PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO

Transkrypt

1 MPU-ORZ1/ /Ss/ /14 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DOTYCZĄCA PROJEKTU MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO REJON ULICY NA SZAŃCACH W POZNANIU OPRA COWANIE: ZESPÓŁ OPRACOWAŃ ŚRODOWISKOWYCH MGR INŻ. AGNIESZKA WIECZORKIEWICZ WSPÓŁPRACA: MGR KRYSTYNA BEREZOWSKA-APOLINARSKA - AKUSTYKA BIEGŁY Z LISTY WOJEWODY W LKP. NR 0006 PO ZNA Ń, C ZERWIEC 2014 R./GRUDZIEŃ 2014 R. * * NINIEJSZA PROGNOZA O DDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO UWZGLĘDNIA ZM IANY WYNIKAJĄ C E Z UZYSKA NYC H O PINII I DO KO NA NYC H UZGO DNIEŃ

2 SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE Informacje wstępne Podstawy formalno-prawne opracowania Cel i zakres merytoryczny opracowania Wykorzystane materiały i metody pracy CHARAKTERYSTYKA ORAZ STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Położenie, użytkowanie i zagospodarowanie terenu Rzeźba terenu Budowa geologiczna i warunki gruntowe Zasoby naturalne Warunki wodne Szata roślinna Zwierzęta Gleby Klimat lokalny Obszary cenne kulturowo Jakość powietrza atmosferycznego Klimat akustyczny Jakość wód ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTU PLANU, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCE OBSZARÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE USTAWY O OCHRONIE PRZYRODY INFORMACJA O GŁÓWNYCH CELACH I ZAWARTOŚCI PROJEKTU PLANU Cel opracowania projektu planu Ustalenia projektu planu Powiązanie ustaleń projektu planu z innymi dokumentami Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji ustaleń projektu planu CELE OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONE NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM, KRAJOWYM I LOKALNYM ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTOWA NEGO DOKUMENTU PRZEWIDYWA NE ODDZIAŁYWANIA USTALEŃ PROJEKTU PLANU NA ŚRODOWISKO Oddziaływanie na powierzchnię ziemi Oddziaływanie na wody powierzchniowe i podziemne Oddziaływanie na zasoby naturalne Oddziaływanie na różnorodność biologiczną Oddziaływanie na szatę roślinną Oddziaływanie na zwierzęta Oddziaływanie na ludzi Oddziaływanie na krajobraz Oddziaływanie na klimat akustyczny Oddziaływanie na powietrze Oddziaływanie na klimat Oddziaływanie na dziedzictwo kulturowe Oddziaływanie na dobra materialne Oddziaływanie na obszary chronione, w tym obszary Natura Oddziaływanie transgraniczne PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W PROJEKCIE MPZP STRESZCZENIE I WNIOSKI ZAŁĄCZNIKI GRAFICZNE 1. Granica obszaru objętego opracowaniem mpzp na tle ortofotomapy miasta Poznania 2. Granica obszaru objętego opracowaniem mpzp na tle mapy topograficznej 3. Hipsometria 4. Geologia 5. Zasięgi oddziaływania hałasu samochodowego w porach: dzienno-wieczorno-nocnej (L DWN) oraz nocnej (L N) 6. Zasięgi oddziaływania hałasu tramwajowego w porach: dzienno-wieczorno-nocnej (L DWN) oraz nocnej (L N) 7. Dokumentacja fotograficzna terenu opracowania (cz. A i B) 8. Projekt mpzp Rejon ulicy Na Szańcach w Poznaniu, MPU 2014r. etap procedury planistycznej wyłożenie do publicznego wglądu 2

3 1. WPROWADZENIE 1.1 Informacje wstępne Przedmiotem niniejszego opracowania jest prognoza oddziaływania na środowisko dotycząca projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Rejon ulicy Na Szańcach w Poznaniu. Projekt planu sporządzany jest na podstawie uchwały Nr LX/825/V/2009 Rady Miasta Poznania z dnia 15 września 2009 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Rejon ulicy Na Szańcach w Poznaniu. Granica przedmiotowego projektu planu obejmuje tereny położone w centralnej części miasta, ograniczone od północy ul. Winogrady, od wschodu ul. Szelągowską oraz od południa i zachodu terenami parku Cytadela. Szczegółowy przebieg granic obszaru, dla którego sporządzono projekt mpzp, przedstawiono na załącznikach do niniejszego opracowania (załącznik nr 1 i nr 2). Powierzchnia obszaru objętego sporządzeniem planu miejscowego wynosi 14,17 ha. 1.2 Podstawy formalno-prawne opracowania Obowiązek sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko wynika z ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko 1. W myśl powyższej ustawy, prognoza oddziaływania na środowisko stanowi podstawowy dokument, niezbędny do przeprowadzenia postępowania w sprawie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji polityki, strategii, planu lub programu. Zgodnie z art. 51 ust. 1, organ opracowujący m.in. projekt planu zagospodarowania przestrzennego sporządza prognozę oddziaływania na środowisko. Natomiast stosownie do art. 50, przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko wymagane jest również w przypadku wprowadzenia zmian do obowiązującego planu miejscowego, z uwzględnieniem art. 48 ust. 1a. Na obowiązek sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko dotyczącej projektu planu miejscowego wskazuje również art. 17, pkt. 4 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym 2, zgodnie z którym wójt, burmistrz albo prezydent miasta sporządza projekt planu miejscowego (...), wraz z prognozą oddziaływania na śr odowisko. Stosownie do tej ustawy projekt planu wraz z prognozą oddziaływania na środowisko przedkładane są instytucjom i organom właściwym do zaopiniowania i uzgodnienia projektu planu, a także są przedmiotem społecznej oceny podlegają wyłożeniu do publicznego wglądu. 1.3 Cel i zakres merytoryczny opracowania Prognoza oddziaływania na środowisko stanowi element procesu sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Jej głównym celem jest wskazanie przewidywanego wpływu na środowisko przyrodnicze, jaki może mieć miejsce na skutek realizacji dopuszczonych w projekcie planu różnych form zagospodarowania przestrzennego. W tym celu, w prognozie ocenia się relacje pomiędzy przyjętymi w projekcie planu rozwiązaniami planistycznymi, a uwarunkowaniami środowiska przyrodniczego. W prognozie oddziaływania na środowisko analizie i ocenie podlega projekt uchwały w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (tekst) wraz z rysunkiem, stanowiącym załącznik graficzny uchwały. Szczegółowy zakres informacji wymaganych w prognozie określa w art. 51 ust. 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Zgodnie z art. 52 ust. 1 ww. ustawy, informacje zawarte w prognozie oddziaływania na środowisko muszą być opracowane stosownie do stanu współczesnej wiedzy i metod oceny, a także dostosowane do zawartości i stopnia szczegółowości informacji zawartych w projekcie planu miejscowego. Stosownie do wymogu art. 53 ww. ustawy, zakres i stopień szczegółowości informacji zawartych w niniejszej prognozie został uzgodniony z właściwymi organami, wskazanymi w art. 57 i 58 ustawy: 1 Dz. U. z 2013 r., poz. 1235, ze zmianami (tekst jednolity) 2 Dz. U. z 2012 r., poz. 647, ze zmianami (tekst jednolity) 3

4 Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska w Poznaniu pismem RDOŚ-30-OO.III /10/jm z dnia r., Państwowym Powiatowym Inspektorem Sanitarnym w Poznaniu pismem NS-72/1-73(1)/10 z dnia r. 1.4 Wykorzystane materiały i metody pracy Przy opracowaniu niniejszej prognozy wykorzystano następujące materiały źródłowe: Literatura: Kondracki J., Geografia Polski. Mezoregiony fizyczno-geograficzne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994, Krygowski B., Geografia fizyczna Niziny Wielkopolskiej, Cz. I Geomorfologia, PTPN, Wydz. Mat.- Przyr., Komitet Fizjograficzny, Poznań 1961, Jeż J., Przyrodnicze aspekty bezpiecznego budownictwa, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 2001, Szponar A., Fizjografia urbanistyczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, Wśród zwierząt i roślin, Kronika Miasta Poznania, Wydawnictwo Miejskie, Poznań 2002, Przyroda miasta Poznania, Urząd Miasta Poznania Wydział Ochrony Środowiska, Poznań Materiały kartograficzne: mapa ewidencyjna w skali 1: 1000, mapa glebowo-rolnicza, mapa hydrograficzna w skali 1:50 000, ark. N D Poznań, GEOMAT Sp. z o.o., Poznań 2001, mapa sozologiczna w skali 1:50 000, ark.. N D Poznań, OPGK Poznań 1992, mapa topograficzna 1: ark. POZNAŃ NARAMOWICE N D-b-4, Geokart International Sp. z o.o., Rzeszów 1998r, szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. 471 Poznań N D, Państwowy Instytut Geologiczny, Akty prawne Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232, tekst jednolity, ze zmianami), Ustawa z dnia 3 października 2008 o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r., poz. 1235, tekst jednolity, ze zmianami), Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r., poz. 647 ze zmianami), Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r., poz. 627, ze zmianami, tekst jednolity), Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162 poz ze zmianami), Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r., poz. 21, ze zmianami), Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 1409), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690, ze zmianami), Rozporządzenie Nr 39/07 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 31 grudnia 2007 r. w sprawie określenia programu ochrony powietrza dla strefy aglomeracja Poznań (Dz. Urz. Woj. Wlkp. Nr 4, poz. 61 z dnia 31 stycznia 2008 r.), Uchwała Nr XXIX/561/12 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 17 grudnia 2012 r. w sprawie Aktualizacji programu ochrony powietrza dla strefy: Aglomeracja Poznań (strefa Miasto Poznań) w woj. wielkopolskim (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2013 r., poz. 508), Uchwała Nr XXIX/566/12 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 17 grudnia 2012 r. w sprawie Programu ochrony powietrza w zakresie benzo-alfa-pirenu dla stref: Aglomeracja Poznańska, Miasto Leszno, strefy gnieźnieńsko-wrzesińskiej oraz strefy pilsko-złotowskiej w woj. wielkopolskim (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2013 r., poz. 509), 4

