Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH Nr 90 Seria: Administracja i Zarz dzanie 2011
|
|
- Oskar Cichoń
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH Nr 90 Seria: Administracja i Zarz dzanie 2011 dr Sylwester Kozak Szko a G ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Czynniki wp ywaj ce na poziom koncentracji sektora ubezpiecze nie na ycie w Polsce w latach Determinants of the concentration level of the non-life insurance sector in Poland in Streszczenie: Lata by y okresem silnej restrukturyzacji sektora ubezpiecze nie na ycie. Proces ten intensyfikowa a perspektywa, a od 2004 roku pe ne uczestnictwo w jednolitym europejskim sektorze ubezpieczeniowym. W tym okresie zagraniczne zak ady ubezpiecze zwi kszy y swoje zaanga owanie, wzrós udzia rynkowy ubezpieczycieli z kapita em prywatnym, w tym zagranicznym, istotnie obni y si poziom koncentracji rynku, spad udzia sprzeda- y w asnej na korzy dystrybucji przez brokerów ubezpieczeniowych i banki. Celem badania by o wyznaczenie czynników wp ywaj cych na zmian koncentracji sektora. Przeprowadzono je na podstawie danych panelowych z 35 zak adów dzia aj cych w latach Badania wskazuj, e na obni enie si koncentracji rynku istotny wp yw mia y m.in. wzrost inwestycji zagranicznych w kapita y zak adów ubezpiecze, wzrost redniej wielko ci zak adów, wzrost udzia u sprzeda y przez placówki banków i innych instytucji finansowych oraz spadek udzia u sprzeda y przez placówki w asne zak adów. Ponadto stwierdzono, e na obni enie koncentracji pozytywny wp yw mia a sytuacja gospodarcza charakteryzuj ca si wzrastaj cym tempem przyrostu produktu krajowego brutto. Abstract: The period became a period of a significantly restructuring of the non-life insurance sector in Poland. This process was intensified by the perspective, and, since 2004, a real integration of the Polish financial system with the European financial markets. At that time foreign insurance companies increased investments in Poland, leading to the increase of the market share of the private, and foreign owned companies. The level of market concentration significantly dropped. The purpose of this research was to find out determinants of changes in the degree of the sector concentration. Calculations were conducted based on the panel data of the sample of 35 companies operating in the years The results indicate that market concentration was mainly impacted by an increase in foreign investment in the own capital of insurance companies, an increase of the share of medium-sized firms, a growth in sales through the banking network, and the change in the system of sales due to reduction of sales through its own facility. Moreover the research confirmed that the process is conducive to the economic environment with higher GDP growth. 1 Przez ubezpieczenia nie na ycie rozumie si ubezpieczenia wymienione w dziale II ustawy o dzia alno ci ubezpieczeniowej.
2 136 S. Kozak Wst p Koncentracja rynku jest jednym z istotnych determinantów panuj cej na nim konkurencji. Ni sza koncentracja sprzyja podnoszeniu jako ci konkurencji, a w efekcie przyczynia si do podnoszenia jako ci dostarczanych us ug i dochodowo ci firm. Konkurencyjne firmy zdolne s do osi gania lepszych wyników finansowych, natomiast ich klienci mog uzyskiwa wy szej jako ci produkty i us ugi, m.in. w zakresie ochrony ubezpieczeniowej. Dla sektora ubezpiecze lata by y w pierwszej cz ci okresem dostosowania si do wymogów stawianych przez europejski system finansowy, a pocz wszy od 2004 roku czasem konkurencji nie tylko ze strony polskich zak adów ubezpiecze, ale ubezpieczycieli z innych pa stw cz onkowskich. Za o eniem integracji polskich zak adów ubezpiecze z europejskim systemem finansowym by o umo liwienie nieskr powanego transferu kapita u inwestycyjnego na polski rynek, a ponadto transfer nowych technologii i systemów zarz dzania. Konsekwencj w czenia polskich zak adów do grona instytucji o wy szym poziomie technologicznym i bardziej rozbudowanej ofercie produktowej by o poddanie si wzmo onej konkurencji, ale z drugiej strony uzyskanie szansy na podniesienie efektywno ci i dochodowo ci dzia ania. Okres bezpo rednio poprzedzaj cy oraz okres integracji finansowej sektor ubezpiecze nie na ycie charakteryzowa si siln transformacj. Na rynku ubezpieczeniowym, który przez wiele lat by zdominowany przez jeden podmiot o kapitale publicznym, tj. Powszechny Zak ad Ubezpiecze SA (PZU), pojawi a si grupa redniej wielko ci zak adów o kapitale zagranicznym, obejmuj ca w ostatnim czasie oko o po owy rynku ubezpiecze. Os abienie stopnia dominacji PZU poprawi o warunki konkurencji, objawiaj ce si m.in. wej ciem na rynek nowych podmiotów, zarówno o kapitale krajowym, jak i zagranicznym. Integracja sektora ubezpiecze by a równie realizowana poprzez nap yw nowych inwestycji kapita owych. W tym czasie wzrós udzia kapita u zagranicznego w kapitale podstawowym sektora, a tak e udzia podmiotów o kapitale zagranicznym w ca kowitej sk adce sektora ubezpiecze nie na ycie. Zak ady ubezpiecze nie na ycie istotnie zmieni y zakres oferowanych produktów i sposób ich dystrybucji, co mo na w pewnej mierze wi za z procesem integracji z europejskim sektorem ubezpiecze. W strukturze sprzeda y obni y si udzia ubezpiecze komunikacyjnych, przy jednoczesnym wzro cie znaczenia ubezpiecze finansowych. W zakresie sposobu dystrybucji produktów ubezpieczeniowych istotnemu zmniejszeniu uleg udzia sprzeda y bezpo redniej prowadzonej w placówkach zak adów, przy jednoczesnym wzro cie udzia u sprzeda y poprzez placówki bankowe, a w ostatnim czasie w systemie direct, tj. poprzez Internet i telefon. Wej cie Polski do Unii Europejskiej wp yn o pozytywnie na popraw sytuacji gospodarczej. W pocz tkowej fazie by to okres silnego wzrostu gospodarczego, jednak w dalszej cz ci gospodarka zosta a poddana skutkom globalnego Seria: Administracja i Zarz dzanie (17)2011 ZN nr 90
3 Czynniki wp ywaj ce na poziom koncentracji sektora ubezpiecze 137 kryzysu finansowego, co mia o istotny wp yw na funkcjonowanie sektora ubezpieczeniowego obni aj c jego wyniki finansowe. Celem badania by o, w pierwszym etapie, wyznaczenie stopnia koncentracji sektora ubezpiecze nie na ycie w Polsce w latach , tj. w okresie harmonizacji regulacji i dostosowania zak adów do wymogów Unii Europejskiej, a nast pnie integracji z jednolitym europejskim rynkiem finansowym. W kolejnym etapie wyodr bniono podstawowe czynniki w istotnym stopniu wp ywaj ce na poziom koncentracji sektora. W badaniach wykorzystano metod regresji dla danych panelowych 35 funkcjonuj cych w tym czasie w Polsce zak adów. Wyniki bada wskazuj, e poziom koncentracji sektora ubezpiecze nie na ycie w istotny sposób obni y si, a sprzyja y temu takie czynniki jak: wzrost inwestycji zagranicznych w kapita y podstawowe zak adów, wzrost wielko ci zak adów, wzrost udzia u sprzeda y przez placówki banków i ograniczenie sprzeda y przez w asne placówki, a tak e wzrost dywersyfikacji sprzedawanych produktów wynikaj cy z obni enia udzia u ubezpiecze komunikacyjnych, przy jednoczesnym wzro cie udzia u ubezpiecze ryzyka finansowego. Na proces obni ania koncentracji pozytywnie wp ywa dobry stan gospodarki, m.in. wysokie tempo przyrostu produktu krajowego brutto. Pozosta a cz artyku u skonstruowana jest w nast puj cy sposób. W pierwszej cz ci zaprezentowano wyniki dotychczas opublikowanych analiz zajmuj cych si problemem zmian koncentracji i konkurencji wywo anych integracj finansow i konsolidacj w Unii Europejskiej i innych krajach wiata. W drugiej zaprezentowano przebieg zmian, jakim podlega sektor ubezpiecze nie na ycie w latach , a w trzeciej metodyk bada i dyskusj uzyskanych wyników. Ca o analizy podsumowano we wnioskach. Przegl d literatury Zmiany w koncentracji i konkurencji w sektorze ubezpieczeniowym nie s cz stymi zagadnieniami analizowanymi przez literatur przedmiotu. Najcz ciej badaniami obj te s zak ady funkcjonuj ce na rynku Stanów Zjednoczonych, natomiast w znacznie mniejszym stopniu na rynku europejskim. Cummins, Tennyson i Weiss [1999] zauwa aj, e proces konsolidacji, a tak e wzrost gospodarczy wp ywaj na popraw wyników finansowych zak adów ubezpiecze na ycie w USA. Z kolei Cummins i Rubio-Mises [2003] na podstawie analizy danych z zak adów sektora ubezpiecze na ycie i nie na ycie stwierdzaj, e konsolidacja przynosi tylko minimaln popraw efektywno ci i konkurencyjno ci. Podkre laj jednak, e w trakcie tego procesu obni aj si koszty dzia ania firm i ceny produktów ubezpieczeniowych. Cummins i Weiss [2004] badaj c wp yw integracji sektora ubezpieczeniowego w UE w I po owie lat na funkcjonowanie i wyniki firm krajowych i mi dzynarodowych stwierdzaj, e mo liwo swobodnego prowadzenia dzia alno ci na obszarze wszystkich pa stw cz onkowskich UE przyczynia si do poprawy efektywno ci firm ubezpieczeniowych. Podkre la- ZN nr 90 Seria: Administracja i Zarz dzanie (17)2011
