Podstawowe taksony wirusów: dsdna, ssdna, używające odwrotnej transkryptazy,dsrna, ssrna(-), ssrna(+)

Transkrypt

1 Wirusy ogólna charakterystyka obligatoryjny pasożyt wewnątrzkomórkowy replikacja tylko w żywej, wrażliwej komórce (tropizm)!!! brak enzymów metabolicznych korzysta z energii i mikromolekuł komórki gospodarza enzymy tylko do replikacji polimerazy: DNA, RNA zależna od DNA, DNA zależna od RNA (odwrotna transkryptaza), RNA zależna od RNA wirion pojedyncza kompletna cząstka wirusa, zdolna do zakażenia komórki wirusy defektywne, niekompletne do namnożenia wymagają udziału innego wirusa, np.. HDV z HBV Wirusy - budowa wielkość: nm niewidoczny w mikroskopie świetlnym, tylko elektronowym struktura: * RNA lub DNA - genom, rdzeń; kolisty lub liniowy; jedno- lub dwuniciowy, zakaźny (powstają wirusy potomne) lub niezakaźny * kapsyd (płaszcz) adsorbcja i wnikanie do komórki, z kapsomerów - identyczne jednostki białkowe nukleokapsyd - symetria helikalna(wydłużona) lub ikozahedralna (kulista, kubiczna), złożona * osłonka u helikalnych i niektórych kulistych - adsorpcja do komórki ^ białka wirusowe strukturalne: związane z genomem, kapsydem, osłonką, enzymami ^ enzymy - polimerazy niezbędne do replikacji, jeżeli genom wirusa nie jest czytany przez polimerazy komórki zakażonej - proteazy, endonukleazy, ligazy Genom - jeden kwas nukleinowy wirusy DNA: jednoniciowy (ssdna) - niektóre związane z onkogenezą częściowo jednoniciowy - charakterystyczny dla hepadnawirusów, jedna nić defektywna dwuniciowy (dsdna) wirusy RNA: jednoniciowy (ssrna) o polarności dodatniej - może pełnić funkcje mrna kodującego białka o polarności ujemnej - RNA musi być najpierw przepisany na mrna; dwuniciowy (dsrna) Osłonka adsorbcja do komórki 2 warstwy lipidowe +/- glikoproteiny, lipoproteiny (dodatkowe wypustki) * HIV: gp 120 receptor CD4 limfocyta T * wirus grypy: hemaglutynina - sialyloligosacharyd na krw. czerwonej lub bł. śluz. * HBV: Pre-S receptor na hepatocycie * EBV: gp 350 CD21(CR2) limfocyt B * wirus wścieklizny: białko G receptor cholinergiczny na kom. nerw. * rinowirus ICAM-1 na bł. śluzowej nosa Klasyfikacja wirusów homologia kwasu nukleinowego: * wirusy DNA * wirusy RNA cechy kwasu nukleinowego typ replikacji DNA DS, DNA SS, RNA SS+, RNA SS-, RNA DS- wygląd, kształt, wielkość symetria nukleokapsydu wrażliwość na temperaturę, detergenty, naświetlanie.. niektóre nazwy wirusów pochodzą od nazw chorób, miejsca, gdzie dokonano izolacji, nazwiska odkrywcy, cech epidemiologicznych... Klasyfikacja wirusów z 2000 roku oparta o zasady tzw. uniwersalny system taksonomii wirusów - Międzynarodowy Komitet Taksonomii Wirusów rzędy -virales w nazwie łacińskiej rodziny -viridae w nazwie łacińskiej - podrodziny (przyrostek -virinae) rodzaje -virus i grupują gatunki o określonych, wspólnych cechach - gatunki wyróżnia się na podstawie kryteriów ekologicznych oraz sposobu replikacji Zalecenia pisowni: kursywą powinno wyróżniać się nazwy ustalone przez komitet, niezależnie od tego, czy łacińskie, czy angielskie. Nazwy nieprzyjęte oficjalnie, nawet jeśli występują w obiegu, powinny być pisane czcionką prostą - dotyczy to wszystkich taksonów