5 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (tekst jednolity Dz. U. z 2014 r., poz. 112), Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2013 r., poz. 817), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U z 2012 r. Nr 14, poz. 81), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. Nr 237, poz. 1419), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury, budownictwa u Gospodarki Morskiej z dnia 5 lipca 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. 2013, poz. 926), Dyrektywa Rady z dnia 21 maja 1991 r. dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych (91/271/EWG), Dyrektywa Rady z dnia 27 września 1996 r. w sprawie oceny i zarządzania jakością otaczającego powietrza (96/62/WE), Dyrektywa Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dyrektywa Siedliskowa), Uchwała Nr L/780/VI/2013 Rady Miasta Poznania w sprawie przyjęcia Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie miasta Poznania (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z dnia r., poz. 3931), Uchwała Nr VI/30/2013 Zgromadzenia Związku Międzygminnego Gospodarka Odpadami Aglomeracji Poznańskiej z dnia 12 marca 2013 r. w sprawie przyjęcia regulaminu utrzymania czystości i porządku w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi na obszarze gmin wchodzących w skład Związku Międzygminnego Gospodarka Odpadami Aglomeracji Poznańskiej, Uchwała Nr LX/927/VI/2013 Rady Miasta Poznania z dnia 10 grudnia 2013 r. w sprawie Programu ochrony środowiska przed hałasem dla miasta Poznania (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z dnia 21 stycznia 2014 r., poz. 487). Dokumenty, inne dostępne opracowania: projekt uchwały Rady Miasta Poznania w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru Rejon ulicy Na Szańcach w Poznaniu, MPU 2014, Uchwała Nr LX/825/V/2009 Rady Miasta Poznania z dnia 15 września 2009 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Rejon ulicy Na Szańcach w Poznaniu, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania, Uchwała Nr XXXI/299/V/2008 Rady Miasta Poznania z dnia 18 stycznia 2008 r., Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania, Uchwała Nr LXXII/1137/VI/2014 Rady Miasta Poznania z dnia 23 września 2014 r., Program ochrony środowiska dla miasta Poznania na lata z perspektywą do 2020 roku, Uchwała Nr LX/928/VI/2013 Rady Miasta Poznania z dnia 10 grudnia 2013 r., Pismo Wydziału Ochrony Środowiska UMP z dnia r. (znak: OS-VI ) uwagi i wnioski do projektu planu Rejon ulicy Na Szańcach w Poznaniu, dot. opiniowania wewnętrznego, Mapa akustyczna miasta Poznania 2012, Część I, AkustiX, Poznań, listopad 2012 r., Prognoza oddziaływania na środowisko dot. projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Rejon ulicy Za Cytadelą w Poznaniu, MPU, Poznań, lipiec 2009 r., Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2010, Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ, Poznań 2011, Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2012, biblioteka monitoringu Środowiska, WIOŚ, Poznań 2013, Roczna ocena jakości powietrza w Wielkopolsce za rok 2012, WIOŚ, Poznań 2013, Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2013, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, Poznań, kwiecień 2014, Ocena jakości wód podziemnych w punktach pomiarowych sieci krajowej w ramach monitoringu diagnostycznego w 2012 r. /wg badań PIG/, Ocena jakości wód podziemnych w punktach pomiarowych w ramach monitoringu operacyjnego stanu chemicznego wód podziemnych w 2013 r. /wg badań PIG/, 5

6 Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50000, arkusz Poznań (471), Chmal R., Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 1997, Wrońska-Pilarek D., Maliński T., Przewodnik dendrologiczny po parku Cytadela, Poznań 2009, Wrońska-Pilarek D., Maliński T., 2008, Dendroflora of the Citadel Park in Poznań, Acta Sci. Pol., Silv. Calendar. Rat. Ind. Lignar. 7(2), 59-70, Wilkaniec A., Chojnacka M., 2009, Miejsce fortyfikacji w układzie terenów rekreacyjnych Poznania, Nauka Przyr. Technol. 3, 1, Adamski P., Bartel R., Bereszyński A., Kepel A., Witkowski Z. (red) Gatunki Zwierząt (z wyjątkiem ptaków). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 podręcznik metodyczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa, T. 6, Plan realizacyjny terenów budownictwa jednorodzinnego Poznań-Winogrady Osiedle Za Cytadelą, Miejskie Przedsiębiorstwo Geod. Kart. W Poznaniu, Poznań luty 1975 r. Inne źródła: wizja terenowa (marzec 2014 r.), dokumentacja fotograficzna (MPU, marzec 2014 r.), mapa SIP ZGiKM GEOPOZ, baza.pgi.gov.pl, Informacje uzyskane z powyższych materiałów źródłowych oraz informacje zebrane podczas przeprowadzonej wizji terenowej pozwoliły na opracowanie ogólnej charakterystyki środowiska przyrodniczego omawianego obszaru, w podziale na jego poszczególne komponenty, w tym w szczególności: rzeźbę terenu, budowę geologiczną i warunki podłoża, warunki wodne, szatę roślinną, świat zwierzęcy, gleby, klimat lokalny. Na podstawie pozyskanych informacji określono również stan środowiska przyrodniczego w zakresie jakości powietrza, wód i klimatu akustycznego, a także wskazano obecny sposób i stan zagospodarowania obszaru objętego projektem planu. Należy jednak zaznaczyć, że przeprowadzenie wizji terenowej w ograniczonym przedziale czasowym oraz w niekorzystnym (z punktu widzenia inwentaryzacji wszystkich występujących na tym terenie przedstawicieli lokalnej flory i fauny) terminie, nie pozwoliło na przeprowadzenie inwentaryzacji w sposób wyczerpujący, umożliwiający zidentyfikowanie wszystkich gatunków występujących w granicach obszaru opracowania. Prognozę oddziaływania na środowisko sporządzono przy zastosowaniu metody indukcyjnoopisowej, polegającej na charakterystyce istniejących zasobów środowiska oraz łączeniu w całość posiadanych informacji o dotychczasowych mechanizmach funkcjonowania środowiska i wskazaniu, jakie potencjalne skutki mogą wystąpić w środowisku w wyniku realizacji ustaleń planu. Posłużono się również metodą porównawczą, wykorzystując wiedzę o funkcjonowaniu środowiska jako całości. Skonfrontowano zaproponowane rozwiązania planistyczne z istniejącymi uwarunkowaniami środowiskowymi. Prognozę oddziaływania na środowisko przedstawiono w zakresie, jaki umożliwia obecny stan dostępnej informacji o środowisku oraz w tym kontekście stopień ogólności ustaleń planu. 2. CHARAKTERYSTYKA ORAZ STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 2.1. Położenie, użytkowanie i zagospodarowanie terenu Tereny objęte ustaleniami projektu planu położone są w śródmiejskiej części miasta Poznania, w bezpośrednim sąsiedztwie parku Cytadela. Obejmują one obszar ograniczony ul. Winogrady (jej południową granicą), ul. Szelągowską (jej zachodnią granicą), oraz terenami parku Cytadela. Całkowita powierzchnia terenów stanowiących obszar opracowania wynosi 14,17 ha. Analizowany obszar charakteryzuje się bardzo dużym stopniem zainwestowania. Przeważający udział w aktualnym zagospodarowaniu ma zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna (wolno stojąca, bliźniacza, szeregowa, atrialna), której niekiedy towarzyszą budynki gospodarcze lub garaże. Szczególnego podkreślenia wymaga fakt, iż obecna struktura zabudowy jest wynikiem realizacji założeń Planu realizacyjnego terenów budownictwa jednorodzinnego Poznań Winogrady, Osiedle Za Cytadelą, sporządzonego w lutym 1975 roku. Istniejącej zabudowie towarzyszy również kilka 6

7 niewielkich terenów, zagospodarowanych zielenią urządzoną (np. u zbiegu ul. Za Cytadelą i ul. Na Szańcach). W granicach obszaru objętego projektem mpzp występuje także nieliczna zabudowa o funkcji usługowej, skupiona w sąsiedztwie ul. Winogrady i ul. Szelągowskiej. Wymienić można tu m.in. zlokalizowane u zbiegu ul. Winogrady i ul. Szelągowskiej Centrum Biurowe Cytadela, Społeczną Szkołę Podstawową i Społeczne Gimnazjum ZAKĄTEK (przy ul. Winogrady), czy też Policyjną Izbę Dziecka KWP w Poznaniu (ul. Winogrady). W granicach obszaru opracowania funkcje usługowe zlokalizowane są również w ramach zabudowy mieszkaniowej. Wymienić tu można liczne gabinety lekarskie, Centrum Doradztwa Personalnego (przy ul. Winogrady), czy też Szkołę Języka Angielskiego English Spot. Obsługę zlokalizowanej na analizowanym obszarze zabudowy zapewniają ulice położone w jego granicach: ul. Za Cytadelą (fragment), ul. Na Szańcach oraz ul. Na Stoku. Dojazd do części zabudowy zapewniany jest za pośrednictwem położonych poza granicami mpzp ul. Winogrady i ul. Szelągowskiej. Granice obszaru opracowania obejmują również niewielki fragment Parku Cytadela (tereny zieleni w części południowej i południowo-zachodniej), stanowiącego bezpośrednie sąsiedztwo przedmiotowego obszaru. Są to obecnie zadrzewione fragmenty dawnego stoku bojowego Fortu Winiary. Przez analizowany obszar przebiegają elementy sieci infrastruktury technicznej, obejmujące istniejący wodociąg, kanalizację sanitarną i deszczową, gazociąg średniego i niskiego ciśnienia, ciepłociągi rozdzielcze, linię kablową SN, stacje transformatorowe 15/0,4 kv oraz kablową linię telekomunikacyjną Rzeźba terenu Obszar opracowania, wg podziału Polski na jednostki fizycznogeograficzne, położony jest w obrębie makroregionu Pojezierze Wielkopolskie (315.5) 3, w obszarze mezoregionu Poznański Przełom Warty (315.52). Obszar stanowiący przedmiot opracowania charakteryzuje się bardzo dużym zróżnicowaniem rzeźby terenu, wynikającym przede wszystkim z jego położenia na granicy dwóch form: formy pochodzenia lodowcowego wysoczyzny morenowej oraz formy pochodzenia rzecznego dna doliny rzecznej Warty. Rzędne terenu w obrębie przedmiotowego obszaru wahają się w granicach m n.p.m. Najwyższymi rzędnymi charakteryzują się tereny położone w części północno-zachodniej (powyżej 80 m n.p.m.), natomiast najniższe rzędne notowane są w obrębie terenów sąsiadujących bezpośrednio z ul. Szelągowską (62-66 m n.p.m.), w części południowo-wschodniej i wschodniej. Cały analizowany teren charakteryzuje się nachyleniem z kierunku północno-zachodniego w kierunku południowo-wschodnim Budowa geologiczna i warunki gruntowe W obrębie niewielkiego pasa terenów położonych w części wschodniej i południowo-wschodniej czwartorzęd reprezentowany jest przez holoceńskie piaski rzeczne tarasów nadzalewowych 2,5-4,5 m n.p. rzeki. Utwory te powstały na skutek procesów akumulacji rzeczne piasków i mułków (z dużą zawartością szczątków organicznych). Miąższość tych utworów sięga 9 m. Na pozostałym obszarze opracowania występują grunty nasypowe. Podłoże trzeciorzędowe omawianego obszaru stanowi warstwa mioceńskich piasków, mułków i iłów, z lokalnie występującymi przewarstwieniami węgla brunatnego, przykrytych kompleksem iłów i mułków pochodzenia plioceńskiego, z lokalnie występującymi piaskami. Zgodnie z informacjami przedstawionymi na mapie hydrograficznej 4, w granicach analizowanego obszaru występują grunty antropogeniczne o zróżnicowanej przepuszczalności. Ponadto, grunty w obrębie większości terenów charakteryzują się dużą podatnością na denudację. 3 Kondracki J., Geografia Polski. Mezoregiony fizyczno-geograficzne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa mapa hydrograficzna w skali 1:50 000, ark. N D Poznań, OPGK Poznań 1988/9, 7

