (muzyka, plastyka) stanowią grupę przedmiotów, w których system oceniania stanowi problem

Bardziej szczegółowo

Młodzi internauci - od paradygmatu ryzyka do paradygmatu szans. prof. UAM dr hab. Jacek Pyżalski Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu

Młodzi internauci - od paradygmatu ryzyka do paradygmatu szans. prof. UAM dr hab. Jacek Pyżalski Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu Młodzi internauci - od paradygmatu ryzyka do paradygmatu szans prof. UAM dr hab. Jacek Pyżalski Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu Paradygmat ryzyka Właściwie od początku badań internetu (por. Kraut)

Bardziej szczegółowo

EDUKACJA EKOLOGICZNA PRZYSZŁOŚCI JUŻ TERAZ

EDUKACJA EKOLOGICZNA PRZYSZŁOŚCI JUŻ TERAZ EDUKACJA EKOLOGICZNA PRZYSZŁOŚCI JUŻ TERAZ Magdalena Machinko-Nagrabecka Kierownik Działu Edukacji Ekologicznej Centrum UNEP/GRID-Warszawa Warszawa, 23 stycznia 2013 r. NFOŚiGW - Konsultacje w sprawie

Bardziej szczegółowo

ZADANIA EDUKACJI ELEMENTARNEJ

ZADANIA EDUKACJI ELEMENTARNEJ ZADANIA EDUKACJI ELEMENTARNEJ 1. Wspieranie dziecka w poznawaniu oraz wykorzystywaniu własnego potencjału rozwojowego i budowaniu pozytywnego obrazu własnego ja. 2. Tworzenie warunków umożliwiających dziecku

Bardziej szczegółowo

maciaszczyk interaktywny wzbudzamy e-mocje

maciaszczyk interaktywny wzbudzamy e-mocje maciaszczyk interaktywny wzbudzamy e-mocje Nie chcemy, żeby ludzie Cię zobaczyli. Chcemy, żeby Cię zapamiętali. Jak zbudujemy Twój wizerunek w Internecie? Kompleksowa oferta działań interactive obejmuje

Bardziej szczegółowo

OBSŁUGA KOMUNIKATORA GADU- GADU I WEB-GADU

OBSŁUGA KOMUNIKATORA GADU- GADU I WEB-GADU OBSŁUGA KOMUNIKATORA GADU- GADU I WEB-GADU Opracowała: Emilia Pietrzak Klasa IIB KLO Łódź 2009/2010 INFORMACJE WSTĘPNE O KOMUNIKATORZE : Komunikator Gadu-Gadu ( GG, gg) pierwszy komunikator internetowy,

Bardziej szczegółowo

Jak i gdzie młodzież poszukuje informacji?

Jak i gdzie młodzież poszukuje informacji? Jak i gdzie młodzież poszukuje informacji? Rola biblioteki szkolnej w kształtowaniu kompetencji informacyjnych uczniów D R J U S T Y N A J A S I E W I C Z U N I W E R S Y T E T WA R S Z AW S K I JAK WSPOMAGAĆ

Bardziej szczegółowo

Two zen e przestrzen biur. socjologiczny projekt badawczy

Two zen e przestrzen biur. socjologiczny projekt badawczy Two zen e przestrzen biur socjologiczny projekt badawczy Wywiady pogłębione Storytelling OBSERWACJA UCZESTNICZĄCA Motto projektu Zadaniem etnografii, a w każdym razie jednym z zadań, jest dostarczanie,

Bardziej szczegółowo

Jak wykorzystać wspólne uczenie się w pracy sieci wsparcia? Warszawa września 2015

Jak wykorzystać wspólne uczenie się w pracy sieci wsparcia? Warszawa września 2015 Jak wykorzystać wspólne uczenie się w pracy sieci wsparcia? Warszawa 24-26 września 2015 Cele sesji uporządkowanie wiedzy na temat procesu uczenia się zapoznanie z metodami grupowego wsparcia (nauczycielskimi

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z języka angielskiego klasy 4-6

Wymagania edukacyjne z języka angielskiego klasy 4-6 klasy - Ocena Gramatyka i słownictwo uczeń swobodnie operuje strukturami gramatycznymi określonymi w rozkładzie z łatwością buduje spójne zdania proste i złożone, poprawne pod względem gramatycznym i logicznym