4 138 S. Kozak j, e fakt ten jest szczególnie wa ny dla pa stw, które w trakcie integracji maj mo liwo pozyskania zagranicznego kapita u s u cego do dalszego rozwoju. Z kolei Bikker i Leuvensteijn [2008] analizuj c wyniki zak adów ubezpiecze na ycie w Holandii zauwa aj, e proces integracji finansowej w UE przyczyni si do podniesienia konkurencji, która odzwierciedla a si m.in. w mo liwo ci wej cia na rynek nowych ma ych firm. Do podobnych wniosków dochodzi Ennsfellner, Lewis i Anderson [2004] na podstawie bada zak adów ubezpiecze na ycie i nie na ycie w Austrii w okresie integracji finansowej w UE. Stwierdzaj, e proces ten pozytywnie wp ywa na efektywno i konkurencyjno podmiotów austriackich i mo e przynie podobne efekty w nowych pa stwach cz onkowskich Europy rodkowo- Wschodniej. Pierwsze oceny efektywno ci i konkurencji polskiego sektora ubezpieczeniowego przeprowadzone przez Paw owsk i Kozak [2009] wskazuj, e pe na integracja sektora ubezpiecze dokonuj ca si w momencie wej- cia Polski do strefy euro nie powinna wprowadzi ryzyka obni enia jego wyników finansowych, gdy poziom konkurencji w sektorze jest porównywalny z poziomem w innych pa stwach UE. Analizuj c procesy konsolidacji w sektorze ubezpiecze nie na ycie Kozak [2010] zauwa a, e zak ady ubezpiecze obni y y w tym czasie poziom efektywno ci dzia ania, co m.in. mo e wynika ze zwi kszonych w tym okresie kosztów dzia ania. Z kolei Kozak [2011 i 2011a] badaj c wyniki zak adów ubezpiecze nie na ycie w okresie integracji z europejskim systemem finansowym stwierdza, e wzrost zaanga owania inwestorów zagranicznych w polskim sektorze ubezpiecze nie na ycie prowadzi do poprawy jego dochodowo ci oraz poprawy warunków konkurencji. Metodyka bada Do estymacji stopnia zale no ci koncentracji rynku od czynników sektorowych i makroekonomicznych wykorzystano metod regresji z efektami sta- ymi dla danych panelowych. Zastosowanie tej metody umo liwi nie tylko ocen zale no ci w czasie, ale równie pozwoli na uwzgl dnienie specyfiki ka dego zak adu ubezpiecze (zob. np. [Hsiao 1986] lub [Greene 2003]). Równania regresji dla danych panelowych wygl daj nast puj co: Y t Xit Zt it F, gdzie Y t oznacza stopie koncentracji sektora w roku t,x it wektor parametrów charakteryzuj cych zak ad ubezpiecze i w roku t, oraz Z t wektor zmiennych obja niaj cych struktur sektora ubezpiecze nie na ycie oraz sytuacj makroekonomiczn w roku t. it oznacza sk adnik losowy. Definicje zmiennych podano w tabeli 1. Seria: Administracja i Zarz dzanie (17)2011 ZN nr 90
5 Czynniki wp ywaj ce na poziom koncentracji sektora ubezpiecze 139 Tabela 1. Definicje zmiennych obja niaj cych i obja nianych równania regresji Table 1. Definitions of dependent and independent variables of regression equation Oznaczenie zmiennej CR5 i CR3 UKOMN SPBR LOKATY LGR SPRZWL BANK KAPZAGR PKB(-1) Definicja Udzia pi ciu (trzech) najwi kszych zak adów ubezpiecze w sk adce sektora ubezpiecze nie na ycie Udzia ubezpiecze komunikacyjnych w sk adce brutto zak adu Sk adka przypisana brutto zak adu Lokaty finansowe zak adu Liczba grup ubezpiecze Udzia sprzeda y za po rednictwem placówek w asnych w sk adce ubezpiecze nie na ycie Udzia sprzeda y za po rednictwem placówek bankowych w sk adce ubezpiecze nie na ycie Udzia kapita u zagranicznego w kapitale podstawowym sektora ubezpiecze nie na ycie Roczne tempo wzrostu PKB opó niona o jeden rok ród o: opracowanie w asne. Source: own elaboration. Dla potwierdzenia prawid owo ci uzyskanych wyników estymacj przeprowadzono w dwóch wersjach, tj. dla koncentracji okre lonej wska nikiem: 1. CR CR 5. Sektor ubezpiecze nie na ycie w Polsce Integracja z systemem finansowym Unii Europejskiej przyczyni a si do silnej transformacji sektora ubezpiecze nie na ycie w Polsce. Jednym z istotnych aspektów tego procesu jest zmiana stopnia koncentracji sektora. Utrzymanie odpowiedniego poziomu konkurencji i koncentracji rynku ma istotne znaczenie dla funkcjonowanie instytucji finansowych, gdy stwarza w a ciwe warunki do rywalizacji i podnoszenia jako ci dostarczanych us ug. Proces integracji instytucji i systemów finansowych jest jednym z ko cowych etapów tworzenia wspólnego obszaru gospodarczego, u którego podstaw le y zasada swobodnego przep ywu kapita u pomi dzy podmiotami zarejestrowanymi we wszystkich pa stwach cz onkowskich. W Polsce w okresie integracji z europejskim systemem finansowym struktura sektora ubezpiecze nie na ycie zmienia a si ze wzgl du na przeprowadzane konsolidacje i wej cie na rynek nowych podmiotów. W tym czasie zwi kszy o si zaanga owanie inwestorów zagranicznych w sektorze, co przyczyni o si do jego rozwoju i wzrostu pozyskiwanej przez sektor sk adki z 13 mld z w 2002 roku do 21 mld z w 2009 r. Pomimo tego wzrostu wspó czynnik penetracji 2, mierz cy znaczenie sektora ubezpiecze w gospodarce krajowej, wynosz cy dla Polski 1,9% w 2009 roku (rys. 1), nale y 2 Wspó czynnik penetracji jest to stosunek sk adki przypisanej brutto do PKB. ZN nr 90 Seria: Administracja i Zarz dzanie (17)2011
6 140 S. Kozak do najni szych w Europie. Na niski poziom rozwoju sektora ubezpiecze nie na ycie w Polsce wskazuj niskie warto ci wspó czynnika g sto ci 3, mierz cego stopnie rozwoju sektora ubezpiecze. W 2009 roku statystyczny Polak przeznacza 128 euro na zakup polis ubezpieczeniowych, podczas gdy W gier 147 euro, a Czech 298 euro. Statystyczni mieszka cy krajów Europy Zachodniej wydaj oko o tysi c euro na zakup polis ubezpiecze nie na ycie, m.in. Austrii euro, Niemiec euro i Francji 964 euro. Rys. 1. Sk adka przypisana brutto w sektorze ubezpiecze nie na ycie: w relacji do PKB (lewy panel) oraz na jednego mieszka ca (prawy panel) Fig. 1. Gross premium of the non-life insurance sector: in relation to GDP (left panel) and per capita (right panel) ród o: CEA, Swiss Re. Source: CEA, Swiss Re. Rys. 2. Struktura rynku (lewy panel) i struktura w asno ciowa (prawy panel) sektora ubezpiecze nie na ycie w Polsce w latach Fig. 2. Market structure (left panel) and ownership structure of the non-life insurance sector in Poland for the period of ród o: opracowania w asne na podstawie danych z PIU. Source: own calculations based on PIU data. 3 Wspó czynnik g sto ci jest to warto sk adki przypisanej brutto przypadaj cej na jednego mieszka ca. Seria: Administracja i Zarz dzanie (17)2011 ZN nr 90
