Dobre praktyki aktywizacji zawodowej, zarządzania wiekiem wolontariatu osób dojrzałych i starszych z Polski i Stanów Zjednoczonych

Transkrypt

1 Tomasz Schimanek Dobre praktyki aktywizacji zawodowej, zarządzania wiekiem i wolontariatu osób dojrzałych i starszych z Polski i Stanów Zjednoczonych Poznań, 26 stycznia 2012 r.

2 Plan prezentacji 1. Działania Akademii na rzecz aktywizacji zawodowej i zatrudnienia osób Dlaczego warto zadbać o aktywność zawodową i zatrudnienie osób 50+ w Polsce? 3. Przykłady zarządzania wiekiem, aktywizacji zawodowej i wolontariatu osób 50+

3 1. Działania Akademii na rzecz aktywizacji zawodowej i zatrudnienia osób 50+

4 O Akademii Stowarzyszenie Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce jest niezależną, nienastawioną na zysk organizacją pozarządową działającą od 1998 r. Prowadzimy działania w czterech obszarach: rozwój społeczności lokalnych, programy stypendialne, aktywność osób dojrzałych i starszych oraz społeczne zaangażowanie biznesu. Działania Akademii służą pobudzaniu oraz wspieraniu aktywności obywatelskiej i skierowane są przede wszystkim do organizacji pozarządowych, grup obywatelskich i przedsiębiorców. Od pięciu lat podejmujemy działania na rzecz aktywizacji zawodowej osób 50+.

5 Nasze działania ogólnopolskie badanie Rynek pracy a osoby bezrobotne 50+. Bariery i szanse (2006/2007), publiczna debata na temat sytuacji osób 50+ na rynku pracy (od 2008), kampania społeczna w mediach (2008), seminaria dla pracodawców i instytucji rynku pracy (od 2009), portal internetowy (od 2008), siedem publikacji, w tym trzy poradniki dotyczące zarządzania wiekiem i aktywizacji zawodowej osób 50+ (od 2009),

6 Nasze działania test, umożliwiający pracodawcy samoocenę środowiska pracy i prowadzonej działalności pod kątem przyjazności dla osób 50+ (od 2010), mapa projektów aktywizacji zawodowej, wolontariatu i zarządzania wiekiem (od 2011), popularyzowanie krajowych i zagranicznych dobrych praktyk (od 2007), Konkurs na praktyki rynku pracy przyjazne osobom 50+ (od 2009), w którym dotychczas nagrodziliśmy i wyróżniliśmy 17 dobrych praktyk.

7 Konkurs Zysk z dojrzałości 2011 trzy kategorie konkursowe: pracodawca przyjazny pracownikom 50+, instytucja rynku pracy przyjazna osobom 50+ oraz nowa kategoria: organizator wolontariatu osób 50+, wnioski składane on-line przez pracodawców, instytucje rynku pracy, instytucje publiczne i organizacje pozarządowe wdrażające dobre praktyki, wnioski oceniane przez Kapitułę Konkursu, przede wszystkim pod kątem spójności, przejrzystości, kompleksowości, perspektywiczności i użyteczności prowadzonych działań.

8 2. Dlaczego warto zadbać o aktywność zawodową i zatrudnienie osób 50+ w Polsce?

9 Bierność zawodowa Polska ma jeden z najniższych w Unii Europejskiej poziomów zatrudnienia osób dojrzałych i starszych (niższy ma tylko Malta). W 2010 roku tylko 34% Polaków w wieku lata miało zatrudnienie, a w całej populacji 50+ było to zaledwie 30,3%. Dla porównania stopa zatrudnienia osób w wieku lata wynosiła: w Szwecji 70,5%, w Niemczech 57,7%, w Czechach 46,5%, w Bułgarii 43,5%, w Stanach Zjednoczonych 60,2%.

10 Stopa zatrudnienia w grupie wiekowej lata w 2010 roku (w %) źródło: Eurostat , , , ,6 37,3 39,6 39,7 40,5 41,1 42,3 42,4 43,5 43,6 46,5 48,2 48,6 49, ,7 53,8 56,2 56,8 57,1 57,6 57, , ,3 10 0

11 Bierność zawodowa Średni wiek przejścia na emeryturę w Polsce to 59,3 lat, co oznacza, że przeciętny emeryt ma jeszcze przed sobą 15 lat życia. Szczególnie trudna jest sytuacja kobiet 50+; w tym przedziale wiekowym zatrudnionych jest 39% mężczyzn i jedynie 22% kobiet. Z ok. 13,4 miliona Polaków powyżej 50. roku życia 9,3 miliona nie ma stałego zatrudnienia. W większości są to osoby pobierające renty lub emerytury, prawie 7,5 miliona osób.

