CZAS I KOSZTY EKSPLOATACJI ZESPOLONYCH ADUNKOWYCH RODKÓW TRANSPORTOWYCH - CZ. 2. USTALENIA PRAKTYCZNE

Transkrypt

1 PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 97 Transport 2013 Stanis aw Bogdanowicz Politechnika Warszawska, Wydzia Transportu Zak ad Logistyki i Systemów Transportowych CZAS I KOSZTY EKSPLOATACJI ZESPOLONYCH ADUNKOWYCH RODKÓW TRANSPORTOWYCH - CZ. 2. USTALENIA PRAKTYCZNE R kopis dostarczono, kwiecie 2013 Streszczenie: Wycena kosztów eksploatacji zespolonego adunkowego rodka transportowego. Koszty zale ne od pracy. Koszty niezale ne od pracy. Koszty maszynogodziny eksploatacji urawika samochodowego marki HIAB. Koszty eksploatacji zespolonego rodka transportowego. S owa kluczowe: koszty eksploatacji urawika, koszty eksploatacji zespolonego rodka transportowego Rozwa ania w cz ci 1 niniejszego artyku u uzasadniaj uwzgl dnianie w ustaleniach kosztowych podzia u klasyfikacyjnego rodków transportowych z punktu widzenia ich integralno ci na: - zespolone, - rozdzielne. Logika i do wiadczenie wskazuj odmienno metodyczn w ustaleniach podstawowych mierników pracy wy cznie transportowych zespolonych rodków adunkowych, a wiec ich wydajno ci pracy i kosztów eksploatacji, czy ekonomicznej efektywno ci inwestowania. Ponadto niezb dne jest uwzgl dnianie mo liwo ci pracy wielozmianowej, a wi c intensywno ci wykorzystywania rodka transportowego. Szczególn uwag zwraca metoda ustalania jednostkowych kosztów wykonania robót adunkowych (Knwt), gdy musi ona uwzgl dnia metod ustalania wydajno ci pracy rodka przewozowego. Problem ten wyra a wzór (1): LKmge KmgeTnwp Knwt BqCVt Q lub przy 1 operacji adunkowej: LKmge KmgeTnwp Knt lub Kwt ( jp / t) (1) 2BQVt 2Q

2 42 Stanis aw Bogdanowicz Knwt, Knt, Kwt - koszty odpowiednio na adunku i wy adunku, albo na adunku lub wy adunku jednostki przewozu, t (szt.); L - odleg o przewozu w km; Kmge - koszty zespolonego sprz tu adunkowego odniesione na 1 maszynogodzin eksploatacji, z /h; B - wspó czynnik wykorzystania przebiegu przez pojazd samochodowy; q - adowno (pojemno, no no, uci g, ud wig) pojazdu samochodowego, t (szt.); C - wspó czynnik wykorzystania adowno ci (pojemno ci, no no ci, uci gu, ud wigu) pojazdu samochodowego; Q - masa (ilo, liczba) adunku (qc) jednorazowo wieziona pojazdem samochodowym, t (szt.); Vt - pr dko techniczna pojazdu samochodowego w km/h; Tnwp - czas adunkowego (na adunkowego i wy adunkowego, ew. prze adunkowego) i poza adunkowego postoju przewozowego rodka transportowego, tj. czas pracy (eksploatacji) zespolonego adunkowego rodka transportowego, h; jp - jednostka pieni na (z, $,, itp.). Spróbujmy ustali szacunkowe koszty eksploatacji jednego z najpowszechniej stosowanego w Polsce zespolonego adunkowego rodka transportowego w postaci urawika samochodowego marki HIAB. Na koszty te sk adaj si : - koszty zale ne od pracy (zmienne) i - niezale ne od pracy (sta e). Ten podzia klasyfikacyjny kosztów eksploatacji dotyczy w ogóle sprz tu adunkowego, niezale nie od jego rodzaju: zespolonego, czy rozdzielnego. Jednocze nie ustalenie powy sze nawi zuje do podzia u kosztów eksploatacji przewozowych rodków transportowych na koszty zale ne od przebiegu (zmienne) i koszty zale ne od czasu pracy (sta e). 1. OGÓLNA POSTA KOSZTÓW EKSPLOATACJI URAWIKA SAMOCHODOWEGO ZALE NYCH OD PRACY Koszty eksploatacji urawika samochodowego zale ne od pracy (Kzp), tzn. zmienne, s odniesione na 1 h pracy (eksploatacji) urawika i stanowi one sum ró nych elementów sk adowych wyra onych wzorem (2): Kzp = Kp + Ks + Kon + Kam (z /h) (2) Kp - koszty zu ycia paliwa podczas eksploatacji urawika, z /h; Ks - koszty zu ycia oleju silnikowego i smarów podczas eksploatacji urawika, z /h;