Bardziej szczegółowo

EPORTFOLIO narzędziem wspierania twórczości i kreatywności

EPORTFOLIO narzędziem wspierania twórczości i kreatywności Kreatywność i twórczość : : Mielec 16.09.2011 EPORTFOLIO narzędziem wspierania twórczości i kreatywności Agnieszka Chrząszcz ZMIANY W SPOSOBIE PRACY I UCZENIA SIĘ Mobilność narzędzia uczenie się praca

Bardziej szczegółowo

Poniższe pytania dotyczą różnych spraw związanych z korzystaniem z mediów i urządzeń cyfrowych, w tym komputerów stacjonarnych, laptopów, notebooków,

Poniższe pytania dotyczą różnych spraw związanych z korzystaniem z mediów i urządzeń cyfrowych, w tym komputerów stacjonarnych, laptopów, notebooków, Poniższe pytania dotyczą różnych spraw związanych z korzystaniem z mediów i urządzeń cyfrowych, w tym komputerów stacjonarnych, laptopów, notebooków, smartfonów, tabletów, telefonów komórkowych bez dostępu

Bardziej szczegółowo

Rozwój popytu. - najważniejsze trendy. dr Dominik Batorski. Uniwersytet Warszawski

Rozwój popytu. - najważniejsze trendy. dr Dominik Batorski. Uniwersytet Warszawski Rozwój popytu na usługi szerokopasmowe - najważniejsze trendy dr Dominik Batorski Uniwersytet Warszawski DIAGNOZA 2 Korzystanie z technologii 2003-2011 Użytkowników internetu przybywa mniej więcej 9 punktów

Bardziej szczegółowo

Efekty kształcenia dla kierunku studiów TECHNOLOGIE CYFROWE W ANIMACJI KULTYRY studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki

Efekty kształcenia dla kierunku studiów TECHNOLOGIE CYFROWE W ANIMACJI KULTYRY studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki Załącznik nr 1 Efekty kształcenia dla kierunku studiów TECHNOLOGIE CYFROWE W ANIMACJI KULTYRY studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia Kierunek studiów

Bardziej szczegółowo

Facebook, Nasza klasa i inne. http://nk.pl/ podstawowe informacje o serwisach społeczności internetowych. Cz. 1. Serwis nk.pl (dawniej Nasza-klasa.

Facebook, Nasza klasa i inne. http://nk.pl/ podstawowe informacje o serwisach społeczności internetowych. Cz. 1. Serwis nk.pl (dawniej Nasza-klasa. Facebook, Nasza klasa i inne podstawowe informacje o serwisach społeczności internetowych Cz. 1. Serwis nk.pl (dawniej Nasza-klasa.pl) Serwisy (portale) społecznościowe są popularnym narzędziem komunikacji

Bardziej szczegółowo

Konkurs edukacyjny Bezpiecznie Tu i Tam Prezentacja do zajęć dla rodziców w wersji aktywizującej 30 minut

Konkurs edukacyjny Bezpiecznie Tu i Tam Prezentacja do zajęć dla rodziców w wersji aktywizującej 30 minut Konkurs edukacyjny Bezpiecznie Tu i Tam Prezentacja do zajęć dla rodziców w wersji aktywizującej 30 minut wrzesień 2016r. Agenda spotkania 1. Internet w naszej codzienności. Dobre i złe strony. 2. Dzieci

Bardziej szczegółowo

Innowacja pedagogiczna: Edukacja medialna. OPIS INNOWACJI

Innowacja pedagogiczna: Edukacja medialna. OPIS INNOWACJI Innowacja pedagogiczna: Edukacja medialna. Podnoszenie kompetencji uczniowskich w dziedzinie odbioru mediów i posługiwania się mediami jako narzędziami intelektualnymi współczesnego człowieka. Bezpośrednim