2 Podstawowe taksony wirusów: dsdna, ssdna, używające odwrotnej transkryptazy,dsrna, ssrna(-), ssrna(+) Wirusy dsdna - zawierają dwuniciowy DNA - Rodzina: Ascoviridae Rodzaj: Ascovirus Rodzina: Asfarviridae Rodzina: Baculoviridae Rodzaj: Nucleopolyhedrovirus Rodzaj: Granulovirus Rodzina: Iridoviridae Rodzaj: Iridovirus, Rodzaj: Chloriridovirus, Rodzaj: Ranavirus, Rodzaj: Lymphocystivirus Rodzina: Herpesviridae (Herpeswirusy) Podrodzina: Alphaherpesvirinae Rodzaj: Simplexvirus (wirus opryszczki pospolitej)» Human herpesvirus 1 (HHV-1), ludzki herpeswirus typu 1, zwyczajowo Herpes simplex virus 1 (HSV-1) - wirus opryszczki pospolitej typu 1, herpeswirus typu 1» Human herpesvirus 2 (HHV-2), ludzki herpeswirus typu 2, zwyczajowo Herpes simplex virus 2 (HSV-2) - wirus opryszczki pospolitej typu 2, herpeswirus typu 2 Rodzaj: Varicellovirus» Human herpesvirus 3 (HHV-3), ludzki herpeswirus typu 3, zwyczajowo Varicella-zoster virus (VZV) - wirus ospy wietrznej-półpaśca Rodzaj: "Marek's disease-like viruses" Rodzaj: "ILTV-like viruses" Podrodzina: Bethaherpesvirinae Rodzaj: Cytomegalovirus» Human herpesvirus 5 (HHV-5), ludzki herpesvirus typu 5, zwyczajowo wirus cytomegalii, cytomegalowirus (CMV, HCMV) Rodzaj: Muromegalovirus Rodzaj: Roseolovirus» Human herpesvirus 6 (HHV-6), ludzki herpeswirus typu 7» Human herpesvirus 7 (HHV-7), ludzki herpeswirus typu 7 Podrodzina: Gammaherpesvirinae Rodzaj: Lymphocryptovirus» Human herpesvirus 4 (HHV-4), ludzki herpesvirus typu 4, zwyczajowo wirus Ebsteina-Barr (EBV)» Human herpesvirus 8 (HHV-8), ludzki herpesvirus typu 8 Rodzaj: Rhadinovirus Rodzina: Adenoviridae (Adenowirusy)» Rodzaj: Mastadenovirus (Adenowirusy ssaków)» Human adenovirus A (HAdV-A), ludzki adenowirus A» Human adenovirus B (HAdV-B), ludzki adenowirus B» Human adenovirus C (HAdV-C), ludzki adenowirus C» Human adenovirus D (HAdV-D), ludzki adenowirus D» Human adenovirus E (HAdV-E), ludzki adenowirus E» Human adenovirus F (HAdV-F), ludzki adenowirus F Rodzaj: Aviadenovirus (Adenowirusy ptaków) Rodzina: Myoviridae (Fagi T-parzyste) Rodzina: Siphoviridae (bakteriofag lambda) Rodzina: Polyomaviridae (Poliomawirusy)» Rodzaj: Polyomavirus» Simian virus 40 (SV40)» BK polyomavirus (BKPyV), wirus BK» JC polyomavirus (JCPyV), wirus JC Rodzina: Papillomaviridae (Papillomawirusy)» Rodzaj: Papillomavirus» Human papillomavirus, wirus ludzkiego brodawczaka Rodzina: Poxviridae (Pokswirusy) Podrodzina: Chordopoxvirinae Rodzaj: Orthopoxvirus» Vaccinia virus (VACV), wirus krowianki» Variola virus (VARV), wirus ospy krowiej Rodzaj: Parapoxvirus Rodzaj: Avipoxvirus Rodzaj: Capripoxvirus Rodzaj: Leporipoxvirus Rodzaj: Suipoxvirus Rodzaj: Molluscipoxvirus

3 » Molluscum contagiosum virus (MOCV), wirus mięczaka zakźnego Rodzaj: Yabapoxvirus Podrodzina: Entomopoxvirinae Rodzaj: Entomopoxvirus A Rodzaj: Entomopoxvirus B Rodzaj: Entomopoxvirus C Rodzina: Polydnaviridae - Rodzaj: Ichnovirus Rodzaj: Bracovirus Wirusy ssdna - zawierają jednoniciowy DNA Rodzina: Circoviridae» Rodzaj: Circovirus Rodzina: Parvoviridae (Parwowirusy) Podrodzina: Parvovirinae Rodzaj: Parvovirus» B19 virus (B19V), zwyczajowo parwowirus B19 Rodzaj: Erythrovirus Rodzaj: Dependovirus Podrodzina: Densovirinae Rodzaj: Densovirus Rodzaj: Iteravirus Rodzaj: Brevidensovirus Rodzina: Inoviridae (Inowirusy)» Rodzaj: Inovirus Rodzaj: