Tworzenie innowacyjnych materiałów dydaktycznych

Transkrypt

1 Tworzenie innowacyjnych materiałów dydaktycznych e-podręcznik Autor: Strona 1

2 Spis treści Wstęp... 4 Metody tworzenia materiałów dydaktycznych... 7 Podejście indywidualne i zespołowe... 7 Indywidualnie vs. zespołowo Proces tworzenia materiałów dydaktycznych Analiza Projektowanie Digitalizacja Testowanie Udostępnianie stworzonych materiałów Udostępnianie a dostępność Format publikacji treści Definiowanie dostępności Dostęp do materiałów Struktura treści dydaktycznych Struktura liniowa Struktura gałęziowa Formy interaktywności materiałów Quizy Rodzaje pytań Opis Esej Wielokrotny wybór Pojedynczy wybór Dopasuj odpowiedź Krótka odpowiedź Pytania numeryczne Strona 2

3 Pytania obliczeniowe Osadzone pytania Prawda/fałsz Baza pytań Tworzenie quizów Ćwiczenia Krzyżówki Gry Komunikacja synchroniczna i asynchroniczna Rodzaje materiałów dydaktycznych na platformie WeLearning Studium przypadku Prezentacja multimedialna Podcast Wykład multimedialny Videotutorial Infografika Artykuł specjalistyczny Kurs e-learningowy Aplikacja mobilna mobile-learning Wymagania informatyczno-technologiczne platformy WeLearning Wymagania ogólne Wymagania dotyczące twórców treści Podsumowanie Netografia Bibliografia Strona 3

4 Wstęp Dynamiczny rozwój i postęp charakteryzują niemal każdą dziedzinę życia współczesnego człowieka. Otaczają nas urządzenia oraz korzystamy z technologii, których jeszcze do niedawna nasi dziadkowie i rodzice nawet sobie nie wyobrażali. Otacza nas ogromna ilość urządzeń i usług związanych z technologią informacyjną i komputerami. Praktycznie nie ma dziedziny, w której człowiek nie wykorzystywałby komputerów. Rozwój techniki związanej z przekazywaniem, przetwarzaniem, rejestrowaniem i wykorzystywaniem informacji przebiega tak dynamicznie, że nikt nie jest w stanie przewidzieć, co nas czeka w przyszłości. Jedno jest pewne: człowiek żyjący w XXI wieku i nie potrafiący korzystać z urządzeń posługujących się technologią informacyjną to współczesny analfabeta. Technologia informacyjna to dziedzina informatyki łącząca telekomunikację oraz odpowiednie narzędzia i technologie związane z informacją. Dostarcza ona korzystającemu użytkownikowi możliwości, które może wykorzystać do pozyskania informacji, selekcjonowania ich, analizowania, przetwarzania, zarządzania, a także do przekazywania innym użytkownikom. Dynamiczny rozwój i szeroki dostęp do technologii informacyjnych sprawia, że coraz większą popularność zyskują nowe formy kształcenia. Jedną z tych form jest e-learning, określany także mianem e-nauczania, e-edukacji, kształcenia na odległość, zdalnej edukacji, podczas którego w procesie edukacyjnym wykorzystuje się nowoczesne technologie i różnego rodzaju media (najczęściej jest to komputer z dostępem do Internetu). Jedną z niezbędnych dziedzin życia człowieka potrzebnych do normalnego funkcjonowania w dzisiejszym świecie jest edukacja. Zachodzące przemiany gospodarcze i cywilizacyjne sprawiają, że wykształcenie staje się bardziej niż kiedyś warunkiem nieodzownym do zdobycia wysokiej pozycji społecznej i zawodowej. Otaczająca nas rzeczywistość podlega ciągłym zmianom. Potrzeba ustawicznego kształcenia, czyli uczenia się przez całe życie, staje się koniecznością umożliwiającą przystosowanie się do zachodzących zmian ekonomicznych, naukowych lub kulturalnych. Powoli powszechny staje się pogląd, że największym kapitałem człowieka jest jego wiedza. Nie ma już racji bytu stwierdzenie, że raz uzyskane kwalifikacje będą nam służyć przez całe życie. W niektórych dziedzinach proces podwyższania kwalifikacji trwa nieprzerwanie. Strona 4