Bardziej szczegółowo

KOMUNIKACJA MIĘDZYLUDZKA. mjr Danuta Jodłowska

KOMUNIKACJA MIĘDZYLUDZKA. mjr Danuta Jodłowska KOMUNIKACJA MIĘDZYLUDZKA mjr Danuta Jodłowska KOMUNIKACJA WERBALNA Komunikacja werbalna to przekazywanie informacji za pomocą wyrazów. Dużą rolę odgrywają tu takie czynniki, jak: akcent (badania dowiodły,

Bardziej szczegółowo

Generacja Y o mediach społecznościowych w miejscu pracy

Generacja Y o mediach społecznościowych w miejscu pracy Generacja Y o mediach społecznościowych w miejscu pracy Raport z badania Szymon Góralski Wrocław, 2013 ul. Więzienna 21c/8, 50-118 Wrocław, tel. 71 343 70 15, fax: 71 343 70 13, e-mail: biuro@rrcc.pl,

Bardziej szczegółowo

Projekt z ZUS w gimnazjum

Projekt z ZUS w gimnazjum Załącznik nr 1 do regulaminu Projektu z ZUS Projekt z ZUS w gimnazjum Obowiązująca podstawa programowa kształcenia ogólnego kładzie duży nacisk na kształtowanie u uczniów postaw umożliwiających sprawne

Bardziej szczegółowo

Otwartość, partnerstwo i wspólnota zasobów jako dominujące wartości w świecie Wikinomii dr Magdalena Szpunar WH AGH

Otwartość, partnerstwo i wspólnota zasobów jako dominujące wartości w świecie Wikinomii dr Magdalena Szpunar WH AGH www.magdalenaszpunar.com 1 Otwartość, partnerstwo i wspólnota zasobów jako dominujące wartości w świecie Wikinomii dr Magdalena Szpunar WH AGH www.magdalenaszpunar.com 2 Główne zasady wikinomii Otwartość

Bardziej szczegółowo

Zebrana w ten sposób baza może zapewnić stałe źródło dochodów i uniezależni Cię od płatnych reklam i portali zakupów grupowych.

Zebrana w ten sposób baza może zapewnić stałe źródło dochodów i uniezależni Cię od płatnych reklam i portali zakupów grupowych. Witaj! W poprzedniej części pisałem o tym jak ważne jest to, aby strona internetowa wyposażona była w odpowiednie narzędzia do zbierania adresów e-mail potencjalnych klientów. Zebrana w ten sposób baza

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA NA LEKCJACH JĘZYKA NIEMIECKIEGO Rok szkolny 2018 / 2019

PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA NA LEKCJACH JĘZYKA NIEMIECKIEGO Rok szkolny 2018 / 2019 PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA NA LEKCJACH JĘZYKA NIEMIECKIEGO Rok szkolny 2018 / 2019 Opracowany w oparciu o Wewnętrzne Zasady Oceniania Szkoły Podstawowej w Ratowicach Anna Bala zswilhelm Przedmiotowy

Bardziej szczegółowo

FOTOGRAF PROJEKT EDUKACYJNY

FOTOGRAF PROJEKT EDUKACYJNY FOTOGRAF PROJEKT EDUKACYJNY GRUPA: 6-LATKI KOTKI TERMIN REALIZACJI: 03-11KWIECIEŃ 2017 PROWADZĄCA: MGR EWA RUSZCZYK WSTĘP Jedną z najważniejszych umiejętności, w jakie można wyposażyć dzieci jest twórcze

Bardziej szczegółowo

Diagnozowanie problemów/potrzeb. Seminarium Kręta droga innowacji społecznych MiR,

Diagnozowanie problemów/potrzeb. Seminarium Kręta droga innowacji społecznych MiR, Diagnozowanie problemów/potrzeb Seminarium Kręta droga innowacji społecznych MiR, 23.03.2017 Diagnoza to poznawanie tej rzeczywistości, która nas na co dzień otacza i weryfikowanie naszych własnych przekonań

Bardziej szczegółowo

Autorzy i autorki Ewa Filipp Beata Kunat Sławomir Magala Robert McMurray Margaret Mead Krzysztof Olechnicki Sarah Pink Sławomir Sikora Samantha Warren