Plectrovirus Rodzina: Microviridae (Mikrowirusy) Wirusy używające odwrotnej transkryptazy Rodzina: Hepadnaviridae (Hepadnawirusy)» Rodzaj: Orthohepadnavirus» Hepatitis B virus (HBV), wirus zapalenia wątroby typu B Rodzaj: Avihepadnavirus Rodzina: Retroviridae (Retrowirusy)» Rodzaj: Alpharetrovirus Rodzaj: Betaretrovirus Rodzaj: Gammaretrovirus Rodzaj: Deltaretrovirus» Primate T-lymphotropic virus 1 (PTLV-1), zwyczajowo Human T-lymphotropic virus 1 (HTLV-1) - Ludzki wirus T-limfotropowy typu 1» Primate T-lymphotropic virus 2 (PTLV-2), zwyczajowo Human T-lymphotropic virus 2 (HTLV-2) - ludzki wirus T-limfotropowy typu 2 Rodzaj: Epsilonretrovirus Rodzaj: Lentivirus (Lentiwirusy)» Human immunodificiency virus 1 (HIV-1), ludzki wirus upośledzenia odporności typu 1» Human immunodificiency virus 2 (HIV-2), ludzki wirus upośledzenia odporności typu 2 Rodzaj: Spumavirus Rodzina: Pseudoviridae» Rodzaj: Pseudovirus - tylko rośliny i drożdże, zapisany dla zachowania kompletności powyższej rodziny Rodzaj: Hemivirus - zarówno bezkręgowce, jak i drożdże Rodzina: Metaviridae» Rodzaj: Metavirus - rośliny i bezkręgowce Rodzaj: Errantivirus Wirusy dsrna - zawierają dwuniciowy RNA Rodzina: Reoviridae (Reowirusy)» Rodzaj Orthoreovirus Rodzaj Orbivirus (Orbiwirusy) Rodzaj Rotavirus (Rotawirusy)» Rotavirus A (RV-A)» Rotavirus B (RV-B) Rodzaj Coltivirus

4 » Colorado thick fever virus (CTFV), wirus gorączki kleszczowej Kolorado Rodzaj Aquareovirus Rodzaj Cypovirus Rodzaj Fijivirus - wyłącznie roślinne Rodzaj Phytoreovirus - wyłącznie roślinne Rodzaj Oryzavirus - wyłącznie roślinne Rodzina: Birnaviridae» Rodzaj: Aquabirnavirus Rodzaj: Avibirnavirus Rodzaj: Entomobirnavirus Wirusy ssrna(-) - zawierają jednoniciowy RNA o ujemnej polarności Rodzina: Orthomyxoviridae (Ortomyksowirusy) - Rodzaj: Influenza A virus (FLUAV), zwyczajowo wirus grypy A Rodzaj: Influenza B virus (FLUBV), zwyczajowo wirus grypy B Rodzaj: Influenza C virus (FLUCV), zwyczajowo wirus grypy C Rodzaj: Thogotovirus Rząd: Mononegavirales Rodzina: Paramyxoviridae (Paramyksowirusy) Podrodzina: Paramyxovirinae Rodzaj: Respirovirus» Human parainfluenza virus 1 (HPIV-1), zwyczajowowirus paragrypy typu 1, wirus parainfluenzy typu1» uman parainfluenza virus 3 (HPIV-3), zwyczajowo wirus paragrypy typu 3, wirus parainfluenzy typu 3 Rodzaj: Morbillivirus» Measles virus (MEV) - wirus odry» Rodzaj: Rubulavirus» Mumps virus (MuV), zwyczajowo wirus nagminnego zapalenia ślinianek przyusznych, wirus świnki Podrodzina: Pneumovirinae Rodzaj: Pneumovirus» Human respiratory syncytial virus (HRSV), zwyczajowo ludzki syncytialny wirus oddechowy, wirus RS» Rodzaj: Metapneumovirus Rodzina: Rhabdoviridae (Rabdowirusy)» Rodzaj: Vesiculovirus» Vesicular stomatitis New Jersey virus (VSNJV), zwyczajowo wirus pęcherzykowatego zapalenia jamy ustnej Rodzaj: Lyssavirus» Rabies virus (RABV), zwyczajowo wirus wścieklizny Rodzaj: Ephemerovirus Rodzaj: Novirhabdovirus Rodzaj: Cytorhabdovirus - wyłącznie roślinny Rodzaj: Nucleorhabdovirus - wyłącznie roślinny Rodzina: Bornaviridae (Bornawirusy)» Rodzaj: Bornavirus» Borna disease virus (BDV) - wirus choroby Borna» Rodzina: Filoviridae (Filowirusy)» Rodzaj: Ebola-like viruses» Zaire Ebola virus - wirus Ebola» Rodzaj: Marburg-like