5 Aby sprostać wyzwaniom współczesnego świata, nowoczesny człowiek powinien być wykształcony, przedsiębiorczy, przygotowany do podejmowania ryzyka. Ponadto powinien być odważny, kreatywny, ambitny i pewny siebie, jednocześnie świadomy swoich silnych i słabych stron. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych, samodzielna praca nad sobą w zakresie zdobywania i pogłębiania wiedzy powinna stać się codziennością, a nawet pewnego rodzaju nawykiem. Obecnie istnieje wiele możliwości, aby zdobywać nowe kompetencje. Szeroka oferta szkół, kursów zawodowych, dodatkowych szkoleń daje szansę dokształcania się również bez wychodzenia z domu takie możliwości stwarza e-learning. E-learning to technika szkolenia, która wykorzystuje wszystkie dostępne media elektroniczne. Najczęściej jest kojarzony z formą nauki, w której stroną przekazującą wiedzę i tę wiedzę sprawdzającą jest komputer. Tę formę nauki przyjęło się określać mianem uczenia na odległość, w którym brak jest fizycznego kontaktu ucznia z nauczycielem. E-learning stwarza możliwości samodzielnego wybrania preferowanej formy dostarczania wiedzy i tempa jej przekazywania. Jest dzięki temu metodą najbardziej elastyczną, dopasowaną do indywidualnych preferencji osoby korzystającej z tej formy nauki. Strona 5

6 Do podstawowych zalet tej formy przekazywania wiedzy możemy zaliczyć: oszczędność pieniędzy wyeliminowanie kosztów związanych z organizacją szkoleń w sposób tradycyjny, oszczędność czasu korzystanie z kursów w najdogodniejszym dla nas czasie, monitoring wyników nauczania na bieżąco można śledzić postępy w nauce, testy weryfikujące pozwalają na bieżące sprawdzanie stanu wiedzy, dowolna liczba osób szkolonych nie istnieją ograniczenia co do liczby osób, które mogą korzystać ze szkoleń internetowych. Nie ulega więc wątpliwości, że taki sposób nauczania będzie zdobywać coraz liczniejsze rzesze sympatyków. Niniejsza publikacja ma na celu przedstawienie użytkownikowi przede wszystkim takiemu, który dotychczas nie miał żadnego kontaktu z taką formą przekazywania wiedzy zagadnienia tworzenia innowacyjnych materiałów dydaktycznych zarówno od strony czysto teoretycznej (wyjaśnienie pojęć, przedstawienie rodzajów i metod tworzenia materiałów dydaktycznych), jak i ich wykorzystania na platformie. Dla osób, które na co dzień korzystają z zalet szkoleń, e-learning może stanowić wartościowe uzupełnienie i usystematyzowanie zdobytej wiedzy. Strona 6

7 Metody tworzenia materiałów dydaktycznych Podejście indywidualne i zespołowe Do podstawowych elementów nauczania wykorzystywanych w technologii e-learningu zaliczamy tworzenie treści rozumianych jako elektroniczne materiały dydaktyczne. Pojęcie elektronicznych materiałów edukacyjnych stworzonych na potrzeby nauczania przez Internet jest zarówno w teorii, jak i w praktyce definiowane w różnoraki sposób, jednocześnie proces tworzenia takich materiałów powinien być uniezależniony od systemu zarządzania nauczaniem zdalnym, którym się posługujemy. Zakładając szerokie rozumienie danego pojęcia można przyjąć, że składniki tworzące materiały dydaktyczne mogą wykorzystywać dowolną cyfrową formę przekazu i prezentacji. Istnieje kilka metod tworzenia materiałów dydaktycznych do kursów e-learningu. Jednymi z najpopularniejszych sposobów są realizacje w formie zorganizowanej lub indywidualnej. W przypadku wyboru formy zorganizowanej każdy przedmiot (kurs) stanowi odrębny projekt wykonywany przez zespół specjalistów z danej dziedziny. Ujęcie indywidualne zakłada, że odpowiednio przeszkolony autor sam tworzy materiały edukacyjne najpierw samodzielnie opracowuje część merytoryczną, następnie testuje i uzupełnia je w praktyce. W przypadku tworzenia materiałów e-learningowych w formie zorganizowanej wymagane jest powołanie zespołu ekspertów składającego się z: ekspertów przedmiotowych, metodyka ze znajomością zasad e-learningu, technika osoby lub grupy osób odpowiedzialnych za techniczną obróbkę materiałów dydaktycznych. Ekspert jest osobą odpowiedzialną za przygotowanie planu kursu, dostarczenie niezbędnych materiałów źródłowych, do jego zadań należy opracowanie zadań, pytań testowych, quizów, jakie zostaną wykorzystane w kursie. Strona 7