8 2.4. Zasoby naturalne Na obszarze objętym granicami projektu mpzp Rejon ulicy Na Szańcach w Poznaniu nie stwierdzono występowania udokumentowanych i zarejestrowanych nieodnawialnych zasobów w postaci złóż naturalnych Warunki wodne Obszar objęty projektem mpzp Rejon ulicy Na Szańcach w Poznaniu położony jest w całości w dorzeczu rzeki Warty, w zlewni Bogdanki oraz kolektora ul. Serbskiej 6. Znajduje się on w zasięgu topograficznego działu wodnego III-rzędu o niepewnym przebiegu 7. W granicach obszaru objętego granicami projektu mpzp nie stwierdzono występowania wód powierzchniowych w postaci zbiorników i cieków wodnych. W najmniejszej odległości od jego granic (ok. 50 m od południowo-wschodniej granicy) przepływa natomiast rzeka Warta. Występowanie wód gruntowych na omawianym obszarze jest uzależnione od budowy geologicznej oraz lokalnej rzeźby terenu. Zgodnie z informacjami przedstawionymi na mapie hydrograficznej 8, w obrębie zachodniej części analizowanego obszaru (tereny położone wzdłuż ul. Winogrady) zwierciadło wód gruntowych występuje na głębokości ok. 5,0 m p.p.t. Płytszy poziom zalegania wód gruntowych obserwowany jest natomiast na terenach położonych wzdłuż ul. Szelągowskiej (ok. 2,0 m p.p.t.). W przypadku niewielkiego fragmentu analizowanego obszaru, obejmującego tereny położone u zbiegu ul. Winogrady i ul. Szelągowskiej, zwierciadło wód zalega jeszcze płycej (ok. 1,0 m p.p.t.). Wody podziemne charakteryzują się sezonowym reżimem zasilania (zasilane głównie w okresie roztopów wiosennych). Trzeciorzędowy poziom wodonośny, związany głównie z utworami piaszczystymi miocenu, występuje na głębokościach przekraczających 100 m. Poziom ten jest poziomem subartezyjskim, napiętym przez nieprzepuszczalną warstwę iłów poznańskich. Zwierciadło wód trzeciorzędowych stabilizuje się na głębokości od kilku do kilkunastu metrów pod powierzchnią terenu. Cały analizowany obszar znajduje się poza zasięgiem Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) Szata roślinna Różnorodność lokalnej szaty roślinnej została ukształtowana przede wszystkim na skutek dotychczasowego sposobu zagospodarowania i użytkowania terenów zlokalizowanych w granicach obszaru opracowania. Analizując jej zróżnicowanie, można wyodrębnić dwa obszary, w obrębie których szata roślinna ma odmienny charakter. Należą do nich tereny obecnie zabudowane (zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna oraz nieliczna zabudowa usługowa) oraz tereny zagospodarowane zielenią, obejmujące fragmenty parku Cytadela (o niewielkim udziale powierzchniowym w stosunku do terenów zabudowanych). Obecność licznej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej sprzyjała na przestrzeni ostatnich lat zwiększeniu udziału roślinności ozdobnej, nasadzanej w obrębie przydomowych ogrodów, stanowiących niekiedy duże przestrzenie zagospodarowane wartościową zielenią. Na uwagę zasługuje tu przede wszystkim występująca w granicach przedmiotowego obszaru roślinność wysoka, reprezentowana przez niekiedy znacznych rozmiarów drzewa, nasadzane w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej (czy też miejscami usługowej). Na terenach tych dominują okazałe egzemplarze zimozielonych gatunków roślin ozdobnych, reprezentowanych przez różne odmiany żywotników (Thuja), świerków (Picea), sosen (Pinus), jodeł (Abies) i innych, pospolicie nasadzanych gatunków. W mniejszym stopniu towarzyszą im drzewa liściaste, reprezentowane najczęściej przez gatunki o dużych walorach estetycznych. Miejscami rosną tu również duże okazy klonów (Acer), robinii akacjowych (Robinia pseudoacacia), kasztanowców zwyczajnych (Aesculus hippocastanum), jesionów (Fraxinus) czy też brzóz brodawkowatych (Betula pendula). W wielu miejscach pnie drzew porasta bluszcz pospolity (Hedera helix) 9. Na terenach prywatnych posesji licznie nasadzane są również inne gatunki roślin krzewiastych, czy też kwitnących bylin i roślin jednorocznych. Wspomnieć tu można 5 baza.pgi.gov.pl 6 mapa SIP ZGiKM GEOPOZ 7 mapa hydrograficzna w skali 1:50000, ark. N D Poznań 8 mapa hydrograficzna w skali 1:50 000, ark. N D Poznań, OPGK Poznań 1988/9, 9 dziko występujący podlega ochronie częściowej zgodnie z brzmieniem rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin 8

9 między innymi berberysy (Berberis), tamaryszki (Tamarix), jałowce (Juniperus), tawuły (Spiraea), sumaki octowce (Rhus typhina), derenie (Cornus) oraz hortensje (Hydrangea), nasadzane w towarzystwie rabat kwiatowych i większych powierzchni, obsianych pospolitymi mieszankami traw. Ogrodzenia poszczególnych posesji porośnięte są niekiedy efektownym winobluszczem (Parthenocissus quinquefolia). Różnorodnym składem gatunkowym charakteryzują się także niewielkie, zagospodarowane zielenią urządzoną tereny, zlokalizowane w sąsiedztwie ul. Na Szańcach, ul. Za Cytadelą oraz u zbiegu ul. Na Stoku i ul. Za Cytadelą. W granicach terenów zabudowanych, jak również w sąsiedztwie istniejących dróg, licznie występuje również roślinność niska, reprezentowana przez gatunki typowe dla zbiorowisk ruderalnych, charakteryzujących się stosunkowo niewielkimi wymaganiami siedliskowymi oraz odpornością na niekorzystne czynniki środowiskowe. Wymienić można tu między innymi bylicę pospolitą (Artemisia vulgaris), babkę zwyczajną (Plantago major), komosę białą (Chenopodium album), gwiazdnicę pospolitą (Stellaria media), koniczynę (Trifolium), tasznika pospolitego (Capsella bursa-pastoris) oraz pospolite gatunki traw. Odmienny charakter ma natomiast roślinność porastająca tereny położone powyżej ul. Na Stoku. Fragment dawnego stoku bojowego porośnięty jest lasem liściastym, przypominającym swoim charakterem grądy lub tzw. łęgi zboczowe. Drzewostan tworzy tu klon zwyczajny (Acer platanoides), jawor (A. pseudoplatanus), pojedyncze topole (Populus), graby (Carpinus), wiązy (Ulmus), lipy drobnolistne (Tilia cordata) oraz robinie akacjowe (Robinia pseudoacacia). W runie występuje m.in. fiołek wonny (Viola odorata) oraz śnieżyczka przebiśnieg (Galanthus nivalis), tworząca niewielkie kępy porastające zbocze stoku. Z uwagi na obecność w sąsiedztwie wspomnianych skupisk śnieżyczki roślin nasadzanych zazwyczaj w obrębie ogrodów przydomowych, trudno w sposób jednoznaczny stwierdzić czy gatunek ten pojawił się na analizowanym obszarze w sposób naturalny, czy też w wyniku przypadkowych lub celowych nasadzeń. Warstwa krzewów jest stosunkowo słabo rozwinięta. Warto również wspomnieć, iż w południowej części dawnego stoku bojowego występują duże skupiska nawłoci (Solidago), będącej gatunkiem inwazyjnym Zwierzęta Na kształtowanie różnorodności przedstawicieli lokalnej fauny wpływa przede wszystkim sposób zagospodarowania i użytkowania terenów zlokalizowanych w granicach obszaru opracowania. W analizowanym przypadku niezwykle istotny jest również wpływ bezpośredniego sąsiedztwa terenów parku Cytadela (część z nich zlokalizowana jest w granicach projektu mpzp), obejmującego zagospodarowany zielenią obszar o powierzchni ponad 97 ha. W obrębie większości terenów zlokalizowanych na analizowanym obszarze, fauna reprezentowana jest przez gatunki zwierząt przystosowane do życia w bezpośrednim sąsiedztwie siedzib ludzkich. Niemniej, charakterystyka występującej w przydomowych ogrodach zieleni, jak również jej stosunkowo duża powierzchnia, sprzyja większej różnorodności gatunkowej przedstawicieli świata zwierząt. Na szczególną uwagę zasługuje występowanie niekiedy okazałej zieleni wysokiej, stanowiącej atrakcyjne miejsce występowania, żerowania i rozrodu przedstawicieli rodzimej ornitofauny. Poza pospolicie spotykanymi gatunkami ptaków, takimi jak sroka (Pica pica), kawka (Corvus monedula), wrona siwa (Corvus cornix), zięba (Fringilla coelebs), czy też mazurek (Passer montanus), na zagospodarowanych zielenią terenach dość często spotkać można drozdy (Turdus philomelos), szpaki (Strunus vulgaris), kosy (Turdus merula), sikory (Parus) oraz kwiczoły (Turdus pilaris). Skupiska gęstej zieleni, utworzone m.in. z żywotników (Thuja) czy też świerków (Picea) sprzyjają pojawianiu się na tych terenach pokrzewki ogrodowej (Sylvia borin), dzwońca (Carduelis chloris), pełzacza ogrodowego (Certhia brachydactyla) oraz makolągwy (Carduelis cannabina). Na terenach sąsiadujących bezpośrednio z terenami parku Cytadela, a także w obrębie zadrzewionych terenów, zlokalizowanych w południowo-zachodniej części analizowanego obszaru (w sąsiedztwie ul. Na Stoku), różnorodność gatunkowa pojawiających się ptaków może być znacznie większa. Okresowo i lokalnie pojawiać się tu mogą ptaki obserwowane w granicach całego parku Cytadela (50 gatunków, w tym 47 podlegających ochronie ścisłej). Różnorodność nasadzanej na terenach zabudowy mieszkaniowej roślinności ozdobnej (w tym w szczególności roślin kwitnących) sprzyja również występowaniu licznych przedstawicieli bezkręgowców. Wśród nich wymienić można szereg gatunków chrząszczy (Coleoptera), muchówek (Diptera), prostoskrzydłych (Orthoptera), czy też łuskoskrzydłych (Lepidoptera). Ze względu na termin przeprowadzania wizji terenowej, a także brak szczegółowych informacji w literaturze, w niniejszym opracowaniu nie przytoczono jednak listy występujących tu gatunków. 9