viruses» Marburg virus - wirus Marburg Rodzina: Bunyaviridae (Buniawirusy)» Rodzaj: Bunyavirus Rodzaj: Hantavirus (Hantawirusy) - pod tym hasłem znajduje się opis poniższych gatunków» Hantaan virus (HTNV), zwyczajowo wirus Hantaan, wirus Hanta, hantawirus» Dobrava-Belgrad virus (DOBV), zwyczajowo wirus Dobrawa-Belgrad» Puumala virus (PUUV), zwyczajowo wirus Puumala» Seoul virus (SEOV), zwyczajowo wirus Seoul» Sin Nombre virus (SNV), zwyczajowo wirus Sin Nombre Rodzaj: Nairovirus Rodzaj: Phlebovirus» Rift Valley fever virus (RVFV), zwyczajowo wirus gorączki Doliny Rift Rodzaj: Tospovirus Rodzina: Arenaviridae (Arenawirusy) - Rodzaj: Arenavirus

5 » Lassa virus (LASV), zwyczajowo wirus gorączki Lassa Arenawirusy Nowego Świata:» Junin virus (JUNV), zwyczajowo wirus Junin» Machupo virus (MACV), zwyczajowo wirus Machupo» Guanarito virus (GTOV), zwyczajowo wirus Guanarito» Sabia virus (SABV), zwyczajowo wirus Sabia Rodzaj: Deltavirus» Hepatitis delta virus (HDV), zwyczajowo wirus zapalenia wątroby typu D Wirusy ssrna(+) - zawierają RNA o dodatniej polarności Rodzina: Picornaviridae (Piukornawirusy)» Rodzaj: Enterovirus» ludzkie enterowirusy (wirusy Coxsackie)» wirusy ECHO; echowirusy» Poliovirus, zwyczajowo wirus polio, poliowirus Rodzaj: Rhinvirus (Rinowirusy)» Human rhinovirus A (HRV-A)» Human rhinovirus B (HRV-B) Rodzaj: Hepatovirus» Hepatitis A virus (HAV), zwyczajowo wirus zapalenia wątroby typu A Rodzaj: Cardiovirus Rodzaj: Aphthovirus» Foot-and-mouth disease virus (FMDV) - wirus pryszczycy Rodzaj: Parechovirus Rodzina: Caliciviridae (Kalciwirusy)» Rodzaj: Vesivirus Rodzaj: Lagovirus Rodzaj: Norwalk-like viruses» Norwalk virus (NV), zwyczajowo wirus Norwalk Rodzaj: Sapporo-like viruses» Sapporo virus (SV), zwyczajowowirus Sapporo Rodzina: Astroviridae (Astrowirusy)» Rodzaj: Astrovirus» Human astrovirus (HastV), zwyczajowo ludzki astrowirus Rodzina: Nodaviridae» Rodzaj: Alphanodavirus Rodzaj: Betanodavirus Rodzina: Tetraviridae» Rodzaj: Betatetravirus Rodzaj: Omegatetravirus Rząd: Nidovirales Rodzina Coronaviridae (Koronawirusy)» Rodzaj: Coronavirus Rodzaj: Torovirus Rodzina: Togaviridae (Togawirusy)» Rodzaj: Alphavirus Rodzaj: Rubivirus» Rubella virus (RUBV), zwyczajowo wirus różyczki Rodzina: Flaviviridae (Flawiwirusy)» Rodzaj: Flavivirus» Tick-borne encephalitis virus (TBEV), zwyczajowo wirus kleszczowego zapalenia mózgu» Yellow fever virus (YFV), zwyczajowo wirus żółtej febry, wirus żółtej febry» Dengue virus (DENV), zwyczajowo wirus dengi» West Nile virus (WNV), zwyczajowo wirus gorączki Zachodniego Nilu Rodzaj: Pestivirus Rodzaj: Hepacivirus» Hepatitis C virus (HCV), zwyczajowo wirus zapalenia wątroby typu C Rodzina: Arterivirdae» Rodzaj: Arterivirus Wirusy - replikacja adsorpcja proces przylegania wirusa do powierzchni komórki, połączenie białka wirusa ze specyficznym receptorem - tropizm tkankowy wirusa, na komórce setki receptorów, po wniknięciu komórka jest oporna na zakażenie innym wirusem