Autorzy i autorki Ewa Filipp Beata Kunat Sławomir Magala Robert McMurray Margaret Mead Krzysztof Olechnicki Sarah Pink Sławomir Sikora Samantha Warren Etnografia wizualna Etnografia wizualna Świat ludzi ma wymiar estetyczny Kultura składa się z symboli Zmysły odgrywają ważną rolę w nadawaniu i odczytywaniu sensu; zmysł wzoru kluczowy dla wielu osób Ewa

Bardziej szczegółowo

ROZWIĄZANIA NAJWIĘKSZYCH ŚWIATOWYCH WYZWAŃ SPOŁECZNYCH, ŚRODOWISKOWYCH I EKONOMICZNYCH. MOŻLWOŚĆ BYCIA LIDEREM OD WCZESNEGO WIEKU

ROZWIĄZANIA NAJWIĘKSZYCH ŚWIATOWYCH WYZWAŃ SPOŁECZNYCH, ŚRODOWISKOWYCH I EKONOMICZNYCH. MOŻLWOŚĆ BYCIA LIDEREM OD WCZESNEGO WIEKU Szkoły z mocą zmieniania świata, nowy program mający na celu identyfikowanie, łączenie oraz wspieranie zespołów szkół, szkół podstawowych, gimnazjów i szkół średnich w Polsce, które pomagają dzieciom stawać

Bardziej szczegółowo

Inteligentne Multimedialne Systemy Uczące

Inteligentne Multimedialne Systemy Uczące Działanie realizowane w ramach projektu Absolwent informatyki lub matematyki specjalistą na rynku pracy Matematyka i informatyka może i trudne, ale nie nudne Inteligentne Multimedialne Systemy Uczące dr

Bardziej szczegółowo

Rozwijanie kompetencji kluczowych uczniów. Wyzwania i możliwości tworzenia polityki edukacyjnej na poziomie jednostki samorządu terytorialnego

Rozwijanie kompetencji kluczowych uczniów. Wyzwania i możliwości tworzenia polityki edukacyjnej na poziomie jednostki samorządu terytorialnego Rozwijanie kompetencji kluczowych uczniów. Wyzwania i możliwości tworzenia polityki edukacyjnej na poziomie jednostki samorządu terytorialnego dr Olga Napiontek, Fundacja Civis Polonus Kompetencje kluczowe

Bardziej szczegółowo

Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Wydział Nauk Społecznych. Efekty kształcenia

Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Wydział Nauk Społecznych. Efekty kształcenia Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Załącznik nr 74 do uchwały nr Senatu Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach z dnia 29 maja 2012 r. Efekty kształcenia dla: nazwa kierunku poziom kształcenia profil kształcenia

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z ZAJĘĆ KOMPUTEROWYCH W KLASIE 4 SZKOŁY PODSTAWOWEJ

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z ZAJĘĆ KOMPUTEROWYCH W KLASIE 4 SZKOŁY PODSTAWOWEJ WYMAGANIA EDUKACYJNE Z ZAJĘĆ KOMPUTEROWYCH W KLASIE 4 SZKOŁY PODSTAWOWEJ 1. W ZAKRESIE BEZPIECZNEGO POSŁUGIWANIA SIĘ KOMPUTEREM I OPROGRAMOWANIEM UCZEŃ: przestrzega podstawowych zasad bezpiecznej i higienicznej

Bardziej szczegółowo

Wymagania do przedmiotu Etyka w gimnazjum, zgodne z nową podstawą programową.

Wymagania do przedmiotu Etyka w gimnazjum, zgodne z nową podstawą programową. Wymagania do przedmiotu Etyka w gimnazjum, zgodne z nową podstawą programową. STANDARDY OSIĄGNIĘĆ: Rozwój osobowy i intelektualny uczniów wynikający z ich uczestnictwa w zajęciach etyki podążając za przyjętymi

Bardziej szczegółowo

storemore Pamięć masowa o dużej pojemności

storemore Pamięć masowa o dużej pojemności storemore Pamięć masowa o dużej pojemności Dowiedz się, jak stać się bardziej produktywnym i mieć zapewnioną lepszą rozrywkę w dowolnym miejscu. Co to jest StoreMore? Technologia StoreMore firmy Toshiba

Bardziej szczegółowo

Wirtualna tablica. Padlet: https://pl.padlet.com/ Padlet nazywany jest wirtualną tablicą, ścianą lub kartką strony internetowej.

