Ewa Śnieżek Michał Wiatr. Przepływy pieniężne

Transkrypt

1

2 Ewa Śnieżek Michał Wiatr Przepływy pieniężne Warszawa 2014

3 Recenzent prof. dr hab. Teresa Martyniuk Wydawca Kamila Dołęgowska-Narloch Redaktor prowadzący Janina Burek Opracowanie redakcyjne Bogumiła Ziembla Korekta i łamanie Projekt graficzny okładki Studio Kozak Ta książka jest wspólnym dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, byś przestrzegał przysługujących im praw. Książkę możesz udostępnić osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A jeśli musisz skopiować część, rób to jedynie na użytek osobisty. Szanujmy prawo i własność. Więcej na Polska Izba Książki Copyright by Wolters Kluwer SA, 2014 ISBN Wydane przez: Wolters Kluwer SA Dział Praw Autorskich Warszawa, ul. Przyokopowa 33 tel , fax ksiazki@wolterskluwer.pl księgarnia internetowa

4 Pamięci Profesora Zbigniewa Messnera, wspaniałego człowieka i przyjaciela, któremu zawdzięczamy tak wiele...

5

6 Spis treści O autorach Wykaz skrótów Wstęp Część I. Dlaczego cash flow? Rozdział 1. Informacje o przepływach pieniężnych Ewa Śnieżek, Michał Wiatr 1.1. Informacja finansowa wyznacznikiem kierunku rozwoju globalnych standardów rachunkowości Przydatność informacji o przepływach pieniężnych w ocenie sytuacji finansowej przedsiębiorstwa Rachunek przepływów pieniężnych a inne elementy sprawozdania finansowego Rozdział 2. Ewolucja podejścia funduszowego (funds flow) w rachunku przepływów Ewa Śnieżek 2.1. Istota i wczesny rozwój podejścia funduszowego Rozwój regulacji w zakresie sprawozdawczości przepływów finansowych Krytyka podejścia funduszowego jako fundament rachunku przepływów pieniężnych Rozdział 3. Ewolucja podejścia kasowego (cash flow) w rachunku przepływów Ewa Śnieżek 3.1. Rachunek przepływów pieniężnych jako najpełniejsza forma podejścia funduszowego propozycje na fali krytyki przepływów finansowych

7 8 Spis treści 3.2. Rozwój podejścia kasowego w sprawozdawczości przepływów Wykorzystanie relacji między elementami pieniężnymi i memoriałowymi w procesach decyzyjnych przegląd badań empirycznych Rachunek przepływów pieniężnych w nurcie światowych trendów rozwoju sprawozdawczości finansowej Rozdział 4. Specyfika oraz ewolucja sprawozdawczości przepływów pieniężnych w Polsce Ewa Śnieżek, Michał Wiatr 4.1. Rozwój polskiej praktyki prezentacji informacji o przepływach pieniężnych Analiza porównawcza wybranych regulacji sprawozdawczości przepływów pieniężnych Rozdział 5. Jak czytać cash flow? Ewa Śnieżek 5.1. Dynamiczne ujęcie procesów gospodarczych w podmiocie Cash flow jako element systemu wczesnego ostrzegania w przedsiębiorstwie Cash flow w ocenie przedsięwzięć rozwojowych przedsiębiorstwa Część II. Sporządzanie rachunku przepływów pieniężnych w ujęciu ex post Rozdział 6. Przepływy pieniężne według regulacji polskich Ewa Śnieżek 6.1. Podstawy prawne sporządzania rachunku przepływów pieniężnych (ustawa o rachunkowości, regulacje giełdowe, KSR 1, MSR 7) Definicje pojęć w rachunku przepływów pieniężnych Rodzaje działalności w rachunku przepływów pieniężnych Metodologia sporządzania rachunku przepływów pieniężnych Zawartość merytoryczna poszczególnych pozycji rachunku przepływów pieniężnych Rozdział 7. Założenia dotyczące przykładu liczbowego oraz jego rozwiązanie metodologiczno-opisowe metoda pośrednia Ewa Śnieżek, Michał Wiatr 7.1. Sporządzanie rachunku przepływów pieniężnych metodą pośrednią ogólne założenia przykładu