8 Metodyk, który powinien być jednocześnie specjalistą do spraw e-learningu, odpowiada za przeprowadzenie konsultacji z ekspertem i ustalenie zakresu, a także rodzaju technologii informatycznych e-learningu, które zostaną następnie wykorzystane przy tworzeniu kursów. Zespół informatyków, którym kieruje kierownik projektu, na podstawie specyfikacji opracowanej przez metodyka (w porozumieniu z ekspertem) tworzy elektroniczne wersje materiałów edukacyjnych. Podkreślenia wymaga fakt, że prace nad stworzeniem treści materiałów edukacyjnych nie są wykonywane pojedynczo przez każdego członka zespołu, ale powstają w ramach ciągłego współdziałania. Rola eksperta nie ogranicza się do zaplanowania, jak kurs ma wyglądać, i dostarczenia materiałów źródłowych. Osoba ta jest odpowiedzialna także za recenzowanie i ciągłą weryfikację tworzonych treści. W praktyce wiąże się to z ciągłym kontaktem z metodykiem i zespołem techników w celu wnoszenia na bieżąco wymaganych poprawek i koniecznych uzupełnień. Wyjaśniając, jakie zadania mają do wykonania poszczególni członkowie zespołu, należałoby wskazać bardzo ważną rolę testera, nazywanego również ewaluatorem treści e-learningowych. Strona 8

9 Tester/ewaluator treści to specjalista, który odpowiada za poprawność i należytą jakość kursów elektronicznych tworzonych przez dydaktyków. Do jego zadań należy doprowadzenie do tego, aby produkt (kurs) był na jak najwyższym poziomie jakościowym przy jednoczesnym obniżaniu kosztów związanych z wdrożeniem oraz zwiększaniem satysfakcji użytkowników. W trakcie prac nad stworzeniem kursu tester aktywnie współpracuje z jego twórcami, a także analizuje kurs podczas jego eksploatacji. Jest to osoba, która musi się wykazać doskonałą znajomością technologii tworzenia kursów elektronicznych i jednocześnie posiadać podstawowe wiadomości o wymaganiach, jakie musi spełniać kurs z punktu widzenia metodyki, a także mieć wiedzę o wymaganiach technicznych. Kompletny test kursu elektronicznego obejmuje jego sprawdzenie pod względem merytorycznym, językowym, estetycznym, kontrolę spójności i kompletności kursu, poprawności scenariusza kursu od strony formalnej oraz zgodności z przyjętymi i stosowanymi standardami. Testowanie jest zazwyczaj realizowane na podstawie wyników badań (w formie na przykład ankiet lub wywiadów), jakie są przeprowadzane w trakcie próbnych szkoleń, i ma na celu poprawę skuteczności szkolenia za pomocą poddanego ocenie kursu elektronicznego. Praca testera/ewaluatora treści e-learningowych polega na sprawdzaniu e-kursów z wykorzystaniem kilku kryteriów: przydatność/łatwość użytkowania tester sprawdza, czy interfejs i oprawa graficzna kursu elektronicznego są poprawne i odpowiednio dobrane do wieku, poziomu, nawyków kulturowych osób, które mają być odbiorcami kursu, kompatybilność tester kontroluje, czy stworzony kurs ma możliwość współpracowania z innymi systemami i aplikacjami, poprzez instalowanie i wykonywanie kursu w różnych środowiskach sprzętowo-programowych i w różnym kontekście, konfiguracja tester sprawdza możliwości przystosowania kursu do indywidualnych potrzeb, funkcjonalność testowanie funkcjonalne opiera się na znajdowaniu błędów programowych, a także na testowaniu pod kątem przewidywanych zachowań kursanta; testowanie funkcjonalne obejmuje takie zadania jak: kontrola plików dźwiękowych i filmowych, animacji, grafik, odnośników, łatwość poruszania się w obszarze kursu, zawartość i poprawność słownika i pomocy, możliwość zakończenia kursu w dowolnym momencie i zapisania osiągniętych dotychczas wyników, drukowania dostępnych materiałów, a także rozpoczęcia i wznowienia kursu w dogodnym dla użytkownika czasie, odporność na zachowania użytkownika, których autor kursu nie jest w stanie przewidzieć w momencie jego tworzenia (jest to tak zwane testowanie destrukcyjne). Strona 9