Wirtualna tablica. Padlet: https://pl.padlet.com/ Padlet nazywany jest wirtualną tablicą, ścianą lub kartką strony internetowej. Wirtualna tablica Padlet: https://pl.padlet.com/ Padlet nazywany jest wirtualną tablicą, ścianą lub kartką strony internetowej. To proste w obsłudze narzędzie może służyć jako tablica informacyjna lub

Bardziej szczegółowo

Komunikacja i media. Komunikacja jest częścią każdego działania, w zależności od ich rodzaju, można mówić o różnych jej poziomach.

Komunikacja i media. Komunikacja jest częścią każdego działania, w zależności od ich rodzaju, można mówić o różnych jej poziomach. Komunikacja i media Uczniowie i uczennice mogą inicjować powstawanie i prowadzić szkolne media, istnieje przynajmniej jeden środek przekazu dla społeczności uczniowskiej. Władze SU i dyrekcja dbają o to,

Bardziej szczegółowo

Internauci a kultura obrazków. Warszawa, 24. lipca 2008

Internauci a kultura obrazków. Warszawa, 24. lipca 2008 Internauci a kultura obrazków Warszawa, 24. lipca 2008 źródło: http://en.wikipedia.org/wiki/the_medium_is_the_message Nie możemy rozpatrywać komunikacji w oderwaniu od medium, które ją przekazuje. Medium

Bardziej szczegółowo

Projekt zrealizowano przy wsparciu finansowym Województwa Małopolskiego

Projekt zrealizowano przy wsparciu finansowym Województwa Małopolskiego Projekt zrealizowano przy wsparciu finansowym Województwa Małopolskiego , Siła woli potrafi zaskakiwać rozmachem wizji i zdumiewać osiągnięciami po jej urzeczywistnieniu. To właśnie na motywacji, chęci

Bardziej szczegółowo

Mgr Anna Bernacka Mgr Justyna Cherchowska Uniwersytet Warmińsko Mazurski w Olsztynie

Mgr Anna Bernacka Mgr Justyna Cherchowska Uniwersytet Warmińsko Mazurski w Olsztynie Mgr Anna Bernacka Mgr Justyna Cherchowska Uniwersytet Warmińsko Mazurski w Olsztynie Obecnie jesteśmy świadkami niespotykanej dynamiki postępu technologicznego, który w głównej mierze tyczy się sposobu

Bardziej szczegółowo

Projekt "Seniorzy na wsi"

Projekt Seniorzy na wsi Projekt "Seniorzy na wsi" Analiza ankiet przeprowadzonych wśród seniorów na terenach wiejskich w województwie warmińsko-mazurskim Ankiety przeprowadzono w trzech grupach wiekowych 55-65 lat - 36 osób 66-75

Bardziej szczegółowo

Poniższe pytania dotyczą różnych spraw związanych z korzystaniem z mediów i urządzeń cyfrowych, w tym komputerów stacjonarnych, laptopów, notebooków,

Poniższe pytania dotyczą różnych spraw związanych z korzystaniem z mediów i urządzeń cyfrowych, w tym komputerów stacjonarnych, laptopów, notebooków, Poniższe pytania dotyczą różnych spraw związanych z korzystaniem z mediów i urządzeń cyfrowych, w tym komputerów stacjonarnych, laptopów, notebooków, smartfonów, tabletów, telefonów komórkowych bez dostępu

Bardziej szczegółowo

PRZEBIEG (KROK PO KROKU Z UWZGLĘDNIENIEM METOD I SZACUNKOWEGO CZASU) I FORMA REALIZACJI ZAJĘĆ

PRZEBIEG (KROK PO KROKU Z UWZGLĘDNIENIEM METOD I SZACUNKOWEGO CZASU) I FORMA REALIZACJI ZAJĘĆ CZAS REALIZACJI SCENARIUSZA, W TYM LICZBA I CZAS PLANOWANYCH SPOTKAŃ. 12 h = 3 spotkania x 4h PRZEBIEG (KROK PO KROKU Z UWZGLĘDNIENIEM METOD I SZACUNKOWEGO CZASU) I FORMA REALIZACJI ZAJĘĆ Umiejętności

Bardziej szczegółowo

Imię i nazwisko:. Data:...