7 Czynniki wp ywaj ce na poziom koncentracji sektora ubezpiecze 141 Przej cia, likwidacje i wprowadzanie nowych zak adów przyczyni y si do zmian w liczebno ci sektora, który w 2003 r. tworzy o 41, a w 2009 r. 35 zak adów (rys. 2). Wi kszo funkcjonuj cych w tym okresie podmiotów mia o form spó ek akcyjnych, natomiast towarzystwa ubezpiecze wzajemnych stanowi y tylko nieliczn grup ubezpieczycieli. Zmiany w liczebno ci zak adów mia y swe odbicie w poziomie koncentracji sektora. Wska nik udzia u pi ciu najwi kszych zak adów w sektorze, CR 5, zmniejszy si w latach z 82% do 70%, a wska nik liczony dla trzech najwi kszych zak adów obni y si w tym samym okresie z 76% do 58%. Wynika o to, m.in. z szybkiego rozwoju rednich zak adów, w wi kszo ci kontrolowanych przez inwestorów zagranicznych i os abienia wieloletniej dominacji najwi kszego ubezpieczyciela PZU. Jego udzia w rynku obni y si z 56% w 2002 r. do 38% w 2009 r. Nale y zauwa y, e pomimo tak wysokiej koncentracji, na rynek wesz o kilka nowych zak adów ubezpiecze, zarówno o kapitale polskim, jak i zagranicznym, a tak e w formie spó ki akcyjnej i towarzystwa ubezpiecze wzajemnych. wiadczy to o stosunkowo niskich barierach wej- cia na rynek i o panuj cej na nim wysokiej konkurencji. Integracja z rynkami finansowymi UE sprzyja a zwi kszaniu si zaanga owania kapita u zagranicznego w zak ady ubezpiecze nie na ycie. Tendencja ta by a szczególnie zauwa alna w okresie po wej ciu Polski do UE, gdy udzia kapita u zagranicznego w ca kowitym kapitale podstawowym sektora wzrós z 72% w 2004 r. do 82% w 2009 r. Proces ten by prowadzony poprzez dokapitalizowanie dotychczas funkcjonuj cych spó ek oraz wprowadzanie nowych podmiotów na rynek. Wzrostowi zaanga owania inwestorów zagranicznych towarzyszy a poprawa pozycji rynkowej kontrolowanych przez nich zak adów ubezpiecze. Ich udzia w ca kowitej sk adce przypisanej brutto wzrós z 38% w 2002 r. do 56% w 2009 r. Rys. 3. Kana y dystrybucji ubezpiecze nie na ycie w Polsce w latach Fig. 3. Channels of non-life insurance distribution in Poland for the period of ród o: opracowania w asne na podstawie danych z PIU. Source: own calculations based on PIU data. ZN nr 90 Seria: Administracja i Zarz dzanie (17)2011
8 142 S. Kozak Zak ady ubezpiecze nie na ycie zmieni y w trakcie integracji finansowej metody dystrybucji produktów ubezpieczeniowych. Nadal najcz ciej stosowano sprzeda polis poprzez agentów prywatnych (rys. 3). Udzia tej formy dystrybucji utrzymywa si na stosunkowo sta ym poziomie, nieznacznie przekraczaj cym 40%. Natomiast istotnie zmniejszy o si znaczenie sprzeda y bezpo redniej w placówkach firm ubezpieczeniowych na korzy dystrybucji poprzez brokerów, a przede wszystkim przez placówki bankowe. Udzia sprzeda y za po rednictwem banków wzrós z 0,04% w 2002 r. do 6% w 2009 r. Zwi zany by m.in. z rozwojem dzia alno ci europejskich konglomeratów finansowych w Polsce i rozpowszechniania si systemu bancassurance, tj. czenia i jednoczesnej sprzeda y us ug bankowych i ubezpieczeniowych. Inn cech funkcjonowania sektora ubezpiecze nie na ycie w Polsce, charakterystyczn dla okresu integracji europejskiej jest zmiana jego struktury produktowej. Cho ubezpieczenia komunikacyjne, z oko o 60-procentowym udzia em, by y nadal dominuj c grup produktow, to jednak ich pozycja zauwa alnie si os abia a (rys. 4). W tym samym czasie w strukturze sprzeda y zwi kszy o si znaczenie produktów ochrony ryzyka finansowego. W latach udzia ubezpiecze finansowych wzrós z 3% do 8%. Rys. 4. Struktura rodzajowa ubezpiecze sektora ubezpiecze nie na ycie w Polsce w latach Fig. 4. Product structure of the non-life insurance sector in Poland for the period of ród o: opracowania w asne na podstawie danych z PIU. Source: own calculations based on PIU data. Na funkcjonowanie i mo liwo ci generowania zysków z dzia alno ci ubezpieczeniowej, w okresie integracji z systemem finansowym UE, du y Seria: Administracja i Zarz dzanie (17)2011 ZN nr 90
9 Czynniki wp ywaj ce na poziom koncentracji sektora ubezpiecze 143 wp yw mia a sytuacja makroekonomiczna kraju. Przygotowania sektora prowadzono w otoczeniu gospodarczym charakteryzuj cym si nisk dynamik wzrostu PKB wynosz c w 2002 r. oko o 1,3%. Z kolei w latach , tj. po przyst pieniu do UE gospodarka rozwija a si w szybkim tempie, przy rednim rocznym wzro cie PKB wynosz cym oko o 5,4%. Ponownie, w 2009 r. w efekcie oddzia ywania wiatowego kryzysu finansowego, tempo wzrostu gospodarki spad o do poziomu 1,8% w stosunku rocznym. Zmienno otoczenia gospodarczego znalaz a odzwierciedlenie w warto ciach wyniku technicznego dzia alno ci ubezpieczeniowej, który zarówno w 2002 r., jak i w 2009 r. uzyskiwa ujemne warto ci, natomiast najwy sze w latach (rys. 5). Na wielko zysków sektora istotny wp yw mia udzia kosztów dzia alno ci ubezpieczeniowej. Przez ca y analizowany okres relacja kosztów dzia alno ci ubezpieczeniowej do sk adki przypisanej brutto utrzymywa a si na poziomie zbli onym do 25%, przy czym najwi ksz warto, bo oko o 28%, osi gn a w 2009 r., co by o m.in. nast pstwem skutków wiatowego kryzysu finansowego. Rys. 5. Wyniki finansowe sektora ubezpiecze nie na ycie w Polsce w latach Fig. 5. Financial performance of the non-life insurance sector in Poland for the period of Dane i rezultaty bada ród o: opracowania w asne na podstawie danych z PIU Source: own calculations based on PIU data Dla zbadania wp ywu jaki na stopie koncentracji rynku ubezpiecze, a dok adnie ubezpiecze nie na ycie, wywiera proces integracji polskiego sektora ubezpieczeniowego z systemem finansowym Unii Europejskiej wy- ZN nr 90 Seria: Administracja i Zarz dzanie (17)2011
10 144 S. Kozak korzystano dane finansowe zak adów ubezpiecze publikowane przez Polsk Izb Ubezpiecze na stronie internetowej w jej rocznych raportach nt. rynku ubezpiecze w Polsce. ród em danych makroekonomicznych s raporty GUS zamieszczone na stronie internetowej Badaniami obj to 35 zak adów ubezpiecze funkcjonuj cych w latach Dla wyeliminowania wp ywu inflacji warto ci sk adki przypisanej brutto i lokat zdyskontowano do poziomu cen w 2009 r. przy u yciu wska nika inflacji CPI. Z kolei ze wzgl du na fakt, e zazwyczaj warunki makroekonomiczne oddzia ywuj na funkcjonowanie przedsi biorstw z pewnym czasowym opó nieniem, jako zmienn obja niaj c zastosowano wska nik inflacji CPI opó niony o jeden rok. Zakres warto ci zmiennych i poziom zmienno ci charakteryzuj statystyki opisowe zawarte w tabeli 2. Dla zapewnienia prawid owo ci uzyskanych wyników estymacj przeprowadzono dla dwóch wska ników koncentracji, tj. CR5 i CR3. Tabela 2. Statystyki opisowe zmiennych równania regresji Table 2. Descriptive statistics of the regression equation variables Zmienna Jednostka Warto Odchylenie rednia standardowe Minimum Maksimum CR5 % 76, , ,1 82,16956 CR3 % 65, , ,1 75,73058 UKOMN % 61, , ,6 64,8 SPBR tys. z 5,82x10 7 1,52x ,4 8,82x10 8 LOKATY tys. z 1,15x10 8 4,37x ,4 3,15x10 9 LGR szt. 10, , USPRZWL % 24, , ,55 30,03 UBANK % 1, , ,04 6,02 UKPZAGR % 75, , ,9 82,2 PKB(-1) % 104,2625 2, ,2 106,7 ród o: opracowanie w asne. Source: own elaboration. W obu przypadkach wspó czynniki regresji opisuj ce kierunki wp ywu zmiennych obja niaj cych na zmienn obja nian mia y zbli ony charakter. Warto ci wspó czynników regresji zawarto w tabeli 3. Uzyskane rezultaty wiadcz o nast puj cych zale no ciach: udzia ubezpiecze komunikacyjnych w sk adce brutto dodatnia warto wspó czynnika regresji wiadczy, e wysoki poziom ubezpiecze komunikacyjnych w ofercie wp ywa na podnoszenie koncentracji rynku ubezpieczeniowego, natomiast spadek tego udzia u, poszerzanie oferty i wzrost znaczenia innych grup, m.in. ubezpiecze finansowych mo e sprzyja obni aniu koncentracji rynku ubezpiecze nie na ycie; Seria: Administracja i Zarz dzanie (17)2011 ZN nr 90
