Wpływ zmian dotyczących korekty kosztów wprowadzonych w ramach redukcji obciążeń administracyjnych na ryzyko podatkowe przedsiębiorstw

Transkrypt

1 Radosław Witczak * Wpływ zmian dotyczących korekty kosztów wprowadzonych w ramach redukcji obciążeń administracyjnych na ryzyko podatkowe przedsiębiorstw Wstęp Prowadzenie działalności gospodarczej związane jest ponoszeniem różnego rodzaju ryzyk. Jednym z rodzajów ryzyka z jakimi spotyka się przedsiębiorca jest ryzyko wynikające ze stosowania przepisów podatkowych. Ryzyko podatkowe jest definiowane jako każde zdarzenie, którego wystąpienie lub brak może mieć negatywny wpływ na realizację celów wyznaczonych w ramach polityki podatkowej prowadzonej przez dany podmiot gospodarczy. Ryzyko podatkowe jest także rozumiane jako niebezpieczeństwo pomyłkowego zaniżenia zobowiązania podatkowego [Kuchciak, Witczak, 2009, s. 132]. Polski system podatkowy jest uznawany za skomplikowany. Podlega on częstym zmianom. Jedną ze zmian jego składowych spowodowały regulacje ustawy o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce. Zmiany związane z wejściem w życie ustanowionych przepisów objęły różne elementy systemu podatkowego. Odnoszą się do podatku od towarów i usług, podatków dochodowych. Dotyczą między innymi w ramach podatków dochodowych płaconych przez przedsiębiorstwa zasady ujmowania kosztów podatkowych związanych z nieterminowanym regulowaniem zobowiązań. Podstawowym powodem wprowadzenia przepisów w tym zakresie było zachęcenie podmiotów do terminowego płacenia zobowiązań [Sprawozdanie Komisji, dostęp dnia ]. Jednakże stosowanie tych przepisów może w praktyce budzić wiele wątpliwości. Celem artykułu jest ocena wpływu regulacji dotyczących zasad korekt kosztów w podatkach dochodowych na występowanie ryzyka podatkowego podmiotów gospodarczych oraz identyfikacja tych norm, które powodują zwiększenie wystę- * Dr, Instytut Finansów, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Uniwersytet Łódzki, radoslaw.witczak@uni.lodz.pl, ul. Rewolucji 1905 r. nr 39, Łódź

2 490 Radosław Witczak powania ryzyka podatkowego. Podstawowymi metodami badawczymi zastosowanymi w opracowaniu są: analiza opisowa i porównawcza. 1. Korekta kosztów w świetle zmian wprowadzonych ustawą o redukcji obciążeń administracyjnych Ustawa o redukcji obciążeń administracyjnych wprowadziła nowe zasady ujmowania kosztów podatkowych związanych z nieterminowanym regulowaniem zobowiązań. Mają one identyczny charakter w podatku dochodowym od osób fizycznych i prawnych. Warto zauważyć, że pierwotny projekt założeń do ustawy z czerwca 2012 roku nie zawierał ostatecznie wprowadzonych regulacji. Zostały one dodane na etapie późniejszych uzgodnień. Sama procedura legislacyjna przebiegała bardzo szybko. Projekt ustawy wpłynął do sejmu 29 października, a podpisany przez prezydenta został 30 listopada. Pośpiech w uchwalaniu wynikał między innymi z faktu, że nowe regulacje mają obowiązywać od stycznia 2013 r [ dostęp dnia ], [ dostęp dnia ]. Generalną zasadą wynikającą z nowelizacji ustaw podatkowych ma być korekta kosztów związanych z niezapłaconymi zobowiązaniami. Normy prawne dotyczą terminów płatności związanych ze zwykłymi kosztami oraz amortyzacją środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych Zasady korekty zwykłych kosztów W zakresie terminów płatności związanych z kosztami ustalono zasady dla zdarzeń w których przekroczono termin płatności oraz kosztów dla których ustalono termin płatności dłuższy niż 60 dni. Dla pierwszej grupy zdarzeń nieuregulowanie kwoty w terminie 30 dni od daty upływu terminu płatności, powoduje obowiązek zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów o kwotę wynikającą z faktur, umowy lub innego dokumentu księgowego [Dz. U. z 2012r. poz. 361 z późn. zm., art. 24d ust. 1], [Dz. U. z 2011 r. nr 74 poz. 397 z późn. zm., art. 15b ust. 1]. Natomiast w przypadku kosztów dla których ustalono termin płatności dłuższy niż 60 dni zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów o kwotę wynikającą z faktur lub innych dokumentów dokonuje się z upływem 90 dni od daty zaliczenia tej kwoty do kosztów uzyskania przychodów, o ile nie została ona uregulowana w tym terminie [Dz. U. z 2012r. poz. 361 z późn. zm., art. 24d ust. 2], [Dz. U. z 2011 r. nr 74 poz. 397 z późn. zm.,art. 15b ust. 2]. Sformułowanie przepisów niestety nie