8 Spis treści Zdarzenia gospodarcze, które wystąpiły w spółce Alfa w roku 20X Noty objaśniające do bilansu Prezentacja pełnego rozwiązania metodą pośrednią z komentarzem Rozdział 8. Sporządzanie rachunku przepływów pieniężnych metodą pośrednią technika Michał Wiatr 8.1. Metoda korekt zmian bilansowych założenia ogólne Rachunek pro forma przepływów pieniężnych oparty na zmianach bilansowych Wprowadzenie korekt w celu uzyskania prawidłowych wartości przepływów pieniężnych Podsumowanie metody korekt zmian bilansowych. Rozwiązanie Rozdział 9. Sporządzanie rachunku przepływów pieniężnych metodą pośrednią technika Ewa Śnieżek 9.1. Prezentacja zestawień technicznych Zasady przygotowania rachunku przepływów pieniężnych na podstawie zestawienia pomocniczego nr Prezentacja pełnego rozwiązania z komentarzem Rozdział 10. Metoda bezpośrednia w rachunku przepływów pieniężnych Michał Wiatr Założenia dodatkowe do przykładu Przykład z komentarzem Rozdział 11. Sporządzanie skonsolidowanego rachunku przepływów pieniężnych Michał Wiatr Istota podejścia Szczegółowe zasady sporządzania skonsolidowanego rachunku przepływów pieniężnych (według KSR 1) Konsolidacja rachunku przepływów pieniężnych oraz pozostałych elementów sprawozdania finansowego przykład z komentarzem Prezentacja sprawozdań jednostkowych spółek wchodzących w skład grupy kapitałowej. Omówienie sporządzonych rachunków przepływów pieniężnych Konsolidacja sprawozdań finansowych ze szczególnym uwzględnieniem rachunku przepływów pieniężnych

9 10 Spis treści Rozdział 12. Szczegółowo i analitycznie o rachunku przepływów pieniężnych Ewa Śnieżek, Michał Wiatr Propozycje z zakresu dokumentowania strumieni przepływów pieniężnych w sprawozdawczości finansowej Specyfika i odmienność analityki kont księgowych na potrzeby ujmowania przepływów pieniężnych Część III. Interpretacja i analiza przepływów pieniężnych w ujęciu ex post Rozdział 13. Analiza ośmiu przypadków w praktyce gospodarczej Ewa Śnieżek Wariantowość wstępnej oceny dokonań przedsiębiorstw na podstawie segmentowych strumieni przepływów pieniężnych netto Przypadki 1 4 przykłady liczbowe z komentarzem Przypadki 5 8 przykłady liczbowe z komentarzem Interpretacja wpływów i wydatków operacyjnych przy wykorzystaniu metody bezpośredniej Wstępne diagnozowanie dokonań przedsiębiorstw na podstawie segmentowych strumieni przepływów pieniężnych wyniki badań Rozdział 14. Analiza wskaźnikowa przepływów pieniężnych Ewa Śnieżek Przydatność wskaźników cash flow w ocenie płynności i wypłacalności Prezentacja wskaźników i ich interpretacja Przykład liczbowy z komentarzem Część IV. Przepływy pieniężne w ujęciu ex ante Rozdział 15. Przepływy pieniężne w zarządzaniu kapitałem obrotowym Michał Wiatr Zarządzanie składnikami kapitału pracującego w krótkim okresie narzędzie sterowania płynnością Zarządzanie elementami kapitału pracującego budżetowanie i monitoring wybranych składników Modele zarządzania gotówką. Preliminarz środków pieniężnych

10 Spis treści 11 Rozdział 16. Wybrane zagadnienia zarządzania płynnością finansową w przedsiębiorstwie Michał Wiatr Płynność finansowa ogólne założenia i strategie Strategie płynności finansowej kreowanie wartości dla właścicieli bądź płynności finansowej Metody oceny efektywności strategii płynności finansowej. 720 Rozdział 17. Prognozowanie sprawozdań finansowych Michał Wiatr Prognozowanie sprawozdań finansowych metoda stałych wskaźników Prognozowanie sprawozdań finansowych metoda procentu od sprzedaży Praktyczne aspekty prognozowania sprawozdań finansowych i związane z nim trudności Rozdział 18. Inne aspekty wykorzystania prognozowania cash flow w praktyce gospodarczej Michał Wiatr Proste metody oceny przedsięwzięć rozwojowych Dyskontowe metody oceny przedsięwzięć rozwojowych Wybrane zagadnienia oceny projektów inwestycyjnych Rozdział 19. Współczesne koncepcje pomiaru dokonań oparte na przepływach pieniężnych Ewa Śnieżek Wolne przepływy pieniężne (FCF) jako podstawa szacowania wartości przedsiębiorstwa Pieniężna stopa zwrotu z inwestycji (CFROI) a gotówkowa wartość dodana (CVA) Uwagi końcowe Bibliografia Indeks