3 Czas i koszty eksploatacji zespolonych adunkowych rodków transportowych - cz Kon - koszty obs ugi technicznej i napraw bie cych, rednich i awaryjnych urawika, z /h; Kam - koszty zu ycia akcesoriów i innych materia ów eksploatacyjnych (konserwacyjnych, rodków myj cych, wyposa enia specjalistycznego i innych) podczas eksploatacji urawika, z /h. W ród wymienionych kosztów nie wyst puj takie, które s w a ciwe dla zespolonych przewozowych rodków transportowych, np. koszty zu ycia ogumienia i op at drogowych. Poszczególne sk adniki kosztowe obliczamy na podstawie odpowiadaj cych im metod. 2. KOSZTY ZU YCIA PALIWA Koszty zu ycia paliwa (Kp) obliczamy wg wzoru (3) 1 : Kp = S c (z / h) (3) S - zu ycie paliwa, np. oleju nap dowego, litry/h; c - cena paliwa, np. oleju nap dowego, z /l; st d: Kp = 10 l/h 5,03 z /l = 50,30 z /h. 3. KOSZTY ZU YCIA OLEJU SILNIKOWEGO I SMARÓW Koszty zu ycia oleju silnikowego i smarów (Ks) ustalamy stosuj c wzór (4): Kp - koszty zu ycia paliwa, z /h; 5 - % kosztu zu ycia paliwa, %; dlatego: Ks = Kp(5/100) (z / h) (4) Ks = 50,30(5/100) 2,52 z /h 1

4 44 Stanis aw Bogdanowicz 4. KOSZTY OBS UG TECHNICZNYCH I NAPRAW Koszty obs ug technicznych i napraw bie cych, rednich i awaryjnych w zapleczu technicznym obs ugowo-naprawczym w asnym lub obcym (Kon) okre lamy na podstawie wzoru (5): kon ks Kon Dgt Td Tgt ( zl / h) (5) kon - roczne koszty obs ug technicznych i napraw wg kosztów w asnych lub faktury, z /rok; ks - miesi czne koszty konserwacji, z /miesi c; Dgt - roczna liczba dni gotowo ci technicznej, dni/rok; Td - dobowy czas eksploatacji, h/dob ; Tgt - miesi czna liczba godzin gotowo ci technicznej, h/miesi c; Uwzgl dniaj c dane rzeczywiste otrzymujemy: Kon 0,463 2,469 0,463 2,93 zl / h KOSZTY ZU YCIA AKCESORIÓW I INNYCH MATERIA ÓW EKSPLOATACYJNYCH Koszty zu ycia akcesoriów i innych materia ów eksploatacyjnych (Kam), np. konserwacyjnych, rodków myj cych, wyposa enia specjalistycznego i inne, obliczamy korzystaj c ze wzoru (6): Kam = Kp(20/100) (z / h) (6) Kp - koszty zu ycia paliwa, z /h; 20 - % kosztu zu ycia paliwa, %; st d: Kam = 50,30(20/100) 10,06 z / h

