Program Dobrostan krów mlecznych

Transkrypt

1 Praktyczny poradnik dla rolników Program Dobrostan krów mlecznych Program Dobrostan krów mlecznych Praktyczny poradnik dla rolników Program Dobrostan krów mlecznych Dobre praktyki Arkusze samooceny All reproduction prohibited without Danone's authorization Niniejszy poradnik opracowano w oparciu o źródła międzynarodowe oraz o doświadczenia koncernu Danone i współpracujących z nami rolników. 3

2 Podziękowania Poradnik, który przekazujemy w Państwa ręce, został opracowany pod patronatem działu Danone Produkty Mleczne we współpracy z Działami Zakupu Mleka (SSD*) i producentami mleka z ponad dwudziestu pięciu krajów. Pragniemy także podziękować lekarzom weterynarii oraz specjalistom, którzy podzielili się z nami swoją wiedzą podczas prac nad poradnikiem. Specjalne podziękowania kierujemy do Amélie Legrand Kierownik ds. branży spożywczej w Compassion in World Farming (CIWF), brytyjskiej organizacji pozarządowej (z siedzibą w Wielkiej Brytanii), która zajmuje się dobrostanem zwierząt. Większość materiału zawartego w poradniku zawdzięczamy współpracy z panią Legrand. Sylvie Andrieu Kierownik techniczny ds. przeżuwaczy na Europę w Alltech, wiodącej na rynku globalnym firmie w obszarze zdrowia i żywienia zwierząt Dominique Remy Lekarz weterynarii i wykładowca w Państwowej Szkole Weterynarii w Alfort Pierre Sans Lekarz weterynarii i wykładowca w Szkole Weterynarii w Tuluzie John Bonnier Konsultant spółki The Friesian Dairy Consultancy z siedzibą w Holandii Jean Michel Fabre Konsultant spółki Phylum francuskiej firmy doradczej w obszarze agrobiznesu Mathilde Saulnier Konsultant spółki Phylum francuskiej firmy doradczej w obszarze agrobiznesu * Dział Zakupów koncernu Danone. Isabelle Veissier Lekarz weterynarii, dyrektor jednostki badawczej specjalizującej się w zwierzętach roślinożernych w Krajowym Instytucie Badań Agronomicznych (INRA) - francuskim państwowym instytucie badawczym, zajmującym się prowadzeniem badań naukowych w dziedzinie rolnictwa Dziękujemy również wszystkim hodowcom, którzy współpracują z koncernem Danone, dzieląc się z nami stale wiedzą i doświadczeniem. Źródła międzynarodowe Inspiracją do opracowania przez koncern Danone Programu Dobrostanu Zwierząt (Animal Welfare Program) był wydany w 2008 roku przez Międzynarodową Federację Mleczarską materiał zatytułowany "Przewodnik po dobrostanie zwierząt w produkcji mleka "(Guide to Good Animal Welfare in Dairy Production), zgodny z polityką i globalną wizją Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt w obszarze ich dobrostanu. 2 3

3 Od redakcji Philippe Bassin Wiceprezes Działu ds. Produktów Mlecznych i Dyrektor Generalny Funduszu Danone Ekosystem Paul Gardner Globalny Dyrektor ds. Zakupów Surowców Bezpośrednich ODPOWIEDZIALNOŚĆ NIE KOŃCZY SIĘ W DRZWIACH OBORY W ciągu kilku ubiegłych lat byliśmy świadkami gwałtownych zmian na rynku surowców rolnych deficytu wybranych produktów przy jednoczesnych dużych wahaniach cen. Nie jest to sytuacja przejściowa: prognozy wskazują, że podobny trend będzie utrzymywać się w przyszłości i może się pogłębiać. To dlatego bardziej niż kiedykolwiek w historii koncernu Danone zrównoważona działalność i przyszłość naszej firmy będą uzależnione od zrównoważonego rozwoju 27 tysięcy współpracujących z nami producentów mleka. Nadal dostarczać konsumentom zdrowe i smaczne produkty; ograniczać wpływ produkcji mleka na środowisko naturalne; przestrzegać podstawowych zasad społecznych w relacjach z dostawcami; wspierać rentowność rolników i koncernu Danone oto wyzwania na najbliższą przyszłość! WSPÓLNIE TWORZYMY MLEKO PRZYSZŁOŚCI Rozwijać konkurencyjne rolnictwo, które generuje wartość społeczną, funkcjonuje z poszanowaniem środowiska lokalnego i promuje zdrowe odżywianie oto nasz cel. Angażowanie naszych partnerów producentów mleka w działania objęte wstępną fazą zmian jest koniecznym warunkiem realizacji tego celu. Rolnicy dysponują niezmiernie cenną wiedzą i kompetencjami. Jest to szczególnie ważne w kontekście dobrostanu zwierząt, niezbędnego warunku działalności rolniczej. Dobrostan zwierząt jest coraz bardziej istotny dla nas wszystkich. Wierzymy, że łączy nas z dostawcami mleka wspólne bardzo ważne zadanie musimy być bardzo aktywni w obszarze dobrostanu krów mlecznych, aby utrzymać zaufanie naszych konsumentów. Proces tworzenia jakości naszych produktów rozpoczyna się w gospodarstwie! Rozpoczęliśmy już realizację wielu wartościowych inicjatyw: m.in. programu kontroli gospodarstw mlecznych złotego standardu w zapewnianiu jakości mleka produkowanego zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Uruchomiliśmy program RESPEKT, realizowany obecnie we współpracy z naszymi dostawcami. Trwa realizacja wielu programów pilotażowych w Brazylii, Francji, Rosji i na innych rynkach; celem tych programów jest rozwój współpracy społecznej, ekologicznej i gospodarczej na rzecz tworzenia wartości dla konsumentów. Dzisiaj programem RESPEKT obejmujemy miliony krów, które codziennie dają nam mleko. Celem programu Dobrostan krów mlecznych jest zapewnienie dostawcom mleka i firmie Danone wsparcia w określaniu optymalnych warunków dobrostanu krów, by zapewniać im godne warunki życia. Krowa jest wszak najbardziej wartościowym aktywem gospodarstwa dołóżmy zatem starań, aby otoczyć ją odpowiednią opieką! Myriam Cohen- Welgryn Dyrektor Generalny Danone Nature Katarzyna Hutna Dyrektor ds. Zakupów Danone OD KROWY DO KUBECZKA JOGURTU WSPÓŁPRACA Z DOSTAWCAMI MLEKA I DOBROSTAN ZWIERZĄT KLUCZEM DO JAKOŚCI PRODUKTÓW MLECZNYCH SZCZĘŚLIWSZE KROWY, ZDROWSZE MLEKO I BARDZIEJ KONKURENCYJNE MARKI Naszym głównym dostawcą jest środowisko naturalne, a mleko najważniejszym dla nas składnikiem. Dlatego też musimy dołożyć wszelkich starań, aby stosowane przez nas praktyki przyczyniały się do ochrony środowiska naturalnego, zapobiegania zmianom klimatu, oraz ochrony tak ważnych zasobów naturalnych, jak woda, gleba i bioróżnorodność. Ponadto konsumenci są coraz bardziej zainteresowani wpływem rolnictwa na środowisko naturalne. Chcą lepiej rozumieć, w jaki sposób są wytwarzane spożywane przez nich produkty i są coraz bardziej wyczuleni na kwestię dobrostanu zwierząt. Dobrostan zwierząt służy wszystkim: krowom, hodowcom, markom i konsumentom. Prawidłowo żywione i dobrze traktowane krowy to krowy szczęśliwsze. Szczęśliwsze krowy dają więcej mleka zdrowszego mleka co jest potencjalnym czynnikiem wyborów dokonywanych przez konsumentów. Pracując ramię w ramię z producentami mleka, możemy stworzyć bardziej zrównoważone praktyki na rzecz zdrowszej przyszłości. W firmie Danone współpraca z dostawcami mleka jest bardzo wazna. W ramach tej współpracy zapewnienie dobrostanu zwierząt to jedna z kluczowych dróg prowadząca nas od osiągnięcia celu, jakim jest wysoka jakość naszych produktów. Czujemy się odpowiedzialni za rozwój współpracujących z nami gospodarstw, które dostarczając mleko najwyższej jakości, są naszymi Partnerami. Wspólnie troszczymy się o zapewnienie doskonałej jakosci produktów Danone dostarczanych codziennie konsumentom w całej Polsce. Chcemy, by konsumenci kupowali nasze produkty, mając pewność, że zostały one wytworzone z mleka, pochodzącego od krów utrzymywanych w najwyższych standardach. Dlatego nie wystarcza nam spełnienie podstawowych warunków dotyczących dobrostanu zwierząt, które zaczną obowiązywać polskich rolników w 2013 roku w ramach uregulowań Unii Europejskiej dotyczących wzajemnej zgodności. Stosunek do zwierząt to nie tylko spełnianie obowiązku, ale też odpowiedzialność dlatego idziemy dalej, stawiamy kolejne cele i budujemy projekty wsparcia dotyczące zapewnienia dobrostanu krów i jakości mleka w ramach programu Zrównoważone Rolnictwo Danone. Chcemy objąć tym programem 100% naszych dostawców, uwzględniając w nim również warunki rozwoju gospodarstw oraz dbałość o środowisko i zasoby naturalne. Naszym celem jest stworzenie tak wysokich standardów na każdym etapie łańcucha od krowy do kubeczka jogurtu, jakie są niezbędne, by zapewnić naszym konsumentom najwyższą jakość produktów i świadomość, że powstały one w wyniku odpowiedzialnej współpracy firmy i dostawców mleka. Chcemy, żeby konsumenci wiedzieli, że nasi dostawcy to elita wśród polskich rolników i że w szczególny sposób dbają oni o swoje krowy. Mamy nadzieję że niniejsza publikacja będzie pomocna w codziennej pracy i rozwoju gospodarstw. 4 5