12 Demografia Na niską aktywność zawodową osób 50+ nakłada się proces starzenia się Polaków. W 2002 roku co czwarty Polak był osobą 50+, w 2012 będzie to co trzeci Polak, a za 25 lat osoby 50+ będą stanowiły już połowę polskiego społeczeństwa. Starzenie się społeczeństwa spowodowane jest wydłużaniem się ludzkiego życia, zmniejszającą się liczbą urodzin oraz ujemnym bilansem migracji zagranicznych.

13 Udział w całości populacji (w%): 60,0 osób 50+ osób w wieku poprodukcyjnym 50,0 47,8 40,0 30,0 20,0 25,4 15,1 30,3 16,9 26,7 10,0 0, Źródło: GUS

14 Przyczyny niskiego poziomu zatrudnienia polityka państwa lat 90-tych XX wieku, brak lidera zmian, niewielkie zachęty ze strony państwa, stereotypy u pracodawców, niska jakość zarządzania zasobami ludzkimi, rynek pracodawcy, niechętny stosunek do pracy, bariery psychologiczne, kompetencje i kwalifikacje zawodowe niedostosowane do potrzeb rynku pracy.

15 Jeżeli nic się nie zmieni, to: pogłębiać się będzie luka między wpływami i wydatkami na świadczenia emerytalne, co najpierw doprowadzi do zwiększania obciążeń osób pracujących i spadku wartości świadczeń, a w dłuższej perspektywie do krachu systemu ubezpieczeń społecznych, zmniejszać się będzie produktywność społeczeństwa i konkurencyjność gospodarki, obniżać się będzie jakość życia osób 50+ i całego społeczeństwa, ograniczać się będzie krąg konsumentów, zwiększać się będzie marginalizacja społeczna osób 50+, nie tylko w wymiarze materialnym, ale także społecznym i publicznym.

16 Można temu przeciwdziałać realizując kompleksowe programy aktywizacji zawodowej i stymulowania zatrudnienia osób 50+, uwzględniające także zmianę sposobów myślenia o aktywności zawodowej osób dojrzałych i starszych. Przykładem mogą być rządowe programy realizowane w Niemczech, Wielkiej Brytanii, Finlandii czy w Stanach Zjednoczonych. W USA poziom zatrudnienia osób w grupie wiekowej lata wzrósł z około 54% na początku lat 90- tych do prawie 61% obecnie, w Finlandii w ciągu kilku lat udało się podnieść poziom zatrudnienia w tej grupie wiekowej z 35 % do 50%. Innym krajom, na przykład Danii czy Wielkiej Brytanii, pomimo starzenia się ich społeczeństw i kryzysu udaje się utrzymywać wysoki poziom zatrudnienia osób 50+.

17 Można temu przeciwdziałać Osoby 50+: my nie mamy czego szukać na rynku pracy, bo wiemy, co myślą o nas pracodawcy, a w pośredniaku nic nam nie mogą zaoferować Zaklęte koło niemożności w Polsce Instytucje rynku pracy: osoby 50 plus nie chcą się szkolić, są bierni, a pracodawcy nie chcą ich zatrudniać Pracodawcy: 50 plus mają duże oczekiwania płacowe, a niskie kwalifikacje, a na dodatek instytucje rynku pracy nie mają takich kandydatów, skąd ich brać? 17

18 Programy rządowe i przywództwo Zatrudnienie i programy społeczne Programy szkoleniowe Programy gospodarcze Zdrowy styl życia Indywidualna odpowiedzialność obywateli Podejście orientacja na pracę Rozwój umiejętności Programy zdrowotne Pozytywne efekty dla wszystkich Procesy i planowanie w przedsiębiorstwie Zatrzymanie pracownikó w Praktyki dotyczące zatrudnienia Rozwój kadr Oszczędzanie Wsparcie pracownikó w Źródło:IBM, Lisbon Council. Living longer. Living Better