6 wnikanie, penetracja - fuzja wirusy otoczone błoną lipidową mają białko fuzyjne, zlewające się z błoną komórkową - wirus wnika do wnętrza, wirus traci osłonkę (zostaje w błonie kom.), wnika nukleokapsyd - wiropeksja - wykorzystanie naturalnych mechanizmów komórki do pobierania różnych substancji odżywczych i regulacyjnych - wślizgiwanie się (endocytoza) - bezpośrednie przejście przez błonę komórki wraz z receptorem, wirusy bezotoczkowe. odpłaszczenie, odbiałczenie uwolnienie materiału genetycznego wirusa, w przypadku fuzji i wiropeksji zwykle następuje już podczas wnikania, co związane jest z mechanizmem penetracji. eklipsa replikacja DNA lub RNA, synteza białek wirusa, zróżnicowana w zależności od kwasu nukleinowego, może zachodzić w jądrze lub cytoplazmie, różne efekty cytopatyczne: ciałka wtrętowe, transformacja, aberracja chromosomów (różyczka wady wrodzone), trwa różnie długi okres zakażenie utrzymujące się (persystentne, latentne) - produkcja białek wczesnych - niezbędne do pewnych czynności, odpowiedzialne za zmianę metabolizmu komórki - replikacja genomu - zachodzi w różny sposób, może dojść do integracji genomu wirusa z genomem gospodarza - produkcja białek późnych - zwykle białka strukturalne, wchodzące w skład kapsydu, oraz białka umożliwiające prawidłowe złożenie wirionów dojrzewanie tworzenie zakaźnego wirionu, wytworzenie nukleokapsydów, nagie wirusy - w jądrze lub cytoplazmie, inne przechodzą przez błonę i tworzą osłonkę uwalnianie - przez pączkowanie wirusy osłonkowe, osłonka lipidowa jest pozyskiwana z fragmentu błony komórkowej gospodarza - liza, rozpad komórki wirusy nagie Strategie replikacyjne Namnażanie wirusów jest zależne od rodzaju kwasu nukleinowego, który znajduje się w wirionie Wirusy zawierające dsdna - po wniknięciu do komórki najpierw rozpoczyna się wytworzenie tzw. "wczesnego mrna" na matrycy DNA pochodzącego z wirionu. W jednym z genów zawartych w genomie wirusa i odczytywanym poprzez wczesne mrna jest DNA-zależna polimeraza DNA, dokonująca powielenia wirusowego DNA. Z takich powielonych cząsteczek DNA następuje produkcja "późnego mrna", kodującego kapsomery oraz inne białka uczestniczące w składaniu wirionów. Wirusy zawierające ssdna - mogą one zawierać zarówno DNA o polarności dodatniej, jak i ujemnej. Charakterystyczną cechą jest pętelka powstała przez zawinięcie końcówki liniowej cząsteczki DNA, która służy jako starter podczas replikacji DNA. Sam proces replikacyjny jest stosunkowo skomplikowany i wiąże się z kilkukrotną replikacją materiału genetycznego, który następnie jest rozdzielany na nici i cięty za pomocą nukleaz Wirusy ssrna o dodatniej polarności - po wniknięciu wirusa do komórki następuje produkcja białek bezpośrednio z genomowego RNA, który może w tym wypadku pełnić rolę mrna. Gdy wytworzone zostaną odpowiednie białka, następuje powstanie dwuniciowej formy pośredniej RNA, która składa się zarówno z macierzystej nici o dodatniej polarności, jak i z nici o polarności ujemnej. Ta właśnie nić jest matrycą dla produkcji wielu kopii genomowego ssrna(+). Wirusy ssrna o ujemnej polarności - w ich przypadku musi najpierw dojść do stworzenia kopii o charakterze mrna (czyli RNA o dodatniej polarności), a następnie z tych kopii są produkowane białka. Powstaje też dwuniciowa forma pośrednia, której nić RNA(+) służy do powstania licznych genomów RNA(-) Retrowirusy. Synteza kwasów nukleinowych u retrowirusów jest dosyć skomplikowana, a kluczowym etapem jest zawsze przepisanie wirusowego RNA na DNA za pomocą obecnej w wirionie odwrotnej