4 ? Czego dotyczy niniejsze opracowanie? SPIS TREŚCI Poradnik zawiera zarys propozycji koncernu Danone w obszarze wspólnego podejścia do kwestii dobrostanu zwierząt. Materiał adresujemy do wszystkich zespołów Danone oraz do rolników, którzy będą dostarczać nam mleko przez nadchodzące lata. Mamy świadomość, że profil gospodarstw rolnych jest zróżnicowany w zależności od rynku i kraju dlatego też zalecenia przedstawione w poradniku mają charakter podstawowy. Oznacza to, że rolnicy będą ewentualnie musieli dostosować proponowane wytyczne do specyfiki własnego gospodarstwa, by zapewnić zgodność prowadzonej działalności z treścią przepisów lokalnych, z uwzględnieniem lokalnych warunków gospodarczych i wymogów sanitarnych. Cztery etapy od świadomości po skuteczne zarządzanie dobrostanem zwierząt: 1 Wspólny interes Danone i rolników Świadomość znaczenia dobrostanu zwierząt dla koncernu Danone i rolników, znajomość trzech głównych kierunków programu Dobrostan krów mlecznych. Główne wyzwania dla Danone i producentów mleka Program Danone Dobrostan krów mlecznych 2 Zrozumienie zasad: Zrozumienie podstawowych zasad zapewniania dobrostanu zwierząt, świadomość ich wpływu na wyniki finansowe gospodarstwa. Danone Piramida dobrostanu zwierząt Pięć podstawowych praw zwierząt 3 Ocena: Znajomość głównych kryteriów oceny dobrostanu zwierząt. Rozpoczęcie procesu oceny gospodarstwa na podstawie czterech wybranych kryteriów dotyczących zwierząt. Wskaźniki wykorzystywane do oceny dobrostanu zwierząt Tabele oceny do wypełnienia 4 Podejmujemy działania: Doskonalenie procesu zarządzania dobrostanem zwierząt w oparciu o dobre praktyki. Praktyczne porady i przykłady Lista kontrolna wykorzystywana podczas prowadzonego przez Danone programu audytów Wspólny interes Danone i rolników Główne wyzwania dla Danone i producentów mleka s.10 Program Danone Dobrostan krów mlecznych s.12 Zrozumienie zasad Co rozumiemy przez dobrostan zwierząt? s.14 Wpływ na produkcję mleka s.16 Ocena Kryteria skutecznej oceny dobrostanu zwierząt s.18 ZAJMIJMY SIĘ czterema prostymi kryteriami dotyczącymi zwierząt; na podstawie tych kryteriów dokonają Państwo swojej pierwszej samooceny. s.20 4 * PODEJMUJEMY DZIAŁANIA Podejście rolnika i umiejętności jego pracowników s.22 Odpowiednie żywienie przez cały rok s.24 Odpowiednie pomieszczenia inwentarskie przez cały okres życia zwierzęcia s.26 Profilaktyka i leczenie chorób s.28 Dobre praktyki hodowlane s.31 PRZYJRZYJMY SIĘ: Przepisom i zaspokajaniu potrzeb zwierząt podczas transportu s.33 ZAJMIJMY SIĘ: zarządzaniem ostatnim etapem życia zwierząt i technikami uboju s.34 Odpowiednia pasza, pomieszczenia inwentarskie oraz zabiegi zootechniczne u nowonarodzonych i młodych zwierząt s.35 ZAŁĄCZNIKI Ocena czterech głównych kryteriów dotyczących zwierząt s.37 do s

5 1 Wspólny interes Danone i rolników CEL Podjęcie wyzwań stojących przed Danone i producentami mleka Program Danone Dobrostan krów mlecznych Wspólny interes 8 9