19 Można temu przeciwdziałać Zarządzanie wiekiem dotyczy istotnych elementów zarządzania zasobami ludzkimi w firmie, od planowania zatrudnienia, poprzez rekrutację, organizacji pracy, na zarządzaniu rozwojem i karierą zawodową kończąc. Oznacza uwzględnienie w zarządzaniu zasobami ludzkimi takich rozwiązań, które z jednej strony czynią firmę przyjazną pracownikom 50+, z drugiej pozwalają firmie wykorzystać w pełni ich potencjał. Zarządzanie wiekiem to nie jest nowy system, to nowe podejście do zarządzania zróżnicowanymi wiekowo zespołami pracowniczymi.

20 Można temu przeciwdziałać Korzyści dla pracowników: zatrudnienie, wysokie poczucie własnej wartości i przydatności, utrzymanie wysokiej jakości życia, aktywność w życiu społecznym. Korzyści dla pracodawców: wizerunkowe, zmniejszenie kosztów zatrudniania i szkoleń, stabilizacja zatrudnienia, wzrost satysfakcji i lojalności pracowników i klientów, wsparcie publiczne.

21 3. Przykłady zarządzania wiekiem, aktywizacji zawodowej i wolontariatu osób 50+

22 Dobre przykłady Stanley Consultants, 16 miejsce w rankingu 50 firm najbardziej przyjaznych osobom 50+ w 2011 Stanley Consultants to firma inżynieryjno-budowlana z Iowa, działająca od 1913 roku, mająca na swoim koncie realizację wielu projektów w zakresie budownictwa i ochrony środowiska w 98 krajach świata. Firma zatrudnia ponad 650 pracowników, około 40% z nich to osoby w wieku 50+. wypłacanie odchodzącym z pracy osobom starszym równowartości niewykorzystanych godzin zwolnienia zdrowotnego, opłacanie członkostwa w organizacji AARP, zrzeszającej emerytów, opłacanie usług medycznych dostępnych dzięki temu bezpłatnie dla pracowników,

23 Dobre przykłady opłacanie okresowych badań stanu zdrowia, nagrody za długoletni staż pracy, system wewnętrznego mentoringu, szkolenia dotyczące zarządzania planami emerytalnymi, ergonomiczne krzesła, podwyższone stanowiska pracy przeciwdziałające bólom pleców, specjalnie ukształtowane klawiatury do komputerów, przygotowania się do przejścia na emeryturę poprzez stopniowe zmniejszanie ich czasu pracy w firmie, współpraca z byłymi pracownikami firmy, którzy przeszli na emeryturę.

24 Dobre przykłady Employ Experience to serwis internetowy założony przez Workforce Development Council of Seattle King County, organizację pozarządową z Seattle. Serwis ma pomagać pracodawcom zarządzać wiekiem. Najważniejsza część serwisu to test dla pracodawców, połączony z edukacją w zakresie zarządzania wiekiem. Pracodawcy znajdą tu poradniki i użyteczne rady dotyczące zarządzania wiekiem, a także dobre przykłady firm stosujących je w praktyce. W serwisie jest także baza wiedzy przeznaczona dla pracodawców oraz porady użyteczne dla osób 50+ poszukujących pracy. Całość uzupełniają linki do serwisów pośrednictwa pracy dla osób 50+.

25 Volkswagen Poznań Sp.z o.o, Pracodawca przyjazny pracownikom 50+ roku Dobre przykłady Firma Volkswagen Poznań powstała w 1993 roku i jest jednym z największych prywatnych pracodawców w Wielkopolsce. Zatrudnia blisko 7 tysięcy pracowników, z czego około 8% stanowią osoby 50+. system rekrutacji wewnętrznych, w ramach którego osoby starsze mają szansę przejść na stanowiska mniej obciążające fizycznie, gdzie rolę odgrywa ich doświadczenie. Rekrutacje dają możliwość rozwoju i zdobywania nowych kwalifikacji. Ma to wpływ na zadowolenie z pracy, które jest corocznie badane w anonimowej ankiecie. Obecnie ponad 90% deklaruje zadowolenie z pracy,