10 Obecność zadrzewionych terenów stanowiących fragmenty parku Cytadela, a także bliskość całego kompleksu parkowego, stanowiącego łącznik między terenami poznańskich klinów zieleni, sprzyja możliwości pojawiania się w granicach obszaru opracowania gatunków rodzimych ssaków. Na terenach tych pojawiać się mogą przede wszystkim mniejsze gatunki ssaków, widywane na terenie parku, takie jak: łasica (Mustela nivalis), wiewiórka pospolita (Sciurus vulgaris), jeż (Erinaceus europaeus), kret (Talpa europaea), mysz zaroślowa (Apodemus sylvaticus), czy też ryjówka aksamitna (Sorex araneus). Sporadycznie na terenie parku widywane były także lisy (Vulpes vulpes), borsuki (Meles meles) oraz sarny (Capreolus capreolus), jednakże z uwagi na duży stopień zainwestowania analizowanego terenu oraz obecność barier przestrzennych, nawet okresowa obecność tych zwierząt w granicach omawianego obszaru jest mało prawdopodobna. Pomimo braku jednoznacznego stwierdzenia występowania w granicach analizowanego obszaru obiektów stanowiących miejsca hibernacji nietoperzy, można przypuszczać, iż istnieje możliwość czasowego i lokalnego pojawiania się przedstawicieli poszczególnych gatunków tych zwierząt (szczególnie w obrębie niezabudowanych, porośniętych zielenią wysoką terenów, stanowiących fragment parku Cytadela). Wśród gatunków, których obecność odnotowano w obiektach fortyfikacyjnych położonych na terenie parku Cytadela wymienia się nocka dużego (Myotis myotis), nocka rudego (M. daubentonii), nocka Nattarera (M. nattareri), mroczka późnego (Eptesicus serotinus), gacka brunatnego (Plecotus auritus), gacka szarego (P. austriacus) oraz mopka (Barbastella barbastellus) Gleby Zgodnie z informacjami przedstawionymi na mapie glebowo-rolniczej, na analizowanym obszarze występują przede wszystkim gleby antropogenicznie przekształcone, wykształcone na piaskach gliniastych zalegających na glinach lekkich (pierwotnie gleby te należały do IV klasy bonitacyjnej). Właściwości naturalnie występujących tu gleb zostały zmodyfikowane na skutek wprowadzenia inwestycji budowlanych (zabudowa mieszkaniowa, nieliczne obiekty usługowe), realizacji elementów lokalnego układu komunikacyjnego (ul. Za Cytadelą, ul. Na Szańcach, ul. Na Stoku) oraz elementów podziemnych sieci infrastruktury technicznej. Niekorzystne oddziaływania na kształtowanie właściwości gleb wynikają przede wszystkim z trwałego uszczelnienia części powierzchni (np. posadowienie budynków, realizacja dróg o nawierzchni bitumicznej) oraz zastosowania szeregu materiałów budowlanych, wpływających na zmiany przepuszczalności czy też stateczności gruntów. W celu uzyskania odpowiednich właściwości podłoża (w zależności od charakteru inwestycji), dokonuje się przemieszczenia znacznych ilości mas ziemnych, przemieszania wierzchnich warstw gleby, zniszczenia warstwy próchniczej, jak również wzbogacenia podłoża o materiały takie jak piasek czy żwir. Działania te przyczyniają się zazwyczaj do wzrostu przepuszczalności gleb oraz przyspieszenia tempa infiltracji wód opadowych i roztopowych, co z kolei wpływa na przyspieszenie tempa migracji zanieczyszczeń w głąb profilu glebowego. W przypadku trwałego uszczelnienia powierzchni występuje natomiast zjawisko pozbawienia gleb naturalnych właściwości biologicznych. Należy również wspomnieć, iż gleby antropogeniczne, poza obecnością zanieczyszczeń fizycznych (tj. żwir, gruz i inne materiały wykorzystywane przy realizacji inwestycji), stosunkowo często wykazują również obecność metali ciężkich oraz węglowodorów pierścieniowych. Ich podwyższone stężenia notowane są zazwyczaj na terenach sąsiadujących bezpośrednio z terenami dróg. W granicach obszaru objętego ustaleniami projektu mpzp najmniejszym stopniem przekształcenia charakteryzują się gleby w obrębie terenów porośniętych zielenią wysoką, stanowiących fragment parku Cytadela (powyżej ul. Na Stoku). Zgodnie z posiadanymi informacjami, występują tu gleby brunatne wyługowane i brunatne kwaśne, wykształcone na glinach lekkich. Na całym analizowanym obszarze gleby charakteryzują się odczynem obojętnym o ph w przedziale 7,4 9,3 10. W obrębie poszczególnych terenów stwierdzono natomiast występowanie anomalii geochemicznych w glebach w zakresie zanotowanych stężeń ołowiu (Pb>37 mg/kg), rtęci (Hg >0,11 mg/kg) oraz cynku (Zn>110 mg/kg) Atlas geochemiczny Poznania i okolic, 1: ; Józef Lis, Anna Pasieczna; Warszawa

11 2.8. Klimat lokalny Według regionalizacji klimatycznej (Woś 1994) obszar objęty granicami planu, podobnie jak obszar całego Poznania, należy do Regionu Środkowowielkopolskiego. Warunki klimatyczne w Poznaniu odzwierciedlają wartości elementów klimatu uzyskane z pomiarów prowadzonych na stacji IMGW Poznań-Ławica. Elementy klimatu na wyżej wspomnianej stacji, przedstawia poniższa tabela: Tabela 1. Elementy klimatu w rejonie Poznań - Ławica (wg IMGW w Poznaniu) OKRES MIESIĄ C I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ROK ŚREDNIA MIESIĘCZNA T EMPERA T URA POWIET RZA ( C) ROK ,5-1,0 3,6 8,8 11,5 17,4 22,1 18,7 12,5 6,5 4,7-5,6 7,7 WIELOLECIE ,2-0,5 3,2 7,7 13,5 16,4 18,3 17,7 13,0 8,2 3,2 0,3 8,3 ŚREDNIA MIESIĘCZNA WILGOT NOŚĆ WZGLĘDNA (%) ROK WIELOLECIE ŚREDNIA MIESIĘCZNA PRĘDKOŚĆ WIA T RU (M/S) ROK ,0 3,4 4,0 3,7 3,4 3,0 3,1 3,1 3,3 3,8 3,8 4,1 3,6 WIELOLECIE ,9 3,8 4,0 3,7 3,3 3,3 3,2 2,8 3,0 3,3 3,8 3,9 3,5 ŚREDNIA MIESIĘCZNA WY SOKOŚĆ OPA DU A T MOSFERYCZNEGO (MM) ROK WIELOLECIE Źródło: Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2010, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska; Poznań 2011; Średnia roczna suma opadów dla terenu Poznania należy do najniższych w kraju. Pomiary wielkości opadów atmosferycznych dla posterunku Poznań-Ławica wykazały, że średnia wartość opadu atmosferycznego z wielolecia (w okresie ) wynosiła 508,0mm. Natomiast roczna suma opadów atmosferycznych, stanowiąca 136% normy, wynosiła w roku mm. Rozkład temperatur, podobnie jak ilości opadów, ma charakter roczny. Najcieplejszym miesiącem roku 2010 był lipiec średnia miesięczna temperatura w Poznaniu wyniosła 22,1 C, z kolei najniższe temperatury odnotowano w styczniu, kiedy średnia miesięczna temperatura wyniosła w Poznaniu -6,5 C. W skali roku średnia temperatura wynosi dla miasta Poznania 7,7 C. Równie istotnymi czynnikami meteorologicznymi, wpływającymi na klimat miasta, a w szczególności na stężenia i rozkład przestrzenny zanieczyszczeń powietrza, jest kierunek oraz siła wiatru. Dla obszaru Poznania stwierdzono największą częstotliwość występowania wiatrów z sektora zachodniego, o dość niewielkiej sile - średnia roczna wartość wynosiła 3,6 m/s. Najwyższą średnią miesięczną prędkość wiatru zanotowano w Poznaniu w 2010 r. w grudniu 4,1 m/s. Z kolei najniższa średnia miesięczna prędkość wiatru wystąpiła, podobnie jak w wieloleciu, w lecie, jednak w czerwcu (3,0 m/s), a nie w sierpniu. Rozkład kierunków wiatru w Poznaniu w 2010 r. charakteryzuje, podobnie jak w wieloleciu , zdecydowana przewaga wiatrów z sektora zachodniego oraz mały udział wiatrów z kierunków N i NE (15%). Co istotne, w sierpniu i wrześniu zwiększyła się liczba cisz, co może przyczynić się do pogorszenia sytuacji aerosanitarnej w regionie. Tego typu sytuacje, charakteryzujące się między innymi bardzo małymi prędkościami wiatru utrzymującymi się przez dłużej niż 48 godzin, wystąpiły w Poznaniu, poza styczniem, również pod koniec września i października. Wilgotność względna powietrza na terenie Poznania zależna jest od pory roku. W 2010 r. na terenie Poznania nie wystąpiła susza hydrograficzna. Najwyższą wartość wilgotność osiąga w okresie zimowym, w tym najwyższą w 2010 r. zanotowano w grudniu (93%). Natomiast najniższe wartości występują w miesiącach letnich, takich jak czerwiec i lipiec, kiedy osiągnęła wartości 67% i 61%. Okres wegetacyjny w rejonie miasta Poznania należy do najdłuższych w kraju i wynosi 220 dni. Na kształtowanie lokalnych warunków mikroklimatycznych wpływa natomiast specyficzne położenie analizowanego obszaru oraz jego ukształtowanie. Zróżnicowanie rzędnych terenu sprzyja 11