6 1.1 Główne wyzwania dla Danone i producentów mleka Dobrostan zwierząt, mleko wysokiej jakości dla konsumentów Konsumenci chcą nie tylko kupować produkty wysokiej jakości. Są również coraz bardziej zainteresowani warunkami produkcji mleka, a szczególnie wpływem produkcji na środowisko naturalne oraz dobrostan zwierząt. Program Dobrostan krów mlecznych jest dla Danone kolejnym krokiem w kierunku wyższej jakości mleka produkowanego zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Wdrożenie przez Danone programu kontroli gospodarstw pod względem jakości mleka Celem programu jest ocena i po prawa wyników osiąganych przez gospodarstwa w określonych obszarach. Dzięki temu rolnicy współpracujący z Danone nie tylko zachowują w prowadzonej działalności zgodność z przepisami prawa międzynarodowego, lecz także zyskują możliwość przewidywania oczekiwań społecznych oraz kierunków zmian prawnych. Określenie pięciu priorytetów koncernu Danone w obszarze ochrony środowiska Walka ze zmianami klimatu Ochrona zasobów wodnych Redukcja wpływu opakowań na środowisko Rozwój zrównoważonego rolnictwa Ochrona bioróżnorodności Pierwszym wyznaczonym przez nas celem było ograniczenie emisji dwutlenku węgla w produkcji o 30% do 2012 roku Wzmocnienie programu kontroli gospodarstw mlecznych W ramach zapobiegania kryzysom zdrowotnym Danone opracował nowe wytyczne w obszarze bezpieczeństwa mleka i identyfikowalności produktu. Stworzenie programu Respekt w Danone Program został opracowany, aby zagwarantować poszanowanie przez dostawców podstawowych zasad społecznych. Powstanie Funduszu Danone Ekosystem We wszystkich krajach, na terenie których Danone wytwarza świeże produkty mleczne, surowce do produkcji są niemal w całości pozyskiwane lokalnie. Działalność prowadzona przez licznych rolników reprezentujących około czterdzieści państw jest ściśle związana z działaniami Danone. Rolnicy często podejmują poważne wyzwania ze względu na stałą konieczność dostosowywania się do nowych oczekiwań w kraju i za granicą. Szczegółowe informacje na temat Funduszu Danone Ekosystem znajdują się na stronie: Rozszerzenie programu kontroli gospodarstw mlecznych o społeczne i ekologiczne kryteria uwzględniające specyfikę branży rolniczej Dobrostan zwierząt; rozwiązania z zakresu zrównoważonego rolnictwa dla producentów mleka Skuteczne zarządzanie dobrostanem zwierząt ma pozytywny wpływ na szereg obszarów działalności rolniczej. PRODUKCJA MLEKA Dobrze traktowane zwierzęta są wolne od stresu i dają więcej mleka. Oznacza to, że dobrostan zwierząt przekłada się na wyższą wydajność gospodarstw. BEZPIECZEŃSTWO GOSPODARSTWA Odpowiednie zarządzanie dobrostanem zwierząt ułatwia rolnikowi pracę. Dobre warunki bytowe i udoju nie tylko zapewnia ją krowom większy komfort życia, lecz także ograniczają ryzyko dla osób mających kontakt ze zwierzętami. ZGODNOŚĆ Z PRZEPISAMI PRAWA Przestrzegając przepisów do ty czących dobrostanu zwierząt, producent mleka nie musi martwić się o przyszłość gospodarstwa. W odpowiedzi na sytuacje kryzysowe, które odbiły się echem w branży spożywczej, a także na nowe oczekiwania społeczne, znowelizowano przepisy prawne obowiązujące w przemyśle przetwórstwa rolno-spożywczego, rozszerzając je stopniowo o kwestie dobrostanu zwierząt. Znajomość bieżących przepisów w obszarze dobrostanu zwierząt ma kluczowe znaczenie zarówno dla rolników jak i dla firmy Danone. Zachowanie zgodności z przedmiotowymi przepisami jest obowiązkowe; rolnicy, którzy je naruszają, muszą liczyć się z sankcjami w postaci zakazu produkcji mleka lub utraty praw do określonych dopłat. Postępując zgodnie z wytycznymi dotyczącymi mleka i z dobrymi praktykami, o których mowa w niniejszym poradniku, rolnicy mogą zyskać przewagę, zapewniając sobie zgodność prowadzonej działalności z obecnie obowiązującymi i przyszłymi przepisami dotyczącymi dobrostanu zwierząt. CZY WIESZ, ŻE? PRZYJRZYJMY SIĘ Wpływowi zapalenia wymion na zdrowie krowy i produkcję mleka Ból odczuwalny przez zwierzę i niższa produkcja mleka Bezpośredni wpływ: chore krowy nie dają mleka, straty mleka podczas leczenia zwierząt, kosztowne leczenie Pośredni wpływ: mniejsza mleczność przewlekle chorych zwierząt... Utracone przychody gospodarstwa Od 10 do 20% przychodów hodowcy W niektórych krajach kary pieniężne za dostawy mleka zawierającego podwyższony poziom komórek somatycznych Brakowanie stada Wyższy procent brakowania stada Krótsza długość życia i użytkowania krów Odpowiednia profilaktyka przekłada się na spadek zachorowalności na zapa lenie wymion, zapobiegając jego ujemnym skutkom dla przychodów gospodarstwa. PRZYJRZYJMY SIĘ zasadzie współzależności ekologicznej w Europie Wprowadzona w 2005 roku zasada współzależności miała na celu wsparcie rozwoju bardziej zrównoważonego rolnictwa, a także pozyskanie szerszego poparcia obywateli Unii Europejskiej dla Wspólnej Polityki Rolnej. Zgodnie z przyjętą zasadą, warunkiem uzyskania określonych form dopłat wspólnotowych jest spełnienie podstawowych wymogów w takich obszarach, jak zasady dobrej kultury rolnej (normy GAEC-Wymagania w zakresie Dobrej Kultury Rolnej przy zachowaniu wymogów ochrony środowiska), zdrowie (zdrowie publiczne, zdrowie zwierząt, zdrowie roślin) oraz dobrostan zwierząt. W wypadku dobrostanu zwierząt, pojedynczy formularz (formularz opisujący dobrostan zwierząt) określa podstawowe warunki, jakie muszą być spełnione przez gospodarstwa. Przykładowe kwestie brane pod uwagę: Stan budynków inwentarskich Profilaktyka urazów i stresu Opieka nad chorymi zwierzętami Utrzymanie zwierząt Utrzymanie zwierzat w systemach wolnowybiegowych. Danone już w 1998 roku rekomendował liczne praktyki dotyczące identyfikacji byda oraz identyfikowalnosci pasz, które dzisiaj obowiązują oficjalnie w wielu krajach. Pracownicy Danone uczestniczą w regularnie organizowanych szkoleniach z zakresu zmian prawnych w obszarze zdrowia i dobrostanu zwierząt, dzięki czemu mogą lepiej służyć radą producentom mleka.?? Wspólny interes Stworzenie programu Danone Dobrostan krów mlecznych

7 1.2 Program Danone Dobrostan krów mlecznych Niniejszy poradnik jest częścią programu Danone Produkty Mleczne Dobrostan krów mlecznych, opracowanego we współpracy z naukowcami, rolnikami i organizacjami zajmującymi się dobrostanem zwierząt. Realizacja programu przewiduje podjęcie działań w trzech zasadniczych kierunkach: Kierunek pierwszy: podnoszenie świadomości o dobrostanie zwierząt wśród producentów mleka Cel Upewnić się, że rolnicy znają podstawowe zasady dotyczące zapewnienia dobrostanu zwierząt, aby produkty firmowane przez Danone wytwarzano z mleka produkowanego w gospodarstwach działających zgodnie z poszanowaniem tych zasad. Jak osiągnąć cel Dostarczać rolnikom niezbędne informacje i praktyczne narzędzia konieczne do zapewniania właściwego poziomu dobrostanu zwierząt. Przykładem jest niniejszy materiał, który zostanie przesłany do wszystkich producentów mleka. 2 Zrozumienie zasad Kierunek drugi: wyróżnianie producentów zapewniających wysoki poziom dobrostanu zwierząt Cel Zapewnić konsumentom określone gwarancje, jeżeli rolnik podjął w hodowli nadzwyczajne starania na rzecz dobrostanu zwierząt. Jak osiągnąć cel Producentom mleka, którzy podejmą działania na rzecz optymalnego dobrostanu zwierząt, Danone zaproponuje określoną formę wyróżnienia (etykieta, nagrody itd). Trzeci kierunek: osiągnięcie wysokiego poziomu dobrostanu zwierząt przy jednoczesnym doskonaleniu produkcji mleka Cel Podnoszenie rentowności gospodarstw poprzez optymalizację dobrostanu zwierząt. Jak osiągnąć cel Ze względu na swoiste uwarunkowania każdego gospodarstwa Danone podejmie współpracę ze specjalistami z dziedziny zarządzania gospodarstwami rolnymi w celu opracowania konkretnych planów działań, służących poprawie dobrostanu zwierząt przy jednoczesnym wzroście produkcji. Plany działań będą opracowywane na podstawie wyników kontroli gospodarstw. W SKRÓCIE Programem Danone Dobrostan krów mlecznych objęto szereg działań, które należy podjąć w gospodarstwach nie tylko ze względu na dobrostan zwierząt, lecz także na bezpieczeństwo produktu, możliwość przewidywania nowelizacji przepisów prawnych, a także zabezpieczenie dochodów gospodarstwa w perspektywie krótko- i długoterminowej. CEL Zrozumienie podstawowych zasad zapewniania dobrostanu zwierząt Zrozumienie zależności między dobrostanem zwierząt a produkcją mleka Zrozumienie zasad 12 13