26 Dobre przykłady wszyscy pracownicy bez względu na wiek mają dostęp do szerokiej oferty szkoleń i kursów. Pozwalają one na utrzymanie wiedzy na wysokim poziomie oraz rozwój zawodowy. Raz do roku przełożony spotyka się z każdym pracownikiem na specjalnym spotkaniu, podczas którego ustalane są cele oraz oceniana jest jakość i efektywność wykonywanej przez podwładnego pracy, stanowiska pracy w firmie są regularnie poddawane ocenie ergonomicznej z uwzględnieniem metody EAWS (European Assembly Worksheet), a jego wyniki są pomocne przy zwiększaniu wydajności stanowisk pracy, zmniejszaniu obciążenia fizycznego pracowników wprowadzaniu technicznych i organizacyjnych zmian. Wpływa to na koszty, satysfakcję z pracy oraz zdrowotność. Projekty zmian mogą zgłaszać również pracownicy. Corocznie proponowane przez nich ulepszenia przynoszą firmie wymierne oszczędności,

27 Dobre przykłady Volkswagen Poznań realizuje także projekt Wyzwania demograficzne w Volkswagen Poznań, którego celem jest przygotowanie przedsiębiorstwa do prognozowanego na najbliższe lata wzrostu liczby pracowników starszych.

28 Dobre przykłady Senior Service America, Inc. (SSAI) to organizacja pozarządowa współpracująca z siecią lokalnych partnerów w całym kraju. Ponad 60% partnerów działa na terenach rolniczych. SSAI realizuje trzy programu rządowe, z których najważniejszym jest Senior Community Service Employment Program, w ramach którego osoby 50+ otrzymują doradztwo zawodowe, pośrednictwo pracy, szkolenia zawodowe oraz czasowe, subsydiowane miejsca pracy w domach pomocy, szkołach, szpitalach. Średnio ok. 30% z nich usamodzielnia się na rynku pracy. Pozostałe dwa programy dotyczą zatrudniania osób 50+ w ochronie środowiska oraz podnoszenia ich kompetencji cyfrowych.

29 Dobre przykłady ReServe jest organizacją pozarządową, która umożliwia kontakt wolontariuszy - ekspertów i profesjonalistów w wieku powyżej 55 roku życia (ReServistów) z organizacjami pozarządowymi, agendami rządowymi i innymi instytucjami publicznymi. ReServistą można zostać przesyłając do ReServe swoje zgłoszenie, którego format dostępny jest na stronie internetowej ReServe. Aby skorzystać z profesjonalnej pomocy ekspertów, zainteresowana organizacja musi zostać Organizacją Partnerską ReServe poprzez rejestrację w specjalnym formularzu dostępnym na stronie internetowej.

30 Dobre przykłady Zarówno wolontariusze, jak i organizacje są przygotowywane do wolontariatu. Praca w ramach wolontariatu obejmuje nie mniej niż 10 godzin tygodniowo i trwa co najmniej trzy miesiące. Każda organizacja zatrudniająca ekspertów 50+ wpłaca ReServe 15 dolarów za każdą przepracowaną przez nich godzinę. Z powyższej kwoty: 10 dolarów zasila stypendium ReServisty, 2,40 dolara służy pokryciu ubezpieczenia zdrowotnego, a pozostała suma pozwala pokryć koszty działania programu. Wysokość stypendium ReServistów jest znacznie niższa niż rynkowa wartość ich pracy. Celem stypendium nie jest zapewnienie utrzymania eksperta, lecz sformalizowanie współpracy z organizacją i docenienie w wymierny sposób jego lub jej wkładu w jej rozwój.

31 Dobre przykłady Stowarzyszenie Młodzieży i Osób z Problemami Psychicznymi, ich Rodzin i Przyjaciół Pomost z Łodzi, Organizator wolontariatu przyjazny osobom 50+ w 2011 roku Stowarzyszenie powstało w 2000 roku w Łodzi. W 2008 roku powołało do życia integracyjny Punkt Pośrednictwa Pracy Wolontarystycznej Centerko. Łącznie do tej pory z usług Punktu skorzystało 455 osób, w tym 51 osób powyżej pięćdziesiątego roku życia. Wsparcie Centerka jest szczególnie cenne, gdyż większość osób 50+ korzystających z jego oferty to osoby niepełnosprawne fizycznie lub psychicznie. Biuro prowadzi stałą rekrutację wolontariuszy i organizacji, poszukuje miejsc pracy wolontarystycznej, szkoli wolontariuszy i organizacje, kieruje do pracy, koordynuje pracę wolontariuszy, a także sprawuje nad wolontariuszami opiekę podczas wykonywania przez nich świadczeń wolontarystycznych.

