Krioterapia ogólna i miejscowa

Transkrypt

1 Krioterapia ogólna i miejscowa Magda Dziaduszewska Inżynieria Mechaniczno- Medyczna str. 1

2 Spis treści 1 Co to jest Krioterapia? Wskazania do krioterapii Krioterapia miejscowa 4 2.1Metody krioterapii miejscowej Przykłady metod prostych stosowanych w krioterapii miejscowej Przykłady metod złożonych stosowanych w krioterapii miejscowej Krioterapia ogólna 7 3.1Rodzaje kriokomór Podsumowanie 11 5 Literatura 13 str. 2

3 1 Co to jest Krioterapia? Krioterapie możemy rozumieć jako formę zimnolecznictwa z zastosowaniem temperatur poniżej 0 C. Wyróżnia się a) Krioterapia miejscowa (kriodestrukcja) b) Krioterapia ogólna (kriostymulacja) Krioterapię stosuje się dla wywołania i wykorzystania fizjologicznych i ustrojowych reakcji na zimno w celu wspomagania leczenia podstawowego i ułatwienia leczenia ruchem. 1.1 Wskazania do krioterapii Krioterapię możemy stosować m.in. w przypadkach: świeże urazy ( stłuczenia, skręcenia, zwichnięcia, naderwania mięśni, uszkodzenia ścięgien) przeciążeniowe odczyny zapalne stawów, ścięgien i mięśni uszkodzenie łąkotki choroby zwyrodnieniowe stawów zmiany zapalne stawów o podłożu metabolicznym (np. dna moczanowa) przewlekłe zapalenie kręgosłupa szyjnego zespół bolesnego barku wszystkie choroby reumatoidalne i reumatyczne narządów ruchu, stwardnienie rozsiane, profilaktyka osteoporozy niedowłady i przykurcze spastyczne kończyn w przebiegu porażenia połowicznego zwalczanie przewlekłego i patologicznego bólu (metoda zachowawcza) u przemęczonych fizycznie i psychicznie osób dorosłych u sportowców wyczynowych zespoły bólu mięśniowo-powięziowego cellulitis depresje odnowa biologiczna i odchudzanie łuszczycowe zapalenie stawów zmian skórnych łagodnych i złośliwych (np. brodawki skórne, choroba Bowena). str. 3

4 2 Krioterapia miejscowa Polega na przyłożeniu bardzo niskiej temperatury do miejsca zmienionego chorobowo w celu wywołania destrukcji chorej tkanki. Zabieg zamrażania i rozmrażania powtarza się w jednym cyklu kilkakrotnie. Doprowadza to do zamarzania zawartości komórek, pękania błon biologicznych i w konsekwencji destrukcji tkanki. Pacjent, poddany zabiegowi krioterapii odczuwa przez kilkanaście sekund paradoksalnie ciepło, co jest skutkiem skurczu naczyń. Potem następuje szybkie rozszerzenie naczyń krwionośnych (może osiągnąć nawet czterokrotnie większą wartość niż przed zabiegiem) i przyspieszenie przepływu krwi, utrzymujące się przez 3-4 godziny. Przekrwienie jest tym większe, im znaczniejsze było oziębienie. Kilkugodzinne przekrwienie w obrębie tkanek sprzyja nie tylko lepszej przemianie materii, ale i eliminacji nagromadzonych tam szkodliwych produktów przemiany materii. Efektem zabiegu jest długotrwałe ogrzanie wybranego fragmentu ciała, bardziej korzystne niż ogrzanie energią cieplną z zewnątrz. Po kilku godzinach zmniejszają sie obrzęki chłodzonych tkanek, poprawia się też przepływ i oczyszczanie chłonki w układzie limfatycznym. Zastosowanie bardzo niskich temperatur pozwala skrócić czas zabiegu i osiągnąć trwalszy oraz pełniejszy efekt terapeutyczny miejscowego chłodzenia. Pociąga to za sobą znaczny wzrost ukrwienia narządów wewnętrznych. Rys. Brodawka-zmiana skórna kwalifikowana do usunięcia za pomocą krioterapii miejscowej. str. 4