8 2.1 Co rozumiemy przez dobrostan zwierząt? Wielkość narodu i jego moralnego postępu wyraża się w sposobie traktowania zwierząt. Mahatma Gandhi Dobrostan zwierząt można opisać, analizując ich samopoczucie. W kontekście produkcji mleka analiza ta dotyczyć będzie nie tylko krów dających mleko, lecz także jałówek przewidzianych do przyszłej odnowy stada oraz cieląt. Zgodnie z definicją pozarządowej organizacji Compassion in World Farming (CIWF) dobrostan zwierząt opiera się na trzech filarach: Dobrostanie psychicznym Dobrostanie fizycznym Ekspresji naturalnych zachowań Piramida na następnej stronie ilustruje miejsce trzech powyższych filarów w poszanowaniu pięciu podstawowych praw zwierząt, jakimi są: Podstawa piramidy dobrostanu zwierząt Dobrostan zwierząt często sprowadza się do kwestii ich stanu fizycznego. W ujęciu holistycznym dobrostanu zwierząt nie da się jednak oddzielić od ich kondycji psychicznej ani od możliwości zwierzęcia do przejawiania zachowań typowych dla jego gatunku. Wszystkie te trzy elementy składają się na pięć wolności zwierząt ich pięć praw podstawowych. Amélie Legrand Kierownik ds. branży spożywczej w organizacji Compassion in World Farming (CIWF) Dobrostan psychiczny Woda i pasza DOSTĘP DO PASZY I WODY Zwierzęta powinny być wolne od pragnienia i głodu. Oznacza to, że: Zwierzętom należy zapewnić stały dostęp do wody i pokarmu, konieczny do utrzymania zdrowia i witalności Brak stresu Zrozumienie zasad Schronienie i komfort Zdrowie POMIESZCZENIE I KOMFORT Zwierzęta powinny być wolne od poczucia niewygody. Oznacza to, że: Zwierzętom należy zapewnić właściwe schronienie oraz wygodne miejsce do odpoczynku ZDROWIE Zwierzęta powinny być wolne od bólu, urazów i chorób. Oznacza to, że: Zwierzętom należy zapewnić odpowiednią profilaktykę, wczesną diagnostykę oraz skuteczne leczenie chorób Zwierzęta należy chronić przed zbędnym lub nieuzasadnionym bólem Dobrostan fizyczny Zdrowie Schronienie i komfort Woda i pasza Naturalne wzorce zachowań Ekspresja naturalnych zachowań Brak stresu Naturalne wzorce zachowań BRAK STRESU Zwierzęta powinny być wolne od lęku i stresu Oznacza to, że: Zakaz praktyk powodujących cierpienie psychiczne i stres u zwierząt EKSPRESJA NATURALNYCH ZACHOWAŃ Zwierzęta mają prawo do ekspresji naturalnych zachowań Oznacza to, że: Należy szanować przejawiane przez zwierzęta naturalne wzorce zachowań, pozwalając im na wyrażanie zachowań swoistych dla danego gatunku Należy zapewnić zwierzętom warunki bytowe we względnej harmonii z ich naturalnym środowiskiem, zwłaszcza poprzez zapewnienie im odpowiedniej przestrzeni, odpowiedniego wyposażenia oraz towarzystwa innych osobników tego samego gatunku Wolność od bólu, urazów i chorób Wolność od lęku i stresu Wolność od niewygody Wolność od pragnienia i głodu Wolność ekspresji naturalnych zachowań zwierząt 14 15

9 2.2 Wpływ na produkcję mleka + Każde zwierzę ma dwa rodzaje potrzeb: Potrzeby podstawowe: których zaspokojenie jest niezbędne do przeżycia Potrzeby związane z jakością życia: których zaspokojenie jest kluczowe w kontekście produkcji mleka. Potrzeby związane z jakością życia mogą zostać zaspokojone w wyniku odpowiedniego zarządzania dobrostanem zwierząt. Poniższy wykres* przedstawia zależność między zarządzaniem dobrostanem zwierząt i poziomem produkcji mleka oraz jej wpływ na rentowność gospodarstwa. Poziom dobrostanu zwierząt 3 Ocena Dobre zarządzanie - zwierzęta dziko żyjace - Stan 1 Stan 2 Stan 3 Stan 1: zwierzęta dziko żyjące zwierzęta żyjące w naturalnym środowisku Poziom dobrostanu zwierząt: nie jest optymalny ze względu na obecność drapieżników, występowanie chorób, brak pożywienia oraz inne niesprzyjające wydarzenia związane z życiem w środowisku naturalnym. Poziom produkcji: produkcja naturalna Rentowność: niska CZY WIESZ, ŻE? Zwierzęta hodowane w gospodarstwie?? Błędy popełniane podczas udoju zwiększają częstotliwość zachorowalności na zapalenie wymion. Nieodpowiednie warunki byto we i niewłaściwe wyposażenie budyn ków inwentarskich grożą zwiększoną częstotliwością urazów lub ujem nym wpływem na poziom produkcji. Niewłaściwe żywienie może być powodem schorzeń metabolicznych lub prowadzić do niższej produkcji. Wszystkie wymienione czynniki powo dują spadek produkcji mleka. zwierzęta hodowane w gospodarstwie osiągającym wysoki poziom produkcji mleka Na podstawie założeń gospodarczych Johna McInerney a opartych na trzech stanach dobrostanu zwierząt Stan 2: zwierzęta hodowane w gospodarstwie Poziom dobrostanu zwierząt: wyższy, gdyż zaspokajanych jest więcej potrzeb zwierząt. Zależy od sposobu gospodarowania: Może być wyższy, jeśli zaspokojone zostaną potrzeby wtórne, takie jak ochrona przed chorobami lub zapewnienie miejsca schronienia. Może być niższy, jeśli rolnik nieskutecznie zarządza gospodarstwem (brak miejsca schronienia, zbyt długa odległość do punktu udoju, niedostateczna ilość paszy itd.) Poziom produkcji: wyższy w wyniku poprawy poziomu dobrostanu zwierząt. Rentowność: dobra Stan 3: zwierzę hodowane w gospodarstwie osiągającym wysoki poziom produkcji mleka Stan 3 - A: Dobre zarządzanie gospodarstwem + Nieskuteczne zarządzanie Poziom potencjalnej produkcji Poziom dobrostanu zwierząt: najwyższy Poziom produkcji: najwyższy Rentowność: najwyższy Stan 3 - B: Nieskuteczne zarządzanie gospodarstwem Poziom dobrostanu zwierząt: malejący z powodu nadmiernego nacisku na bardzo wysoką wydajność produkcji mleka oraz niezapewnienie zasobów umożliwiających zaspokojenie potrzeb zwierząt proporcjonalnie do ich mleczności. Poziom produkcji: możliwy spadek w przypadku wystąpienia patologii, stresu itd. Rentowność: spada z powodu dodatkowych kosztów związanych z niskim poziomem dobrostanu zwierząt. Na przykład przy niskim poziomie dobrostanu zwierząt spada jakość mleka i wzrasta procent brakowania stada. Tego rodzaju parametry wywierają znaczny wpływ na rentowność gospodarstwa. CEL Poznanie kryteriów skutecznej oceny dobrostanu zwierząt Rozpoczęcie procesu samooceny gospodarstwa Ocena 16 17