10 Nad treścią, jaka zostanie zawarta w szkoleniu, musi od początku pracować cały zespół. Można do tego wykorzystywać gotowe materiały, opracowania i wyjaśnienia, ale sięgając do nich należy mieć na uwadze nadrzędną zasadę: ich wykorzystanie musi być podporządkowane celom dydaktycznym szkolenia nigdy odwrotnie. Do prac nad treścią kursu od podstaw angażuje się ekspertów merytorycznych. W zakresie ich kompetencji znajduje się zarówno obszar edukacyjny, którego dotyczy szkolenie, jak i znajomość specyfiki projektowania kursów e-learningowych. Jest to zadanie trudne, dlatego też eksperci merytoryczni współpracują najczęściej z dydaktykami multimedialnymi lub też metodykami. Metodyka zdalnego kształcenia ma na celu przełożenie treści merytorycznej na język e-learningu. Uatrakcyjnienie formy przekazu to już zadanie zespołu projektowego, w którego skład wchodzą: graficy, animatorzy, programiści, dźwiękowcy itp. Połączenie wysiłków wszystkich zaangażowanych w projekt osób sprawia, że po kilku lub kilkunastu tygodniach pracy powstaje efekt końcowy, jakim jest kompletny kurs multimedialny. Praca nad treścią szkoleniową także stanowi pracę zespołową. Nie jest to jednak praca sekwencyjna, ale stała współpraca wszystkich członków zespołu. Liczba członków zespołu projektowego jest uzależniona od wielkości obszaru edukacyjnego, jaki ma objąć projekt, oraz od poziomu multimedialności e-kursu. Sukces przełożenia wykorzystanego materiału szkoleniowego na treść kursu e-learningowego jest związana również z interdyscyplinarnością członków zespołu. Im większa jest różnorodność dziedzin, w jakich specjalizują się członkowie zespołu, tym większa szansa na interesujące, atrakcyjne e-szkolenie i co się z tym wiąże efektywny proces nauczania za jego pośrednictwem. Strona 10

11 Przykład zespołu pracującego nad opracowaniem materiałów dydaktycznych Źródło: Marek Hyla, E-learning od pomysłu do rozwiązania, Solidex, Kraków 2003 Z modelem zespołowego tworzenia treści do kursów e-learning mamy do czynienia najczęściej w dużych firmach i organizacjach dysponujących odpowiednią ilością środków na ten cel, jednocześnie mających ograniczone cele szkoleniowe. Tworzenie szkolenia wykorzystywanego przez firmę wymaga mniejszego nakładu pracy niż w przypadku tworzenia kursu do przedmiotu wykładanego na studiach wyższych. Przygotowanie kursu w taki sposób, aby stanowił e-learningowy odpowiednik przedmiotu nauczanego w sposób tradycyjny w szkole wyższej, również może być realizowane w formie pracy zespołowej. Podkreślenia wymaga fakt, że zorganizowanie środków finansowych na zrealizowanie wszystkich zadań związanych z utworzeniem kursów w ramach jednego kierunku studiów w ograniczonym, krótkim czasie jest praktycznie niemożliwe. Strona 11

12 Co innego w przypadku tworzenia szkoleń korporacyjnych w tym wypadku mamy do czynienia ze znacznie mniejszą objętością merytoryczną i małą liczbą kursów do przygotowania. Rozwiązaniem problemu zorganizowania środków pieniężnych może być plan zbudowania bazy kursów e-learningowych, opierający się na umiejętnościach poszczególnych pracowników należących do kadry naukowej szkoły wyższej. Strategia ta opiera się na skumulowaniu kompetencji eksperta, metodyka oraz technika w tej samej osobie. Niestety rzadko zdarza się, żeby jedna osoba posiadała kwalifikacje w każdej z tych specjalności, stąd w przypadku tworzenia kursów taką metodą należy się spodziewać gorszych wyników niż w przypadku pracy zespołowej. Ograniczenie do minimum negatywnych skutków stosowania tej strategii można osiągnąć stosując komputerowo wspomagane narzędzia służące do tworzenia kursów e-learningowych. Autorzy chcący opracowywać kursy na platformie WeLearning, organizując się w zespół w celach komunikacji i wymiany plików, mogą skorzystać z ogólnego forum dyskusyjnego lub z grup tematycznych zakładanych automatycznie przy tworzeniu nowego zasobu edukacyjnego w części społecznościowej platformy WeLearning. Strona 12