5 2.1 Metody krioterapii miejscowej Wyróżniamy wiele różnych metod krioterapii miejscowej. Możemy tutaj zaliczyć zarówno metody proste, które możemy zastosować sami, bez nadzoru lekarza czy fizjoterapeuty, jak i metody nieco bardziej złożone. Do tych drugich niezbędna jest pomoc osób doświadczonych, gdyż otrzymywane zimno będzie pochodziło od specjalistycznych urządzeń Przykłady metod prostych stosowanych w krioterapii miejscowej A. Okłady Pierwszym prostym rozwiązaniem wykorzystującym miejscowe leczenie zimnem jest okład z wykorzystaniem woreczków z lodem lub zamrożonym żelem silikonowym ew. roztworem soli (rys.1a). Okłady możemy wykonywać stosując także specjalistyczne kompresy cieplno-zimne (rys.1b), oraz jednorazowy lód syntetyczny (rys. 1c), który pod wpływem zadziałania siły(przełamanie woreczka) wywołuje reakcję mieszania się wody ze specjalna substancją z natychmiastowym efektem zimna. Rys. 1. Okłady: a) z wykorzystaniem woreczka, b) kompres cieplno- zimny, c) jednorazowy lód syntetyczny B. Częściowa kąpiel w wodzie z lodem Kąpiele wykonujemy w wannach o różnych kształtach i rozmiarach, w zależności od miejsca, które chcemy poddać krioterapii. Rys. 2. Krioterapia z wykorzystaniem specjalistycznej wanny z lodem. str. 5

6 C. Masaż lodem D. Zraszanie sprayem oziębiającym Do tej metody możemy wykorzystać lód syntetyczny w aerozolu (rys3.), którego działanie polega na uśmierzeniu bólu przez błyskawiczne obniżenie temperatury ciała w miejscu kontuzji. Bezfreonowy, zawiera naturalne olejki eteryczne zmniejszające uczucie bólu. Jego dużą zaleta jest fakt, że nie posiada on terminu ważności, dzięki czemu może stać nawet latami w domowej apteczce. Rys. 3. Lód syntetyczny w aerozolu Przykłady metod złożonych stosowanych w krioterapii miejscowej Kolejne metody miejscowej krioterapii wykonuje się przy użyciu specjalistycznych urządzeń. A. Ochładzanie metodą kontaktową Zimno uzyskuje się za pomocą urządzenia termoelektrycznego (rys.4), które posiada wymienne końcówki: mankiety, aplikatory, głowice mrożące. Rys. 4. Przykład urządzenia termoelektryczne str. 6

7 B. Ochładzanie z wykorzystaniem dysz nadmuchowych Właściwy dobór dyszy pozwala na precyzyjne schładzanie wybranej okolicy ciała i ekonomiczne wykorzystanie medium chłodzącego. Nadmuch parami azotu (temperatura gazu u wylotu z dyszy może wynosić od -160st.C do -196 st.c). Nadmuch mieszaniną par azotu i schłodzonego powietrza atmosferycznego (temp. mieszaniny gazów u wylotu z dyszy od -100 st. C do -178 st.c). Nadmuch zimnym powietrzem (temperatura gazu u wylotu z dyszy od -30 st. C do -34 st.c). Rys. 5. Przykład urządzenia z dyszą nadmuchową str. 7