Imię i nazwisko:. Data:... TEST KOMPETENCJI KOMPUTEROWYCH w ramach projektu Wykwalifikowane M@zowsze Oś priorytetowa X Edukacja dla rozwoju regionu Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego na lata 2014-2020 Działanie

Bardziej szczegółowo

Bibliotekarze - koordynatorzy projektu: Joanna Drabowicz Joanna Pietrzyńska Justyna Szymańska

Bibliotekarze - koordynatorzy projektu: Joanna Drabowicz Joanna Pietrzyńska Justyna Szymańska Witamy Państwa Bibliotekarze - koordynatorzy projektu: Joanna Drabowicz Joanna Pietrzyńska Justyna Szymańska Wraz z Dyrekcją i nauczycielami oraz Samorządem Uczniowskim realizujemy projekt Narodowy Program

Bardziej szczegółowo

1) filmy / seriale 2) muzykę 3) książki 4) gry 5) inne (jakie?)...

1) filmy / seriale 2) muzykę 3) książki 4) gry 5) inne (jakie?)... METRYCZKA Miejscowość Płeć Wiek Wykształcenie Zawód BLOK I (kultura w sieci + PISF) 1. W jaki sposób przeważnie korzystasz z Internetu? 1) komputer stacjonarny lub laptop w domu [> przejdź do pytania 2]

Bardziej szczegółowo

Scenariusz nr 10. Autor scenariusza: Małgorzata Marzycka. Blok tematyczny: Jesień z pełnym koszem.

Scenariusz nr 10. Autor scenariusza: Małgorzata Marzycka. Blok tematyczny: Jesień z pełnym koszem. Autor scenariusza: Małgorzata Marzycka Blok tematyczny: Jesień z pełnym koszem. Scenariusz nr 10 I. Tytuł scenariusza zajęć : Sposoby poznawania przyrody " II. Czas realizacji: 2 jednostki lekcyjne. III.

Bardziej szczegółowo

Kondycja psychiczna młodzieży - kontekst społeczny i kulturowy. Łukasz Szostakiewicz KPDiM IPiN Hostel MCN

Kondycja psychiczna młodzieży - kontekst społeczny i kulturowy. Łukasz Szostakiewicz KPDiM IPiN Hostel MCN Kondycja psychiczna młodzieży kontekst społeczny i kulturowy Łukasz Szostakiewicz KPDiM IPiN Hostel MCN 19992019 Co to za daty? Luty 2004 Luty 2005 24 czerwca 2007 1 października 2008 Październik 2010

Bardziej szczegółowo

KRYTERIA OCENIANIA Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO W KLASACH IV - VI

KRYTERIA OCENIANIA Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO W KLASACH IV - VI KRYTERIA OCENIANIA Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO W KLASACH IV - VI Ocena celująca: uczeń swobodnie operuje strukturami gramatycznymi określonymi w rozkładzie materiału z łatwością buduje spójne zdania proste i

Bardziej szczegółowo

Kwestionariusz stylu komunikacji

Kwestionariusz stylu komunikacji Kwestionariusz stylu komunikacji Z każdego stwierdzenia wybierz jedno, które uważasz, że lepiej pasuje do twojej osobowości i zaznacz jego numer. Stwierdzenia w parach nie są przeciwstawne, przy wyborze

Bardziej szczegółowo

osobiste zaangażowanie, czysto subiektywna ludzka zdolność intuicja, jako warunek wewnętrznego doświadczenia wartości.

osobiste zaangażowanie, czysto subiektywna ludzka zdolność intuicja, jako warunek wewnętrznego doświadczenia wartości. 1. Czy wartości - choć nie mieszczą się w obiektywistycznej wizji świata - są jedynie subiektywną reakcją czy oceną podmiotu? Podmiot substancja, centrum wiedzy, działania, decyzji i wyborów. Filozofowie