11

12 O autorach Ewa Śnieżek doktor habilitowany, profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Łódzkiego, pracownik naukowy Katedry Rachunkowości na Wydziale Zarządzania UŁ. Specjalista w zakresie rachunkowości przepływów pieniężnych, rachunkowości międzynarodowej oraz harmonizacji i standaryzacji rachunkowości, ze szczególnym uwzględnieniem sprawozdawczości finansowej i raportowania biznesowego. Autorka ponad 140 publikacji, wykładowca rachunkowości finansowej na studiach magisterskich, doktoranckich oraz podyplomowych, autorka otwartych i zamkniętych szkoleń z zakresu rachunkowości przepływów pieniężnych dla różnych jednostek gospodarczych. Laureatka wielu nagród za dorobek naukowy i dydaktyczny. Współtwórca projektów z rachunkowości przepływów pieniężnych dla wielu polskich przedsiębiorstw. Współautorka Krajowego Standardu Rachunkowości nr 1 Rachunek przepływów pieniężnych. Michał Wiatr doktor, adiunkt Katedry Rachunkowości na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego. Specjalista w zakresie badań i analizy sprawozdań finansowych, organizacji systemu rachunkowości, zarządzania finansami, doradztwa transakcyjnego, analiz due diligence. Autor wielu publikacji z zakresu rachunkowości i wyceny przedsiębiorstw. Konsultant firm doradczych i szkoleniowych, współtwórca projektów z rachunkowości finansowej i zarządczej dla wielu polskich przedsiębiorstw.

13

14 Wykaz skrótów AAS (Australian Accounting Standard) Australijski Standard Rachunkowości ABS (asset backed securities) papier wartościowy oparty na sekurytyzowanych aktywach ACP (average collection period) przeciętny okres spływu należności ADS (average daily sales) przeciętna dzienna sprzedaż AFN (additional funds needed) dodatkowe niezbędne środki AFTF Accounting for the Future Rachunkowość przyszłości AICPA (American Institute of Certified Public Accountants) Amerykański Instytut Dyplomowanych Biegłych Rewidentów AIMR (Association for Investment Management and Research) Stowarzyszenie ds. Zarządzania Inwestycjami i Badań AMEX (American Stock Exchange) Amerykańska Giełda Papierów Wartościowych APB (Accounting Principles Board) Rada ds. Zasad Rachunkowości ARR (accounting rate of return) księgowa stopa dochodu (zwrotu) ASB (Accounting Standards Board) Rada Standardów Rachunkowości (w Wielkiej Brytanii) ASRB (Accounting Standards Review Board) Rada Standardów Rachunkowości (w Australii) ASSC (Accounting Standards Steering Committee) Komitet Przygotowawczy Standardów Rachunkowości BADC (Business Accounting Deliberation Council) Rada ds. Rachunkowości Przedsiębiorstw (w Japonii) BDI (basic defensive interval) cykl dziennej płynności dyspozycyjnej BO bilans otwarcia BZ bilans zamknięcia CF (cash flows) przepływy pieniężne