11 Czynniki wp ywaj ce na poziom koncentracji sektora ubezpiecze 145 Tabela 3. Wspó czynniki regresji modelu ekonometrycznego Table 3. Regression coefficients of the econometric model CR 5 CR 3 UKOMN 0, , * (1,46) (1,74) SPBR -1,12x10-8 * -1,21x10-08 * (-1,78) (-1,87) LOKATY -9,81x ,02x10-09 * (-1,16) (-1,81) LGR -0, , * (-0,77) (-1,79) USPRZWL 0, *** 0, *** (4,70) (13,17) UBANK -0, *** 0, *** (-3,47) (2,51) UKPZAGR -0, *** -0, *** (-6,11) (-6,89) PKB(-1) -0, *** -0, *** (6,37) (7,91) Sta a 49,125 *** 42,267 *** (5,82) (3,59) Statystyka F 438,03 641,36 N Obserwacje R 2 -wsk. dopasowania ca kowitego 0,7216 0,773 Uwaga: ***, **, * - poziom istotno ci, odpowiednio, 1%, 5%, 10%; w nawiasach warto ci statystyki t. Notes: ***, **, * - level of significance, respectively, 1%, 5%, 10%; t statistics in brackets. ród o: obliczenia w asne przy u yciu programu STATA. Source: author s calculation using statistical program STATA warto sk adki przypisanej brutto ujemna warto wspó czynnika regresji sugeruje, e wzrost warto ci sk adki pozyskiwanej przez zak ad ubezpiecze sprzyja obni aniu si poziomu koncentracji rynku, co oznacza, e wzrost udzia u redniej wielko ci zak adów ubezpiecze, g ównie kontrolowanych przez kapita zagraniczny wp ywa na obni enie koncentracji rynku, co zazwyczaj prowadzi do podniesienia poziomu konkurencji na rynku; kana y dystrybucji: udzia sprzeda y przez placówki zak adów i udzia sprzeda y w placówkach bankowych wp ywaj w przeciwnych kierunkach na stopie koncentracji sektora, tzn. wysoki udzia sprzeda y w asnej sprzyja podnoszeniu si koncentracji sektora. Z kolei sprzeda polis poprzez placówki banków i innych instytucji finansowych mo e by szczególnie korzystna dla mniejszych zak adów, nieposiadaj cych rozbudowanej sieci placówek w asnych, umo liwiaj c im zwi kszenie dynamiki sprzeda y i wzrost udzia u na rynku, a tym samym obni enie koncentracji sektora; ZN nr 90 Seria: Administracja i Zarz dzanie (17)2011
12 146 S. Kozak udzia kapita u zagranicznego w kapitale podstawowym zak adów ubezpiecze ujemna warto wspó czynnika regresji dla tej zmiennej wiadczy, e zwi kszenie aktywno ci inwestorów zagranicznych, a w efekcie wzrost kontrolowanych przez nich zak adów, mo e przyczynia si do obni enia koncentracji sektora ubezpiecze nie na ycie; roczna stopa wzrostu PKB ujemna warto wspó czynnika regresji dla poziomu PKB mo e sugerowa, e w okresach wzrastaj cego tempa przyrostu PKB i poprawy warunków makroekonomicznych, przedsi biorstwa i gospodarstwa domowe zwi kszaj popyt na ubezpieczenia daj c mo liwo rozwoju rednich podmiotów w sektorze, przyczyniaj c si do obni enia koncentracji sektora. Wnioski 1. Proces integracji sektora ubezpiecze nie na ycie z systemem finansowym UE w istotny sposób zmieni struktur rynku oraz sposób funkcjonowania zak adów ubezpiecze. 2. W okresie bezpo rednio przed wej ciem do UE i po integracji finansowej zagraniczni inwestorzy zwi kszyli swój udzia w kapita ach podstawowych sektora, co w konsekwencji wp yn o na sposób jego dzia ania, w szczególno ci na struktur rynku i poziom panuj cej na nim konkurencji. 3. W latach obni y si poziom koncentracji sektora ubezpiecze nie na ycie, a wp yw na to mia y m.in.: zwi kszenie inwestycji zagranicznych w kapita y firm ubezpieczeniowych, wzrost redniej wielko ci firm, a tak e zmniejszenie udzia u w ofercie ubezpiecze komunikacyjnych oraz zwi kszenie innych, m.in. ubezpiecze finansowych. 4. Obni eniu koncentracji sektora sprzyja a zmiana systemu sprzeda y polegaj ca na ograniczeniu udzia u bezpo redniej sprzeda y przez placówki w asne zak adów przy jednoczesnym zwi kszeniu udzia u sprzeda y poprzez placówki banków i innych instytucji finansowych. 5. Otoczenie gospodarcze charakteryzuj ce si wzrostem rocznego tempa przyrostu produktu krajowego brutto sprzyja obni aniu si koncentracji sektora ubezpiecze nie na ycie. Bibliografia Bikker J.A., van Leuvensteijn M., 2008: Competition and efficiency in the Dutch life insurance industry, Applied Economics, 40(16), s Cummins J.D., Rubio-Misas M., Zi H., 2004: The effect of organizational structure on efficiency: Evidence from the Spanish insurance industry, Journal of Banking and Finance, 28, s Cummins J.D., Tennyson S., Weiss M., 1999: Efficiency, Scale Economies, and Consolidation in the U.S. Life Insurance Industry, Journal of Banking and Finance, 23, s Seria: Administracja i Zarz dzanie (17)2011 ZN nr 90
13 Czynniki wp ywaj ce na poziom koncentracji sektora ubezpiecze 147 Cummins J.D., Weiss M.A., 2004: Consolidation in the European insurance industry: do mergers and acquisitions create value for shareholders?, Brookings-Wharton Papers on Financial Services ed. 2004, s Ennsfellner K.C., Lewis D., Anderson R.I., 2004: Production Efficiency in the Austrian Insurance Industry: A Bayesian Examination, Journal of Risk and Insurance, 71, 1, s Greene W.H., 2003: Econometric Analysis, Prentice-Hall, Inc. Upper Saddle River, New Jersey. Hsiao C., Analysis of Panel Data, 2 nd ed., Cambridge University Press, Cambridge. Kozak S., 2011: Integration with the European financial system and changes of the non-life insurance sector concentration in Poland, Acta Oeconomia 10 (2) 2011 (w przygotowaniu). Kozak S., 2011: Determinants of profitability of non-life insurance companies in Poland during integration with the European financial system, Electronic Journal of Polish Agricultural Universities vol. 14, Issue 1, dost pne na: Kozak S., 2010: Consolidation and efficiency of the non-life insurance sector in Poland, Electronic Journal of Polish Agricultural Universities vol. 13, Issue 1, dost pne na: Paw owska M., Kozak S., 2008: Przyst pienie Polski do strefy euro a efektywno, poziom konkurencji oraz wyniki polskiego sektora finansowego, Narodowy Bank Polski, Materia y i Studia, nr 228. CEA Insurers of Europe: G ówny Urz d Statystyczny: Polska Izba Ubezpiecze : Swiss Reinsurance Company Ltd (Swiss Re): Urz d Komisji Nadzoru Finansowego: ZN nr 90 Seria: Administracja i Zarz dzanie (17)2011
14 148 S. Kozak Seria: Administracja i Zarz dzanie (17)2011 ZN nr 90
Raport_Inter_2009_converted52:Layout 1 4/20/09 1:02 PM Page 18 Ubezpieczenia {
{ Ubezpieczenia Klienci InterRisk SA Vienna Insurance Group to zarówno osoby fizyczne, jak firmy, przedsiębiorstwa i szkoły. Oferujemy im ponad 150 produktów ubezpieczeniowych. Nasze ubezpieczenia zapewniają
Bardziej szczegółowoGŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY. Wyniki finansowe banków w I kwartale 2014 r. 1
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Studiów Makroekonomicznych i Finansów Warszawa, 18 czerwca 2014 r. Informacja sygnalna Wyniki finansowe banków w I kwartale 2014 r. 1 W końcu marca 2014 r. działalność
Bardziej szczegółowoGŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Studiów Makroekonomicznych i Finansów Warszawa, 19 września 2014 r. Informacja sygnalna Wyniki finansowe banków w I półroczu 2014 r. 1 W końcu czerwca 2014 r. działalność
Bardziej szczegółowoDANE MAKROEKONOMICZNE (TraderTeam.pl: Rafa Jaworski, Marek Matuszek) Lekcja IV
DANE MAKROEKONOMICZNE (TraderTeam.pl: Rafa Jaworski, Marek Matuszek) Lekcja IV Stopa procentowa Wszelkie prawa zastrze one. Kopiowanie i rozpowszechnianie ca ci lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek
Bardziej szczegółowoCONSUMER CONFIDENCE WSKAŹNIK ZADOWOLENIA KONSUMENTÓW W POLSCE Q3 2015
CONSUMER CONFIDENCE WSKAŹNIK ZADOWOLENIA KONSUMENTÓW W POLSCE Q3 2015 Najwyższy wzrost od Q2 2005 Poziom zadowolenia polskich konsumentów w Q3 15 wyniósł 80 punktów, tym samym wzrósł o 10 punktów względem
Bardziej szczegółowoDZENIE RADY MINISTRÓW
Dz. U. 2007 Nr 210, poz. 1522 ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 31 października 2007 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis na uzyskanie certyfikatu wyrobu wymaganego na rynkach zagranicznych Na
Bardziej szczegółowoDANE MAKROEKONOMICZNE (TraderTeam.pl: Rafa Jaworski, Marek Matuszek) Lekcja III
DANE MAKROEKONOMICZNE (TraderTeam.pl: Rafa Jaworski, Marek Matuszek) Lekcja III Produkt Krajowy Brutto - PKB (GDP - Gross Domestic Product) Wszelkie prawa zastrze one. Kopiowanie i rozpowszechnianie ca
Bardziej szczegółowoRAPORT KWARTALNY za pierwszy kwartał 2012 r. Wrocław, 11 maj 2012 roku
RAPORT KWARTALNY za pierwszy kwartał 2012 r. Wrocław, 11 maj 2012 roku SPIS TREŚCI: 1. PODSTAWOWE INFORMACJE O SPÓŁCE... 3 2. WYBRANE DANE FINANSOWE Z BILANSU ORAZ RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT... 4 WYKRES 1.