Bardziej szczegółowo

Telewizja publiczna z misją Opracowała: Anna Równy

Telewizja publiczna z misją Opracowała: Anna Równy Szkoła gimnazjalna JĘZYK POLSKI Scenariusz z wykorzystaniem nowych mediów i metod aktywizujących (45 min) Scenariusz zgodny z podstawą programową (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 27 sierpnia

Bardziej szczegółowo

Strategia badawcza Katedry Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej WH AGH

Strategia badawcza Katedry Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej WH AGH Kraków 12.02.2018.r Strategia badawcza Katedry Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej WH AGH wersja 2. Proponowana wizja Widzimy KSOiAS jako miejsce rozwijania współczesnej antropologii społecznej

Bardziej szczegółowo

Danuta Sterna: Strategie dobrego nauczania

Danuta Sterna: Strategie dobrego nauczania : Strategie dobrego nauczania Strategie dobrego nauczania Strategie oceniania kształtującego I. Określanie i wyjaśnianie uczniom celów uczenia się i kryteriów sukcesu. II. Organizowanie w klasie dyskusji,

Bardziej szczegółowo

Opowieści nocy reż. Michel Ocelot

Opowieści nocy reż. Michel Ocelot Opowieści nocy reż. Michel Ocelot 1. Scenariusz lekcji. (str. 2) Temat: Jak powstaje film? 2. Karta pracy. (str. 5) MATERIAŁY DYDAKTYCZNE DLA NAUCZYCIELI SPIS TREŚCI SCENARIUSZ LEKCJI Opracowała: Paulina

Bardziej szczegółowo

Ochrona danych osobowych w placówce oświatowej. Małgorzata Jagiełło

Ochrona danych osobowych w placówce oświatowej. Małgorzata Jagiełło Ochrona danych osobowych w placówce oświatowej Małgorzata Jagiełło Wrocław 2012 Autor: Małgorzata Jagiełło Wydawca: Grupa Ergo Sp. z o.o., 50-127 Wrocław ul. Św. Mikołaja 56/57 www.wydawnictwo-ergo.pl

Bardziej szczegółowo

Osoba, która Ci przekazała tego ebooka, lubi Cię i chce, abyś poświęcał wiele uwagi swojemu rozwojowi osobistemu.

Osoba, która Ci przekazała tego ebooka, lubi Cię i chce, abyś poświęcał wiele uwagi swojemu rozwojowi osobistemu. Osoba, która Ci przekazała tego ebooka, lubi Cię i chce, abyś poświęcał wiele uwagi swojemu rozwojowi osobistemu. Zależy jej na Twoim sukcesie, w każdej sferze życia. Im więcej szczęśliwych ludzi na świecie,

Bardziej szczegółowo

DLACZEGO WARTO KUPIĆ TEN RAPORT?

DLACZEGO WARTO KUPIĆ TEN RAPORT? DLACZEGO WARTO KUPIĆ TEN RAPORT? POZNAMY ZACHOWANIA KONSUMENTÓW W raporcie znaleźć można szczegółowe informacje na temat podejmowanych przez polskich konsumentów działań na rzecz środowiska i społeczeństwa

Bardziej szczegółowo

ŻYWIOŁ POWIETRZA - ĆWICZENIA

ŻYWIOŁ POWIETRZA - ĆWICZENIA Strona1 ŻYWIOŁ POWIETRZA - ĆWICZENIA Cz. III Aby uzyskać namacalny efekt oddziaływania energii Żywiołu Powietrza w Twoim życiu - jednocześnie korzystaj i z przygotowanych tu ćwiczeń i z opisu procesów

Bardziej szczegółowo

Cyberhistorie. O bezpieczeństwie i komunikacji w sieci. Scenariusze lekcji dla klas I VI Materiały dla nauczycielek i nauczycieli

Cyberhistorie. O bezpieczeństwie i komunikacji w sieci. Scenariusze lekcji dla klas I VI Materiały dla nauczycielek i nauczycieli Cyberhistorie O bezpieczeństwie i komunikacji w sieci Materiały dla nauczycielek i nauczycieli Cyberhistorie O bezpieczeństwie i komunikacji w sieci Materiały dla nauczycielek i nauczycieli Tytuł oryginału

Bardziej szczegółowo