15 16 Wykaz skrótów CFROI (cash flow return on investment) zwrot z inwestycji wyrażony przepływami pieniężnymi CPA (certified public accountants) dyplomowani biegli rewidenci Ct Credit CVA (cash value added) gotówkowa wartość dodana DCF (discounted cash flows) zdyskontowane przepływy pieniężne DRS (Deutscher Rechnungslegungs Standard) Niemiecki Standard Rachunkowości DSO (days sales outstanding) średni okres rotacji należności Dt Debet EBIT (earnings before deducting interest and taxes) zysk operacyjny (przed odliczeniem podatków i odsetek) EOG Europejski Obszar Gospodarczy EOQ (economic order quantity) docelowa wielkość wolumenu zamówienia EPS (earnings per share) zysk na jedną akcję EVA (economic value added) ekonomiczna wartość dodana FAF (Financial Analysts Federation) Federacja Analityków Finansowych FASB (Financial Accounting Standards Board) Rada Standardów Rachunkowości Finansowej (w Stanach Zjednoczonych) FCF (free cash flows) wolne przepływy pieniężne FED (Federal Reserve System) System Rezerwy Federalnej FRRwP Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce FRS (Financial Reporting Standard) Standard Sprawozdawczości Finansowej (brytyjski) GPW Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie IASB (International Accounting Standards Board) Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości IASC (International Accounting Standards Committee) Komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości IC (invested capital) zainwestowany kapitał ICAA (Institute of Chartered Accountants in Australia) Instytut Dyplomowanych Biegłych Rewidentów Australii ICAEW (Institute of Chartered Accountants in England and Wales) Instytut Dyplomowanych Biegłych Rewidentów Anglii i Walii ICF (incremental cash flows) przyrostowe przepływy pieniężne IDW (Institut der Wirtschaftsprüfer in Deutschland e.v.) Instytut Biegłych Rewidentów w Niemczech IFA (International Federation of Accountants) Międzynarodowa Federacja Księgowych IIRR (incremental internal rate of return) wewnętrzna przyrostowa stopa zwrotu (wewnętrzna stopa zwrotu)

16 Wykaz skrótów 17 IRR (internal rate of return) wewnętrzna stopa zwrotu (procentowa) JIG (Financial Performance Joint International Group) Połączona Międzynarodowa Grupa ds. Dokonań Finansowych KDPW Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych KO kapitał obrotowy KPW Komisja Papierów Wartościowych KSR Krajowy Standard Rachunkowości LL (lower limit) limit dolny MSR Międzynarodowe Standardy Rachunkowości MSSF Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej NBP Narodowy Bank Polski NCV (net cash flow) przepływy pieniężne netto NFI Narodowe Fundusze Inwestycyjne NLB (net liquid balance) saldo płynności netto NOPAT (net operating profit after taxes) zysk operacyjny netto po opodatkowaniu NPV (net present value) wartość bieżąca netto NYSE (New York Stock Exchange) Nowojorska Giełda Papierów Wartościowych NZB nieoperacyjne zobowiązania bieżące OZB operacyjne zobowiązania bieżące PFRON Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych PI (profitability index) współczynnik zyskowności REGPW Rynek Energii Giełdy Papierów Wartościowych ROA (return on assets) wskaźnik rentowności majątku ROE (return on equity) stopa zwrotu z kapitału własnego ROI (return on investment) stopa zwrotu z inwestycji ROIC (return on invested capital) stopa zwrotu z zainwestowanego kapitału RP (the optimal cash return point) punkt odnowienia środków pieniężnych RPP rachunek przepływów pieniężnych RZiS rachunek zysków i strat SEC (Securities and Exchange Commission) Komisja Papierów Wartościowych i Giełd SFAS (Statement of Financial Accounting Standards) Wytyczne Standardów Rachunkowości Finansowej SKwP Stowarzyszenie Księgowych w Polsce SOX (Sarbanes-Oxley Act) ustawa Sarbanesa-Oxleya SPV (special purpose vehicle) samodzielna spółka celowa SSAP (Statement of Standard Accounting Practice) Zestawienie Standardów Praktyki Rachunkowości UE Unia Europejska

17 18 Wykaz skrótów UL (upper limit) limit górny US GAAP (US Generally Accepted Accounting Principles) Amerykańskie Ogólnie Akceptowane Zasady Rachunkowości VAT (value added tax) podatek od towarów i usług VBM (value based management) zarządzanie przez wartość WACC (weighted average cost of capital) średni ważony koszt kapitału WCR (working capital requirements) kapitał obrotowy netto WIG Warszawski Indeks Giełdowy WIRR Warszawski Indeks Rynku Równoległego WNiP Wartości niematerialne i prawne ZFŚS Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych ZPK zakładowy plan kont ZUS Zakład Ubezpieczeń Społecznych