13 Forum dyskusyjne na platformie WeLearning Strona 13

14 Indywidualnie vs. zespołowo Porównując podejście zespołowe i indywidualne warto uwzględnić trzy kryteria: różnice dotyczące założeń związanych z budową materiałów dydaktycznych, a także zalety i wady każdego podejścia. Prace zespołowe charakteryzuje dostęp do określonego budżetu, powołanie zespołu do wykonania szkolenia składającego się z eksperta merytorycznego, metodyka e-learningu oraz specjalisty informatyka. Powołany zespół ma zapewnioną możliwość korzystania z odpowiedniego zaplecza technicznego: sprzętu i oprogramowania. W przypadku podejścia indywidualnego autor materiałów merytorycznych jest jednocześnie przeszkolony ze stosowania technologii e-learningu. Powinien mieć dodatkowo odpowiednie kompetencje do posługiwania się narzędziami informatycznymi wykorzystywanymi do produkcji elektronicznych materiałów edukacyjnych. Ponadto każdy autor ma dostęp do odpowiedniego sprzętu i oprogramowania. Chcąc podkreślić zalety podejścia zespołowego, należy wskazać przede wszystkim: sprawowanie pełnej kontroli nad każdym etapem powstawania kursu, względnie krótki okres tworzenia szkolenia (od 3 do 6 miesięcy), gwarancję uzyskania profesjonalnego produktu, a jednocześnie moż- Strona 14

15 liwość wypracowania spójnego szkolnego lub korporacyjnego standardu dla tworzenia materiałów edukacyjnych w formie e-learningowej. Prace indywidualne wyróżniają się niskimi kosztami przygotowania materiałów edukacyjnych. Ponadto przy ich tworzeniu nie powstają ograniczenia co do tworzenia kilku rodzajów kursów w tym samym czasie (kursy z różnych przedmiotów mogą wykonywać jednocześnie osoby specjalizujące się w różnych dziedzinach wiedzy). Autor kursu posiada możliwość szybkiego wprowadzania zmian i poprawek dzięki wykonywanej na bieżąco weryfikacji i testom materiałów przez użytkowników kursu. W przypadku podejścia indywidualnego następuje znacznie lepsze zrozumienie procesów nauczania zdalnego i poprawa sprawności posługiwania się narzędziami informatycznymi wynika to z faktu, że cały proces tworzenia kursu planuje i realizuje jedna, wyznaczona do tego osoba. Wśród wad koncepcji zespołowej wskazać należy wysokie koszty przygotowania materiałów dydaktycznych. Jednocześnie wykluczona lub co najmniej utrudniona jest możliwość wprowadzania zmian do projektu po jego zakończeniu (zamknięciu). Ponadto bieżąca weryfikacja zastosowania określonych metod w przypadku tej koncepcji nie występuje. Wykorzystując model pracy indywidualnej należy się liczyć przede wszystkim z tym, że czas realizacji określonych w projekcie zadań związanych z wytworzeniem potrzebnych materiałów będzie znacznie wydłużony w porównaniu do pracy zespołowej. Wynika to z faktu, że za realizację odpowiedzialna jest tylko jedna osoba. Ograniczone umiejętności twórcy kursu nie dają gwarancji jakości stworzonego produktu. Jednocześnie w przypadku tworzenia materiałów przez jedną osobę nie ma możliwości wprowadzenia własnych standardów, w oparciu o które można tworzyć kursy w przyszłości. Podsumowując, należy podkreślić, że każdy z przedstawionych modeli tworzenia szkoleń e-learningowych posiada niewątpliwe zalety, ale też i wady. Budowa materiałów edukacyjnych przez pojedyncze osoby wymusza niejako obowiązek podnoszenia przez te osoby swoich kwalifikacji. Organizowanie szkoleń z zakresu technik i technologii e-learningowych oraz zajęć warsztatowych z posługiwania się narzędziami informatycznymi może przynieść wiele wymiernych korzyści: wyższą sprawność w e-nauczaniu i lepszą umiejętność planowania e-kursów przez indywidualnych twórców. Kursy tworzone przez nauczycieli mogą stanowić doskonałą bazę do stworzenia profesjonalnych i zaawansowanych technologicznie szkoleń e-learningowych. Strona 15