10 3.1 Kryteria skutecznej oceny dobrostanu zwierząt Poniższe kryteria są sugerowane przez Danone jako pomocne rolnikom dokonującym oceny gospodarstw w obszarze zarządzania dobrostanem zwierząt. Kryteria mogą dotyczyć zwierząt lub systemu (wskazywać na obecność/brak dobrych praktyk w gospodarstwie). Czy Wasze zwierzęta są wolne od głodu? Kryterium wolności od głodu pomo że ocenić, czy krowy otrzymują odpowiednie dawki paszy i wody odpo wiedniej jakości. wolność od głodu Woda Zalecamy ocenę: Dostępu do wody (stały dostep do świeżej i czystej wody). Odpowiedniej ilości wody, aby pokryć zapotrzebowanie zwierząt. Jakości wody: woda wolna od zanieczyszczeń (m.in. bakterii E. coli), skład chemiczny. Pasza Zalecamy ocenę: Jakości i ilości paszy, jaką otrzymują zwierzęta, pod kątem zaspokojenia ich potrzeb (w zależności od stanu fizjologicznego). Zawartości włókna w paszy. Odsetka zwierząt przeżuwających podczas odpoczynku. Ilości niedojadów (jeśli cała pasza została zjedzona, może to oznaczać, że zwierzeta otrzymują jej zbyt mało; jesli pasza pozostaje niezjedzona, może to oznaczać, że jest ona nieodpowiedniej jakości, np. nieodpowiednio przechowywana kiszonka lub pasza zawierająca mykotoksyny). Ocenę kondycji ciała - BCS. ZACZYNAMY Czy chcą Państwo przystąpić do działania? Przejdźmy do rozdziału NR 4 PODEJ- MUJEMY DZIAŁANIA, PUNKT 4,2, gdzie znajdują się informacje o tym, jak: Zapewnić zwierzętom odpowiednią paszę i wodę. Dostarczać zwierzętom bezpieczną paszę i wodę. Kontrolować sprzęt wykorzystywany do podawania paszy i wody. Dokonywać prawidłowej oceny kondycji ciała. Ocena dobrostanu zwierząt to często tak naprawdę kwestia zdrowego rozsądku. Należy dobrze znać i obserwować swoje zwierzęta. Doświadczenie pozwala szybko stwierdzić, z którymi zwierzętami dzieje się coś niepokojącego. Rolnik Członek zespołu doradców powołanego przez Danone Czy zwierzęta są wolne od niewygody? Kryteria wolności od niewygody pomogą Państwu w ocenie możliwości zapewnienia swoim zwierzętom czystości, komfortu i odpowiedniej jakości warunków bytowych. wolność od niewygody Główne kryteria dotyczące warunków bytowych Zalecamy ocenę: Jakości miejsca wypoczynku: należy obliczyć wskaźnik komfortu krów (Cow Comfort Index CCI), dzieląc liczbę krów leżących przez łączną liczbę krów na stanowiskach (zwierzęta stojące lub leżące). Zmian, których przyczyną są nieodpowiednie warunki bytowe, m.in. otarć na wysokości stawów, otwartych ran lub urazów. Czystości krów. Komfortu krów w pomieszczeniach: należy systematycznie sprawdzać o różnych porach dnia, czy zwierzęta nie przejawiają nietypowych dla siebie zachowań. Do takich zachowań należą: przeżuwanie na stojąco, stanie zamiast leżenia po karmieniu, leżenie w przejściu zamiast na legowisku. Ocenę ruchu Inne kryteria, które należy uwzględnić w ocenie Zalecamy ocenę: Jakości powietrza: należy zmierzyć poziom wdychanego kurzu i amoniaku. Poziom wdychanego kurzu nie powinien przekroczyć 100 mg/m 3 a poziom amoniaku nie powinien być wyższy niż 15 ppm. Odczyt na poziomie 25 ppm, oznacza, że należy pilnie podjąć działania naprawcze. Oświetlenia: należy zmierzyć natężenie światła na linii oczu krowy. Zaleca się, aby krowy w oborze miały oświetlenie sztuczne w godzinach odpowiadających naturalnemu oświetleniu. Natężenie oświetlenia na poziomie linii oczu krowy nie powinno przekraczać 200 luksów. Obsady zwierząt (m 2 /100 kg żywej wagi): należy obliczyć stosunek liczby stanowisk do liczby zwierząt. Higieny, czystości i komfortu: należy dokonać inspekcji systemu usuwania obornika i upewnić się, że warstwa ściółki jest wystarczająco gruba i czysta. ZACZYNAMY Czy chcą Państwo przystąpić do działania? Przejdźmy do rozdziału NR 4 PO- DEJMUJEMY DZIAŁANIA, PUNKT 4,3, gdzie znajdują się informacje o tym, jak: Zapewnić krowom odpowiednie pomieszczenia. Zapewnić krowom odpowiednią wentylację i oświetlenie. Usuwać obornik. Stworzyć odpowiednie warunki do udoju. Czy zwierzęta są wolne od chorób? Kryteria wolności od chorób to ważny element profilaktyki chorób o potencjalnym ujemnym wpływie na zwierzęta oraz ocenę stanu ich zdrowia. kryteria dotyczące zwierząt Zalecamy ocenę: Ocena mastitis Poziomu zachorowalności na najpoważniejsze choroby: zapalenie macicy metritis, schorzenia metaboliczne, choroby układu oddechowego, schorzenia racic. Wskaźników takich jak zachorowalnośc i śmiertelność cieląt, przyczyny brakowania stada itd. kryteria dotyczące systemu Zalecamy ocenę: Programów zarządzania zdrowiem krów oraz dokumentacji chorób i leczenia stada. Wykorzystania narkozy oraz środków znieczulających podczas wykonywania bolesnych zabiegów. Selekcji buhajów, których użycie w rozrodzie pozwoli na otrzymanie mniejszych cieląt/odsetek porodów wspomaganych. ZACZYNAMY Czy chcą Państwo przystąpić do działania? Przejdźmy do rozdziału NR 4 PODEJ- MUJEMY DZIAŁANIA, PUNKT 4,4, gdzie znajdują się informacje o: Zalecanych terminach konsultacji z lekarzem weterynarii w celu zasięgnięcia rady i zapewnienia odpowiedniej opieki zdrowotnej stadu. Zapobieganiu urazom. Postępowaniu z gnojowicą. Wdrażaniu programów zarządzania zdrowiem stada. Korzystaniu z systemów rejestracji. Czy zwierzęta są wolne od stresu? Kryteria wolności od stresu pomogą upewnić się, że zwierzęta nie cierpią z powodu stresu lub bólu. kryteria dotyczące zwierząt Zalecamy ocenę nastepujących kwestii: Zachowania zwierząt świadczących o stresie lub lęku, np. walki spowodowane mieszaną strukturą grupy. Oddawanie kału w dojarni lub podczas udoju. Kopanie wiadra lub dojarki mechanicznej z powodu bolesnej metody doju. Przyśpieszony oddech, którego przyczyną jest wysoka temperatura, stres, lęk przed obecnością człowieka. Ocena bezpiecznej odległości. kryteria dotyczące systemu Zalecamy ocenę: Poziomu wyszkolenia, umiejętności i podejścia pracowników zajmujących się żywym inwentarzem, dostępności pomocy weterynaryjnej. Przeciętnego i maksymalnego czasu transportu oraz warunków przewozu zwierząt. ZACZYNAMY Czy chcą Państwo przystąpić do działania? Przejdźmy do rozdziału NR 4 PODEJ- MUJEMY DZIAŁANIA, PUNKT 4,5, gdzie znajdują się informacje o: Konieczności upewnienia się, że pracownicy opiekujący się są kompetentni i odpowiednio przeszkoleni. Wprowadzaniu w gospodarstwie programów zapewnienia jakości oraz zarządzania dobrostanem zwierząt. Konieczności wyeliminowania bolesnych dla zwierząt technik hodowli. Nadzorowaniu opieki nad zwierzętami, ich rozpłodem i rozrodem. Stosowaniu odpowiednich technik doju. Zajmijmy się: Kwestią transportu, Ostatnim okresem życia zwierząt i ubojem. Czy zwierzęta mają zapewnioną możliwość ekspresji zachowań naturalnych? Na podstawie kryteriów ekspresji zachowań naturalnych można ocenić, w jakim stopniu warunki bytowe w gospodarstwie przypominają naturalne środowisko zwierząt. Praktyki dotyczące zarządzania stadem powinny być zgodne z warunkami lokalnymi (m.in. klimatem) i uwzględniać lokalne zwyczaje. Przykładowe kryteria z tej grupy: liczba dni, jakie zwierzęta spędzają na pastwisku; przestrzeń dostępna dla cieląt, umożliwiająca ekspresję zachowań naturalnych; typ budynków inwentarskich (czy stosowany jest system uwięziowy itd.). ZACZYNAMY Podstawowym warunkiem zapewnienia dobrostanu zwierząt jest uznanie ich prawa do ekspresji zachowań naturalnych. Wytyczne przedstawione w części PRZY- STĘPUJEMY DO DZIAŁANIA mają na celu zapewnienie zwierzętom takich warunków. Pierwszym krokiem do spełnienia tego kryterium jest: Nie trzymanie się zwierząt na uwięzi. Wydłużanie czasu spędzanego przez zwierzęta na pastwisku lub wybiegu. ZACZYNAMY POROZMAWIAJMY O CIELĘTACH Wszystkie omawiane przez nas kryteria mają także zastosowanie do cieląt. Więcej szczegółowych informacji znajdą Państwo w punkcie wolność od chorób wolność od stresu naturalne zachowanie Ocena