3 Wpływ zmian dotyczących korekty kosztów 491 jest precyzyjne. Nie jest bowiem określone co ustawodawca uznaje za datę zaliczenia kosztów. Wysuwane są propozycje odwołania się do regulacji dotyczącej daty poniesienia kosztów [Przywara, Tylus, 2012, s. D4]. Jednak taka interpretacja nie wydaje się być poprawna. Data poniesienia kosztów dotyczy jedynie momentu zaliczenia kosztów pośrednich. Dlatego nie można jej przenosić na wszystkie koszty. Natomiast zaliczenie należałoby utożsamić z momentem odjęcia kosztów od przychodów. Według regulacji podatkowych zmniejszenia kosztów, dla obu przypadków dokonuje się w miesiącu, w którym upływa termin określony w tych przepisach [Dz. U. z 2012r. poz. 361 z późn. zm., art. 24d ust. 3], [Dz. U. z 2011 r. nr 74 poz. 397 z późn. zm., art. 15b ust. 3]. Takie skonstruowanie regulacji podatkowych także nie jest precyzyjne. Powstają pytania, od jakiego momentu należy liczyć upływający termin [Przywara, Tylus, 2012, s. D4]. Różne możliwości interpretacyjne [Samborska, 2012, s. D4]; [Przywara, Tylus, 2012, s. D4] powodują powstawanie ryzyka, czy dane przedsiębiorstwo właściwie zastosuje przepisy. Wątpliwości powstają również w przypadku, gdy następuje zakup materiałów wykorzystywanych dopiero w przyszłości lub towarów sprzedawanych w kolejnych okresach. Staną się one kosztem dopiero w momencie zużycia lub sprzedaży. Sytuacje takie i podobne ma normować regulacja według której Jeżeli zgodnie z art. 22 zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów kwoty wynikającej z dokumentów, o których mowa w ust. 1, nastąpi po upływie terminu określonego w ust. 1 lub 2 to zaliczenie tej kwoty do kosztów uzyskania przychodów następuje z uwzględnieniem art. 22, z tym że nie wcześniej niż w miesiącu jej uregulowania [Dz. U. z 2012r. poz. 361 z późn. zm., art. 24d ust. 8] 1. Oznacza to, że dla kosztów które pomniejszają przychody po upłynięciu terminów ich płatności ewentualnie dla dłuższych terminów po upływie 90 dni od powstania zobowiązania stosowana będzie faktycznie kasowa metoda ich ujmowania. Będą one mogły być zaliczone do kosztów podatkowych, jeśli zostały faktycznie opłacone. Zarazem w literaturze wskazuje się, że skonstruowanie samego przepisu jest wadliwe. Literalne jego odczytanie odnosi się do sytuacji, w której dzień zaliczenia wydatku do kosztów uzyskania przychodów następuje po upływie 90 dni od dnia zaliczenia wydatku do kosztów uzyskania przy- 1 Identyczny przepis został również wprowadzony w podatku dochodowym od osób prawnych.

4 492 Radosław Witczak chodów [Iniewski, 2012, s. 19]. Wskazane byłoby zatem poprawienie treści analizowanego przepisu, tak aby nie budził on wątpliwości. Znacznie większe trudności administracyjne w przedsiębiorstwach spowodować może próba stosowania tego przepisu w stosunku do przekazywanych materiałów, towarów, które nie zostały jeszcze zapłacone. Ustalenie takich towarów czasem może być wręcz niemożliwe [Samborska, 2012, s. D4]. Wynika to z faktu, że identyfikacja wydawanego towaru lub materiału jest bardzo trudna do przeprowadzenia. W rachunkowości przyjmuje się przecież różne metody rozchodu towarów i materiałów. Zalicza się do nich między innymi metody FIFO, średniej ceny. Ich stosowanie jest zalecane właśnie ze względu na trudności w identyfikacji wydanych obrotowych składników majątkowych. Znowelizowane regulacje podatkowe nie przewidują w żadnym przypadku ich uwzględniania. Literalne odczytanie przepisów nakazuje wręcz wyłącznie wszelkich nie zapłaconych kosztów. Organy podatkowe mają obowiązek w ramach przeprowadzanej kontroli sprawdzać przestrzeganie przepisów prawa podatkowego. Zatem będę miały obowiązek sprawdzania, czy dane materiały ujęte w kosztach zostały opłacone. Podatnik będzie musiał wykazać, że nastąpiło ich uregulowanie. Zarazem w niektórych sytuacjach będzie to praktycznie niemożliwe. Oznaczać to może, że służby skarbowe będą korygować koszty, jeśli na dany typ asortymentu znajdą fakturę nie opłaconą w terminie, a również materiały zostały częściowe wykorzystane i wliczone w koszty. Brak informacji od podatnika, które materiały były zużyte nie koniecznie będzie interpretowane na korzyść podatnika. Spodziewać się raczej należy interpretacji na nie korzyść podatnika. Czyli przyjęcie przez organy podatkowe, że właśnie zużyto te nieopłacone materiały, skoro nie ma ewidencji (dowodów) pozwalających na wysnucie odmiennego wniosku. W praktyce stosowania regulacji podatkowych w zakresie kosztów wykorzystywana jest zasada zgodnie z którą to strona wyciągająca określone wnioski musi je udowodnić. Prawo do zaliczenia określonego wydatku do kosztów podatkowych musi być udowodnione przez podatnika. Jeszcze bardziej skomplikowana sytuacja powstaje w firmach produkcyjnych. Proces produkcyjny może być długotrwały. Koszty wytworzenia związane są nie koniecznie z konkretnymi zakupami ile zdarzeniami gospodarczymi jak wydanie materiału, zużycia energii [Bartosiewicz, 2012, s. C8], [Samborska, 2012, s. D4]. Co więcej ustalenie kosztów