Bardziej szczegółowoZabezpieczenie społeczne pracownika
Zabezpieczenie społeczne pracownika Swoboda przemieszczania się osób w obrębie Unii Europejskiej oraz możliwość podejmowania pracy w różnych państwach Wspólnoty wpłynęły na potrzebę skoordynowania systemów
Bardziej szczegółowoU S T AWA. z dnia 2015 r. Art. 1.
Projekt U S T AWA z dnia 2015 r. o zmianie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę Art. 1. W ustawie z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2002 r., Nr 200, poz.
Bardziej szczegółowoZMNIEJSZANIE BARIER NA DRODZE DO WZROSTU I DOBROBYTU EMILIA SKROK EKONOMISTA
ZMNIEJSZANIE BARIER NA DRODZE DO WZROSTU I DOBROBYTU EMILIA SKROK EKONOMISTA KONTEKST EKONOMICZNY W POLSCE IMPONUJĄCE WYNIKI W ZAKRESIE WZROSTU Wzrost PKB per capita w Polsce w ciągu ostatnich 15 lat wyniósł
Bardziej szczegółowoOSZACOWANIE WARTOŚCI ZAMÓWIENIA z dnia... 2004 roku Dz. U. z dnia 12 marca 2004 r. Nr 40 poz.356
OSZACOWANIE WARTOŚCI ZAMÓWIENIA z dnia... 2004 roku Dz. U. z dnia 12 marca 2004 r. Nr 40 poz.356 w celu wszczęcia postępowania i zawarcia umowy opłacanej ze środków publicznych 1. Przedmiot zamówienia:
Bardziej szczegółowo1. Oprocentowanie LOKATY TERMINOWE L.P. Nazwa Lokaty Okres umowny Oprocentowanie w skali roku. 4. Lokata CLOUD-BIZNES 4 miesiące 3,00%/2,00% 1
Duma Przedsiębiorcy 1/6 TABELA OPROCENTOWANIA AKTUALNIE OFEROWANYCH LOKAT BANKOWYCH W PLN DLA OSÓB FICZYCZNYCH PROWADZĄCYCH DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZĄ (Zaktualizowana w dniu 24 kwietnia 2015 r.) 1. Oprocentowanie
Bardziej szczegółowoAUTOR MAGDALENA LACH
PRZEMYSŁY KREATYWNE W POLSCE ANALIZA LICZEBNOŚCI AUTOR MAGDALENA LACH WARSZAWA, 2014 Wstęp Celem raportu jest przedstawienie zmian liczby podmiotów sektora kreatywnego na obszarze Polski w latach 2009
Bardziej szczegółowoGŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Notatka informacyjna Warszawa 5.10.2015 r.
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Notatka informacyjna Warszawa 5.10.2015 r. Informacja o rozmiarach i kierunkach czasowej emigracji z Polski w latach 2004 2014 Wprowadzenie Prezentowane dane dotyczą szacunkowej
Bardziej szczegółowoWarszawska Giełda Towarowa S.A.
KONTRAKT FUTURES Poprzez kontrakt futures rozumiemy umowę zawartą pomiędzy dwoma stronami transakcji. Jedna z nich zobowiązuje się do kupna, a przeciwna do sprzedaży, w ściśle określonym terminie w przyszłości
Bardziej szczegółowoObjaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej na lata 2011-2017
Załącznik Nr 2 do uchwały Nr V/33/11 Rady Gminy Wilczyn z dnia 21 lutego 2011 r. w sprawie uchwalenia Wieloletniej Prognozy Finansowej na lata 2011-2017 Objaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej
Bardziej szczegółowoINDATA SOFTWARE S.A. Niniejszy Aneks nr 6 do Prospektu został sporządzony na podstawie art. 51 Ustawy o Ofercie Publicznej.
INDATA SOFTWARE S.A. Spółka akcyjna z siedzibą we Wrocławiu, adres: ul. Strzegomska 138, 54-429 Wrocław, zarejestrowana w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS 0000360487
Bardziej szczegółowoObjaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Nowa Ruda
Załącznik Nr 3 do Uchwały nr 106/XIII/15 Rady Gminy Nowa Ruda z dnia 29 grudnia 2015 roku Objaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Nowa Ruda Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach
Bardziej szczegółowoSprawozdanie Rady Nadzorczej KERDOS GROUP Spółka Akcyjna
Sprawozdanie Rady Nadzorczej KERDOS GROUP Spółka Akcyjna z oceny sprawozdania Zarządu z działalności KERDOS GROUP S.A. w roku obrotowym obejmującym okres od 01.01.2014 r. do 31.12.2014 r. oraz sprawozdania
Bardziej szczegółowoWalne Zgromadzenie Spółki, w oparciu o regulacje art. 431 1 w zw. z 2 pkt 1 KSH postanawia:
Załącznik nr Raportu bieżącego nr 78/2014 z 10.10.2014 r. UCHWAŁA NR /X/2014 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia WIKANA Spółka Akcyjna z siedzibą w Lublinie (dalej: Spółka ) z dnia 31 października 2014
Bardziej szczegółowoTreść uchwał podjętych przez Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Spółki Leasing-Experts Spółka Akcyjna w dniu 17 października 2014 roku
Treść uchwał podjętych przez Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Spółki Leasing-Experts Spółka Akcyjna w dniu 17 października 2014 roku Uchwała nr 1/2014 w przedmiocie wyboru Przewodniczącego Walnego Zgromadzenia
Bardziej szczegółowoEfektywna strategia sprzedaży
Efektywna strategia sprzedaży F irmy wciąż poszukują metod budowania przewagi rynkowej. Jednym z kluczowych obszarów takiej przewagi jest efektywne zarządzanie siłami sprzedaży. Jak pokazują wyniki badania
Bardziej szczegółowoZałącznik Nr 2 do Uchwały Nr 161/2012 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 20 grudnia 2012
Załącznik Nr 2 do Uchwały Nr 161/2012 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 20 grudnia 2012 Objaśnienia przyjętych wartości do Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy i Miasta Jastrowie na lata 2013-2028 1.
Bardziej szczegółowoPostanowienia ogólne.
Regulamin udostępniania przez Bank Ochrony Środowiska S.A. elektronicznego kanału dystrybucji umożliwiającego Klientom Banku przystępowanie do Umowy grupowego ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków
Bardziej szczegółowoDZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 6 czerwca 2016 r. Poz. 789 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA FINANSÓW 1) z dnia 25 maja 2016 r. w sprawie rocznych i półrocznych sprawozdań ubezpieczeniowego
Bardziej szczegółowoRaport PIU Polski Rynek Bancassurance po 2 kw2013. Warszawa, 6 września 2013 r.