8 3 Krioterapia ogólna Krioterapia ogólna polega na poddaniu całego ciała przez krótki czas (do 3 minut) działaniu bardzo niskich temperatur (od -160 do -100 C). W odróżnieniu od krioterapii miejscowej, prawidłowo stosowana krioterapia ogólna nie niszczy tkanek. Zabieg ten jest również nazywany kriostymulacją, ponieważ celem zabiegu jest dostarczenie organizmowi stresu fizjologicznego. Tak niskie temperatury wywołują natychmiastową reakcję obronną organizmu. W początkowej fazie powodując skurcz naczyń krwionośnych i mięśni, spowolnienie przepływu krwi i przemiany materii, po czym organizm, broniąc się przed zimnem, gwałtownie rozszerza naczynia krwionośne i zwiększa przepływ krwi. Skutkiem takiej reakcji organizmu jest zwiększony dopływ do komórek składników odżywczych i tlenu, a także substancji przeciwzapalnych. W rezultacie zmniejszeniu ulega ból, stan zapalny, szybciej regenerują się uszkodzone tkanki. Mięśnie ulegają rozluźnieniu, przyspiesza się przemiana materii, a układ odpornościowy pracuje na wysokich obrotach. Po zabiegach krioterapii całego ciała niezbędna jest kinezyterapia, której wykonanie jest warunkiem koniecznym, aby zabieg przyniósł żądany efekt terapeutyczny. Kinezyterapia jest zespołem ćwiczeń wykonywanych na przyrządach pod kierunkiem fizjoterapeuty, trwającym zwykle minut. Zadaniem kinezyterapii jest przywrócenie stereotypów ruchowych, które będą zapobiegać przeciążeniom. Krioterapię ogólna wykonuje się poprzez umieszczenie osoby w specjalnej komorze kriogenicznej zwanej kriokomorą. Dla uzyskania efektu krioterapeutycznego ważne jest, aby ochładzana była powierzchnia całego ciała łącznie z głową, na powierzchni, na której znajduje się najwięcej termoreceptorów odpowiedzialnych za efekt terapeutyczny. Przed wejściem do kriokomory każda z osób musi być zaopatrzona w maskę ochronną, rękawiczki, opaskę na uszy oraz skarpety i obuwie. Stosowana odzież ma na celu ochronę dystalnych części ciała przed nadmiernym wychłodzeniem i możliwym odmrożeniem. str. 8

9 3.1 Rodzaje kriokomór Komory kriogeniczne różnią się między sobą wielkością, ilością pomieszczeń oraz przede wszystkim rodzajem zastosowanego czynnika chłodzącego. A. Podział ze względu na budowę: Kriokomora wolnostojąca Kriokomora może być przeznaczona dla jednej lub kilku osób, najczęściej wyposażona jest w jeden lub dwa przedsionki, w których panuje wyższa temperatura powietrza, około -10 do -60oC. Osoba poddawana zabiegowi przechodząc przez kolejne przedsionki adaptuje się do niskiej temperatury, co pozwala na zmniejszenie nieprzyjemnych efektów stresu termicznego po przejściu do komory właściwej. Od wewnętrznej strony kabina wyłożona jest selekcjonowanym i impregnowanym drewnem. System dysz rozpylających chłodzącą ciecz kriogeniczna jest odgrodzony od wnętrza kabiny drewnianymi żaluzjami. Zamontowana fototerapeutyczna lampa oraz przeszklone drzwi podnoszą komfort pacjenta. Rys. 6. Przykład kriokomory wolnostojącej str. 9

10 Kriokomora wejściowo- zejściowa Kriokomora z wykorzystaniem zjawiska zalegania chłodu. Czynnikiem kriogenicznym jest syntetyczne ciekłe powietrze. Komora umiejscowiona jest 1,70 m poniżej poziomu podłogi. Do niszy prowadzą schody, które są swoistą strefą adaptacyjną. Zimne powietrze jako cięższe utrzymuje się w niszy bez strat podczas wchodzenia i wychodzenia z niej. Temperatura w niszy w przedsionku wynosi -70 C. Z przedsionka pacjent przechodzi do komory właściwej, gdzie dzięki bezpośredniemu wtryskowi ciekłego powietrza, panuje dowolna temperatura terapeutyczna ustawiana przez obsługę. Zakres temperatur terapeutycznych wykorzystywanych w kriokomorze wynosi od -110 C do -160 C. Dla poprawy samopoczucia pacjentów kriokomora posiada przeszklony sufit i drzwi. Wadą tego rozwiązania jest to, że konstrukcja technologiczna znacznie utrudnia korzystanie osobom na wózkach lub z dużą dysfunkcją narządu ruchu. Zaletą jest stosunkowo niska cena. Rys. 7. Przykład kriokomory wejściowo-zejściowej str. 10