5 Czas i koszty eksploatacji zespolonych adunkowych rodków transportowych - cz RAZEM KOSZTY EKSPLOATACJI URAWIKA SAMOCHODOWEGO ZALE NE OD PRACY Koszty eksploatacji urawika samochodowego zale ne od pracy (Kzp) ustalone wg wzoru (2) wynosz : Kzp = 50,30 + 2,52 + 2,93 +10,06 = 65,81 z / h 7. OGÓLNA POSTA KOSZTÓW EKSPLOATACJI URAWIKA SAMOCHODOWEGO NIEZALE NYCH OD PRACY Koszty eksploatacji urawika samochodowego niezale ne od pracy (Knp) s kosztami sta ymi, które ustalamy na podstawie wzoru (7): Knp = Ka + Kok + Ku + Kp +Ko (z / h) (7) Ka - koszty amortyzacji, z /h; Kok - koszty pracy operatora/kierowcy, z /h; Ku - koszty ubezpieczenia rodka technicznego, z /h; Kp - koszty podatku za rodek techniczny, z /h; Ko - koszty po rednie, tj wydzia owe i ogólnozak adowe, w wysoko ci 20 % narzutu na bezpo rednie koszty niezale ne od pracy, z /h. 8. KOSZTY ODPISÓW AMORTYZACYJNYCH Koszty odpisów amortyzacyjnych (Ka) na odtworzenie rodka trwa ego ustalamy - analogicznie jak i inne elementy kosztowe - na podstawie obowi zuj cych przepisów 2. Koszty amortyzacji przypadaj ce na 1 maszynogodzin eksploatacji urawika obliczamy na podstawie wzoru (8): 2 Por. Rozporz dzenie Ministra Finansów z dnia r. zmieniaj ce rozporz dzenie w sprawie amortyzacji rodków trwa ych oraz warto ci niematerialnych i prawnych. Dz U nr 6, poz. 39 z pó n. zm., np. Dz U z 2000, nr 54, poz za. do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

6 46 Stanis aw Bogdanowicz wp Rs Ka Dgt Td 100 ( zl / h) (8) wp - warto pocz tkowa (cena) urawika, z ; Rs - roczna stawka amortyzacji, % (w obliczeniach mo na przyj wska nik); Dgt - liczba dni gotowo ci technicznej w rozpatrywanym okresie (miesi c, rok, itp.), dni; Td - czas eksploatacji, h/dob ; st d: Ka 10,68 zl / h Przedstawiona warto pocz tkowa urawika samochodowego HIAB uwzgl dnia - poza jego cen (81 tys. z ) - wielot oczkow pomp hydrauliczn (2 tys. z ), monta urawika (2 tys. z ) oraz podatek VAT (22%, tj z ). 9. KOSZTY PRACY OPERATORA/KIEROWCY Koszty pracy operatora/kierowcy (Kok) ustalamy korzystaj c ze wzoru (9), uwzgl dniaj cego wynik uprzednich ustale (zob. cz. 1, wzór (7)), tj. koszty pracy IV 1 zatrudnionego (Kpz) i wspó czynnik wykorzystania czasu eksploatacji urawika ( 2 ): Kpz IV Kok 2 ( zl / h) (9) Tgt Kpz - koszty pracy 1 zatrudnionego, z /miesi c; Tgt - miesi czna liczba godzin gotowo ci technicznej (eksploatacji), h/miesi c; IV 2 - wspó czynnik wykorzystania czasu eksploatacji urawika; st d: 4600 Kok 0,1803 5,12 zl / h 162 IV Je li uwzgl dnimy kszta towanie si 2 zamiast 2 (por. cz 1 - punkt 1.4.), wówczas koszty pracy b d mniejsze od wykazanych. Z tego wzgl du ustalone koszty nale y traktowa jako specjalny dodatek do wynagrodzenia kierowcy z tytu u pe nienia dodatkowej funkcji - operatora sprz tu adunkowego. czne koszty pracy kierowcy b d wi c sum obu tych sk adników, tj. wynagrodzenia podstawowego (4600/162=28,40 z /h) i dodatkowego (5,12 z /h), czyli razem 33,52 z /h, a wi c wi kszego o 18,03 %.

