Gruzja Przewodnik globtrotera

Transkrypt

1

2 Gruzja Przewodnik globtrotera

3

4 Gruzja Przewodnik globtrotera Dawid Dudek Poznań 2012

5 Copyright 2012 by Dawid Dudek Korekta, projekt typograficzny, skład i łamanie: Dawid Dudek Opracowanie graficzne okładki: Dawid Dudek Poznań 2012 ISBN: W projekcie okładki wykorzystano zdjęcie wykonane przez Autora w Tbilisi. Mapki zawarte w książce zostały opracowane przez Autora na podstawie materiałów udostępnionych z prawem do ogólnego rozpowszechniania przez Ministerstwo Turystyki Gruzji. Autor dołożył wszelkich starań, aby informacje zawarte w tej książce były kompletne i rzetelne, nie bierze jednak żadnej odpowiedzialności za ich wykorzystanie oraz ewentualne szkody z tego wynikłe. Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na jakimkolwiek innym nośniku, powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji. Printed in Poland. Druk: P. H. U. Multikram, ul. Mławska 20 D, Rypin

6

7 14 Gruzja. Przewodnik globtrotera 1. Adżaria (gruz. აჭარა) właściwa nazwa to Autonomiczna Republika Adżarii. Region w południowo-zachodniej Gruzji od zachodu otoczony Morzem Czarnym. Stolicą regionu jest Batumi. Podstawowe informacje geograficzno-administracyjne Mimo, że obszar ten graniczy z morzem, to jest to kraina górzysta. Od północy i wschodu granicą tego obszaru są Góry Mescheckie (najwyższy szczyt to Chewa 2812 m n.p.m). Linia brzegowa jest słabo rozwinięta (przy morzu biegnie linia kolejowa) a plaże są kamieniste. Główną rzeką regionu jest Czoroch. Ponad 60% obszaru zajmują lasy, a najbardziej znanym kompleksem roślinnym jest słynny w świecie Ogród Botaniczny w Batumi. Obszar podzielony jest na sześć regionów (powiatów) miasto Batumi oraz pięć dystryktów: Keda, Kobuleti, Khelvachauri, Shuakhevi oraz Khulo. Klimat Klimat, jaki tutaj występuje, jest określany jako podzwrotnikowy morski. Temperatury są tutaj dość wysokie (rzadko poniżej zera stopni). Charakterystyczne, że można tutaj znaleźć zarówno bardzo wilgotny klimat (przy morzu), jak i suchy (w górach). Historia Człowiek osiedlił się tutaj już w Neolicie (około 9 tysięcy lat przed Chrystusem). W VII III wieku przed Chrystusem stanowiła część Królestwa Kolchidy. Potem znaczna część tego obszaru jako saeristavo weszła w skład Królestwa Iberii. Od IV wieku p.n.e. zaczęli się tutaj osiedlać Grecy. Założyli oni najważniejsze dzisiaj miasta tego regionu: Bathus (Bathys) dzisiejsze Batumi, oraz Apsaros (Apsaruntos) dzisiejsze Gonio. Niedaleko Kobuleti (dojazd z Batumi marszrutką spod dworca kolejowego) można oglądać ruiny greckiej kolonii Pichvnari. Następnie obszar dostał się pod władzę Cesarstwa rzymskiego. W IV wieku powstało tutaj niezależne królestwo Lazyki. W tym okresie wiąże się z Gruzją takie postacie, jak św. Andrzej i św. Szymon Apostoł. Zgodnie z miejscowymi legendami, w mieście Gonio został pochowany św. Mateusz. W późniejszych wiekach o region ten rywalizowali ze sobą Rzymianie i Persowie, Bizantyjczycy i Arabowie. Ostatecznie w VII wieku zajęli go Arabowie. W X wieku Adżaria stała się częścią Zjednoczonego Królestwa Gruzji. Pokój nie trwał jednak długo, gdyż w tym samym wieku prowincję najechali Turcy Seldżuccy, a w XIII wieku Mongołowie. Chwilową stabilizację przyniosły wieki XIV XVI, kiedy to prowincja była częścią Księstwa Gruzji. Na początku XVII wieku obszar zajęli Turcy seldżuccy. Nastał okres przymusowej islamizacji. Ludność broniła się przed nią zawzięcie, czego efektem były