5 Wpływ zmian dotyczących korekty kosztów 493 produkcji odbywa się na podstawie przyjętych kalkulacji. Zarazem wyrób gotowy staje się kosztem dopiero w momencie sprzedaży. Natomiast dokładne określenie kosztów (związanych z niezapłaconą fakturą) składających się na konkretny produkt zaliczony do kosztów czasami jest wręcz niemożliwe. W przypadku drobnych przedsiębiorców może wystąpić problem z identyfikacją zapłaty zobowiązań. Wykorzystują oni rachunki osobiste do dokonywania płatności. To oznacza dla osób zajmujących się prowadzeniem księgowości ustalanie dla każdego zobowiązania faktu dokonania zapłaty [Zalewski, Pokojowska, 2012, s. B2]. W regulacjach wprowadzono zasadę, że w jeżeli w miesiącu, w którym podatnik ma obowiązek dokonać zmniejszenia kosztów, podatnik nie ponosi kosztów uzyskania przychodów lub poniesione koszty są niższe od kwoty zmniejszenia, wówczas należy zwiększyć przychody o kwotę, o którą nie zostały zmniejszone koszty uzyskania przychodów [Dz. U. z 2012r. poz. 361 z późn. zm., art. 24d ust. 5], [Dz. U. z 2011 r. nr 74 poz. 397 z późn. zm., art. 15b ust. 5] Zasady korekty kosztów w przypadku amortyzacji Kolejna grupa przepisów związanych z korektą kosztów dotyczy amortyzacji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych. Regulacje zakazują uwzględnienia odpisów amortyzacyjnych w przypadku, gdy nie zostały zapłacone zobowiązania związane z nabyciem lub wytworzeniem środka trwałego. Podobnie jak w przypadku korekty zwykłych kosztów regulacje mogą budzić poważne wątpliwości co do zakresu stosowania oraz czasu przeprowadzania korekty [Przywara, Tylus, 2012, s. D4]. Co więcej taka regulacja zniechęcać może do ratalnej sprzedaży składników majątkowych. Niektóre zobowiązania mogą być wymagalne po przyjęciu określonego składnika majątkowego jako środka trwałego. Wówczas mogą być dokonywane odpisy, jeśli nastąpiło terminowe uregulowanie faktur [Czajkowska-Matosiuk, 2012, s. C8]. 2. Szczególne przypadki powstawania ryzyka podatkowego w związku z korektą kosztów Wprowadzone zmiany w podatkach dochodowych obok wskazanych wyżej wątpliwości interpretacyjnych, powodować mogą powstanie szczególne przypadków ryzyka podatkowego. Zaliczyć do nich można: zakres czasowy działania nowych przepisów, korekta kosztów prac rozwojowych, zbytnia ogólność przepisów, zbyt krótkie vacatio legis,