7 Czas i koszty eksploatacji zespolonych adunkowych rodków transportowych - cz Nale y przy tym podkre li mo liwo ustalenia kosztu pracy operatora (Kok) poprzez np. uwzgl dnienie liczby kursów (jazd adownych) w okresie miesi cznym. Wynik b dzie ten sam, tj. 5,12 z /h. 10. KOSZTY UBEZPIECZENIA URAWIKA Koszty ubezpieczenia urawika (Ku) 3 obliczamy na podstawie wzoru (10): Ur Ku Dgt Td ( zl / h) (10) Ur - kwota op aty ubezpieczeniowej, z /rok; pozosta e oznaczenia - zob. wzór (8), tzn. w mianowniku mamy roczn liczb godzin sprawno ci do eksploatacji; st d: Ku 1, 30 zl / h Roczn kwot op aty ubezpieczeniowej za urawik przyj to przez analogi w wielko ci odpowiadaj cej samochodowi. 11. KOSZTY PODATKU ZA RODEK TECHNICZNY Koszty podatku za rodek techniczny (Kp ) 4 mo emy okre li na podstawie wzoru (11): Rp Kp Dgt Td ( zl / h) (11) Rp - kwota podatku za rodek techniczny, z /rok; pozosta e oznaczenia - zob. wzór (16); 3 ród o: 4 ród o: Uchwa a nr XXXIII/220/10 Rady Gminy Belski Du y z dnia r. w sprawie okre lenia wysoko ci stawek oraz zwolnie w podatku od rodków transportowych na 2011 r.

8 48 Stanis aw Bogdanowicz 2200 Kp 1,13 zl / h Roczn kwot podatku za urawik przyj to w wielko ci odpowiadaj cej samochodowi. 12. KOSZTY OGÓLNE Koszty ogólne (Ko), tj. po rednie (wydzia owe i ogólnozak adowe) s narzutem procentowym na koszty bezpo rednie niezale ne od pracy, rozpatrzone w punktach Ustalamy je wg wzoru (12): 20 Ko Ka Kok Ku Kp ( ) ( zl / h ) (12) stawka narzutu kosztów po rednich na bezpo rednie koszty niezale ne od pracy, %; pozosta e oznaczenia - zob. wzór (7); a po podstawieniu danych do wzoru (12) uzyskano nast puj c kwot narzutu: 20 Ko 10,68 5,12 1,30 1,13 3,65 zl / h RAZEM KOSZTY EKSPLOATACJI URAWIKA SAMOCHODOWEGO NIEZALE NE OD PRACY Z przedstawionych rozwa a wynika, e koszty eksploatacji urawika samochodowego niezale ne od pracy (Knp) ustalone wg wzoru (7) wynosz : Knp = 10,68 + 5,12 + 1,30 + 1,13 + 3,65 = 21,88 z /h Rozwa ania niniejsze pozwalaj na ustalenie ogólnego kosztu odniesionego na maszynogodzin eksploatacji urawika samochodowego.