18 Wstęp W globalnej gospodarce trzeciego tysiąclecia informacja, obok umiejętności korzystających z niej użytkowników, jest jednym z kluczowych czynników przesądzających o sukcesie w biznesie. To właśnie ona stanowi podstawę podejmowania trafnych decyzji gospodarczych, umożliwia sprawne funkcjonowanie rynków oraz determinuje poprawność odwzorowania sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, zarówno w ujęciu ex post, jak i ex ante. Rachunkowość, bez względu na sposób jej definiowania, ma na celu odwzorowywanie rzeczywistości gospodarczej i komunikowanie tych odwzorowań otoczeniu. Społeczne postrzeganie rachunkowości determinuje kontekst, w jakim rozważa się jej rozwój. Kierunek zmian w rachunkowości wyznacza społeczeństwo ery informacji i wiedzy. Rachunkowość zmienia się wraz z rozwojem rzeczywistości gospodarczej, a jej metody i rozwiązania odzwierciedlają coraz to nowe potrzeby ekonomiczne i informacyjne otoczenia społeczno-gospodarczego. Od lat między rachunkowością i jej otoczeniem obserwuje się rodzaj sprzężenia zwrotnego rachunkowość aktywnie uczestniczy w kreowaniu otaczającej przedsiębiorstwa rzeczywistości gospodarczej, a jednocześnie tę rzeczywistość odwzorowuje. Wpływa na otoczenie (kształtuje je), a jednocześnie silnie reaguje na zachodzące w nim zmiany (pozostaje pod wpływem otoczenia, w którym jest stosowana). Rachunkowość odzwierciedla zatem relacje gospodarcze i jednocześnie sama na nie oddziałuje. Nie jest ona przy tym zawieszona w próżni jest związana ex natura z rachunkiem wartości, a kategoria wartości stanowi o jej istocie. Od rachunkowości oczekuje się konkretnych efektów, czyli dostarczania wiernej, rzetelnej i prawdziwej informacji, nie tylko finansowej. Sprawozdawczość finansowa jest najbardziej syntetycznym źródłem informacji o sytuacji finansowej i dokonaniach podmiotu. Wielowarstwowość tego źródła wynika bezpośrednio z oddzielenia funkcji własności od funkcji zarządzania, co doprowadziło do pojawienia się wielu stron zainteresowanych informacją finansową. Wzrost przejrzystości i jakościowo poprawnej zawarto-

19 20 Wstęp ści informacyjnej sprawozdań jest dziś przedmiotem badań oraz intensywnych prac organizacji międzynarodowych odpowiedzialnych za tworzenie globalnych standardów rachunkowości, w szczególności sprawozdawczości finansowej. Nieporównywalnie większa niż dotychczas skala zmian w sprawozdawczości finansowej jest spowodowana postępującymi procesami globalizacji. Obecnie podejmowane działania zmierzające w kierunku budowania raportów biznesowych mają na celu zmniejszenie do minimum asymetrii informacji otrzymywanych przez właścicieli i zarządy podmiotów. Redefiniowanie modelu sprawozdawczości finansowej oraz zmiany jej struktury i zakresu są uwarunkowane zmieniającymi się potrzebami informacyjnymi użytkowników sprawozdań. Nowe koncepcje raportów biznesowych kładą coraz większy nacisk nie tylko na rozszerzenie zakresu informacji finansowej i zwiększenie jej przejrzystości, lecz także na ocenę ryzyka związanego z działalnością podmiotów i ocenę kontroli tego ryzyka. W Polsce wskutek przemian systemowo-gospodarczych w latach 90. ubiegłego wieku intensywnej transformacji podlegała również rachunkowość, a szczególnie sprawozdawczość finansowa, czego wyrazem stało się wprowadzenie Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (MSR) oraz Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej (MSSF) do prawa bilansowego. Jednym z obszarów implementacji międzynarodowych regulacji rachunkowości jest sprawozdawczość przepływów pieniężnych. Problematyka ewolucji koncepcji i unormowań sprawozdawczości przepływów pieniężnych nie została jak dotychczas w Polsce opisana w sposób zwarty i kompleksowy. Prace autorów anglojęzycznych stanowiące podstawę rozwoju koncepcji przepływów pieniężnych w rachunkowości również nie doczekały się prezentacji i wyczerpującego omówienia w literaturze krajowej. Jednocześnie sposób ujmowania strumieni przepływów pieniężnych w polskiej sprawozdawczości finansowej wielokrotnie podlegał krytyce. W polskich przedsiębiorstwach, mimo deklaracji ich zarządów, obserwuje się wciąż niewielkie wykorzystanie takich informacji w codziennej praktyce zarządzania. Podczas gdy znaczenie informacji o przepływach pieniężnych na całym świecie rośnie, w Polsce ten nurt sprawozdawczości finansowej wydaje się tkwić w miejscu. Jest to zjawisko szczególnie niepokojące w kontekście prawidłowego zrozumienia istoty raportu biznesowego i roli informacji o przepływach pieniężnych w jego prawidłowym tworzeniu. U podstaw niniejszego opracowania leży głębokie przekonanie autorów o istotnej roli informacji o przepływach pieniężnych, zarówno w ujęciu ex post, jak i ex ante, w procesach decyzyjnych, zwłaszcza w kontekście szeroko stosowanego w rachunkowości prawa wyboru oraz w obliczu intensywnych działań podejmowanych w kierunku ujmowania w sprawozdaniach finansowych coraz większej liczby danych szacunkowych.