11 3.2 wolność od głodu Indeks kondycji ciała (BCS) wolność od głodu ZAJMIJMY SIĘ czterema prostymi kryteriami dotyczącymi zwierząt. na podstawie tych kryteriów dokonają Państwo swojej pierwszej samooceny. To kryterium pomaga w ocenie rezerwy tłuszczowej, która jest wyznacznikiem bilansu energetycznego krowy i stanowi podstawę przemyślanych decyzji dotyczących żywienia wszystkich zwierząt oraz indywidualnych osobników. Można: Dokonać oceny rezerwy tłuszczowej ciała. Określić bilans energetyczny krowy. Dostosowywać dawki paszy i podejmować decyzje dotyczące żywienia krów w okresie laktacji. PRZYSTĘPUJEMY DO OCENY Na podstawie tabeli indeksu kondycji ciała (str. 39) proszę obliczyć wartość wskaźnika. 4 PODEJMUJEMY DZIAŁANIA wolność od niewygody Ocena ruchu wolność od niewygody Główną przyczyną złego samopoczucia krów mlecznych jest kulawizna, która często prowadzi do znacznych strat w produkcji mleka. Producenci mleka rozpoznają zwykle kulawiznę jedynie u dwudziestu pięciu procent osobników chorych. Jest zatem oczywiste, że należy regularnie kontrolować bydło, aby wykrywać schorzenie w możliwie wczesnej fazie. Ocena ruchu krowy pomaga w ocenie wpływu różnych czynników, takich jak m.in. niedostateczne warunki bytowe, na zapadalność na kulawiznę. PRZYSTĘPUJEMY DO OCENY Korzystając z tabeli oceny ruchu krowy (str. 41), obliczyć wskaźnik kulawizny w stadzie. wolność od chorób Ocena stanu mastitis wolność od chorób Zapalenie wymion jest najczęstszym i generującym najwyższe koszty schorzeniem bydła mlecznego; schorzenie można wykryć obserwując objawy miejscowe, a także badając zmiany w liczebności komórek somatycznych w mleku, która może świadczyć o bezobjawowym zapaleniu gruczołu mlecznego u krów. PRZYSTĘPUJEMY DO OCENY Na podstawie tabeli zapalenia wymion (str. 43) obliczyć wskaźnik zachorowalności na zapalenie gruczołu mlecznego w stadzie. W niniejszym rozdziale poradnika omówiono kwestię zarządzania stadem oraz różne aspekty produkcji mleka: Wielkość stada: od pojedynczych krów mlecznych po stada liczące tysiące sztuk Systemy żywienia: od żywienia ekstensywnego lub wypasu po mieszanki TMR Systemy utrzymania zwierząt: od całorocznego wypasu do chowu i hodowli w zamkniętych budynkach inwentarskich Podejmujemy działania 20 wolność od lęku Bezpieczna odległość wolność od lęku Bezpieczna odległość to odległość, na jaką może podejść obserwator do zwierzęcia, zanim się ono odsunie. Świadczy ona o relacjach między hodowcą a jego stadem, a także o jakości i intensywności opieki oraz obchodzenia się ze stadem. W wypadku zwierząt odczuwających stres lub ból odległość ta może być znaczna. PRZYSTĘPUJEMY DO OCENY Na podstawie tabeli bezpiecznej odległości (str. 45) ocenić bezpieczną odległość dla stada. Skuteczne zarządzanie dobrostanem zwierząt zależy od rezultatów stosowanych praktyk z punktu widzenia zwierzęcia, nie zaś zasobów wykorzystywanych w hodowli. 21