9 Czas i koszty eksploatacji zespolonych adunkowych rodków transportowych - cz KOSZTY MASZYNOGODZINY EKSPLOATACJI URAWIKA SAMOCHODOWEGO HIAB W niniejszych rozwa aniach rozpatrzono ustalanie kosztów maszynogodziny eksploatacji (Kmge) urawika samochodowego, bez uwzgl dniania kosztów eksploatacji pojazdu samochodowego. Na koszt ten (Kmge) sk adaj si koszty zale ne od pracy (Kzp) i koszty niezale ne od pracy (Knp), co wyra ono wzorem (13): Kmge = Kzp + Knp (z / h) (13) st d, uwzgl dniaj c wyniki ustale wg wzorów (2) i (7) uzyskano: Kmge = 65, ,88 = 87,69 z /h Ustalone koszty zale ne od pracy (Kzp) s 3-krotnie wi ksze od kosztów niezale nych od pracy (Knp). Pami tajmy tak e, i ustalony w niniejszych rozwa aniach koszt pracy kierowcy, b d cego zarazem operatorem urawika, nale y traktowa jako jego dodatkowe wynagrodzenie za pe nienie dodatkowej funkcji. Jest to uwzgl dnione w Kmge. Przedstawione rozwa ania tylko w nieznacznej cz ci odnosz si do ewentualnego ustalania kosztów eksploatacji pojazdu samochodowego. Ustalenia czasu i kosztów pracy operatora/kierowcy i kosztów eksploatacji urawika samochodowego, tj. zespolonego adunkowego rodka transportowego, s w pe ni szacunkowymi. 15. KOSZTY EKSPLOATACJI ZESPOLONEGO RODKA TRANSPORTOWEGO ( ADUNKOWO-PRZEWOZOWEGO) W poprzedzaj cych rozwa aniach dokonano ustalenia kosztu eksploatacji zespolonego adunkowego rodka transportowego. Oczywisto ci jest konieczno ca o ciowej oceny kosztowej wykorzystywania zespolonego rodka transportowego i z tego wzgl du, oprócz ww. kosztu robót adunkowych, niezb dne jest ustalenie i uwzgl dnianie kosztu eksploatacji zespolonego przewozowego rodka transportowego. Najpro ciej ujmuj c ten ostatni problem, mo emy wskaza na potrzeb ujmowania w ocenie kosztów eksploatacji pojazdu samochodowego na którym zainstalowano sprz t adunkowy. Koszty eksploatacji obu rodzajów zespolonych rodków transportowych mog by ustalane odr bnie, ale w ocenie przedsi wzi cia b d wyst powa y jako koszty czne.

10 50 Stanis aw Bogdanowicz Bibliografia wybrane pozycje 1. Bogdanowicz S.: Metodyka ustalania efektywno ci przewozów kontenerowych w transporcie samochodowym. Próbne ustalenia progów op acalno ci z punktu widzenia ekonomicznej efektywno ci inwestycji. Warszawa 1972, ITS, praca nr 1804a, s Bogdanowicz S.: Sprawozdanie z wyjazdu s u bowego do WRL w sprawie metod i wyników bada maszyn i urz dze samona adunkowych i wy adunkowych. Warszawa 1972, ITS, s Bogdanowicz S.: ,,. 14, (Ekonomiczne kryteria doboru rodków technicznych w robotach adunkowych w transporcie samochodowym). 4. Koszty pracy w gospodarce narodowej w 2004 r. Warszawa 2005, GUS. 5. Bogdanowicz S.: Ekonomiczne kryteria doboru pojazdów samochodowych do przewozu wielkich kontenerów. Rozprawa doktorska. Warszawa 1973, SGPiS, Wydzia Handlu Wewn trznego, s Praca zbiorowa: Badania obs ugi samochodowej poci gu kontenerowego Berlin - Pozna - Warszawa. Etap II. Ekonomiczna Ocena ró nych rozwi za techniczno-eksploatacyjnych. Warszawa 1971, ITS, praca nr 1734, s Praca zbiorowa: Transport samochodowy w obs udze poci gów kontenerowych. Warszawa 1972, ITS, Zeszyty Naukowe, nr 35, s Rozporz dzenie Ministra Finansów z dnia zmieniaj ce rozporz dzenie w sprawie w sprawie amortyzacji rodków trwa ych oraz warto ci niematerialnych i prawnych. Dz U nr 6, poz. 39 z pó n. zm., np. Dz U z 2000, nr 54, poz za. do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. 9. Transport - wyniki dzia alno ci w 2010 r. Warszawa 2011, GUS, s Uchwa a nr XXXIII/220/10 Rady Gminy Belski Du y z dnia r. w sprawie okre lenia wysoko ci stawek oraz zwolnie w podatku od rodków transportowych na 2011 r. 11. Zatrudnienie i wynagrodzenia w gospodarce narodowej w 2004 r. Warszawa 2005, GUS, s TIME AND COST OF THE UTILIZATION OF COMPOUND CARGO VEHICLES - PART 2. PRACTICAL FINDINGS Abstract: The estimation of the compound cargo vehicle utilization. Costs dependent on work. Costs independent on work. Costs of machine hours of utilization of the HIAB vehicle crane. Compound transportation vehicle utilization costs. Keywords: crane utilization costs, compound transportation vehicle utilization costs