12 spływaniu mas powietrza z wyższych partii terenu w kierunku terenów doliny Warty, jak również zwiększeniu stopnia nasłonecznienia części terenów. Na specyfikę tutejszego mikroklimatu wpływa jednocześnie sąsiedztwo terenów wysoczyznowych charakteryzujących się dobrymi warunkami przewietrzania, dobrym nasłonecznieniem oraz stosunkowo niską wilgotnością powietrza, jak i sąsiedztwo terenów dolinnych (dolina Warty) charakteryzujących się gorszymi warunkami przewietrzania, dużą wilgotnością powietrza oraz korzystnymi warunkami do występowania zjawiska inwersji termicznej. Czynnikiem wpływającym na tutejszy mikroklimat jest również bezpośrednie sąsiedztwo wolnych od zabudowy terenów parku Cytadela, w obrębie którego licznie występuje roślinność wysoka Obszary cenne kulturowo W granicach obszaru objętego projektem mpzp Rejon ulicy Na Szańcach w Poznaniu znajdują się tereny zlokalizowane w granicach dawnego Fortu Winiary, stanowiące niegdyś północnowschodni stok bojowy oraz część dawnej fosy. Tereny te znajdują się obecnie w granicach strefy ścisłej ochrony konserwatorskiej, zgodnie z decyzją z dnia 23 listopada 2007 r. (znak: Wd-4151/2561/43R/2007, nr rejestru:559/wlkp/a) Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Jakość powietrza atmosferycznego Największy wpływ na kształtowanie jakości powietrza atmosferycznego ma lokalizacja i charakter źródeł emisji oraz sposób zagospodarowania przestrzennego danego obszaru. Udział zanieczyszczeń napływających z terenów sąsiednich ma zazwyczaj znacznie mniejsze znaczenie w kształtowaniu lokalnej jakości powietrza atmosferycznego. W sąsiedztwie przedmiotowego obszaru występują tereny o różnej specyfice, których sposób zagospodarowania i użytkowania wpływa w sposób odmienny na kształtowanie jakości powietrza. Z jednej strony, sąsiedztwo obszaru objętego granicami projektu mpzp stanowią tereny niezabudowane, z drugiej natomiast, droga charakteryzująca się dużym natężeniem ruchu ul. Szelągowska. Bliskość parku Cytadela, w obrębie którego licznie występuje roślinność wysoka, wpływa korzystnie na poprawę lokalnych warunków aerosanitarnych (redukcja udziału CO 2 i emisja znacznych ilości O 2 ). Bezpośrednie sąsiedztwo intensywnie użytkowanych szlaków komunikacyjnych, wpływa natomiast na pojawianie się w ich sąsiedztwie zwiększonych stężeń zanieczyszczeń, generowanych podczas spalania paliw w silnikach spalinowych pojazdów. W granicach obszaru objętego granicami projektu mpzp Rejon ulicy Na Szańcach w Poznaniu nie stwierdzono lokalizacji źródeł emisji, której poziom mógłby zagrozić dotrzymaniu obowiązujących standardów jakości powietrza atmosferycznego. Źródła emisji zanieczyszczeń stanowi istniejąca na przedmiotowym obszarze zabudowa (mieszkaniowa i pojedyncza usługowa) oraz ruch kołowy w obrębie istniejących elementów układu komunikacyjnego. Ze względu na dostępność infrastruktury technicznej, zakłada się że większość funkcjonującej na analizowanym obszarze zabudowy zaopatrywana jest w ciepło za pośrednictwem miejskiej sieci ciepłowniczej (istniejący ciepłociąg), co w sposób istotny wpływa na wyeliminowanie źródeł emisji niskiej. Ze względu na charakter dominującej tu zabudowy, możliwe jest również funkcjonowanie popularnych kominków, wykorzystywanych jako instalacje umożliwiające dogrzanie pomieszczeń. Instalacje grzewcze, zasilane za pomocą paliw stałych (o wysokich wskaźnikach emisji), generują zanieczyszczenia gazowe i pyłowe, obejmujące m.in. tlenki siarki (głównie SO 2 ), tlenki azotu (NO x ), dwutlenek węgla (CO 2 ) oraz pyły o zróżnicowanym składzie frakcyjnym (w tym pył PM10). Ze względu na niewielką skalę oraz ograniczony czasowo charakter emisji (okres grzewczy), należy założyć, iż funkcjonowanie tego rodzaju instalacji nie powoduje jednak przekroczeń dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń w powietrzu w granicach analizowanego obszaru. Na analizowanym obszarze liniowe źródło emisji stanowią natomiast istniejące szlaki komunikacyjne. Odbywający się na tych terenach ruch kołowy powoduje emisję do atmosfery szeregu zanieczyszczeń gazowych, powstających podczas spalania paliw płynnych w silnikach pojazdów, w tym m.in. węglowodorów aromatycznych, dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku węgla oraz substancji pyłowych, powstających w wyniku ścierania nawierzchni jezdni i opon pojazdów. Funkcjonujące w granicach obszaru projektu planu drogi (ul. Za Cytadelą, ul. Na Szańcach, ul. Na Stoku) zapewniają dojazd do istniejącej zabudowy, a co za tym idzie charakteryzują się 12

13 stosunkowo niewielkim natężeniem ruchu. Zakłada się, że emisja zanieczyszczeń komunikacyjnych z tych terenów nie stanowi zagrożenia dla dotrzymania standardów jakości powietrza. Znacznie większe zagrożenie dla lokalnej jakości powietrza stanowi natomiast emisja generowana w granicach przebiegającej poza obszarem projektu mpzp ul. Szelągowskiej, charakteryzującej się znacznym natężeniem ruchu. Duże natężenie oraz specyfika ruchu kołowego odbywającego się wspomnianą ulicą powoduje, że ilość emitowanych zanieczyszczeń jest znacznie większa niż w przypadku dróg lokalnych. Należy jednak zaznaczyć, że wyniki wielu szczegółowych analiz stężeń zanieczyszczeń powietrza w rejonie tras komunikacyjnych o podobnych parametrach i wskaźnikach natężenia ruchu pojazdów, prowadzonych w ramach ocen oddziaływania na środowisko realizacji inwestycji drogowych, wykazują brak przekroczeń dopuszczalnych poziomów stężeń substancji poza granicami pasa drogowego. Nie należy zatem zakładać możliwości występowania przekroczeń dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń na terenach przylegających do ul. Szelągowskiej (a położonych w granicach projektu mpzp), wynikających ze skali emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych emitowanych przez poruszające się tędy pojazdy. Podobna sytuacja dotyczy terenów zlokalizowanych w sąsiedztwie ul. Winogrady (poza obszarem projektu mpzp), charakteryzującej się mniejszym natężeniem ruchu niż ul. Szelągowska. Ze względu na brak punktów pomiarowych, zlokalizowanych w granicach obszaru opracowania, analizę jakości powietrza atmosferycznego przeprowadzono na podstawie wykonywanej przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu rocznej oceny jakości powietrza dla poszczególnych stref 11, wyznaczonych w oparciu o ustawę Prawo ochrony środowiska 12. Obszar będący przedmiotem opracowania znajduje się w granicach strefy aglomeracja poznańska. Wykonana przez WIOŚ roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2013 pod kątem ochrony zdrowia ludzi dotyczyła następujących zanieczyszczeń: dwutlenku azotu (NO 2 ), dwutlenku siarki (SO 2 ), tlenku węgla (CO), benzenu (C 6 H 6 ), pyłu PM2,5, pyłu PM10, benzo(α)pirenu B(a)P, ozonu (O 3 ), ołowiu (Pb), arsenu (As), niklu (Ni) i kadmu (Cd). Klasyfikację stężeń poszczególnych zanieczyszczeń na obszarze strefy aglomeracja poznańska (z uwzględnieniem kryterium ochrony zdrowia ludzi) w roku 2013 przedstawia poniższa tabela. Tabela 2. NA ZWA ST REFY Klasyfikacja strefy aglomeracja poznańska w roku 2013 r. z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia SYMBOL KLA SY ST REFY DLA POSZCZEGÓLNYCH SUBST A NCJI NO 2 SO 2 CO C 6 H 6 PM2,5 PM10 BA P AS CD NI PB O 3 aglomeracja A A A A A C C A A A A A poznańska Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2013, WIOŚ, Poznań, kwiecień 2014r., Stężenia NO 2, SO 2, CO, C 6 H 6, As, Cd, Ni, Pb, O 3, ocenianych pod kątem ochrony zdrowia ludzi za 2013 r., nie przekraczały poziomów dopuszczalnych, w związku z tym aglomeracja poznańska zaliczona została do klasy A. W przypadku pyłu PM2,5, w 2013 r. nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnego poziomu powiększonego o margines tolerancji, ocenianego jako stężenie średnie dla roku (uzyskane stężenie pyłu 23,4 μg/m 3 ). Pomiary te wskazują na poprawę jakości powietrza atmosferycznego w tym zakresie (na podstawie analogicznych pomiarów, przeprowadzonych dla roku 2011, strefa aglomeracja poznańska zaliczona została do klasy B). W przypadku pyłu PM10 w 2013 r. zanotowano przekroczenia dopuszczalnej częstości przekroczeń dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym dla 24-godzin (na terenie Poznania wyjątek stanowiły stanowiska przy ul. Dąbrowskiego i ul. Szymanowskiego). Na terenie miasta Poznania nie zanotowano natomiast na żadnym ze stanowisk pomiarowych przekroczeń stężeń średnich rocznych. Niemniej, ze względu na występowanie przekroczeń dopuszczalnego stężenia 24-godzinnego pyłu PM10, aglomeracja poznańska zakwalifikowana została do klasy C. Należy jednak podkreślić, że roczna seria pomiarów wykazuje wyraźną zmienność sezonową (w okresie zimowym odnotowywane są wyższe stężenia pyłu PM10, w sezonie letnim niższe). 11 Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2013, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, Poznań, kwiecień art. 87 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska 13