12 4.1 Podejście rolnika i umiejętności jego pracowników CEL Upewnić się, że odpowiednie zarządzanie hodowlą gwarantuje zaspokojenie potrzeb zwierząt Konieczne działania: Profesjonalny producent mleka odczuwa empatię wobec zwierząt, którymi się zajmuje, umie określać ich potrzeby i podejmuje działania, aby je zaspokajać. Sprawą ogromnej wagi jest niedopuszczanie do nadmiernego wzrostu wskaźnika kondycji ciała w fazie zasuszenia, jako że zwiększa to podatność krów mlecznych w okresie okołoporodowym na schorzenia metaboliczne, m.in. zespół stłuszczenia wątroby. Umiejętności i szkolenie pracowników odpowiedzialnych za opiekę nad zwierzętami Znajomość normalnego wyglądu oraz zachowań zwierząt: Rozumienie znaczenia zmian w zachowaniach zwierząt jest kluczowe dla monitorowania ich dobrostanu i stanu zdrowia. Umiejętność rozpoznania wczesnych oznak stresu lub choroby oraz szybkiego podejmowania decyzji o wezwaniu lekarza weterynarii lub podjęciu innych działań. Traktowanie zwierząt ze zrozumieniem; umiejętność przewidywania potencjalnych problemów oraz podejmowania koniecznych działań zapobiegawczych. Sylvie Andrieu Kierownik techniczny ds. przeżuwaczy na Europę w firmie Alltech Umiejętności zarządcze: Wykorzystywanie w praktyce umiejętności z zakresu zarządzania, odpowiadającym skali oraz wymogom technicznym danego systemu produkcji mleka, lub zapewnienie właściwego nadzoru. Umiejętności paramedyczne: Dysponowanie odpowiednimi umiejętnościami i wiedzą, zwłaszcza w zakresie technik hodowlanych, które mogą powodować cierpienie zwierząt (m. in. dekornizacja oraz położnictwo zwierząt). Programy edukacyjne dla producentów mleka: Powinny obejmować podstawowe wiadomości o zachowaniach zwierząt oraz dobrych praktykach w zakresie zapewniania odpowiedniego poziomu dobrostanu zwierząt. Program zapewnienia jakości w gospodarstwie i zarządzanie dobrostanem zwierząt W niektórych państwach i łańcuchach dostaw wprowadzono w gospodarstwach programy zapewnienia jakości w obszarze dobrostanu zwierząt. Kilka lat temu koncern Danone włączył kwestię dobrostanu zwierząt do programów zapewnienia jakości ze względu na bezpośredni związek pomiędzy dobrostanem zwierząt oraz jakością mleka i jego bezpieczeństwem. Na przykład zwierzęta cierpiące na zapalenie wymion są często zestresowane, co prowadzi do zmian w produkowanym przez nie mleku. Z kolei zwierzęta trzymane w nieodpowiednich pomieszczeniach inwentarskich są często brudne, co sprawia, że produkowane przez nie mleko może zostać łatwo zanieczyszczone. Główne działania w ramach wymienionych programów obejmują: Zgodność ze standardami: Należy zapoznać się i postępować zgodnie z całością odnośnych przepisów prawa krajowego oraz z kluczowymi normami branżowymi i programami zapewnienia jakości w obszarze jakości i bezpieczeństwa produktów. Należy upewnić się, że prowadzona dokumentacja jest zgodna z obowiązującymi przepisami i założeniami programów zapewnienia jakości. Należy włączyć całość procedur opieki nad zwierzętami do obowiązujących w gospodarstwie systemów zapewnienia jakości. Samodoskonalenie i szkolenia: Należy na bieżąco zapoznawać się z nowinkami technicznymi służącymi zapobieganiu problemom związanym z dobrostanem zwierząt i/lub naprawie ewentualnych niedociągnięć. Standardy oceniane podczas kontroli prowadzonych przez Danone Kryteria dotyczące dobrostanu zwierząt Rolnik został poinformowany o działaniach, które powinien podjąć na rzecz odpowiedniego poziomu dobrostanu zwierząt, i otrzymał materiał informacyjny. Rolnik zapewnia zwierzętom warunki sprzyjające ekspresji zachowań naturalnych (wybieg odpowiedniej wielkości, ilość czasu na pastwisku zależnie od lokalnego klimatu i wielkości gospodarstwa itd.). CZY WIESZ, ŻE? Ocena dobrostanu zwierząt to często tak naprawdę kwestia zdrowego rozsądku. Należy dobrze znać i obserwować swoje zwierzęta. Doświadczenie pozwala szybko stwierdzić, z którymi zwierzętami dzieje się coś niepokojącego. Rolnik Członek zespołu doradców powołanego przez Danone W niektórych regionach Danone zamierza wspierać praktyki służące zapewnieniu wysokich standardów dobrostanu zwierząt oraz optymalnych warunków bytowych. Wszędzie tam, gdzie jest to możliwe, szczególną uwagę będzie się poświęcać ilości czasu spędzanego przez zwierzęta w skali roku na pastwisku, zależnie od lokalnych warunków klimatycznych. Podejmujemy działania 22 23

13 4.2 Odpowiednie żywienie przez cały rok CEL Zapewnić ilości wody i paszy pokrywające zapotrzebowanie zwierząt Dobrostan zwierząt, podobnie jak wszystko inne, wymaga oceny całościowej. Gospodarstwo jest całością. Na przykład jeśli zwierzęta są zestresowane podczas zadawania paszy ze względu na ciasnotę ograniczającą dostęp do paszy lub z innego powodu, będą jadły zbyt mało, co oczywiście wpłynie na ich produkcję i kondycję ciała. Konieczne działania Potrzeby zwierząt zależą od ich wieku, od poziomu oraz etapu produkcji. Ilości podawanej paszy i wody muszą być odpowiednie. Zwierzętom należy zapewnić zbilansowane dawki pod względem głównych składników: energii, białka, wody, składników mineralnych itd. 1. Odpowiednie dawki paszy i wody Zwierzętom należy zapewniać odpowiednie dawki paszy (pod względem jakości i wartości odżywczych) zgodnie ze stanen fizjologicznym laktacja, ciąża, okres rozwoju. Krowom mlecznym w okresie laktacji należy zapewniać zbilansowane dawki paszy. Zwierzęta powinny mieć dostęp do odpowiednich ilości paszy i wody pitnej wysokiej jakości, co umożliwia utrzymanie dobrego stanu zdrowia i zaspokajanie potrzeb fizjologicznych i produkcyjnych oraz ogranicza ryzyko schorzeń metabolicznych i zaburzeń trawienia. Wszystkie zmiany w dawkach należy wprowadzać stopniowo. 2. Bezpieczeństwo paszy i wody Należy określić pochodzenie paszy i wody, aby uniknąć potencjalnie toksycznych zanieczyszczeń. Należy upewnić się, że pasza i woda podawane zwierzętom nie zawierają szkodliwego dla zdrowia stężenia substancji biologicznych, chemicznych lub fizycznych. Zwierzęta należy chronić przed toksycznymi roślinami i środkami chemicznymi, a także innymi szkodliwymi substancjami, które mogą zostać przez nie spożyte. Należy uniemożliwić przedostanie się pozostałości po wodzie ściekowej i opryskach chemicznych łąk i roślin pastewnych do zbiorników wody używanej do pojenia zwierząt. 3. Kontrola wyposażenia stosowanego w żywieniu i pojeniu zwierząt Należy upewnić się, że automatyczne urządzenia do żywienia i pojenia zwierząt są sprawne, a wszelkie usterki są usuwane na bieżąco. Należy upewnić się, że wszystkie krowy dysponują przestrzenią zapewniającą łatwy dostęp do wody (jedno poidło na 15 krów); liczba żłobów powinna zapewniać wszystkim zwierzętom łatwy i jednoczesny dostęp do paszy. 4. Indeks kondycji ciała (BCS) Podczas laktacji i w okresie zasuszenia należy regularnie oceniać wskaźnik kondycji ciała. Należy ustalić poziom minimalny, poniżej którego konieczne są działania zaradcze lub wizyta lekarza weterynarii. Standardy oceniane podczas kontroli prowadzonych przez Danone 1. Kryteria dotyczące dobrostanu zwierząt Odpowiednie zarządzanie żywieniem zwierząt przez cały rok. 2. Kryteria dotyczące paszy Niestosowanie zakazanych surowców. Pasza i woda wolne od zanieczyszczeń. Pasza przechowywana w bezpiecznych warunkach. Identyfikowalność kupowanych pasz: przechowywanie przez pięć lat etykiet, faktur, danych na temat składu pasz. Próbki pasz przechowywane przez 12 miesięcy, wolne od zanieczyszczeń. Plony przechowywane w dobrych warunkach, usuwanie zepsutych pasz, plan żywienia. Korzystanie z usług autoryzowanych dostawców pasz (posiadających odpowiednie zezwolenia). W pobliżu magazynu pasz, pól i pastwisk nie powinna być prowadzona jakakolwiek działalność potencjalnie powodująca ich zanieczyszczenie lub zniszczenie (ogniem itd.). Zwierzęta: nieograniczony dostęp do wody pitnej wysokiej jakości (przez cały rok). 3. Inne kryteria dokumentowane podczas kontroli Wskaźnik kondycji ciała. Rolnik Członek zespołu doradców powołanego przez Danone Podejmujemy działania CZY WIESZ, ŻE? W ciągu ośmiu tygodni po wycieleniu lub w trakcie laktacji, wskaźnik kondycji ciała krowy nie powinien zbytnio spaść. Ponadto należy bezwzględnie unikać nadmiernego spadku kondycji w okresie zasuszenia, jako że zwiększa to podatność krów na schorzenia metaboliczne (zespół stłuszczenia wątroby).?? 24 25