16 Proces tworzenia materiałów dydaktycznych Popularność szkoleń e-learningowych nieustannie wzrasta. Ta forma nauczania nie jest krótkotrwałą, przejściową modą, ale stanowi prężnie rozwijającą się metodę edukacyjną. Zarówno szkolnictwo tradycyjne, jak i świat biznesu słusznie traktują e-learning jako skuteczne narzędzie do wspomagania procesu nauki. Niewątpliwe zalety tej metody nauczania: wygoda stosowania, możliwość indywidualnego dopasowania czasu poświęcanego na naukę, mniejsze niż w przypadku tradycyjnego nauczania nakłady finansowe, coraz powszechniejszy dostęp wszystkie te czynniki przemawiają za wykorzystaniem w nauczaniu takiej właśnie metody. W dużych przedsiębiorstwach wykorzystanie kursów e-learningowych pozwala szkolić większą liczbę pracowników zachowując jednocześnie ciągłość ich pracy. W tym rozdziale zostanie przedstawiona metodyka tworzenia, udostępnianych zdalnie, materiałów dydaktycznych w formie multimedialnej. Metodyka ta obejmuje cztery etapy: analizę, projektowanie, digitalizację i testowanie. Analiza Etap pierwszy analiza służy określeniu: adresata kursu, celów projektu oraz warunków użytkowania aplikacji. Przy określeniu odbiorcy projektu powinno się udzielić odpowiedzi na podstawowe pytania: jakie cele i zadania ma osoba ucząca się? czego ta osoba potrzebuje, w jaki sposób można wspomóc jej naukę? jakie posiada zdolności, w czym jest dobra, a co sprawia jej trudność? jaką wiedzą dysponuje? Określenie celów projektu wymaga odnalezienia odpowiedzi na pytania: czemu ma służyć ten projekt (jakie są problemy z wykorzystaniem tradycyjnych materiałów dydaktycznych: podręczników papierowych, modeli)? co chcemy osiągnąć przez stworzenie tego projektu (dlaczego uważamy nowe technologie za potencjalnie użyteczne)? co jest nam potrzebne do osiągnięcia celu (jakie wymagania dotyczące sposobu wykorzystania materiałów dydaktycznych należy spełnić w konkretnym procesie kształcenia)? Treść materiałów dydaktycznych w formie multimedialnej, w zależności od przeznaczenia, obejmuje usystematyzowaną wiedzę odpowiadającą całemu programowi nauczania lub wybranemu modułowi. Wybór Internetu jako środka metody publikacji stwarza możliwość dopasowania zawartości merytorycznej do ewentualnych zmian w programie nauczania. Strona 16

17 Określenie warunków użytkowania wymaga odpowiedzi na następujące pytania: w jakich warunkach użytkownik kursu będzie korzystał z materiałów dydaktycznych? na jakich zasadach materiały dydaktyczne mają być udostępniane użytkownikom? czy istnieją jakieś inne wymagania dotyczące na przykład sprzętu, oprogramowania, kompetencji komputerowych? Najkorzystniejszym rozwiązaniem z punktu widzenia użytkowników kursów e-learningowych jest tworzenie ich z myślą o pracy własnej studenta (uczący się wyznacza sobie miejsce i czas nauki zgodnie z własnymi preferencjami), a nie o nauce w warunkach zamkniętej sali lekcyjnej. Publikacja kursów na ogólnodostępnym serwerze nie stwarza barier do korzystania z nich (brak wymaganej autoryzacji logowania i hasła). Wybór popularnej technologii, którą może się posłużyć każdy, gwarantuje, że użytkownik zobaczy wszystkie animacje i skorzysta ze złożonej interaktywności aplikacji w typowej przeglądarce internetowej, wykorzystując popularny, darmowy program, na przykład Flash Player. Strona 17