11 kriokomora jednoosobowa potocznie zwana kriosauną Znacznie tańsza w zakupie i eksploatacji od klasycznych kriokomór. Nie można jednak liczyć w tym przypadku na refundację zabiegów przez NFZ, który nie uznaje kriosauny za urządzenie medyczne. Ponieważ w kriosaunach, jako czynnika chłodzącego, używa się wyłącznie azotu, ta metoda terapii budzi liczne kontrowersje. Zdecydowanie najważniejszą różnicą pomiędzy komorą kriogeniczną, a kriosauną jest jakość prowadzonych zabiegów i bezpieczeństwo przebywających w nich osób. W kriokomorze pacjenci poddawani są zabiegowi ogólnoustrojowemu. W kriosaunie górna część ciała pacjenta (gdzie znajduje się największe zagęszczenie termoreceptorów) - głowa, barki, ramiona nie są poddawane terapii zimnem, a rozkład temperatury jest nierównomierny i niestabilny. Pacjent jest również narażony na wdychanie oparów azotu, co może być nieobojętne dla zdrowia. Rys. 8. Przykład kriokomory jednoosobowej. B. Podział ze względu na sposób chłodzenia: kriokomora na ciekły azot kriokomora na ciekłe syntetyczne powietrze (ciekła mieszanina azotu i tlenu); kriokomory chłodzone przez agregaty chłodnicze str. 11

12 4 Podsumowanie Krioterapia, czyli leczenie zimnem Krioterapia miejscowa- obejmuje niewielką część ciała, prowadzi do niszczenia tkanek Krioterapia ogólna- obejmuje całe ciało, brak niszczenia tkanek Szereg pozytywnych efektów (tab.1) rozszerzenie naczyń skóry; zwiększenie ukrwienia skóry (ocieplenie skóry); powolny wzrost temperatury uprzednio ochłodzonych tkanek; zwiększenie tempa przemiany materii w części rdzennej; zmniejszenie napięcia mięśni szkieletowych; zmniejszenie napięcia ścian naczyń; zwiększenie siły mięśni i zakresu ruchomości stawów regeneracja uszkodzonych tkanek pozbycie się obrzęków zmniejszenie bólu poprawa ogólnego samopoczucia zwiększenie odporności poprawienie kolorytu skóry spowolnienie procesów starzenia wzmocnienie struktury naczyń krwionośnych działanie antydepresyjne Bezpośrednie efekty Pośrednie efekty Tab1. Bezpośrednie i pośrednie efekty krioterapii. Powyższa tabela wskazuje na to, że stosowanie krioterapii ogólnej i miejscowej ma bardzo pozytywny wpływ na organizm i nasze samopoczucie. Osoby, które chciałyby skorzystać z tego rodzaju zabiegów powinny bezwzględnie skontaktować się z lekarzem, gdyż istnieją liczne przeciwwskazania, które w przypadku ich nie przestrzegania mogą doprowadzić do utraty zdrowia a nawet do śmierci. str. 12

13 Przykłady przeciwwskazań: ropno-zgorzelinowe zmiany na skórze neuropatie układu współczulnego Niedoczynność tarczycy znaczna niedokrwistość stosowanie niektórych leków (neuroleptyki, alkohol) wyniszczenie i wychłodzenie organizmu schorzenia mięśnia sercowego lub aparatu zastawkowego serca w okresie niewydolności krążenia przecieki żylno-tętnicze w płucach różnego pochodzenia ostre schorzenia dróg oddechowych miejscowe zaburzenia ukrwienia zaawansowana miażdżyca choroba nowotworowa obecność miejscowych odmrożeń uszkodzenia skóry nadciśnienie tętnicze znacznego stopnia klaustrofobia wiek powyżej 65 lat przebyte zakrzepy żylne i zatory tętnic obwodowych pokrzywka na zimno str. 13

14 5 Literatura Cichoń D., Demczyszak I., Spyrka J., Wybrane zagadnienia z termoterapii. Podręcznik dla studentów fizjoterapii, Kolegium Karkonoskie w Jeleniej Górze, Jelenia Góra 2010 Zagrobelny Z., Krioterapia miejscowa i ogólna., Wydawnictwo Medyczne Urban&Partner, Wrocław, w_praktyce_klinicznej str. 14