8 ADŻARIA 15 liczne powstania przeciwko najeźdźcy. W drugiej połowie XIX wieku obszar stał się prowincją Imperium rosyjskiego, a w latach 20. XX wieku w wyniku rywalizacji turecko- -brytyjskiej zajęli go Brytyjczycy i przyłączyli do Gruzji. Niezależność nie trwała dłużej niż rok, gdy w 1921 region ten podobnie jak całą Gruzję zajęli bolszewicy, tworząc z Adżarii Adżarską Autonomiczną Socjalistyczną Republikę Radziecką, stanowiącą część Gruzińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. W 1991 roku Adżaria stała się autonomiczną republiką w ramach państwa gruzińskiego z Asłanem Abaszydze na czele. W praktyce była wówczas niezależnym państwem. Po tzw. Rewolucji Róż w 2004 roku Adżaria została przyłączona do Gruzji i stanowi jej integralną część. Kultura i tradycja Jest to jeden z najbardziej multi kulturowych regionów Gruzji. Są tutaj reprezentowane wszystkie religie i nacje występujące w tej części świata: chrześcijanie (greccy, rzymscy, gruzińscy), muzułmanie (zarówno sunnici jak i szyici) oraz żydzi. Mieszkają tutaj poza Gruzinami: Rosjanie, Ormianie, Grecy, Abchazowie, Ukraińcy oraz kilka pomniejszych nacji. Mieszkańcy słyną ze swojego zamiłowania do śpiewu, a adżarskie pieśni wielogłosowe należą do najdłuższych w Gruzji. Zamiłowanie do muzyki potwierdzają wykopaliska archeologiczne, które dowodzą, że setki lat temu używano tutaj takich samych instrumentów, jak obecnie. Można posłuchać tutaj gry na takich instrumentach, jak: piszczałki, naibuli, kviristviti, ghorototo, chiboni, panduri, chonguri, bębnach, tamburynach, lirach oraz bobghani. Część instrumentów jest na tyle unikalna, że spotyka się je tylko tutaj i nie mają nawet odpowiedników swoich nazw w żadnym innym języku. W Adżarii odbywa się kilka festiwali miejscowej kultury. Festiwal Selimoba we wsi Bako w gminie Khulo. Jest to doroczny feztiwal organizowany 3 lipca, upamiętniający życie Selima Khimshiashvili. Odbywają się wówczas koncerty, można też obejrzeć (i kupić) miejscowe rękodzieło. Festiwal Shuamtoba w dwóch gminach: Khulo i Shuakhevi. Jest to rodzaj gminnego festiwalu urządzanego przez pastrzerzy w pierwszy weekend sierpnia. Przy akompaniamencie ludowych zespołów odbywają się wyścigi konne oraz prezentuje się miejscowe rękodzieło. Festiwal Machakhloba odbywa się w wąwozie o tej samej nazwie w gminie Khelvachauri w drugiej połowie września. Festiwal zaczyna się przy pomniku we wsi Machakhispiri, a kończy w miejscowości Zeda Chkhutuneti. Festiwal Kolkhoba to starożytne święto Lazów (ludu o wielosetletniej tradycji, którego ostatni potomkowie nadal żyją w tym regionie). Odbywa się pod koniec sierpnia lub na początku września we wsi Sarpi w dystrykcie Khelvachauri. W czasie festiwalu na scenie odgrywane jest przedstawienie oparte o mit o Argonautach. Kuchnia Zarówno przyrządzanie, jak i spożywanie posiłku, są w Adżarii niemal rytuałem. Adżarskie dania są wyjątkowe z uwagi na