18 Projektowanie W procesie e-nauczania wyróżnić można dwa zasadnicze elementy, które mają wpływ na jakość kształcenia oraz jego efekty. Należą do nich treści dydaktyczne oraz sposób, w jaki prowadzone są zajęcia dydaktyczne. Istnieje możliwość przygotowania materiałów dydaktycznych w różnych modelach struktur treści dydaktycznych. Jednocześnie sposoby prowadzenia zajęć mogą być różnorodne, w szczególności dla zajęć wykładowych i ćwiczeniowych, a także ze związanymi z tym zajęciami o różnym stopniu aktywności studentów, jak i ich liczebności w grupach. Zdalne nauczanie za pośrednictwem Internetu pozwala na wykorzystywanie bardzo wielu form elektronicznych materiałów dydaktycznych. Ze względu na ich funkcjonalność można je pogrupować w następujący sposób: 1. Dokumenty tekstowe (zawierające zarówno tekst, jak i grafikę), należą do nich m.in. popularne formaty: a. DOC (Microsoft Word), b. RTF (Rich Text Format), c. PDF (Portale Document File), d. SXW (dokument tekstowy OpenOffice.org odpowiednik MS Word), e. HTML (HyperText Markup Language) oraz wszystkie pochodne tego języka. 2. Dokumenty multimedialne, z których najpopularniejsze to: a. SWF prezentacje, animacje, filmy flashowe, b. PPT, PPS, MHT prezentacje Microsoft PowerPoint, c. STI prezentacja OpenOffice.org (odpowiednik MS PowerPoint). 3. Zbiory audio i wideo, które można podzielić na: a. skompresowane zbiory audio i/lub wideo różne formaty zbiorów udostępnianych w formie plików do kopiowania na własny komputer w celu obejrzenia lub odsłuchania, b. media strumieniowe zbiory audio lub wideo sformatowane i udostępniane w taki sposób, który umożliwia obejrzenie lub odsłuchanie bez konieczności wcześniejszego kopiowania całego zbioru na komputer użytkownika. 4. Aplikacje interaktywne i symulatory, na przykład: a. aplety Javy, b. obiekty ActiveX, c. aplikacje Flash. Wszystkie wymienione formaty elektronicznych zbiorów mogą zostać umieszczone na platformie WeLearning. Mają one za zadanie przedstawić wiedzę w jak najprzystępniejszy sposób. Technologia WWW pozwala łączyć nie tylko tekst i grafikę, ale także pozostałe media, co wpływa na poziom atrakcyjności przekazu i ułatwia naukę. Połączenie tekstów, obrazów, nagrań audio i filmów w prezentację możliwe jest zarówno w technologiach WWW, FLASH, PDF, MS PowerPoint, jak i innych. Każda z tych technologii wyróżnia się specyficzną funkcjonalnością. Podkreślenia wymaga fakt, że rozwój narzędzi informatycznych dąży do integracji wyżej wymie- Strona 18

19 nionych form prezentacji, co skutkuje na przykład możliwością osadzania animacji, dźwięku, filmów czy budowaniem interakcji w dokumentach budowanych za pomocą edytorów tekstowych. Istotnym zagadnieniem związanym z budową materiałów dydaktycznych jest konieczność przenoszenia niektórych składników procesu dydaktycznego z formy komunikacji werbalnej na prezentowaną treść. Składnikami takimi są na przykład techniki skupienia uwagi i podtrzymywania motywacji do nauki. Materiały edukacyjne, które mają spełnić te role, powinny być znacznie bardziej atrakcyjne i urozmaicone w porównaniu do materiałów wykorzystywanych w nauczaniu tradycyjnym oraz powinny zawierać przynajmniej niektóre z elementów wypracowanych standardów tworzenia treści szkoleniowych. Do chwili obecnej wypracowanych zostało wiele wskazówek i standardów służących projektowaniu i budowie treści szkoleniowych. Standardy te określają, w jaki sposób należy budować Strona 19