transkryptazy. Powstały w ten sposób ssdna jest uzupełniany o drugą nić, zaś nowo utworzony dsdna wbudowuje się w genom gospodarza, stanowiąc tzw. prowirus. DNA prowirusa służy zarówno do wytworzenia mrna dla białek wirusowych, jak i dla wytworzenia potomnych genomów RNA. Wirusy DNA Poxviridae: Variola - ospa prawdziwa Vaccinia krowianka Herpesviridae: Adenoviridae adenowirusy, wiele serotypów zap. gardła, spojówek, żołądka, jelit Papovaviridae: Human papilloma virus HPV brodawki (typy 6,11,16,18 dysplazja) Parvoviridae: Parvovirus typ B 19 zap. żołądka i jelit, rumień zakaźny Hepadnaviridae: HBV zapalenie wątroby typu B Herpesviridae H.simplex opryszczka (zak. latentne) HSV-1 (oralny) HSV 2 (genitalny) Varicella-zoster VZV - ospa wietrzna, półpasiec Cytomegalovirus CMV - cytomegalia Epstein-Barr EBV monoukleoza zakaźna, chłoniaki, rak jamy nosowo-gardłowej Human Herpes typy 6,7,8 limfotropowe, w AIDS

7 Wirusy RNA Orthomyxoviridae: Influenza A, B, C ( łagodne) grypa Paramyxoviridae: Parainfluenza zap.gardła, krtani, oskrzeli, płuc Mumps świnka Measles odra Respiratory syncytial v. RSV zap.płuc u małych dzieci Picornaviridae: grupa enterowirusów Polio, Coxsackie A, B, Echo zak.oun, m.sercowego, bł.śl. Hepatitis A virus HAV - zap. wątroby Rhinovirus ponad 100 serotypów, przeziębienia Coronaviridae: - Coronavirus przeziębienia, SARS Rhabdoviridae: Lyssavirus wścieklizna Retroviridae: Human immunodeficiency virus HIV 1, 2 ARC, AIDS Human Tcell lymphotropic virus HTLV 1, 2 białaczki Togaviridae: Rubella virus - różyczka Reoviridae: Rotavirus biegunki u małych dzieci Filoviridae: wirusy Marburg, Ebola gorączki krwotoczne Bunyaviridae: wirus Hantan Calciviridae: wirus Norwalk Flaviviridae: żółta febra, Dengue, kleszczowe zapalenie mózgu inne: HCV, HDV, HEV arbowirusy przenoszone przez kleszcze, komary, należą do różnych rodzin Wirusy wrażliwość na czynniki fizyczne i chemiczne większość jest inaktywowana w C, 30 min. nie HBV, papovavirusy (HPV), priony niskie temperatury stabilne wysuszenie różnie eter, chloroform otoczkowe wrażliwe (HSV) środki dezynfekujące: związki chloru, glutaraldehyd antybiotyki przeciwbakteryjne - niewrażliwe Izolacja i identyfikacja wirusa wady: trwa kilka dni, tygodni, droga hodowle komórkowe, zarodki ptasie, wrażliwe zwierzęta!!! ostateczna identyfikacja: odczyny serologiczne: test neutralizacji NT, wiązania dopełniacza OWD, immunofluorescencji - IF, zahamowania hemaglutynacji, Elisa techniki molekularne - PCR Izolacja hodowle komórkowe pierwotne nabłonki, fibroblasty, kom. zarodka - kilka pasaży Polio, Influenza linie komórkowe fibroblasty mysie, ludzkie, pasaży Rhinovirus, HSV, VZV, CMV hodowle ciągłe (ustalone) kom. nowotworowe: HeLa, Hep-2 Adenovirus, RSV hodowle komórkowe - obserwowane zmiany: * efekt cytopatyczny Polio, Adeno, HSV, CMV, VZV, RSV * efekt łysinkowy - Polio * hemaglutynacja Influenza * hemadsorpcja -Parainfluenza Izolacja wirusa zarodki ptasie 9-15 dni: * woreczek żółtkowy chlamydie, riketsje * błona kosmówkowo-omoczniowa - Herpes, ospa * jama owodni, jama omoczni grypa (odczyn hemaglutynacji) Izolacja wirusa wrażliwe zwierzęta