6 494 Radosław Witczak niedostosowanie nowych regulacji do przepisów dotyczących podatkowej księgi przychodów i rozchodów, objęcie leasingu finansowego. Duże problemy może spowodować ustalenie zakresu czasowego działania nowych przepisów. Nie zostało określone w przepisach od jakiego okresu rygory ustawy mają być stosowane. Czy dotyczą także faktur, umów z 2012 roku. W piśmiennictwie wskazuje się, że pierwotnie w regulacjach zawarto zastrzeżenie, iż nowe normy mają być stosowane do kosztów zaliczonych przed 1 stycznia 2013 r., ale których termin płatności został ustalony po 31 grudnia 2012 r. W toku prac legislacyjnych ze względu na możliwość zakwestionowania takich rozwiązań jako działających wstecz, przepisy te zostały wykreślone. Niestety nie wprowadzono w zamian żadnych regulacji przejściowych [Przywara, Tylus, 2012, s. D4]. Ze względu na zasadę nie działania prawa wstecz wydaje się, że należy stosować przepisy do wystawionych faktur, zawartych umów po 2012 roku. Jednakże są możliwe także inne podejścia. Niektórzy autorzy uznają, że zasady dotyczące korekt kosztów będą obowiązywać również do wierzytelności powstałych do końca 2012 roku [Iniewski, 2012, s. 21]. To powodować będzie także ryzyko zakwestionowania w razie kontroli kosztów, które zostały zaliczone w styczniu w związku z fakturami wystawionymi jeszcze w grudniu 2012 roku. Według informacji ministerstwa finansów nowe przepisy należy stosować do tych kwot, wynikających z faktury lub innego dokumentu, które zostały zaliczone do kosztów podatkowych od 1 stycznia 2013 r [Ministerstwo Finansów, dostęp dnia ]. Kolejnym obszarem ryzyka jest sposób korekty kosztów prac rozwojowych. Są one przykładem kosztów dla których moment rozliczenia został ustalony według innych reguł niż dla kosztów bezpośrednich, pośrednich lub amortyzacji [Dz. U. z 2011 r. nr 74 poz. 397 z późn. zm., art. 15 ust. 4a]. Powstaje pytanie czy należy dla tych kosztów także stosować reguły wynikające ze zmian wprowadzonych ustawą o redukcji obciążeń. Z jednej strony wydaje się, że tak, bo niezapłacona faktura związana z kosztami prac rozwojowych również będzie podlegała reżimowi korekty kosztów. Z drugiej strony skoro w nowelizacji przepisów podatkowych przewidziano odrębne zasady korekty kosztów dla amortyzacji, to zasadne może być stwierdzenie, że również takie odrębne zastrzeżenie powinno wystąpić dla kosztów prac rozwojowych. W przypadku kosztów prac rozwojowych dopuszczalnym przez przepisy sposobem ich rozliczenia jest proporcjonalne ujmowanie kosztów. W razie

7 Wpływ zmian dotyczących korekty kosztów 495 niezapłacenia faktury powstaje wątpliwość, czy należy tę niezapłaconą fakturę korygować w całości czy też proporcjonalnie do rozliczanych rat. Dodatkowo przepisy dotyczące korekt kosztów są uznawane za zbyt ogólne. Nie zostały w nich ujęte wszystkie możliwe sytuacje, jakie mogą wystąpić w praktyce gospodarczej. Nie wskazano na podatkowe skutki, jakie mogą się pojawić w związku z zmianą umów w zakresie terminów płatności, braku terminu płatności w umowie czy ustalenia warunkowego terminu płatności. W takich przypadkach powstać mogą wątpliwości interpretacyjne [Iniewski, 2012, s. 21]. Strony umowy mogą wyrazić zgodę na wydłużenie terminu płatności, który był pierwotnie krótszy niż 30 dni. Zapłata nastąpi zgodnie z nową umową pomiędzy 60 a 90 dniami. Wówczas wystąpić może ryzyko podatkowe, iż należy zastosować regulacje dotyczące terminów do 60 dni. Chociaż wydaje się, że bardziej właściwe jest uznanie, iż skoro umawiający ustalili nowe dłuższe terminy płatności, to również powinny być zastosowane regulacje podatkowe dotyczące nowych (dłuższych niż 60 dni) terminów płatności. Jako kolejną wadę wprowadzonych rozwiązań należy wskazać zbyt krótkie vacatio legis. Chociaż formalnie został zachowany, wynikający z wyroku Trybunału Konstytucyjnego, wymóg miesięcznego vacatio legis, to jednak pozwala on jedynie na zapoznanie się z treścią zmienionych przepisów. Nie daje jednak szans na odpowiednie dostosowanie systemów informatycznych. Może to oznaczać dla niektórych (szczególnie większych) przedsiębiorstw konieczność dodatkowego poza systemowego korygowania zapisów księgowych [Bartosiewicz, 2012, s. C8]. Zarazem brak czasu na dostosowanie systemów informatycznych zwiększa prawdopodobieństwo popełnienia błędu w pierwszym okresie stosowania nowych regulacji. W literaturze wskazuje się, że wprowadzone przepisy dotyczące korekt kosztów mogą również spowodować wątpliwości dla niewielkich firm osób fizycznych prowadzących podatkową księgę przychodów i rozchodów, ze względu na brak ich wzajemnego dostosowania. W piśmiennictwie wskazuje się, że rozporządzenie regulujące prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów nie przewiduje odpowiedniego dokumentu, jaki może posłużyć do zaksięgowania odpowiednio zmniejszenia kosztów oraz ich późniejszego zwiększenia. W przepisach został określony sposób w jaki należy poprawiać błędy