14 W przypadku stężeń benzo(α)pirenu, na wszystkich stanowiskach pomiarowych odnotowano podwyższone stężenia benzo(α)pirenu, przekraczające poziom docelowy. Z uwagi na powyższe, wszystkie strefy, w tym strefę aglomeracja poznańska, zaliczono do klasy C. Z uwagi na występowanie na terenie Poznania przekroczeń dopuszczalnych poziomów pyłu PM10 oraz benzo(α)pirenu konieczne było podjęcie działań, których realizacja doprowadziłaby do zmniejszenia emisji wspomnianych zanieczyszczeń do poziomów pozwalających na dotrzymanie obowiązujących standardów jakości powietrza atmosferycznego. Dla pyłu PM10 program naprawczy dla Poznania został opracowany już w latach ubiegłych. Wojewoda Wielkopolski wydał na mocy Rozporządzenia Nr 39/07 z dnia 31 grudnia 2007 r. program ochrony powietrza dla strefy aglomeracja Poznań, określający m.in. podstawowe kierunki działań, których podjęcie było niezbędne do przywrócenia standardów jakości powietrza w całej strefie. Realizacja wspomnianych zadań nie doprowadziła niestety do wyeliminowania zjawiska występowania przekroczeń dopuszczalnych stężeń pyłu PM10 w powietrzu. Z uwagi na powyższe, w 2012 r. Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego przystąpił do aktualizacji programu ochrony powietrza dla strefy aglomeracja poznańska w zakresie pyłu PM10, który został zatwierdzony uchwałą Nr XXIX/561/12 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 17 grudnia 2012 r. w sprawie Aktualizacji Programu ochrony powietrza dla strefy: Aglomeracja Poznań (strefa Miasto Poznań) w woj. Wielkopolskim 13. We wspomnianym dokumencie przedstawiono szereg działań naprawczych, których realizacja ma doprowadzić do zmniejszenia stężeń pyłu PM10 w granicach miasta do poziomów dopuszczalnych. W kontekście analizowanego projektu mpzp (stanowiącego przedmiot niniejszej prognozy), najbardziej istotne są działania naprawcze, polegające na wprowadzaniu odpowiednich zapisów, dotyczących m. in. kształtowania zabudowy w sposób zapewniający przewietrzanie miasta oraz ustalenia zakazu stosowania paliw stałych w obrębie projektowanej zabudowy (w przypadku stosowania indywidualnych systemów grzewczych). W roku 2012, z uwagi na występowanie w obrębie poszczególnych stref przekroczeń poziomu docelowego dla benzo(α)pirenu, Sejmik Województwa Wielkopolskiego podjął również uchwałę w sprawie Programu ochrony powietrza w zakresie benzo-alfa-pirenu dla stref: Aglomeracja Poznańska, Miasto Leszno, strefy gnieźnieńsko-wrzesińskiej oraz strefy pilsko-złotowskiej w woj. Wielkopolskim 14. Program wskazuje na szereg koniecznych do przeprowadzenia działań naprawczych, przy czym z punktu widzenia dokumentów planistycznych najbardziej istotne są działania naprawcze polegające na uwzględnianiu w planach zagospodarowania przestrzennego wymogów dotyczących ochrony powietrza przed zanieczyszczeniami. Działania te obejmują konieczność uwzględniania w nowotworzonych lub aktualizowanych planach wymogów dotyczących zaopatrywania w ciepło nowopowstających budynków z nośników niepowodujących nadmiernej emisji zanieczyszczeń do powietrza oraz projektowanie linii zabudowy z uwzględnieniem przewietrzania miasta. Podjęcie działań mających na celu ograniczenie emisji benzo(α)pirenu do poziomów umożliwiających dotrzymanie obowiązujących standardów, jest szczególnie ważne w kontekście dużej szkodliwości benzo(α)pirenu dla zdrowia ludzkiego (duża toksyczność przewlekła), a także roślinności, gleb i wody Klimat akustyczny Tereny objęte projektem mpzp Rejon ulicy Na Szańcach w Poznaniu obejmują fragment istniejącego osiedla mieszkaniowego, jednorodzinnego, położonego w śródmiejskiej części miasta, w bezpośrednim sąsiedztwie parku Cytadela. Obszar planu ograniczony jest ulicami, które nie znalazły się w jego granicach: ul. Winogrady od północy oraz ul. Szelągowską od południowego wschodu. Z pozostałych stron, granicami analizowanego obszaru są granice działek sąsiadujących bezpośrednio z terenem parku Cytadela. Analizowany obszar wypełnia obecnie prawie w całości istniejąca zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna, której niekiedy towarzyszą budynki gospodarcze lub garaże. W granicach analizowanego obszaru występuje także pojedyncza zabudowa o funkcji usługowej, rozmieszczona głównie przy ul. Winogrady i ul. Szelągowskiej. Występują tu m.in.: budynki o znacznej kubaturze (Centrum Biurowe Cytadela zlokalizowane u zbiegu ul. Winogrady i ul. Szelągowskiej), oraz usługi w zabudowie mieszkaniowej jednorodzinnej, w tym np. od strony ul. Szelągowskiej: gabinety 13 Dz. Urz. Woj. Wlkp. z dnia r., poz Uchwała Nr XXIX/566/12 z dnia 17 grudnia 2012 r., (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z dnia r., poz. 509) 14

15 lekarskie, centra usług medycznych, biura radców prawnych i obrotu nieruchomościami, Szkoła Języka Angielskiego English Spot, usługi wyposażenia mieszkań (drzwi, piece, dekoracje), a od strony ul. Winogrady: biuro tłumaczeń UZUS, firma odzieżowa, różne usługi techniczne, mechanika pojazdowa, hurtownia. Przy ul. Winogrady 142 znajduje się Policyjna Izba Dziecka, a obok przy ul. Winogrady 144 Społeczna Szkoła Podstawowa i Społeczne Gimnazjum ZAKĄTEK. Obsługę komunikacyjną na terenach zabudowy, objętych granicami projektu planu, zapewniają ulice położone w jego granicach: ul. Za Cytadelą (fragment), ul. Na Szańcach oraz ul. Na Stoku. Dojazd do części zabudowy zapewniany jest za pośrednictwem położonych poza granicami analizowanego projektu planu: ul. Winogrady i ul. Szelągowskiej. Granice obszaru opracowania obejmują również niewielki fragment parku Cytadela (tereny zieleni w części południowej), stanowiącego bezpośrednie sąsiedztwo przedmiotowego obszaru. Tereny w obszarze projektu mpzp Rejon ulicy Na Szańcach w Poznaniu, o obecnym zagospodarowaniu i użytkowaniu, podlegają ochronie akustycznej w środowisku na mocy przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska 15 oraz przepisów wykonawczych, czyli rozporządzenia w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku 16 (które znacząco złagodziło wcześniejsze wymagania akustyczne dla terenów narażonych na oddziaływanie hałasu komunikacyjnego, w tym wypadku hałasu samochodowego i tramwajowego, będące przedmiotem poprzedniego rozporządzenia 17, obowiązującego w dziedzinie oddziaływania tego typu źródeł hałasu do dnia 1 października 2012 r.). Ochroną akustyczną w środowisku objęte są tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, a także tereny zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, czyli tereny zabudowy usług oświaty którymi są w analizowanym obszarze: teren Społecznej Szkoły Podstawowej i Społecznego Gimnazjum ZAKĄTEK oraz teren Policyjnej Izby Dziecka. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku, powodowanego przez drogi i związane z nimi trasy tramwajowe, wyrażone np. wskaźnikami długookresowego średniego poziomu dźwięku L DWN (w porze dziennowieczorno-nocnej) i L N (w porze nocnej), które to wskaźniki mają zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem wynoszą aktualnie dla takich rodzajów terenów: L * DWN = 64 db i L * N = 59 db. Przyjęto, że usługi funkcjonujące na analizowanym obszarze realizowane są w większości w ramach zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej w lokalach użytkowych o powierzchni nie przekraczającej 30 % powierzchni całkowitej budynku mieszkalnego, co dopuszczają przepisy Prawa budowlanego 18. Zasięgi oddziaływania hałasu samochodowego w stanie istniejącym od pojazdów przejeżdżających ul. Winogrady i ul. Szelągowską, oraz hałasu tramwajowego z ul. Winogrady, wyrażone za pomocą wskaźników L DWN i L N, dla terenów w obszarze planu, na wysokości obserwatora 4 m od poziomu terenu, przedstawiono w niniejszej prognozie na podstawie dokumentacji Mapy akustycznej miasta Poznania w załączniku nr 5 dla hałasu samochodowego oraz w załączniku nr 6 dla hałasu tramwajowego. Z analizy plansz na załączniku nr 5 wynika, że hałas samochodowy generowany przez pojazdy samochodowe przejeżdżające ul. Szelągowską, jest znacznie większy niż hałas z ul. Winogrady, co oznacza, że zasięg hałasu samochodowego z ul. Szelągowskiej jest również większy, na co wpływ ma jednak także lokalizacja obszaru opracowania na południowo-wschodnim stoku Cytadeli, a więc tarasowo wzdłuż ul. Szelągowskiej. Hałas samochodowy emitowany przez pojazdy przejeżdżające ul. Winogrady jest mniejszy, niż w przypadku ul. Szelągowskiej. W porze dzienno-wieczorno-nocnej hałas ten w zasadzie (poza kilkoma przypadkami na odcinku od ul. Szelągowskiej do trasy linii tramwajowej, gdzie poziom hałasu wynosi ok. L DWN = 65 db) nie przekracza dopuszczalnego poziomu dźwięku w środowisku, L * DWN = 64 db, na granicy linii zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i budynków usług oświaty, ale przekracza to dopuszczalne kryterium na granicy terenów zabudowy, wyznaczonych wzdłuż ul. Winogrady, gdzie poziom hałasu kształtuje się na poziomie ok. L DWN = db. W porze nocnej, 15 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 1232) 16 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (tekst jednolity Dz. U. z 2014 r., poz. 112) 17 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2007 r., Nr 120, poz. 826) 18 Ustawa z dnia 07 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 1409, ze zmianami) 19 Mapa akustyczna miasta Poznania 2012, Część I, AkustiX, WOŚ UMP, listopad

16 dla kryterium L * N = 59 db, hałas samochodowy z ul. Winogrady nie przekracza dopuszczalnych standardów akustycznych w środowisku na granicy zabudowy, czyli wzdłuż linii zabudowy, a także nie przekracza dopuszczalnego kryterium na granicy terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i usług oświaty, wyznaczonych wzdłuż ul. Winogrady. Hałas samochodowy generowany przez ul. Szelągowską przekracza aktualnie wymagane standardy akustyczne w środowisku zarówno w porze dzienno-wieczorno-nocnej, jak i w porze nocnej. Hałas samochodowy z ul. Szelągowskiej przekracza dopuszczalne kryterium, L * DWN = 64 db, zarówno na granicy terenów zabudowy (o ok. L DWN = db), jak i w nieco większej odległości wzdłuż linii zabudowy (o ok. L DWN = 6-8 db). Poziom hałasu na granicy terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej wynosi ok. L DWN = 75 db, a wzdłuż linii zabudowy kształtuje się na poziomie ok. L DWN = db. W porze nocnej, dla kryterium L * N = 59 db, hałas samochodowy z ul. Szelągowskiej przekracza dopuszczalne standardy akustyczne w środowisku, także zarówno na granicy terenu zabudowy (o ok. L N = 6 db), jak i wzdłuż linii zabudowy (o ok. L N = 1-3 db). Poziom hałasu na granicy terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej wynosi obecnie ok. L N = 65 db, a wzdłuż linii zabudowy ok. L N = db. Wymagane standardy akustyczne w środowisku dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej na poziomach L * DWN = 64 db i L * N = 59 db, osiągane są aktualnie w analizowanym terenie opracowania projektu planu poza pierwszym pasem terenów zabudowy, rozmieszczonych wzdłuż ul. Szelągowskiej (ulica znalazła się poza obszarem opracowania). Z kolei, z analizy plansz ilustrujących zasięgi oddziaływania hałasu tramwajowego w porze dzienno-wieczorno-nocnej i porze nocnej na załączniku nr 6 wynika, że hałas tramwajowy nie przekracza dopuszczalnych standardów akustycznych w środowisku, L * DWN = 64 db i L * N = 59 db, wymaganych dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej. Poziomy hałasu tramwajowego kształtują się na granicy tych terenów zabudowy na poziomach niższych co najmniej o 10 db od wymaganych kryteriów, zarówno w porze dzienno-wieczorno-nocnej, jak i porze nocnej, poza krótkim odcinkiem w części najbardziej wysuniętej na północ (w sąsiedztwie ul. Za Cytadelą), gdzie różnica ta jest mniejsza i wynosi tylko co najmniej 5 db poniżej wymaganych poziomów dopuszczalnych, L * DWN = 64 db i L * N = 59 db. Nie oznacza to jednak, że hałas tramwajowy nie jest słyszalny na terenach analizowanej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej. O uciążliwym oddziaływaniu tzw. pozostałych obiektów i działalności mogącej być źródłem hałasu związanych z działalnością usługową prowadzoną w budynkach mieszkalnych (która nie wymaga zmiany klasyfikacji terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej na tereny mieszkaniowo-usługowe, zgodnie z przepisami Prawa budowlanego 20 ) lub w budynkach usługowych rozmieszczonych na terenach zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej brak jest informacji o prowadzeniu postępowań administracyjnych, co nie oznacza, że nie stanowią one uciążliwości czy nawet zagrożenia dla środowiska akustycznego i nie są lub nie mogą być przedmiotem skarg sąsiadów. Ponadto, na obszar projektu planu nie oddziałuje hałas kolejowy, w związku ze znacznym oddaleniem szlaków kolejowych od granic planu, w tym przede wszystkim położona najbliżej obszaru opracowania trasa linii kolejowej nr 3 (E20) Warszawa Zachodnia Poznań Główny, co potwierdzają informacje zawarte w aktualnej Mapie akustycznej miasta Poznania Podobnie, hałas lotniczy, związany z przelotami samolotów na lotnisko Poznań-Ławica oraz Poznań-Krzesiny na podstawie informacji zawartych w aktualnej Mapie akustycznej miasta Poznania nie obejmuje granic obszaru projektu planu. Podsumowując, należy ocenić warunki akustyczne w obszarze projektu planu Rejon ulicy Na Szańcach w Poznaniu jako korzystne dla większości zlokalizowanych tam terenów, poza zabudową mieszkaniową jednorodzinną, zlokalizowaną w bezpośrednim sąsiedztwie ul. Szelągowskiej, ale także choć w mniejszym stopniu ul. Winogrady. Na analizowany obszar projektu planu oddziałuje przede wszystkim hałas samochodowy. Oddziaływanie trasy tramwajowej biegnącej fragmentem wzdłuż ul. Winogrady jest znikome. Obszar projektu planu nie jest skażony hałasem kolejowym i hałasem lotniczym. 20 Ustawa z dnia 07 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 1409, ze zmianami) 21 Mapa akustyczna miasta Poznania 2012, Część I, AkustiX, WOŚ UMP, listopad 2012 r. 16