Raport PIU Polski Rynek Bancassurance po 2 kw2013 Warszawa, 6 września 2013 r. Raport Polski rynek bancassurance 2 kw. 2013 Dane przedstawione w prezentacji zostały zebrane przez Polską Izbę Ubezpieczeń
Bardziej szczegółowoAnaliza porównawcza wydanych zezwoleń na pracę w latach 2012-2014
Analiza porównawcza wydanych zezwoleń na pracę w latach 2012-2014 Ilość wydanych decyzji w sprawach dotyczących zezwoleń na pracę dla cudzoziemców Rodzaje wydanych zezwoleń na pracę A dotyczy cudzoziemca
Bardziej szczegółowoKrótkoterminowe planowanie finansowe na przykładzie przedsiębiorstw z branży 42
Krótkoterminowe planowanie finansowe na przykładzie przedsiębiorstw z branży 42 Anna Salata 0 1. Zaproponowanie strategii zarządzania środkami pieniężnymi. Celem zarządzania środkami pieniężnymi jest wyznaczenie
Bardziej szczegółowoTwoja droga do zysku! Typy inwestycyjne Union Investment TFI
Twoja droga do zysku! Typy inwestycyjne Union Investment TFI Co ma najwyższy potencjał zysku w średnim terminie? Typy inwestycyjne na 12 miesięcy Subfundusz UniStrategie Dynamiczny UniKorona Pieniężny
Bardziej szczegółowoGŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Przedsiębiorstw. Grupy przedsiębiorstw w Polsce w 2008 r.
Materiał na konferencję prasową w dniu 28 stycznia 2010 r. GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Przedsiębiorstw w Polsce w 2008 r. Wprowadzenie * Badanie grup przedsiębiorstw prowadzących działalność
Bardziej szczegółowoz dnia 31 grudnia 2015 r. w sprawie ustawy o podatku od niektórych instytucji finansowych
U C H WA Ł A S E N A T U R Z E C Z Y P O S P O L I T E J P O L S K I E J z dnia 31 grudnia 2015 r. w sprawie ustawy o podatku od niektórych instytucji finansowych Senat, po rozpatrzeniu uchwalonej przez
Bardziej szczegółowoGłówne wyniki badania
1 Nota metodologiczna Badanie Opinia publiczna na temat ubezpieczeń przeprowadzono w Centrum badania Opinii Społecznej na zlecenie Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w dniach od 13 do 17 maja 2004
Bardziej szczegółowoWarszawa, czerwiec 2015 ISSN 2353-5822 NR 81/2015 POLACY WOBEC PROBLEMU UCHODŹSTWA
Warszawa, czerwiec 2015 ISSN 2353-5822 NR 81/2015 POLACY WOBEC PROBLEMU UCHODŹSTWA Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 9 stycznia 2015 roku Fundacja Centrum Badania
Bardziej szczegółowoWynagrodzenia i świadczenia pozapłacowe specjalistów
Wynagrodzenia i świadczenia pozapłacowe specjalistów Wynagrodzenia i podwyżki w poszczególnych województwach Średnie podwyżki dla specjalistów zrealizowane w 2010 roku ukształtowały się na poziomie 4,63%.
Bardziej szczegółowoURZĄD OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW
URZĄD OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW Wyniki monitorowania pomocy publicznej udzielonej spółkom motoryzacyjnym prowadzącym działalność gospodarczą na terenie specjalnych stref ekonomicznych (stan na
Bardziej szczegółowoRynek bankowy Czech odporny na kryzys strefy euro
https://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/bankowosc/rynek-bankowy-czech-okazuje-sie-na-kry z Wszystko wskazuje na to, że rynek bankowy Czech okazuje się odporny na kryzys strefy euro. Z analizy struktury
Bardziej szczegółowoProblemy w realizacji umów o dofinansowanie SPO WKP 2.3, 2.2.1, Dzia anie 4.4 PO IG
2009 Problemy w realizacji umów o dofinansowanie SPO WKP 2.3, 2.2.1, Dzia anie 4.4 PO IG Jakub Moskal Warszawa, 30 czerwca 2009 r. Kontrola realizacji wska ników produktu Wska niki produktu musz zosta
Bardziej szczegółowoRegulamin konkursu Konkurs z Lokatą HAPPY II edycja
Regulamin konkursu Konkurs z Lokatą HAPPY II edycja I. Postanowienia ogólne: 1. Konkurs pod nazwą Konkurs z Lokatą HAPPY II edycja (zwany dalej: Konkursem ), organizowany jest przez spółkę pod firmą: Grupa
Bardziej szczegółowoPrezentacja dotycząca sytuacji kobiet w regionie Kalabria (Włochy)
Prezentacja dotycząca sytuacji kobiet w regionie Kalabria (Włochy) Położone w głębi lądu obszary Kalabrii znacznie się wyludniają. Zjawisko to dotyczy całego regionu. Do lat 50. XX wieku przyrost naturalny
Bardziej szczegółowoPROJEKTY UCHWAŁ NA NADZWYCZAJNE WALNE ZGROMADZENIE HETAN TECHNOLOGIES SPÓŁKA AKCYJNA W DNIU 25 MAJA 2016 ROKU
PROJEKTY UCHWAŁ NA NADZWYCZAJNE WALNE ZGROMADZENIE HETAN TECHNOLOGIES SPÓŁKA AKCYJNA W DNIU 25 MAJA 2016 ROKU w sprawie wyboru Przewodniczącego Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Działając na podstawie
Bardziej szczegółowoTrwałość projektu co zrobić, żeby nie stracić dotacji?
Trwałość projektu co zrobić, żeby nie stracić dotacji? 2 Osiągnięcie i utrzymanie wskaźników Wygenerowany przychód Zakaz podwójnego finansowania Trwałość projektu Kontrola po zakończeniu realizacji projektu
Bardziej szczegółowoNasz kochany drogi BIK Nasz kochany drogi BIK
https://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/bankowosc/biuro-informacji-kredytowej-bik-koszty-za r Biznes Pulpit Debata Biuro Informacji Kredytowej jest jedyną w swoim rodzaju instytucją na polskim rynku
Bardziej szczegółowoU Z A S A D N I E N I E
U Z A S A D N I E N I E Projektowana nowelizacja Kodeksu pracy ma dwa cele. Po pierwsze, zmianę w przepisach Kodeksu pracy, zmierzającą do zapewnienia pracownikom ojcom adopcyjnym dziecka możliwości skorzystania
Bardziej szczegółowoKRYSTIAN ZAWADZKI. Praktyczna wycena przedsiębiorstw i ich składników majątkowych na podstawie podmiotów sektora bankowego
KRYSTIAN ZAWADZKI Praktyczna wycena przedsiębiorstw i ich składników majątkowych na podstawie podmiotów sektora bankowego Niniejsza analiza wybranych metod wyceny wartości przedsiębiorstw opiera się na
Bardziej szczegółowoPRÓG RENTOWNOŚCI i PRÓG
PRÓG RENTOWNOŚCI i PRÓG WYPŁACALNOŚCI (MB) Próg rentowności (BP) i margines bezpieczeństwa Przychody Przychody Koszty Koszty całkowite Koszty stałe Koszty zmienne BP Q MB Produkcja gdzie: BP próg rentowności
Bardziej szczegółowoStan i prognoza koniunktury gospodarczej
222 df Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową przedstawia dziewięćdziesiąty kwartalny raport oceniający stan koniunktury gospodarczej w Polsce (I kwartał 2016 r.) oraz prognozy na lata 2016 2017 KWARTALNE
Bardziej szczegółowoRegulamin promocji Płaci się łatwo kartą MasterCard
Regulamin promocji Płaci się łatwo kartą MasterCard Poznań, październik 2015 r. SPIS TREŚCI Rozdział 1 Postanowienia ogólne... 2 Rozdział 2 Nagrody i sposób ich przyznania... 3 Rozdział 3 Reklamacje...