20 Wstęp 21 Niniejsza książka obejmuje więc wieloaspektowe rozważania na temat różnych sposobów podejścia do ujawniania, prognozowania i analizowania informacji o strumieniach przepływów pieniężnych podmiotu gospodarczego, osadzone w nurcie nowoczesnych trendów raportowania biznesowego sytuacji finansowej i dokonań oraz perspektyw rozwoju przedsiębiorstwa. Temu podstawowemu celowi podporządkowano strukturę i zakres merytoryczny niniejszego opracowania. Zostało ono podzielone na cztery części. Część pierwsza obejmuje zagadnienia ogólne dotyczące informacji o przepływach pieniężnych. Autorzy podjęli tu próbę ukazania szerokiego tła procesów kształtujących zarówno zapotrzebowanie na informację o przepływach pieniężnych, jak i uwarunkowań jej prawidłowego tworzenia, które nie może następować w oderwaniu od przemian zachodzących w otoczeniu zewnętrznym i wewnętrznym podmiotu. Przedstawiono zarys ewolucji podstawowych podejść do raportowania przebiegu strumieni przepływów: podejście funduszowe (funds flow) oraz podejście kasowe (cash flow). Rozważania poparto analizą wyników badań empirycznych porównania specyfiki standaryzacji sprawozdawczości przepływów pieniężnych w ujęciu krajowym i międzynarodowym. Przedstawiono też zarys ewolucji sprawozdawczości przepływów pieniężnych w Polsce. W części drugiej przedmiotem rozważań są przepływy pieniężne w ujęciu historycznym. Poruszono zagadnienia dotyczące sprawozdawczego aspektu przepływów pieniężnych, takie jak regulacje prawne, struktura, metodologia oraz zawartość merytoryczna pozycji sprawozdania, omówiono (na podstawie rozbudowanego przykładu liczbowego) zasady i techniki sporządzania rachunku przepływów pieniężnych. Jeden rozdział poświęcono sporządzaniu rachunku przepływów pieniężnych metodą bezpośrednią. Część drugą kończy omówienie zasad sporządzania skonsolidowanego rachunku przepływów pieniężnych, zilustrowane przykładem praktycznym. Integralną część książki stanowią materiały elektroniczne udostępnione na stronie internetowej pod adresem W ich skład wchodzą: narzędzia wykorzystane do rozwiązania przykładu (technika 1 i 2) oraz do sporządzenia skonsolidowanego rachunku przepływów pieniężnych, narzędzia do samodzielnego sporządzania rachunku przepływów pieniężnych na podstawie danych użytkownika (czysty formularz oraz formularz wypełniony danymi z przykładu prezentowanego w rozdziale 7). W części trzeciej przedmiotem rozważań jest interpretacja i analiza informacji o przepływach pieniężnych. Omówiono podstawowe zasady zastosowania analizy ośmiu przypadków do interpretacji i analizy informacji o przepływach pieniężnych w ujęciu ex post. Przedstawiono wariantowość wstępnej oceny