8 496 Radosław Witczak księgowe, ale ewidencja korekt kosztów w związku z terminami płatności nie jest poprawianiem błędu. Sama faktura czy inny dokument księgowy został zaewidencjonowany prawidłowo. Zatem nie można skorzystać z regulacji dotyczących poprawiania błędu. Zarazem argumentuje się, że nie można użyć innych dowodów księgowych ponieważ zmniejszanie kosztów a następnie ich odpowiednie zwiększanie nie jest operacją gospodarczą [Wojtasik, 2012b, s.c4]. 2 Jednakże z tak wyrażonymi tezami nie do końca można się zgodzić. Paragraf 12 rozporządzenia w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów umożliwia sporządzenie innych dowodów księgowych, pod warunkiem zawarcia w nim odpowiednich danych. Co więcej nie następuje ograniczenie w rozporządzeniu operacji gospodarczych jedynie do zawarcia transakcji. Przykładem zdarzenia, które jest traktowane jak operacja gospodarcza jest utworzenie odpisów aktualizacyjnych należności. Dla tej sytuacji także następuje zmniejszenie kosztów, a w razie rozwiązania odpisu zwiększenie przychodów. Wydaje się, że obecnie obowiązujących przepisów są wystarczające do właściwego do zaewidencjonowania zmniejszenia i zwiększenia kosztów. Przytoczone opinie o braku odpowiednich dokumentów księgowych potwierdzają jednak tezę o zwiększeniu ryzyka podatkowego w związku ze wprowadzeniem przepisów dotyczących korekt kosztów. Kolejnym elementem powodującym zwiększenie ryzyka podatkowego dla przedsiębiorców prowadzących podatkową księgę przychodów i rozchodów jest uwzględnianie korekty kosztów nieopłaconych faktur przy ustalaniu dochodu za pomocą miesięcznych remanentów. Sporządzanie miesięcznych remanentów jest jednym ze sposobów ustalania miesięcznego dochodu dla celów wyznaczenia zaliczki na podatek dochodowy. Na bieżąco księgowane są jako koszty między innymi zakupy materiałów podstawowych i towarów, nawet jeśli nie zostały one jeszcze wykorzystane na potrzeby działalności. Poprzez sporządzenie remanentu niesprzedanych towarów i niezużytych materiałów podstawowych następuje zmniejszenie kosztów, które zostały już ujęte w ewidencji. Przepisy dotyczące korekt kosztów w związku z nieopłaconymi fakturami nakazują zmniejszenie kosztów w związku z upłynięciem odpowiednich terminów. Natomiast regulacje odnoszące się do sporządzania remanentu zobowiązują do wykazania wszystkich towarów 2 W związku z wyżej wymienionymi argumentami postuluje się zmianę rozporządzenia zob. szerz. [Wojtasik P., 2012b, s. C4].

9 Wpływ zmian dotyczących korekty kosztów 497 i materiałów podstawowych oraz dokonania zmniejszenia kosztów w związku z brakiem ich sprzedaży. Literalne odczytywanie przepisu sugerować może konieczność podwójnego zmniejszenia kosztów [Wojtasik, 2012b, s.c4]. Pierwszego związanego z niezapłaceniem faktury oraz drugiego w związku z brakiem sprzedaży wykazanych w remanencie towarów. W tym zakresie wskazane jest dokonanie zmian legislacyjnych, które dostosowywałyby wzajemnie regulacje związane z korektą kosztów i prowadzeniem księgi przychodów i rozchodów. Do czasu wprowadzenia zmian wydaje się za zasadne wydanie ogólnej interpretacji ministra finansów. Powołać się można w niej na wykładnie celowościową. Otóż ustawa o redukcji obciążeń administracyjnych miała zachęcić do terminowego regulowania zobowiązań. Natomiast w przypadku ustalania dochodu za pomocą remanentu nastąpić ma redukcja kosztów o te towary i materiały, które wcześniej zostały ujęte w kosztach, ale na moment sporządzania spisu z natury nie zostały jeszcze wykorzystane. Ponieważ cel zmniejszenia kosztów zostanie osiągnięty dzięki zmianom wprowadzonym przez ustawę o redukcji obciążeń administracyjnych, to nie będzie konieczne dokonywanie w tej części korekty kosztów towarów i materiałów ujętych w remanencie. Przy czym w remanencie należy wykazać wszystkie towary i materiały podstawowe. Przepisy nie przewidują żadnych wyjątków. W interpretacji wskazać można,że koszty można korygować tylko dla tej części towarów i materiałów, które nie zostały objęte skutkami ustawy o redukcji obciążeń administracyjnych. Niestety nie zmniejszy to ilości biurokracji, a nawet wręcz przeciwnie w spisie z natury trzeba będzie ustalać towary, materiały które zostały objęte skutkami ustawy. Jednak brak zmiany przepisów lub wydania interpretacji powoduje powstanie ryzyka podatkowego związanego z interpretacją obecnie obowiązujących przepisów. Jednym z potencjalnych obszarów ryzyka podatkowego, jaki może się pojawić w związku ze stosowaniem analizowanych przepisów jest ujęcie amortyzacji w przypadku leasingu finansowego. Istotą leasingu jest rozłożenie płatności na raty, czyli brak zapłaty w przeciągu 60 dni. Powstaje pytanie jak szeroko będzie rozumiane użyte w przepisach pojęcie nabycia. Pomocniczo można sięgnąć do wykładni, jaka jest stosowana dla potrzeb podatku dochodowego od osób fizycznych w przypadku sprzedaży budynków, mieszkań (itp. składników), gdzie również pojawia się w regulacjach sformułowanie nabycie. W literaturze