17 2.12. Jakość wód W granicach obszaru objętego granicami projektu mpzp Rejon ulicy Na Szańcach w Poznaniu, nie stwierdzono obecności wód powierzchniowych, w związku z czym nie przeprowadzono analizy ich jakości. Analizy jakości wód podziemnych (na potrzeby niniejszego opracowania) wykonano w oparciu o ocenę jakości wód podziemnych prowadzoną dla jednolitych części wód podziemnych (JCWPd). Przedmiotowy obszar, podobnie jak obszar całego miasta, położony jest w granicach jednolitej części wód podziemnych nr 62, dla której badania jakości wód wykonuje Państwowy Instytut Geologiczny (PIG). Zakres prowadzonych badań obejmuje wskaźniki ogólne (odczyn, temperatura, przewodność elektrolityczna, tlen rozpuszczony, ogólny węgiel organiczny) oraz wskaźniki nieorganiczne (amoniak, antymon, arsen, azotany, azotyny, bor, bar, beryl, chlorki, chrom, cyjanki, cynk, fluorki, fosforany, glin, kadm, kobalt, magnez, molibden, mangan, nikiel, ołów, potas, rtęć, selen, siarczany, sód, srebro, tytan, wapń, wodorowęglany, fenole, żelazo). Z uwagi na brak lokalizacji punktów pomiarowo-kontrolnych na analizowanym terenie, dla oceny jakości wód podziemnych przyjęto dane zebrane w roku 2012 dla punktów pomiarowych zlokalizowanych w granicach powiatu poznańskiego (16 punktów), położonego w całości w zasięgu JCWPd nr 62. W punktach zlokalizowanych w najmniejszej odległości od granic administracyjnych miasta stwierdzono występowanie wód podziemnych o zróżnicowanej jakości. Do III klasy jakości zaliczono wody pobrane z punktów pomiarowo-kontrolnych zlokalizowanych w Czachurkach (nr 1, 2, 3), Pobiedziskach (nr 1280 tylko Fe w klasie IV geogeniczne pochodzenie wskaźnika), Borówcu (nr 5 i 6 tylko ph wskazuje na IV klasę jakości), Buku (nr 1279), Kalwach (nr 1278), Dakowach Suchych (nr 1282), Czerlejnku (nr 2549), Kamionkach (nr 2563) oraz Gruszczynie (nr 2564). Do IV i V klasy jakości zaliczono wody pobrane z dwóch punktów, zlokalizowanych w Borówcu (odpowiednio punkty nr 4 i 1224). Najlepszą jakość wód podziemnych stwierdzono w punkcie pomiarowokontrolnym nr 2556, zlokalizowanym w miejscowości Głęboczek (wody II klasy jakości). W roku 2013 zebrano informacje określające stan jakości wód podziemnych w 9 punktach 22, zlokalizowanych w granicach powiatu poznańskiego. Na podstawie uzyskanych danych, wody podziemne sklasyfikowano jako wody III klasy (zadowalającej jakości). Wyjątek stanowiły wody analizowane w punkcie pomiarowo-kontrolnym zlokalizowanym w miejscowości Głęboczek (nr 2566), w którym stwierdzono obecność wód dobrej jakości (II klasy). 3. ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTU PLANU, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCE OBSZARÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE USTAWY O OCHRONIE PRZYRODY Jak już wcześniej wspomniano, część terenów objętych projektem mpzp Rejon ulicy Na Szańcach w Poznaniu znajduje się w zasięgu Obszaru mającego znaczenie dla Wspólnoty PLH Fortyfikacje w Poznaniu, włączonego do europejskiej sieci Natura Są to stosunkowo niewielkie tereny, zlokalizowane w południowo-zachodniej i centralnej części obszaru projektu mpzp. Obejmują one przede wszystkim porośnięte zielenią wysoką fragmenty stoku bojowego dawnego Fortu Winiary oraz część terenów położonych w zasięgu zabudowy mieszkaniowej, zlokalizowanej wzdłuż ul. Na Szańcach (w zasięgu granic OZW Fortyfikacje w Poznaniu pozostają niezabudowane fragmenty przydomowych ogrodów). Zgodnie z posiadanymi informacjami, na stanowiących fragment OZW Fortyfikacje w Poznaniu terenach, położonych jednocześnie w zasięgu granic obszaru opracowania, nie odnotowano natomiast obecności siedlisk oraz miejsc występowania gatunków stanowiących przedmiot ochrony wspomnianego obszaru Natura Niemniej, z uwagi na bezpośrednie sąsiedztwo obiektów stanowiących miejsca hibernacji nietoperzy (dla których powołany został obszar Natura 2000), niezwykle ważne jest uwzględnienie w przyszłym zagospodarowaniu tych terenów konieczności ograniczenia możliwych do wprowadzenia zmian, których realizacja mogłaby w sposób niekorzystny wpłynąć na utrzymanie istniejących miejsc zimowania nietoperzy. Do najistotniejszych problemów ochrony środowiska, jakie występują w granicach analizowanego obszaru, należy zatem zaliczyć konieczność zapewnienia właściwych warunków ochrony występujących tu siedlisk, poprzez ograniczenie możliwości wprowadzania zmian w zakresie sposobu zagospodarowania i użytkowania terenów położonych w zasięgu granic OZW PLH Fortyfikacje w Poznaniu, które mogłyby w sposób niekorzystny wpłynąć na przedmiot ochrony 22 Monitoring operacyjny wód podziemnych w 2013 roku /wg. badań PIG/, 17

18 obszaru Natura 2000 oraz jego integralność. Zasadnym jest również zaproponowanie odpowiednich zapisów w zakresie ochrony środowiska, których przestrzeganie wyeliminuje ryzyko pojawienia się istotnych, niekorzystnych oddziaływań, wynikających ze sposobu zagospodarowania i użytkowania terenów sąsiednich (zlokalizowanych poza zasięgiem granic obszaru podlegającego ochronie. W granicach obszaru objętego projektem mpzp stwierdzono ponadto obecność gatunków roślin i zwierząt podlegających ochronie prawnej na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt 23 oraz rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej roślin 24, opisanych szerzej we wcześniejszych rozdziałach prognozy. Z uwagi na powyższe, w trakcie realizacji ustaleń projektu mpzp należy również uwzględnić zakazy ustanowione w odniesieniu do chronionych gatunków roślin i zwierząt, wskazane we wspomnianych powyżej przepisach odrębnych. W tym miejscu należy zaznaczyć, że zakres ustaleń miejscowego planu zagospodarowania charakteryzuje się znacznym stopniem ogólności, a jego poszczególne zapisy nie mogą powtarzać ustaleń zawartych w przepisach odrębnych. Do ważniejszych problemów ochrony środowiska należy również położenie części terenów (między ul. Na Stoku oraz ul. Szelągowską) w zasięgu obszaru zagrożonego procesami geodynamicznymi (na glinach morenowych). Specyficzna rzeźba tego terenu oraz budowa geologiczna powoduje znaczny wzrost ryzyka wystąpienia osuwisk ziemi. W tym miejscu należy jednak zauważyć, że wspomniane tereny są w chwili obecnej niemal w całości zabudowane. Ponadto, obszar projektu planu Rejon ulicy Na Szańcach w Poznaniu skażony jest ponadnormatywnym hałasem samochodowym, generowanym przede wszystkim przez pojazdy przejeżdżające ul. Szelągowską, gdzie poziom hałasu i znaczny jego zasięg w zabudowie mieszkaniowej jednorodzinnej wynika nie tylko z dużej liczby pojazdów, przejeżdżających z większą prędkością, ale także z lokalizacji tej zabudowy na południowo-wschodnim stoku Cytadeli, tarasowo wzdłuż ul. Szelągowskiej. W obszarze ponadnormatywnego oddziaływania akustycznego, na podstawie aktualnej Mapy akustycznej miasta Poznania , znajduje się pierwszy pas działek zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, zlokalizowanej bezpośrednio przy ul. Szelągowskiej. Dużo korzystniejsze warunki akustyczne w środowisku występują wzdłuż ul. Winogrady, chociaż tam również obserwowane są przekroczenia dopuszczalnych standardów akustycznych na granicach terenów zabudowy z ul. Winogrady. Do istniejących na analizowanym obszarze problemów ochrony środowiska należy zaliczyć także postępujący proces wprowadzania zabudowy o dużych gabarytach i znacznej intensywności w miejscu funkcjonującej dotychczas zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (np. na terenach położonych wzdłuż ul. Szelągowskiej). Działania takie niosą za sobą ryzyko wprowadzania na analizowany obszar funkcji wzajemnie ze sobą kolidujących np. zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zabudowy usługowej (wprowadzanie zabudowy o przemieszanych funkcjach rodzi w dalszej lub bliższej przyszłości lokalne konflikty społeczne) oraz znacznego wzrostu udziału powierzchni trwale utwardzonych. Zintensyfikowanie realizowanej na obszarze opracowania zabudowy (zwłaszcza usługowej) związane jest również z pojawianiem się problemów związanych z parkowaniem pojazdów. Brak wyznaczonych miejsc parkingowych sprzyja niekorzystnej z punktu widzenia ochrony środowiska sytuacji, w której jako miejsca parkingowe wykorzystywane są niezabudowane fragmenty terenu porośnięte zielenią. Brak przyjęcia docelowych rozwiązań w zakresie polityki parkingowej na obszarze opracowania skutkować może zatem znacznym uszczupleniem powierzchni porośniętych zielenią niską, co jest szczególnie niekorzystne w kontekście terenów zlokalizowanych w granicach OZW PLH Fortyfikacje w Poznaniu. W granicach obszaru objętego granicami projektu mpzp Rejon ulicy Na Szańcach w Poznaniu nie stwierdzono natomiast występowania problemów ochrony środowiska wynikających z braku dostępu do sieci infrastruktury technicznej. 23 Dz. U. Nr 237, poz Dz. U z 2012 r. Nr 14, poz Mapa akustyczna miasta Poznania 2012, Część I, AkustiX, WOŚ UMP, listopad 2012 r. 18