20 materiały edukacyjne, zasady ich funkcjonowania oraz wykorzystywania w procesie dydaktycznym. Jednym z najbardziej znanych standardów jest Sharable Content Object Reference Model (SCORM). Standard ten został zaimplementowany do platformy WeLearning. Tworząc materiały zgodnie z tym standardem, możemy być pewni, że bez problemów uda się je zaimplementować wewnątrz kursu na platformie. SCORM można rozumieć jako obiektowy model zawartości (treści) szkoleniowych, składający się z autonomicznych, a jednocześnie ściśle ze sobą powiązanych treści i zaprojektowany jako otwarty standard reprezentacji zawartości dydaktycznej. Standard ten definiuje, bazujący na technologii webowej, model agregacji treści szkoleniowych (Content Aggregation Model) i środowisko uruchomieniowe (Run-Time Environment). Inaczej rzecz ujmując, jest to model zawierający techniczne specyfikacje i wskazówki, które prowadzą do osiągnięcia wysokiego poziomu internetowych treści edukacyjnych. SCORM akceptuje różne technologie, stanowi więc zestaw standardów różnych organizacji profesjonalnie zajmujących się e-learningiem. Innym standardem jest ECC (E-learning Courseware Certification) rozpowszechnianym przez ASTD Institute E-learning. Służy asynchronicznym kursom bazującym na stronach WWW i multimediach oraz formułuje kryteria dotyczące: nawigacji, lokalizacji, odpowiedzi zwrotnych, odnośników, pomocy oraz czytelności i jakości publikowanego tekstu. ECC prezentuje również kryteria projektowania instrukcji kursu i obejmuje następujące zagadnienia: komunikaty dotyczące celów nauczania cele nauczania powinny być jasno sprecyzowane zarówno dla całego kursu, jak i dla głównych części merytorycznych, cele wymagające zastosowania nabytej wiedzy wymagają od użytkowników zastosowania nowej wiedzy w kontekście znanych już problemów, sytuacji i zadań, techniki skupienia uwagi i utrzymania zainteresowania istotne z punktu widzenia treści nauczania, strategie podtrzymywania motywacji kurs powinien zawierać stosowną strategię angażowania użytkowników i podtrzymywania ich motywacji podczas trwania całego procesu nauczania, techniki wydobywania istotnej wiedzy instrukcje pozwalające na kumulację zdobywanej wiedzy utrwalanie już zdobytej wiedzy, tak aby mogła ona stanowić podstawę do dalszej nauki, przykłady i demonstracje, ilustrowanie i wyjaśnianie treści edukacyjnych, dostarczanie przykładów praktycznego zastosowania treści nauczania, możliwość integrowania wiedzy oprogramowanie kursu powinno dostarczać praktycznych okazji do integrowania i syntetyzowania wiedzy oraz umiejętności użytkowników, zdobytych w ramach poszczególnych jego części, Strona 20

21 dostarczanie odpowiedzi zwrotnej, oferowanie pomocy instruktażowej użytkownicy powinni mieć dostęp do (stopniowo zmniejszającej się i zmieniającej się w zależności od kontekstu) pomocy podczas szkolenia, ocena wiedzy kurs powinien zawierać uzasadniony i rzetelny system oceny kursanta, wykorzystanie mediów media powinny być wykorzystywane dla podniesienia wydajności nauczania oraz dostosowane do tematyki i przedmiotu nauczania, unikanie poznawczego obciążenia kurs powinien wykorzystywać strategie pozwalające uniknąć obciążenia poznawczego, związanego z dostarczaniem informacji w ilościach większych, niż można przyswoić w danym czasie. Powyższe zagadnienia dotyczące kryteriów, jakimi należy się kierować przy projektowaniu treści kursów e-learningowych, są tylko krótkim przeglądem podstawowych rozwiązań z tego zakresu. Strona 21

22 Digitalizacja Mimo że w większości przypadków materiały, z których tworzone są kursy, istnieją w postaci cyfrowej, to poprzez digitalizację można rozumieć przerzucenie treści tych materiałów na platformę WeLearning. Proces ten może odbywać się poprzez kopiowanie treści pomiędzy dokumentem otworzonym w edytorze tekstowym na komputerze autora a edytorem WYSIWYG dostępnym bezpośrednio na platformie. Niejednokrotnie przygotowane wcześniej pliki graficzne należy przekonwertować do bardziej popularnych formatów, z uwzględnieniem odpowiedniej rozdzielczości i kompresji. Podobnie wygląda sytuacja z plikami wideo lub audio. Przed wrzuceniem na platformę powinny zostać przekonwertowane w celu obniżenia ich wielkości oraz ustandaryzowane pod względem wyglądu. Z uwagi na społecznościowy charakter platformy, wszystkie materiały wideo powinny zostać umieszone na kanale YouTube projektu, a dopiero potem umieszczone w treści kursu. Strona 22