9 IMERETIA 43 I a IV wiekiem bito tutaj srebrne monety, nazywane kolchidzkim tetrisami. Niedługo potem popadło Królestwo Kolchidy w zależność od Królestwa Iberii i trwało w niej do III wieku p.n.e. W I wieku powstało tutaj Królestwo Egrisi, ale dość szybko stało się zależne od Cesarstwa rzymskiego. Jego król w roku 523 przyjął chrześcijaństwo jako oficjalną religię państwową. Obszar ten był miejscem, w którym ścierały się wpływy Cesarstwa bizantyjskiego oraz Persów. W VII wieku, kiedy podbił je Murvan Głuchy, popadło w zależność od Imperium arabskiego, lecz mimo to nie przestało być centrum życia kulturalnego Gruzinów. W latach Imeretia była częścią zjednoczonego Królestwa Gruzji. Na czoło wybiło się tutaj Kutaisi, które stało się w VIII wieku stolicą zachodniej Gruzji, a między X a XII wiekiem całego kraju. W tych dwóch wiekach Imeretia przeżywała renesans. Dowodzą tego arcydzieła sztuki architektonicznej, które wybudowano w tym czasie. Należą do nich Katedra Bagrati i Monastyr Gelati (oba na liście UNESCO). W XV wieku za sprawą ataków Imperium Osmańskiego Gruzja pogrążyła się w chaosie, a Imeretia stała się niezależnym królestwem. Król posiadał wtedy swoją radę przyboczną. W XVII XVIII wieku częste najazdy Turków znacznie osłabiły Imeretię. W rezultacie, jako słaba prowincja, od 1810 roku znalazła się ona pod panowaniem Imperium rosyjskiego. Najważniejszym miastem w Imeretii pozostało cały czas Kutaisi. Z uwagi na strategiczne znaczenie było wielokrotnie burzone, zawsze jednak je odbudowywano. Ostatnim królem Imeretii był Solomon II ( ). W latach Imeretia stała się częścią niezależnej Demokratycznej Republiki Gruzji. W latach była częścią Republiki Związku Radzieckiego, wchodząc w skład Zakaukaskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, natomiast od 1936 do 1991 roku leżała w granicach Gruzińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Po odzyskaniu przez Gruzję niepodległości w 1991 roku, Imeretia stała się regionem ze stolicą w Kutaisi. Kultura i tradycja Imeretia znana jest z bardzo rozwiniętej kultury duchowej oraz bogatego życia rodzinnego. Uważa się, że jest to pozostałość po starożytnych Kolchidczykach. Mieszkańcy tych ziem znani są z uprawy winorośli, hodowli bydła i drobiu, pszczelarstwa, umiejętności przetwarzania mleka oraz ogrodnictwa. Ważnym elementem w życiu mieszkańców jest także uprawa kukurydzy i sadownictwo. Imeretia posiada kilka gatunków win, które występują jedynie w tym miejscu. Trunek ten był tutaj produkowany od starożytności. Dowodów na to można znaleźć wiele: od starożytnych dzbanów do przechowywania wina, narzędzi do wyciskania soku, aż do miejscowych opowieści i historii sięgających najodleglejszych czasów, w których wino odgrywało istotną rolę. Świętowanie i zabawa są integralną częścią życia ludzi zamieszkujących Imeretię. Podobnie rzecz ma się ze śpiewem, bez którego nie może się odbyć żaden wspólny posiłek. Stąd pochodzi też współczesna tradycja gry na gitarze przy wykonywaniu tradycyjnych piosenek. Jeśli interesujecie się tradycyjną ludową muzyką, warto udać się na któryś z festiwali lub świąt ludowych, a będziecie mogli posłuchać wielogłosowych, lirycznych bądź radosnych pieśni.