8 * myszy, oseski mysie (Coxackie, wścieklizna), * chomiki (arbowirusy), * małpy (wirus żółtej febry) * świnki, króliki Bakteriofagi wirusy związane z Procaryota struktura: dsdna or ssrna or ssdna osłonka białkowa strzykawko -podobna (ogonek i główka) wiążąca się do receptorów na powierzchni komórki, następnie wstrzykiwana do komórki Bakteriofagi fagi lityczne produkują liczne kopie zabijające komórki, w efekcie liza komórki profagi w komórce dają stan lizogenii, nie lizy, replikacja kwasu nukleinowego faga następuje z replikacją DNA komórki * bakterie lizogenne = noszące profaga, może on warunkować produkcję np. toksyny błoniczej * stan lizogenii może przejść w stan lizy *wrażliwość bakterii na bakteriofagi wykorzystywana jest do typowania bakterii Prion proteinaceus infectious particle lub virion Prusiner 1981 nazwa nowej klasy patogenów: białko zakaźne odpowiedzialne za powolne choroby zwyrodnieniowe mózgu: kuru drżenie, spożywanie mózgu zmarłych (forma rytualnego kanibalizmu, plemię Fore, Papua, Nowa Gwinea), Gajdusek przeniósł na szympansy zakażając wyciągiem z mózgu chorych ludzi choroba Creutzfelda-Jacoba pojedyncze zachorowania w świecie, postępujące otępienie, zaburzenia ruchowe, przeniesiono na szympansy choroba Gerstmanna-Sstrausslera-Scheinkera wrodzona, dziedziczona w sposób autosomalny dominujący śmiertelna rodzinna bezsenność (FFI fatal familial insomnia) scrapie swędzenie, ocieranie, wyrywanie wełny, owce i kozy BSE bovine spongiform encephalopathy (bydlęca encefalopatia gąbczasta), choroba wściekłych krów encefalopatia norek, jeleni, łosi.. Priony - charakterystyka białko PrP-sc zakaźne białko o m.cz , nieprawidłowa izoforma PrP-c, białka błonowego występującego fizjol. w komórkach, różnią się organizacją przestrzenną, nie budową aminokwasową oporne na trawienie proteazami oporne na promieniowanie UV gromadzi się wewnątrz komórki, w pęcherzykach cytoplazmatycznych nie wzbudza żadnego typu reakcji immunologicznej powstają zmiany gąbczaste, płytki amyloidowe, odczyn astrocytów bez cech reakcji zapalnej wokół obszarów zwyrodnienia PrP-sc po wprowadzeniu do komórki zmienia PrP-c? Priony - diagnostyka badanie histopatologiczne mózgu przyżyciowo objawy kliniczne, potwierdzenie w ok.20%, (możliwe inne przyczyny), nie ma metody wczesnego wykrycia testy w BSE: *szybkie - Prionic Western blott trawienie proteazą, potem blotting - Elisa (Bio-Rad, Enfer Tech), - 5 nowych w badaniach *próby biologiczne - domózgowe zakażenie myszy (200x czulsze niż per os) 0,01-0,1g tkanki, domózgowe zakażenie cieląt (1000x czulsze niż myszy) wynik po 7 latach Zakażenie wirusowe Zakażenia miejscowe - wirusy występują w określonym narządzie lub tkance, nie rozprzestrzeniają się na cały organizm; przykładem może być krowianka (skóra), infekcje błony śluzowej gardła Zakażenie uogólnione - choroby gorączkowe, przebiega wg schematu: - wirusy przenikają przez nabłonek, podlegają wstępnej replikacji (np. w tym w samym nabłonku) po wstępnej replikacji dochodzi do przedostania się wirionów do krwi i chłonki - pierwotna wiremia, pierwszy rzut gorączki wirusy atakują układ makrofagowy (RES), gdzie dochodzi do ponownej replikacji wiriony po raz drugi dostają się do krążenia - wiremia wtórna, gorączka zajmowane są narządy docelowe (skóra, watroba, płuca, nerki, układ nerwowy) - tropizm tkankowy, charakterystyczne objawy chorobowe