Bardziej szczegółowoRegulamin Zarządu Pogórzańskiego Stowarzyszenia Rozwoju
Regulamin Zarządu Pogórzańskiego Stowarzyszenia Rozwoju Art.1. 1. Zarząd Pogórzańskiego Stowarzyszenia Rozwoju, zwanego dalej Stowarzyszeniem, składa się z Prezesa, dwóch Wiceprezesów, Skarbnika, Sekretarza
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR 1 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Spółki ABS Investment S.A. z siedzibą w Bielsku-Białej z dnia 28 lutego 2013 roku
UCHWAŁA NR 1 w sprawie: wyboru Przewodniczącego Walnego Zgromadzenia Działając na podstawie art. 409 1 kodeksu spółek handlowych oraz 32 ust. 1 Statutu Spółki Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Spółki ABS
Bardziej szczegółowoWyniki finansowe funduszy inwestycyjnych i towarzystw funduszy inwestycyjnych w 2011 roku 1
Warszawa, 26 czerwca 2012 r. Wyniki finansowe funduszy inwestycyjnych i towarzystw funduszy inwestycyjnych w 2011 roku 1 W końcu 2011 r. na polskim rynku finansowym funkcjonowały 484 fundusze inwestycyjne
Bardziej szczegółowoWaldemar Szuchta Naczelnik Urzędu Skarbowego Wrocław Fabryczna we Wrocławiu
1 P/08/139 LWR 41022-1/2008 Pan Wrocław, dnia 5 5 września 2008r. Waldemar Szuchta Naczelnik Urzędu Skarbowego Wrocław Fabryczna we Wrocławiu WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z
Bardziej szczegółowoRZECZPOSPOLITA POLSKA. Prezydent Miasta na Prawach Powiatu Zarząd Powiatu. wszystkie
RZECZPOSPOLITA POLSKA Warszawa, dnia 11 lutego 2011 r. MINISTER FINANSÓW ST4-4820/109/2011 Prezydent Miasta na Prawach Powiatu Zarząd Powiatu wszystkie Zgodnie z art. 33 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13 listopada
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE RADY NADZORCZEJ IMPERA CAPITAL S.A.
SPRAWOZDANIE RADY NADZORCZEJ IMPERA CAPITAL S.A. Z W Y N I K Ó W O C E N Y SPRAWOZDANIA ZARZĄDU Z DZIAŁALNOŚCI SPÓŁKI ORAZ GRUPY KAPITAŁOWEJ SPÓŁKI ZA 2015 R., SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO SPÓŁKI ORAZ SKONSOLIDOWANEGO
Bardziej szczegółowoWsparcie ma ych i rednich przedsi biorstw a realizacja celów Narodowego Planu Rozwoju Warszawa, 4 marca 2005 r.
Wsparcie ma ych i rednich przedsi biorstw a realizacja celów Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006 Warszawa, 4 marca 2005 r. Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006: - Cel g ówny: rozwijanie konkurencyjnej gospodarki
Bardziej szczegółowoProjekt i etapy jego realizacji*
dr Ewa Lasecka-Wesołowska esołowska,, MGPiPS Projekt i etapy jego realizacji* *Na podstawie materiałó łów w Programu Aktywizacji Obszarów Wiejskich (Lemtech Consulting/RTI) Co to jest projekt Projekt -
Bardziej szczegółowoTOM II ISTOTNE DLA STRON POSTANOWIENIA UMOWY. Opis przedmiotu zamówienia opis techniczny + schematy przedmiar robót
TOM II ISTOTNE DLA STRON POSTANOWIENIA UMOWY Rozdział 1 Rozdział 2 Wzór umowy Opis przedmiotu zamówienia opis techniczny + schematy przedmiar robót R O Z D Z I A Ł 1 Wzór umowy WZÓR UMOWY U M O W A NR.
Bardziej szczegółowoPraca za granicą. Emerytura polska czy zagraniczna?
Dolnośląski Wojewódzki Urząd pracy radzi: Praca za granicą. Emerytura polska czy zagraniczna? Często pojawia się pytanie, jaki wpływ na emeryturę ma praca za granicą. Wiele osób, które pracowały w różnych
Bardziej szczegółowoStatystyka finansowa
Statystyka finansowa Rynki finansowe Rynek finansowy rynek na którym zawierane są transakcje finansowe polegające na zakupie i sprzedaży instrumentów finansowych Instrument finansowy kontrakt pomiędzy
Bardziej szczegółowoKOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH. Wniosek DECYZJA RADY
KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH Bruksela, dnia 13.12.2006 KOM(2006) 796 wersja ostateczna Wniosek DECYZJA RADY w sprawie przedłużenia okresu stosowania decyzji 2000/91/WE upoważniającej Królestwo Danii i
Bardziej szczegółowoCENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ
CBOS SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-58 - 95, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoDE-WZP.261.11.2015.JJ.3 Warszawa, 2015-06-15
DE-WZP.261.11.2015.JJ.3 Warszawa, 2015-06-15 Wykonawcy ubiegający się o udzielenie zamówienia Dotyczy: postępowania prowadzonego w trybie przetargu nieograniczonego na Usługę druku książek, nr postępowania
Bardziej szczegółowoZASADY PROWADZENIA CERTYFIKACJI FUNDUSZY EUROPEJSKICH I PRACOWNIKÓW PUNKTÓW INFORMACYJNYCH
Załącznik nr 3 do Aneksu ZASADY PROWADZENIA CERTYFIKACJI PUNKTÓW INFORMACYJNYCH FUNDUSZY EUROPEJSKICH I PRACOWNIKÓW PUNKTÓW INFORMACYJNYCH 1 ZASADY PROWADZENIA CERTYFIKACJI 1. Certyfikacja jest przeprowadzana
Bardziej szczegółowoUKŁAD ROZRUCHU SILNIKÓW SPALINOWYCH
UKŁAD ROZRUCHU SILNIKÓW SPALINOWYCH We współczesnych samochodach osobowych są stosowane wyłącznie rozruszniki elektryczne składające się z trzech zasadniczych podzespołów: silnika elektrycznego; mechanizmu
Bardziej szczegółowoSmart Beta Święty Graal indeksów giełdowych?
Smart Beta Święty Graal indeksów giełdowych? Agenda Smart Beta w Polsce Strategie heurystyczne i optymalizacyjne Strategie fundamentalne Portfel losowy 2 Agenda Smart Beta w Polsce Strategie heurystyczne
Bardziej szczegółowoPolska-Warszawa: Usługi skanowania 2016/S 090-161398
1 / 7 Niniejsze ogłoszenie w witrynie TED: http://ted.europa.eu/udl?uri=ted:notice:161398-2016:text:pl:html Polska-Warszawa: Usługi skanowania 2016/S 090-161398 Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI. z dnia... 2010 r.
projekt z dnia 19.05.2010 r. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI z dnia... 2010 r. w sprawie przekazywania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe funkcjonariuszy Służby Więziennej zwolnionych
Bardziej szczegółowo2.Prawo zachowania masy
2.Prawo zachowania masy Zdefiniujmy najpierw pewne podstawowe pojęcia: Układ - obszar przestrzeni o określonych granicach Ośrodek ciągły - obszar przestrzeni którego rozmiary charakterystyczne są wystarczająco
Bardziej szczegółowoUwarunkowania prawne w Republice Senegalu
Uwarunkowania prawne w Republice Senegalu r. pr. dr Filip M. Elżanowski Biuro wwarszawie: ul. Kruczkowskiego 8 Budynek Nordic Park, 7 piętro 00 380 Warszawa Biuro w Dakarze: 20 Rue, Amadou Assane Ndoye
Bardziej szczegółowoBezpieczeństwo biznesu - Wykład 2
Wykład 2. Wolność gospodarcza ( Economic Freedom) Koncepcja instytucjonalnego definiowania pojęcia wolności gospodarczej została opracowana przez M. Friedmana, laureata nagrody Nobla w 1986 roku. Seria
Bardziej szczegółowoZaproszenie Usługa realizowana w ramach Projektu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości Zarządzanie kompetencjami w MSP
Zaproszenie Usługa realizowana w ramach Projektu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości Zarządzanie kompetencjami w MSP Szanowni Państwo, Mam przyjemność zaprosić Państwa firmę do udziału w Usłudze
Bardziej szczegółowoAnaliza dostępnych wskaźników makroekonomicznych. w celu określenia możliwości dostępu do Internetu
Analiza dostępnych wskaźników makroekonomicznych dla Województwa w celu określenia możliwości dostępu do Internetu Rozwój usług szerokopasmowych w województwie podkarpackim Rzeszów, 23 lutego 2016 #1 Agenda
Bardziej szczegółowoAkademia Młodego Ekonomisty
Akademia Młodego Ekonomisty Analiza wskaźnikowa przedsiębiorstwa. Jak ocenić pozycję finansową firmy. Hanna Micińska Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 12 października 2015 r. Analiza wskaźnikowa Każda
Bardziej szczegółowoProjekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego ZAPYTANIE OFERTOWE
Legnica, dnia 22.05.2015r. ZAPYTANIE OFERTOWE na przeprowadzenie audytu zewnętrznego projektu wraz z opracowaniem raportu końcowego audytu w ramach projektu, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej
Bardziej szczegółowoPodatek przemysłowy (lokalny podatek od działalności usługowowytwórczej) 2015-12-17 16:02:07