19 4. INFORMACJA O GŁÓWNYCH CELACH I ZAWARTOŚCI PROJEKTU PLANU 4.1. Cel opracowania projektu planu Stosownie do zapisów ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, głównym celem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru Rejon ulicy Na Szańcach w Poznaniu, jest ustalenie przeznaczenia terenów oraz określenie sposobów ich zagospodarowania i zabudowy, ze szczególnym uwzględnieniem konieczności kształtowania ładu przestrzennego oraz konieczności dostosowania funkcji i intensywności dalszego zagospodarowania do uwarunkowań przestrzennych i przyrodniczych przedmiotowego terenu. W przypadku analizowanego projektu mpzp szczególnie istotne jest utrzymanie i ochrona terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej oraz określenie zasad zagospodarowania i zabudowy przedmiotowego obszaru w kontekście konieczności ochrony jego walorów przyrodniczych. Opracowanie projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego pozwoli ponadto na szczegółowe określenie granic terenów publicznych i ich ochrony, określenie zasad obsługi zabudowy elementami infrastruktury technicznej oraz zapewnienie prawidłowej dostępności komunikacyjnej dla poszczególnych terenów zlokalizowanych w granicach obszaru opracowania. Plan, jako akt prawa lokalnego, stanowić będzie również skuteczne narzędzie dla władz Poznania, umożliwiające kontrolę zainwestowania omawianego obszaru poprzez stworzenie podstawy prawnej do wydania decyzji administracyjnych w postępowaniach dotyczących pozwoleń na budowę i polityki gospodarki gruntami Ustalenia projektu planu Analizowany projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru Rejon ulicy Na Szańcach w Poznaniu składa się z części tekstowej, sporządzonej w formie projektu uchwały Rady Miasta Poznania oraz z części graficznej rysunku projektu planu, sporządzonego w skali 1:1000. Część tekstowa projektu zawiera zapisy w zakresie: przeznaczenia poszczególnych terenów, zasad ochrony i kształtowania ładu przestrzennego, zasad ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego, zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej, parametrów i wskaźników kształtowania oraz zagospodarowania terenu, a także zasad modernizacji, rozbudowy i budowy systemów komunikacji oraz systemów infrastruktury technicznej. W przypadku części terenów wskazanych pod funkcje komunikacyjne wprowadzono także ustalenia w zakresie wymagań wynikających z potrzeb kształtowania przestrzeni publicznych. Dla wszystkich terenów położonych w zasięgu granic projektu mpzp Rejon ulicy Na Szańcach w Poznaniu określono stawkę służąca naliczeniu opłaty z tytułu wzrostu wartości nieruchomości. Głównym założeniem analizowanego projektu planu jest docelowe określenie funkcji wszystkich terenów w sposób ograniczający możliwość lokalizacji funkcji wzajemnie ze sobą kolidujących, a także określenie charakteru i intensywności nowej zabudowy w sposób nawiązujący gabarytami do zabudowy istniejącej, a także uwzględniający konieczność ochrony szczególnych walorów przyrodniczych części terenów, w tym w szczególności obszaru mającego znaczenie dla Wspólnoty (OZW) PLH Fortyfikacje w Poznaniu. W zakresie przeznaczenia terenów projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Rejon ulicy Na Szańcach w Poznaniu ustala się przeznaczenie pod następujące funkcje: tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, oznaczone na rysunku planu symbolami 1-18MN, tereny zabudowy usługowej, oznaczone na rysunku planu symbolami 1-2U, tereny zieleni urządzonej, oznaczone na rysunku planu symbolami 1-5ZP, obiekty infrastruktury technicznej elektroenergetyki 1-2E, drogi publiczne klasy dojazdowej, oznaczone symbolami 1-6KD-Dxs, drogi wewnętrzne, oznaczone symbolami 1-4KDWxs, 1-2KDWx. Dominującą funkcją w granicach analizowanego obszaru jest funkcja mieszkaniowa jednorodzinna (tereny oznaczone symbolami 1-18MN). Dla terenów tych projekt mpzp ustala lokalizację zabudowy zgodnie z określonymi na rysunku liniami zabudowy oraz lokalizację budynków mieszkalnych wolno stojących (3-4MN, 13MN), wolno stojących lub bliźniaczych (1-2MN, 19

20 5-6MN), bliźniaczych (7-9MN), atrialnych (10-12MN, 14-15MN) oraz szeregowych (16-18MN). Projekt mpzp przewiduje jednocześnie lokalizację jednego budynku mieszkalnego na działce budowlanej. Zgodnie z zapisami projektu planu, na terenach MN dopuszcza się lokalizację budynku garażowego jako wolno stojącego lub przy granicy działki budowlanej (wyłącznie zblokowanego z budynkiem garażowym na sąsiedniej działce, z uwzględnieniem pozostałych ustaleń), lub też lokalizację w głębi działki budowlanej. Na terenach zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej możliwe jest również zachowanie istniejącej zabudowy usługowej bez prawa jej nadbudowy i rozbudowy. Ustalenia przedmiotowego projektu mpzp całkowicie zakazują natomiast możliwość lokalizacji budynków gospodarczych, nadbudowy budynków garażowych oraz lokalizacji śmietników w odległości mniejszej niż 1,5 m od linii rozgraniczających dróg. Z uwagi na konieczność uwzględnienia parametrów istniejącej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej oraz dotychczasowego sposobu zagospodarowania poszczególnych terenów, do projektu mpzp wprowadzono zróżnicowane zapisy w zakresie minimalnej powierzchni działki budowlanej, maksymalnej powierzchni zabudowy oraz maksymalnej wysokości budynków. W zależności od terenu, minimalna powierzchnia działek budowlanych (z wyjątkiem działek pod infrastrukturę techniczną i drogi wewnętrzne) wynosi od 300 m 2 na terenach 7-12MN i 16-18MN do 900 m 2 na terenach 3-4MN, natomiast maksymalna powierzchnia zabudowy waha się od 25 do 60% powierzchni działki budowlanej. Maksymalna wysokość budynków mieszkalnych wynosi w zależności od terenu od 6,0 m (nie więcej niż 1 kondygnacja nadziemna) do 12,0 m (od 2 do 3 kondygnacji nadziemnych). Analogicznie, w projekcie mpzp określono także minimalne udziały powierzchni biologicznie czynnej, jakie muszą być zachowane w granicach działek budowlanych na terenach MN i U (od 25 do 35% powierzchni działki). Ze względu na dominujący udział terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (MN), szczególnie istotne było wprowadzenie zapisów w zakresie ochrony i kształtowania ładu przestrzennego. W odniesieniu do terenów MN zakazano lokalizacji tymczasowych obiektów budowlanych, ogrodzeń pełnych oraz ogrodzeń z betonowych elementów prefabrykowanych, nowych napowietrznych sieci infrastruktury technicznej oraz urządzeń reklamowych. Dopuszczono jednocześnie możliwość lokalizacji obiektów małej architektury, ogrodzeń ażurowych o wysokości nie większej niż 1,6 m (z zastrzeżeniem pozostałych ustaleń), tablic informacyjnych, urządzeń budowlanych (z zastrzeżeniem pozostałych ustaleń), dojść, dojazdów, sieci infrastruktury technicznej oraz drogi wewnętrznej na terenie 18MN. W sposób szczegółowy uregulowano możliwość lokalizacji szyldów na wszystkich wspomnianych terenach. Do wskazanych w projekcie planu terenów zabudowy, należą również tereny zabudowy usługowej (1-2U), zajmujące znacznie mniejszą powierzchnię. Tereny te wyznaczono przede wszystkim w oparciu o funkcjonującą obecnie zabudowę, położoną w sąsiedztwie ul. Winogrady oraz ul. Szelągowskiej. Dla terenów tych zapisy projektu planu ustalają lokalizację zabudowy zgodnie z liniami zabudowy, określonymi na rysunku planu. Jej maksymalna powierzchnia nie może przekraczać 30% powierzchni działki budowlanej na terenie 1U oraz 40% powierzchni w przypadku terenu 2U, przy czym minimalna powierzchnia działki budowlanej (z wyjątkiem działek pod infrastrukturę techniczną) nie może wynosić mniej niż 800 m 2 na terenie 2U oraz 900 m 2 na terenie 1U. Minimalny udział powierzchni biologicznie czynnej, jaki musi zostać zachowany w obrębie działek budowlanych na terenach U, wynosi 25% jej powierzchni. Podobnie jak w przypadku terenów MN, ustalono maksymalną wysokość budynków usługowych, która wynosi na terenie 1U od 2 do 3 kondygnacji nadziemnych (nie większa niż 9,0 m i 12,0 m w zależności od kształtu dachu), a na terenie 2U od 2 do 4 kondygnacji nadziemnych (jednak nie więcej niż 12,5 m). W stosunku do terenów 1U i 2U ustalono zakaz lokalizacji tymczasowych obiektów budowlanych, ogrodzeń pełnych oraz ogrodzeń z betonowych elementów prefabrykowanych, nowych napowietrznych sieci infrastruktury technicznej oraz urządzeń reklamowych. Dopuszczono natomiast możliwość lokalizacji obiektów małej architektury, ogrodzeń ażurowych (o wysokości nie większej niż 1,6 m), szyldów (o określonej powierzchni i rozmieszczeniu), tablic informacyjnych, urządzeń budowlanych (z zastrzeżeń pozostałych ustaleń planu), dojść, dojazdów oraz sieci infrastruktury technicznej. Dla wszystkich terenów wskazanych pod zabudowę, projekt mpzp wprowadza również ustalenia z zakresu zasad modernizacji, rozbudowy i budowy systemów komunikacji i infrastruktury, określając m.in. dostęp do dróg publicznych, konieczność zapewnienia odpowiedniej ilości miejsc parkingowych, czy też ustalając powiązanie sieci infrastruktury technicznej z układem zewnętrznym oraz zapewnienie dostępu do sieci. 20