21 22 Wstęp segmentowych strumieni przepływów pieniężnych, omówiono zagadnienia wstępnego diagnozowania stanu finansowego podmiotów gospodarczych na podstawie segmentowych strumieni przepływów pieniężnych. Ostatni rozdział trzeciej części dotyczy w całości analizy wskaźnikowej cash flow. Rozważania zawarte w części czwartej dotyczą przepływów pieniężnych w ujęciu ex ante. Omówiono w nich kolejno: podstawowe zagadnienia z zakresu zastosowania przepływów pieniężnych w zarządzaniu elementami kapitału obrotowego, zasady zarządzania płynnością finansową przedsiębiorstwa, prognozowanie sprawozdań finansowych, a w szczególności jego aspekty metodologiczne, oraz wybrane zagadnienia z zakresu współczesnych koncepcji pomiaru dokonań opartych na przepływach pieniężnych, to znaczy wolne przepływy pieniężne, pieniężną stopę zwrotu oraz gotówkową wartość dodaną. Opracowanie ma charakter naukowy, stanowi ujęcie monograficzne zagadnienia przepływów pieniężnych w gospodarce polskiej i światowej od połowy XIX wieku i jest skierowane do wszystkich, dla których poznanie korzeni i koncepcji sprawozdawczości przepływów pieniężnych i różnych aspektów jej modelowania jest niezbędne, aby we właściwy sposób analizować i odwzorowywać przepływy pieniężne w rzeczywistości gospodarczej XXI wieku. Książka ma ich wspomagać w trudnym okresie wprowadzania rozwiązań międzynarodowych i intensywnych zmian w prawie bilansowym oraz przygotować do podjęcia wyzwań związanych z wpływem procesów harmonizacji rachunkowości na regulacje krajowe. Od wielu lat naszym marzeniem było stworzenie swoistego tryptyku o przepływach pieniężnych. W latach wydaliśmy w oficynie Wolters Kluwer Polska trzy książki stanowiące swego rodzaju kompendium wiedzy na temat ewolucji oraz możliwości rozwoju i raportowania przepływów pieniężnych, ich interpretacji i analizy oraz metod zarządzania nimi. Teraz, po poprawkach i aktualizacji, trylogia o przepływach pieniężnych doczekała się zwartego wydania w postaci swoistej monografii wiedzy o cash flow. Mamy nadzieję, że każdy znajdzie w tym opracowaniu takie ujęcie problematyki przepływów pieniężnych, które pozwoli mu na lepsze zrozumienie procesów generowania, interpretowania, analizowania i monitorowania użytecznej, rzetelnej, porównywalnej i wiarygodnej informacji o przepływach pieniężnych. Łódź, wrzesień 2013 r. Ewa Śnieżek, Michał Wiatr

22 Część I Dlaczego cash flow?

23

24 Rozdział 1 Informacje o przepływach pieniężnych Ewa Śnieżek, Michał Wiatr 1.1. Informacja finansowa wyznacznikiem kierunku rozwoju globalnych standardów rachunkowości W ostatnich dziesięcioleciach wyraźnie zarysowuje się natężenie procesów opartych na informacji (w różnych jej odmianach i aspektach) w stosunku do tych, których podstawą nadal są zasoby materialne. Przejście od gospodarki tradycyjnej do społeczeństwa informacyjnego, czego konsekwencją są również zmiany społeczne, spowodowało wyodrębnienie gospodarki opartej na wiedzy. W gospodarce tradycyjnej o zdolnościach konkurencyjnych decydowały klasyczne zasoby przedsiębiorstwa: materiały i surowce, urządzenia i maszyny oraz finanse i energia. W globalnej gospodarce, oprócz surowców, ziemi i taniej pracy, głównymi kartami przetargowymi są informacje, wiedza, kompetencje i idee. A XXI wiek to bez wątpienia era informacji. Świat współczesnych organizacji utracił, już chyba bezpowrotnie, cechę trwałości będącą do tej pory gwarancją bezpieczeństwa ich istnienia. Przedsiębiorstwa działają obecnie w obszarze szybko rozwijających się rynków lokalnych, krajowych i międzynarodowych, gdzie panuje coraz większa konkurencja. Stają wobec ciągle zmieniającego się i pełnego sprzeczności otoczenia zewnętrznego oraz wymogów elastyczności, zarówno w działaniu, jak i w wykorzystywaniu swoich zasobów. Zmuszone są do dostosowania się nie tylko do aktualnej sytuacji rynkowej, ale również do nadchodzących lub oczekiwanych zmian. Dynamiczne zmiany otoczenia powodowane są głównie przez globalizację, która znosząc bariery między narodami i ułatwiając działania o zasięgu globalnym daje przedsiębiorstwom ogromną szansę rozwoju. Niestety, każdy kij ma dwa końce. Trudnym aspektem globalizacji jest zaostrzanie warunków konkurencji. Przedsiębiorstwa muszą nieustannie monitorować zmiany zachodzące w otoczeniu i reagować na nie, aby nie wypaść z gry.