10 498 Radosław Witczak wskazuje się, że potoczne rozumienie pojęcia nabycia jest bardzo szerokie i oznacza każde przeniesienie na nabywcę własności rzeczy na podstawie umowy zobowiązującej do przeniesienia własności rzeczy oznaczonej co do tożsamości. Zarazem jednak wskazuje się, że orzecznictwo sądowe w niektórych sytuacjach zawęża pojęcie nabycia (nie obejmuje na przykład zwrotu wywłaszczonej nieruchomości) [Marciniuk, 2010, s. 144]. Tym samym zawarcie w umowie przeniesienia własności skutkować będzie koniecznością zastosowania regulacji dotyczących korekty kosztów. Dotyczyć to może również umów leasingu. Według podstawowej zasady po wygaśnięciu umowy leasingu wskutek upływu terminu, na który została ona zawarta, na korzystającym spoczywa obowiązek zwrotu przedmiotu umowy finansującemu. Zarazem jednak w art kodeksu cywilnego przewidziane zostało inne rozwiązanie. Strony mogą w treści umowy zastrzec klauzulę, według której korzystający może żądać przeniesienia własności rzeczy w terminie miesiąca od wygaśnięcia umowy leasingu. Pod warunkiem, że finansujący zobowiązał się, bez dodatkowego świadczenia, przenieść na niego własność tej rzeczy. Jest to klauzula dodatkowa nie stanowiąca o istocie samej umowy leasingu, odmienna od stosowanej w niektórych umowach leasingu klauzuli stwarzającej prawo korzystającego do wykupu przedmiotu leasingu za ustalonym w umowie, dodatkowym wynagrodzeniem [Turzyński, 2009, s ]. Zatem zawarcie w umowie leasingu klauzuli o przeniesieniu własności z pewnością skutkować będzie podleganie pod reżim omawianych regulacji. Brak takiej klauzuli należy interpretować, jako nie obejmowanie przez umowę leasingu zakresu sformułowania nabycia. Nawet jeśli będzie w tej umowie opcja zakupu przedmiotu leasingu dla leasingobiorcy za przysłowiową złotówkę, to dopiero skorzystanie z tego prawa upoważnia do uznania, że nastąpiło nabycie środka trwałego. Wydaje się zatem, że nie należy utożsamiać leasingu finansowego z nabyciem środków trwałych z wyjątkiem gdy wprost zawarto klauzulę o nabyciu przedmiotu leasingu. 3. Sposoby zmniejszenia ryzyka podatkowego spowodowanego regulacjami dotyczącymi korekty kosztów Niektóre wskazane przypadki ryzyka podatkowego mogą być zmniejszone przez odpowiednie działania. Podstawowym sposobem redukcji ryzyka jest terminowa płatność zobowiązań oraz w przypadku dłuższych terminów płatności uregulowa-