10 TBILISI I OKOLICE 73 w górnej części liczne szczeliny) zobaczymy stację meteorologiczną, która stanowi bazę wypadową dla grup alpinistycznych. Można za 10 dolarów przespać się w budynku, bądź za darmo rozbić swój namiot obok. Planując wyprawę należy pamiętać, że jest to długi i czasochłonny odcinek, dlatego trzeba wyjść jak najwcześniej rano. Ponadto zawsze po południu ma tu miejsce załamanie pogody. Czym dłuższa aklimatyzacja w tym miejscu, tym oczywiście lepiej. Można przejść pierwszy odcinek, który podczas ataku szczytowego trzeba będzie pokonać nocą, bądź wspiąć się na pobliskie szczyty. Atak szczytowy najlepiej zacząć około 3 w nocy (cała droga zajmie najprawdopodobniej około 12). Jeśli ktoś nie czuje się na siłach, to warto już w Tbilisi skontaktować się z przewodnikiem (ci stacjonujący w stacji meteo są o wiele drożsi). Szlak wyznaczają kopczyki kamieni. Jednak o drogę i porady zawsze warto zapytać alpinistów w stacji meteo. Same mapy regionu i trasy na Kazbek można nabyć w wiosce Kazbegi w ekostacji World Wild Found. Za miejscowością Kazbeg Gruzińska Droga Wojenna prowadzi Doliną Sono, charakteryzującą się wolnostojącymi basztami i deniwelacjami sięgającymi 2000 m. Na granicy Gruzji z Czeczenią znajduje się wspaniały Wąwóz Darialski. Ma on 8 km długości, zaś w najwęższym miejscu tylko 100 m szerokości. Po obu stronach wręcz pionowe ściany sięgają 1800 me. Był to od wieków najtrudniejszy do sforsowania odcinek Gruzińskiej Drogi Wojennej, nazywany Wrotami Iberii, bądź też Wrotami Kaukazu. O jego znaczeniu najlepiej świadczą ruiny tzw. zamku Tamar. Z kolei po rosyjskiej stronie znajduje się fort Damar. Fortyfikacje obronne istniały tu już od 150 r. p.n.e. Turyści zdołają dotrzeć do wąwozu (jeśli naprawiona zostanie droga za Kazbegi), natomiast samą granicę przekroczyć mogą jedynie Gruzini. Gori Miasto to jest powszechnie znane jako miejsce narodzin Stalina. Tutaj znajduje się jego dom rodzinny oraz szkoła, do której uczęszczał. Nie brakuje tu także innych pamiątek, jak wagon pociągu, którym podróżował przywódca. Muzeum Stalina (ul. Stalina 32, Tel.: ) otwarte jest codziennie od 10:00 do 18:00. Dojazd możliwy z Dworca Didube w Tbilisi. Koszt biletu to 4 GEL, a podróż zajmuje półtora godziny. Samo miasto znajduje się na zbiegu dwóch rzek: Mtkwari i Liachwi wśród żyznych pól i sadów. Znaleziska archeologiczne dowiodły, że istniała tu kultura już w trzecim tysiącleciu p.n.e. Dzięki umiejscowieniu na przecięciu szlaków handlowych zawsze pełniło istotną rolę strategiczną, a w czasie oblężenia Tbilisi także i administracyjną. : Znajduje się na szczycie w centralnej części miasta. Archeolodzy znaleźli tu m.in.: monety, biżuterię, gliniane naczynia. Sama twierdza składa się z kilku warstw, które były dobudowywane w każdej epoce na ruinach poprzednich budynków. W XI w. odbudował ją Dawid Budowniczy, król Rostom w XVII, wiek później król Herakliusz i w końcu w XX wieku Rosjanie. Warownia uznawana była jednak za niezdobytą i nawet do potocznego języka gruzińskiego weszło powiedzenie oto twierdza Gori, które stanowi synonim zwycięstwa nad wrogiem bądź pokonania niemożliwego. Faktycznie była to budowla ogromna, w której podczas ataku mogli się schronić także mieszkańcy z sąsiednich wiosek. Ostatni raz twierdza Gori

11 Notatki

12 Notatki

13

14