25 26 Część I. Dlaczego cash flow? W historiach o różnorodnych przemianach technicznych i kulturowych, które doprowadziły do globalizacji, na pierwszy plan wysuwa się zdecydowanie wymiana intelektualna w postaci idei, rozwiązań technicznych i metod działania (procedur technologicznych). Dyfuzja wiedzy ulegała stopniowemu przyspieszeniu w miarę rozwoju technik komunikowania się ludzi, społeczeństw i kultur. Obecny stan globalizacja zawdzięcza przede wszystkim rozwojowi technicznych środków przekazu myśli, wiedzy i konkretnych rozwiązań. Wprowadzona przez McLuhana metafora globalnej wioski 1 jest już niezaprzeczalnym faktem świat oplata coraz gęstsza sieć połączeń. Dzisiaj, korzystając z Internetu i systemów satelitarnych, pokonujemy przestrzeń w bardzo krótkim czasie. Powszechny dostęp do Internetu znacznie przyspieszył procesy globalizacyjne. W XXI wie ku informacje docierają z jednego krańca kuli ziemskiej na drugi w ułamku sekundy. Dzielenie się wiedzą nie jest pod tym względem niczym ograniczone. Należy pamiętać, że procesy globalizacji i informatyzacji zachodzące we współczesnej gospodarce nie wyczerpują całego spektrum zmian w otoczeniu gospodarczym XXI wieku. To jedynie żyzne podłoże dla kolejnych przeobrażeń rzeczywistości. Przedsiębiorstwa ciągle stają przed nowymi wyzwaniami. W ogromnej mierze wzrosła konkurencja na rynkach lokalnych, na które nieustannie wchodzą nowi gracze. Korporacje wykorzystują i wdrażają do praktyki gospodarczej najnowsze wyniki światowych prac badawczych i rozwojowych. Doskonalone są możliwości szybkiego poziomego transferu nowych technologii nawet do bardzo skomplikowanych dziedzin. Zacieśniają się związki między handlem zagranicznym, inwestycjami, przepływem kapitału oraz możliwościami wykorzystania nowoczesnych technologii, których użycie często było ograniczone embargiem lub ciasno pojętym interesem grupowym. W tak konkurencyjnym otoczeniu przedsiębiorstwa uciekają się do różnego rodzaju działań, takich jak alianse strategiczne, fuzje, przejęcia czy franchising. Współczesny świat wymaga od przedsiębiorców elastyczności i umiejętności dostosowywania się do zmian. Wiele firm światowych stanęło przed koniecznością poprawy efektywności gospodarowania i konkurencyjności. Korporacje tworzą holdingi, konglomeraty, konsorcja itp. Dobra informacja biznesowa, wiedza i kapitał intelektualny są ważnymi czynnikami wpływającymi na sukces firmy funkcjonującej w warunkach konkurencyjnego i zmiennego otoczenia. W związku z tym pomnażanie wiedzy, umiejętność jej wykorzystania oraz efektywne i wielopoziomowe zarządzanie informacją wydają się jednymi z największych wyzwań, przed jakimi obecnie 1 Globalna wioska (global village) termin wprowadzony przez Marshalla McLuhana w 1962 r. Zob. M. McLuhan, The Gutenberg Galaxy. The Making of Typographic Man, University of Toronto, Toronto 1962, s. 154.