11 Wpływ zmian dotyczących korekty kosztów 499 nie zobowiązań do 90 dni. Dla jednostek gospodarczych ponoszących straty lub mających kłopoty z płynnością finansową nie zawsze będzie to możliwe. Brak zapłaty jest uzależniony od wielu czynników. Należy zgodzić się z opiniami, że uzależnienie możliwości ujęcia kosztów podatkowych od zapłacenia kontrahentom nie musi wpłynąć na poprawę płatności dokonywanych przez przedsiębiorców. [Bartosiewicz, 2012, s. C8]. Innym sposobem minimalizacji ryzyka podatkowego jest występowanie z wnioskami o indywidualną interpretację w przypadkach budzących wątpliwości. Ministerstwo finansów na stronach internetowych zawarło informacje z przykładami jak niektóre z nowych przepisów należy rozumieć. Takie działanie należy ocenić jak najbardziej pozytywnie. Jednakże w piśmiennictwie wskazuje się, że w wyjaśnieniach zdarzają się błędy [Samborska, 2012, s. D4]. Co najważniejsze nie mają one żadnego wiążącego charakteru dla organów podatkowych, ani nie chronią podatnika, który zastosuje się do tych wyjaśnień. Dlatego w razie wątpliwości co do stosowania nowych przepisów należy występować z wnioskami o indywidualną interpretację. Jako sposób zmniejszenie skali ryzyka podatkowego związanego z korektą kosztów jest wybór płacenia uproszczonych zaliczek na podatek dochodowy. Jednostki gospodarcze mogą płacić miesięczne zaliczki ustalane nie od kwoty faktycznego dochodu, lecz dochodu jaki osiągnęły w przeszłości. Decydując się na taki krok nie muszą obawiać się, że kwota zaliczki jest nieprawidłowo ustalona. Korektę kosztów przeprowadzać będą dopiero w grudniu, kiedy ustalony będzie dochód za cały rok obrotowy. Z tej formy minimalizacji ryzyka podatkowego nie mogą skorzystać podmioty, które rozpoczęły działalność gospodarczą lub przez ostatnie dwa lata miały stratę. Są to bowiem warunki korzystania z uproszczonych zaliczek. Przy wyborze tej metody płacenia zaliczek należy również uwzględnić inne czynniki np. jej wysokość jaka jest ustalana na podstawie wcześniejszego dochodu [Wojtasik, 2012a, s. C4]. Szczególnie warto polecić to rozwiązanie przedsiębiorstwom, które mają dłuższe niż 90 dniowe terminy płatności ustalone z dostawcami, lecz regulują je terminowo. Wówczas korekta będzie ułatwiona, bo należy zidentyfikować te faktury, które na grudzień mają termin płatności dłuższy niż 90 dniowy i nie zostały opłacone. Bez wątpienia jest to mniej pracochłonne niż identyfikacja takich faktur każdego miesiąca.

12 500 Radosław Witczak Inną formą zmniejszenia ryzyka podatkowego może być wybór dokonywania kwartalnych lub rocznych odpisów amortyzacyjnych. Oczywiście skutkiem takiej opcji jest konieczność płacenia wyższej zaliczki na podatek dochodowy. Ograniczenie ryzyka podatkowego może nastąpić poprzez nabywanie składników majątkowych w ramach leasingu operacyjnego lub finansowego, w której będzie zawarta opcja wykupu za złotówkę. Wówczas rozłożenie płatności na raty nie będzie skutkowało obowiązkiem dokonywania korekty kosztów w związku z dłuższym niż 90 dni terminem płatności. Nie koniecznie sprzedający musi być klasyczną firmą leasingową, można bowiem zawierać umowę leasingu pomiędzy różnymi podmiotami. Oczywiście muszą być spełnione warunki zawarte w przepisach podatkowych uznające daną umowę, za umowę leasingu. Zakończenie Ustawa o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce w zakresie dotyczącym korekty kosztów w związku z nieterminowym regulowaniem płatności zwiększyła liczbę zdarzeń powodujących powstawanie ryzyka podatkowego w jednostkach gospodarczych. Negatywnie należy ocenić próbę wykorzystywania przepisów podatkowych do stymulowania przedsiębiorców do terminowego regulowania swoich zobowiązań. W przypadku jednostek gospodarczych ponoszących straty lub mających kłopoty z płynnością finansową oddziaływanie takich bodźców wydaje się być wątpliwe. Powoduje natomiast komplikacje biurokratyczne. Zwiększają się koszty prowadzenia działalności poprzez zwiększenie obciążeń pracowników działów finansowych, księgowych. Należy rozważyć uchylenie zmian dotyczących ujmowania kosztów w związku z terminami płatności. Jeżeli ustawodawca zdecydowałby się jednak na utrzymanie zasady dotyczącej korekty kosztów, to wskazane jest wprowadzenie w tym zakresie licznych zmian legislacyjnych. Ich celem byłoby doprecyzowanie istniejących norm. Do momentu uchwalenia nowelizacji ustawy lub też uchylenia nowych regulacji minister finansów powinien wydać ogólną interpretację odnoszącą się do następujących kwestii: terminu stosowania ustawy, momentu liczenia kosztów, stosowania metod dozwolonych przepisami