Podatek przemysłowy (lokalny podatek od działalności usługowowytwórczej) 2015-12-17 16:02:07 2 Podatek przemysłowy (lokalny podatek od działalności usługowo-wytwórczej) Podatek przemysłowy (lokalny podatek
Bardziej szczegółowoU M OWA DOTACJ I <nr umowy>
U M OWA DOTACJ I na dofinansowanie zadania pn.: zwanego dalej * zadaniem * zawarta w Olsztynie w dniu pomiędzy Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia..2008 r.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia..2008 r. PROJEKT w sprawie sposobu prowadzenia dokumentacji obrotu detalicznego produktami leczniczymi weterynaryjnymi i wzoru tej dokumentacji
Bardziej szczegółowoPodstawowe pojęcia: Populacja. Populacja skończona zawiera skończoną liczbę jednostek statystycznych
Podstawowe pojęcia: Badanie statystyczne - zespół czynności zmierzających do uzyskania za pomocą metod statystycznych informacji charakteryzujących interesującą nas zbiorowość (populację generalną) Populacja
Bardziej szczegółowoBiznesplan - Projekt "Gdyński Kupiec" SEKCJA A - DANE WNIOSKODAWCY- ŻYCIORYS ZAWODOWY WNIOSKODAWCY SEKCJA B - OPIS PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA
Załącznik nr 5 do regulaminu Biznesplan - Projekt "Gdyński Kupiec" SEKCJA A - DANE WNIOSKODAWCY- ŻYCIORYS ZAWODOWY WNIOSKODAWCY SEKCJA B - OPIS PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA SEKCJA C - PLAN MARKETINGOWY/ANALIZA
Bardziej szczegółowoZAPYTANIE OFERTOWE NR 1
dnia 16.03.2016 r. ZAPYTANIE OFERTOWE NR 1 W związku z realizacją w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-2020 Tytuł projektu: Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstwa
Bardziej szczegółowoPowiatowy Urząd Pracy w Złotoryi
Powiatowy Urząd Pracy w Złotoryi Bezrobocie w powiecie złotoryjskim oraz aktywne działania w zakresie zmniejszania jego skutków w 2003 roku Złotoryja marzec 2004 r. 1. INFORMACJA O STANIE I STRUKTURZE
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIA DODATKOWE DO OGÓLNYCH WARUNKÓW GRUPOWEGO UBEZPIECZENIA NA ŻYCIE KREDYTOBIORCÓW Kod warunków: KBGP30 Kod zmiany: DPM0004 Wprowadza się następujące zmiany w ogólnych warunkach grupowego ubezpieczenia
Bardziej szczegółowoOpis przyjętych wartości do wieloletniej prognozy finansowej Gminy Udanin na lata 2013-2025
Załącznik Nr 3 do uchwały w sprawie przyjęcia wieloletniej prognozy finansowej Gminy Udanin Opis przyjętych wartości do wieloletniej prognozy finansowej Gminy Udanin na lata 2013-2025 1. Założenia wstępne
Bardziej szczegółowoZadania ćwiczeniowe do przedmiotu Makroekonomia I
Dr. Michał Gradzewicz Zadania ćwiczeniowe do przedmiotu Makroekonomia I Ćwiczenia 3 i 4 Wzrost gospodarczy w długim okresie. Oszczędności, inwestycje i wybrane zagadnienia finansów. Wzrost gospodarczy
Bardziej szczegółowoPROJEKT. w sprawie: wyboru Przewodniczącego Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Spółki
Załącznik nr 2 o zwołaniu Spółki w sprawie: wyboru Przewodniczącego Spółki Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie TAURON Polska Energia S.A. z siedzibą w Katowicach, działając na podstawie art. 409 Kodeksu spółek
Bardziej szczegółowoDCT GDAŃSK BRAMA DLA EUROPY CENTRALNEJ I WSCHODNIEJ WRZESIEŃ 2011
DCT GDAŃSK BRAMA DLA EUROPY CENTRALNEJ I WSCHODNIEJ WRZESIEŃ 2011 Konteneryzacja w Polsce Około 90% ładunków niemasowych na świecie jest przewoŝonych w kontenerach, trend ten będzie utrzymany: 1) Konteneryzacja
Bardziej szczegółowoNa podstawie art.4 ust.1 i art.20 lit. l) Statutu Walne Zebranie Stowarzyszenia uchwala niniejszy Regulamin Zarządu.
Na podstawie art.4 ust.1 i art.20 lit. l) Statutu Walne Zebranie Stowarzyszenia uchwala niniejszy Regulamin Zarządu Regulamin Zarządu Stowarzyszenia Przyjazna Dolina Raby Art.1. 1. Zarząd Stowarzyszenia
Bardziej szczegółowoBezrobocie w Małopolsce
III 21 IV 21 V 21 VI 21 VII 21 VIII 21 IX 21 X 21 XI 21 XII 21 I 211 II 211 III 211 IV 211 V 211 VI 211 VII 211 VIII 211 IX 211 X 211 XI 211 XII 211 I 212 II 212 III 212 IV 212 V 212 VI 212 VII 212 VIII
Bardziej szczegółowoPraca badawcza. Zasady metodologiczne ankietowego badania mobilności komunikacyjnej ludności
Praca badawcza Zasady metodologiczne ankietowego badania mobilności komunikacyjnej ludności Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013
Bardziej szczegółowoPoddziałanie 6.1.3 Poprawa zdolności do zatrudnienia oraz podnoszenie poziomu
ZAWODOWY START Poddziałanie 6.1.3 Poprawa zdolności do zatrudnienia oraz podnoszenie poziomu aktywności zawodowej osób bezrobotnych Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich w ramach Programu Operacyjnego
Bardziej szczegółowoWynagrodzenia informatyków w 2015 roku - zaproszenie do badania
ZAPROSZENIE Mamy przyjemność poinformować Państwa, że rozpoczęliśmy prace nad raportem płacowym Wynagrodzenia informatyków w 2015 roku. Jest to pierwsze tego typu badanie w Polsce, którego celem jest dostarczenie
Bardziej szczegółowoUchwała Nr 474/2015 Zarządu Województwa Wielkopolskiego z dnia 30 kwietnia 2015 r.
Uchwała Nr 474/2015 Zarządu Województwa Wielkopolskiego z dnia 30 kwietnia 2015 r. w sprawie: zmiany planu finansowego Wielkopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Poznaniu na 2015 r. Na podstawie art.
Bardziej szczegółowoZarządzanie projektami. wykład 1 dr inż. Agata Klaus-Rosińska
Zarządzanie projektami wykład 1 dr inż. Agata Klaus-Rosińska 1 DEFINICJA PROJEKTU Zbiór działań podejmowanych dla zrealizowania określonego celu i uzyskania konkretnego, wymiernego rezultatu produkt projektu
Bardziej szczegółowoProjekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wyniki badań ankietowych przeprowadzonych przez Departament Pielęgniarek i Położnych wśród absolwentów studiów pomostowych, którzy zakończyli udział w projekcie systemowym pn. Kształcenie zawodowe pielęgniarek
Bardziej szczegółowo2) Drugim Roku Programu rozumie się przez to okres od 1 stycznia 2017 roku do 31 grudnia 2017 roku.
REGULAMIN PROGRAMU OPCJI MENEDŻERSKICH W SPÓŁCE POD FIRMĄ 4FUN MEDIA SPÓŁKA AKCYJNA Z SIEDZIBĄ W WARSZAWIE W LATACH 2016-2018 1. Ilekroć w niniejszym Regulaminie mowa o: 1) Akcjach rozumie się przez to
Bardziej szczegółowoAnaliza rynku ubezpieczeń na życie w latach 2000 2010 na podstawie wybranych wskaźników finansowych
PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie Seria: Pragmata tes Oikonomias 2011, z. V Katarzyna SAWICZ Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Analiza rynku ubezpieczeń na życie w latach 2000
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR 1. Działając na podstawie art. 409 1 Kodeksu spółek handlowych Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie uchwala, co następuje:
UCHWAŁA NR 1 Spółka Akcyjna w Tarnowcu w dniu 2 kwietnia 2014 roku w sprawie wyboru Przewodniczącego Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Działając na podstawie art. 409 Kodeksu spółek handlowych Nadzwyczajne
Bardziej szczegółowoUSTAWA. z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa. Dz. U. z 2015 r. poz. 613 1
USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa Dz. U. z 2015 r. poz. 613 1 (wybrane artykuły regulujące przepisy o cenach transferowych) Dział IIa Porozumienia w sprawach ustalenia cen transakcyjnych
Bardziej szczegółowoRaport z realizacji Planu działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP) dla Miasta Bydgoszczy na lata 2012 2020
Raport z realizacji Planu działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP) dla Miasta Bydgoszczy na lata 2012 2020 FORUM Bydgoskie Dni Energii Roman Adrych Główny specjalista ds. zarządzania energią Energetyk
Bardziej szczegółowo- 70% wg starych zasad i 30% wg nowych zasad dla osób, które. - 55% wg starych zasad i 45% wg nowych zasad dla osób, które
Oddział Powiatowy ZNP w Gostyninie Uprawnienia emerytalne nauczycieli po 1 stycznia 2013r. W związku napływającymi pytaniami od nauczycieli do Oddziału Powiatowego ZNP w Gostyninie w sprawie uprawnień
Bardziej szczegółowo