32 Dobre przykłady Powiatowy Urząd Pracy w Poznaniu, Instytucja rynku pracy przyjazna osobom 50+ w 2011 roku programy 45/50 + realizowane cyklicznie od 2008 roku; łącznie wzięło w nich udział ponad 400 osób, które podniosły swoje umiejętności poszukiwania pracy oraz zdobyły nowe kwalifikacje zawodowe, projekt dla zwalnianych pracowników z zakładów H. Cegielski Poznań S.A. oraz firm stanowiących ich łańcuch dostaw, który objął 128 pracowników 50+, w większości pracujących dotychczas na jednym stanowisku, w jednym zakładzie pracy. Osoby te obok wsparcia w zakresie umiejętności poszukiwania pracy otrzymali także możliwość zdobycia nowych zawodów,

33 Dobre przykłady projekt partnerski Reintegracja 45 plus ułatwienie dostępu do rynku pracy osobom powyżej 45 roku życia z Poznania i powiatu poznańskiego, w ramach którego 135 osób bezrobotnych 50+ korzysta ze wsparcia w znalezieniu zatrudnienia, doradztwa zawodowego, doradztwa psychologicznego, doradztwa prawnego, kursów szkoleniowych i staży zawodowych u pracodawców, zwalczanie stereotypów dotyczących starszych pracowników, m.in. poprzez współudział w realizacji cyklu programów tworzonych przez TVP Poznań Pracodawco Twój wybór oraz współudział w realizacji cyklu telewizyjnego Nadal młodzi, poświęconego w całości przedstawieniu sylwetek osób po 50. roku życia, które z sukcesem powróciły na rynek pracy.

34 Dobre przykłady Same plusy. Wolontariat 50+, projekt realizowany przez Akademię Rozwoju Filantropii w Polsce i Regionalne Centrum Wolontariatu w Elblągu rozpoznanie postaw osób 50+ wobec aktywności woluntarystycznej, a także stosunku organizacji i instytucji do wolontariatu osób 50+, wypracowanie modelu pracy ze starszymi wolontariuszami, nagłośnienie wolontariatu jako sposobu na aktywność w starszym wieku (publikacje, informacje w Internecie i w mediach, spoty telewizyjne), szkolenia i warsztaty dla 20 starszych wolontariuszy, utworzenie lokalnego partnerstwa w powiecie Elbląg na rzecz wolontariatu 50+.

35 Dobre przykłady Powiatowy Urząd Pracy w Nysie, Instytucja rynku pracy przyjazna osobom 50+ w 2010 roku Powiatowy Urząd Pracy w Nysie w województwie opolskim od kilku lat prowadzi działania aktywizujące zawodowo osoby 50+, w szczególności kobiety. Zrealizował i realizuje obecnie kilka projektów. Projekt Pigmalion, w ramach którego osoby 50+ otrzymały pomoc psychologa, szkolenia i doradztwo zawodowe oraz pomoc w zakresie poprawy wizerunku bezrobotnych po pięćdziesiątce. projekt GO!spodynie, współfinansowany przez EFS, skierowany do 25 nie pracujących 45+ zamieszkałych na wsi. Projekt zakończył się w połowie tego roku, ale w jego efekcie już 16 uczestniczek podjęło zatrudnienie.

36 Dobre przykłady Spółdzielnia Socjalna "50+" z Gdyni, wyróżnienie w kategorii Pracodawca przyjazny pracownikom 50+ w 2010 roku. Spółdzielnia socjalna została założona 4 lata temu przez pięć kobiet 50+ po przebytej chorobie nowotworowej. Obecnie zatrudnia 7 kobiet 50+, które świadczą usługi opiekuńcze, sprzątania pomieszczeń, dystrybucji materiałów reklamowych. Usługi zamawiane są przez firmy, osoby indywidualne i miasto Gdynia. Spółdzielnia prowadzi także działania rehabilitacyjne dla swoich pracowników oraz wolontariat na rzecz kobiet po mastektomii.

37 Projekt Zysk z dojrzałości oraz Ministerstwo Gospodarki