13 Wpływ zmian dotyczących korekty kosztów 501 o rachunkowości w zakresie wydawania towarów i materiałów, rozliczania remanentu w podatkowej księdze przychodów i rozchodów. Podatnicy mogą zredukować ryzyko podatkowego poprzez terminową płatność. Jeśli nie będzie to możliwe, to warto rozważyć zastosowanie uproszczonych form płacenia zaliczek oraz dokonywania kwartalnych lub rocznych odpisów amortyzacyjnych. Dokonując oceny nowych przepisów należy zwrócić uwagę, że zmiany legislacyjne zostały przeprowadzone bardzo szybko. Mogło to wpłynąć na jakość obecnie obowiązujących norm w zakresie korekty kosztów. Wskazane byłoby w przyszłości wcześniejsze publikowanie projektów zmian w regulacjach podatkowych. Dawałoby to szansę na rzeczywistą dyskusję poświęconą proponowanym zmianom. Tak aby w takiej dyskusji rzeczywiście wziąć mogli przedstawiciele nauki i zainteresowane strony. Mogłoby to przyczynić się do lepszego stanowienia prawa podatkowego. Literatura 1. Bartosiewicz A. (2012), Grzechy usuwania barier, Rzeczposoplita z 29 listopada 2012 r. 2. Czajkowska-Matosiuk K. (2012), Od stycznia obniżka kosztów stanie się koniecznością, Dziennik Gazeta Prawna z 31 grudnia Gadacz M., Stańczyk P. (2012), Zamiany w podatku dochodowym od osób fizycznych od 1 stycznia 2013r., Przegląd Podatkowy nr Iniewski R. (2013), Trzecia ustawa deregulacyjna., Przegląd Podatkowy nr Kancelaria Sejmu, Sprawozdanie Komisji Finansów Publicznych nr 111, 6. Kuchciak I., Witczak R. (2009) Vorabvereinbarung Ueber die Verrechnungspreisgestaltung als ein Instrument zu Verminderung der Steuerrisiko in Polen [w:], "Nachwuchswissenschaftler präsentieren ihre Forschung", Herausg. von A. Warda und Z. Weigt, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź. 7. Marciniuk J. (red.) (2010), Podatek dochodowy od osób fizycznych, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa. 8. Ministerstwo Finansów, Nowe przepisy w podatkach dochodowych przeciwdziałające tzw. zatorom płatniczym, stwo-finansow/wiadomosci/komunikaty/-/asset_publisher/2uwl/ content/nowe-przepisy-w-podatkach-dochodowych-przeciwdziala

14 502 Radosław Witczak jace-tzw-zatorom-platniczym?redirect=http%3a%2f%2fwww.mf.g ov.pl%2fministerstwo-finan-sow%3fp_p_id%3d101_instance_ dnh3%26p_p_lifecycle%3d0%26p_p_state%3dnormal%26p_p_mod e%3dview%26p_p_col_id%3d_118 _INSTANCE_9Jwz column- 2%26p_p_col_count%3D1, dostęp dnia Przywara M., Tylus T. (2012), Kiedy podatnik musi skorygować nieopłacone koszty, Rzeczposoplita z 12 grudnia 2012 r. 10. Wojtasik P. (2012a), Uproszczone zaliczki metodą na nowe przepisy, Rzeczpospolita z 18 grudnia 2012 r. 11. Wojtasik P. (2012b) Nowe przepisy kontra księgowość, Rzeczpospolita z dnia 19 grudnia Turzyński M. (2009), Umowy leasingu w prawie bilansowym i podatkowym, ABC a Wolter Kluwer business, Warszawa. 13. Zalewski Ł. Pokojowska A. (2012), W 2013 r. biura rachunkowe mogą podnieść ceny, Dziennik Gazeta Prawna z 7 grudnia Ustawa z dnia 16 listopada 2012 r. o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce, Dz. U., poz z późn. zm. 15. Ustawa z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, tekst jednolity Dz. U. z 2012r. poz. 361 z późn. zm. 16. Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, tekst jednolity Dz. U. z 2011 r. nr 74 poz. 397 z późn. zm. 17. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów, Dz. U. nr 152 poz z późn. zm Użyte skróty CIT podatek dochodowy od osób prawnych PIT podatek dochodowy od osób fizycznych Streszczenie Polski system podatkowy podlega licznym zmianom. Od 2013 do podatków dochodowych wprowadzone zostały normy dotyczące korekty kosztów w związku z nieterminowym regulowaniem zobowiązań wynikające z ustawy o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce. Celem artykułu jest ocena wpływu zmian dotyczących korekt kosztów na zmianę ryzyka podatkowego podmiotów gospodarczych. W artykule opisano zasady korekty zwykłych kosztów oraz amortyzacji. Wskazano na liczne wątpliwości interpretacyjne. Zidentyfikowano obszary ryzyka podatkowego jakie powstają

15 Wpływ zmian dotyczących korekty kosztów 503 w związku ze stosowaniem nowych przepisów. Omówiono możliwe sposoby zmniejszenia ryzyka związanego z korektą kosztów. Słowa kluczowe ryzyko, podatki dochodowe, koszty, zobowiązania The influence of changes concerning the correction of costs implemented by the reduction of certain administrative burdens on the tax risk of enterprises (Summary) The Polish tax system has been changed very frequently. New provisions were implemented into income taxes by the Act on reduction of certain administrative burdens in economy since the begin of The aim of the article is the valuation of influence of provisions concerning the correction of costs on the tax risk of enterprises. The rules of correction of common costs and depreciation were described. The numerous problems of interpretation of new provisions were presented. The area of tax risk caused by new rules were indicated. The ways of reduction of tax risk involved with correction of costs were given. Keywords risk, income taxes, costs, liabilities