14 4.3 Odpowiednie pomieszczenia inwentarskie przez cały okres życia zwierzęcia CEL Zapewnić wygodne pomieszczenia inwentarskie, odpowiednie ze względu na wielkość, wagę i typ krowy Konieczne działania Hodowca powinien wybrać system pomieszczeń inwentarskich gwarantujący: - zaspokajanie potrzeb zwierząt na wszystkich etapach ich życia: laktacja, zasuszenie, jałówka itd. - adekwatność ze względu na lokalne warunki (m.in. temperatury). 1. Pomieszczenia inwentarskie Należy zapewnić czystą i wystarczająco grubą ściółkę wszystkim zwierzętom utrzymywanym w pomieszczeniach inwentarskich: Należy regularnie czyścić powierzchnie pokryte ściółką i/lub wymieniać zużytą ściółkę. Zwierzętom należy zapewnić odpowiednią przestrzeń, by: - nie narażać ich na niewygodę, - zapewnić im możliwość ekspresji zachowań naturalnych, tj. by zwierzęta mogły leżeć, odpoczywać, poruszać się, jeść, pić, oddawać kał i mocz itd. bez wywoływania nadmiernych napięć w grupie. 2. Wentylacja Należy upewnić się, że cyrkulacja powietrza, jak również temperatura i stężenie amoniaku, dwutlenku węgla oraz gazu z gnojowicy utrzymują się na poziomie gwarantującym brak szkodliwości i dyskomfortu dla zwierząt. 3. Odpowiednie oświetlenie Należy zapewnić odpowiednie, ale niezbyt intensywne oświetlenie: Wystarczająco jasne, aby umożliwić oględziny zwierząt i zapewniające zwierzętom odpowiednie, dobowe okresy doświetlania i zaciemnienia. Światło nie powinno być zbyt intensywne może to powodować dyskomfort. Szybką i prostą metodą sprawdzenia, czy oświetlenie pomieszczenia inwentarskiego jest właściwe, jest udzielenie odpowiedzi na pytanie: czy jestem w stanie czytać książkę w pomieszczeniu dla zwierząt? CZY WIESZ, ŻE? Zbyt duże zagęszczenie zwierzat zwiększa konfliktowość i zagrożenia mikrobiologiczne u zwierząt w każdym wieku. Zasadniczo przyjmuje się, że minimalna powierzchnia legowiska wyłożona ściółką powinna wynosić 1 m 2 na 100 kg żywej wagi, przy czym przestrzeń przeznaczona dla ednego zwierzęcia powinna zapewniać mu swobodę leżenia/odpoczynku przez odpowiednią ilość czasu. W wypadku podziału pomieszczenia na stanowiska każde zwierzę powinno mieć do dyspozycji przestrzeń nie mniejszą, niż 1,2 m x 2,4 m. 4. Zarządzanie obornikiem i gnojowicą Należy regularnie usuwać obornik i gnojowicę, zapewniając jednocześnie odpowiedni system odprowadzania nieczystości z pomieszczeń inwentarskich i ciągów komunikacyjnych. 5. Zacienienie i schronienie na wybiegach Zwierzęta należy chronić przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi. Ekstremalne warunki pogodowe i inne czynniki prowadzące potencjalnie do przegrzania lub wyziębienia zwierząt mogą powodować u nich stres. Podczas upałów należy zapewnić zwierzętom zacienienie lub inny sposób chłodzenia, np. wentylatory i/lub obniżające temperaturę zraszacze/zamgławiacze. Przy niskiej temperaturze należy zapewnić zwierzętom schronienie i dodatkowe dawki paszy. UWAGA Jeśli warunki pogodowe są przyczyną problemów zdrowotnych, należy podjąć działania naprawcze, aby ograniczyć wpływ pogody do minimum. PRZYKŁAD Opieka nad zwierzętami podczas upałów W niektórych krajach podczas upałów hodowcy stosują zraszacze, aby chłodzić krowy, łagodzić stres wywołany wysoką temperaturą i usprawniać metabolizm, co służy utrzymaniu właściwego poziomu produkcji mleka. 6. Warunki doju Udój krów mlecznych można prowadzić w pomieszczeniach inwentarskich albo na zewnątrz: Pomieszczenia do udoju należy zaprojektować i wykorzystywać w taki sposób, aby do minimum ograniczyć ryzyko potencjalnego stresu/urazów u zwierząt. Należy upewnić się, że podłoże jest: stabilne, zapobiegające ślizganiu się zwierząt, właściwie osuszone oraz oczyszczone z błota i odchodów. Jeśli na terenie gospodarstwa znajdują się pomieszczenia do dojenia (hale udojowe lub stanowiska zabiegowe): Należy upewnić się, że podłoże jest stabilne i łatwe do utrzymania w czystości. Ogrodzenia, bramki i rampy udojowe należy zaprojektować w taki sposób, aby zapewnić sprawną komunikację i wyeliminować ryzyko urazów zwierząt. Należy upewnić się, że stanowiska udojowe umożliwiają szybkie i skuteczne oporządzanie zwierząt i ich szybkie uwolnienie, oraz że stanowiska te nie stanowią zagrożenia dla krów ani ich opiekunów. 7. Wybiegi i okólniki Należy upewnić się, że rodzaj i wielkość powierzchni są odpowiednie pod kątem przeznaczenia oraz częstotliwości wykorzystywania, aby nie wywoływać u zwierząt zbędnego dyskomfortu. Standardy oceniane podczas kontroli prowadzonych przez Danone Kryteria dotyczące dobrostanu zwierząt Odpowiednio zaprojektowane i utrzymane pomieszczenia inwentarskie. Kryterium to uwzględnia wszystkie elementy omówione w niniejszym rozdziale. 1. Pozostałe informacje dokumentowane podczas audytu gospodarstw Rodzaj pomieszczeń inwentarskich i system utrzymania. Liczbę dni, jaką zwierzęta będą spędzać na pastwisku, w zależności od pory roku z uwzględnieniem tego czy zwierzęta trzymane sa na uwięzi. 2. Inne kryteria dokumentowane podczas kontroli Ocena ruchu. Podejmujemy działania 26 27

15 4.4 Profilaktyka i leczenie chorób CEL Profilaktyka oraz wybór odpowiednich i skutecznych metod leczenia Konieczne działania W niniejszym rozdziale omówiono kwestię profilaktyki zdrowotnej w kontekście dobrostanu zwierząt. Kiedy rolnik powinien wezwać lekarza weterynarii, np. w przypadku zapalenia wymion? Jeżeli liczba zachorowań w stadzie przekroczy wartość progową określoną przez weterynarza, a w gospodarstwie występuje postać kliniczna zapalenia gruczołu mlekowego. Jeżeli niektóre zwierzęta cierpią na ostre zapalenie gruczo łu mlekowego, z miejscowymi objawami klinicznymi. Jeżeli dotychczasowe leczenie podostrego zapalenia wymion nie przynosi efektów. Jeżeli istnieje podejrzenie, że zarazki są nadal obecne w stadzie (podwyższony poziom komórek somatycznych w całym gospodarstwie). Dominique Remy Lekarz weterynariii, wykładowca Państwowej Szkoły Weterynaryjnej w Alfort 1. Programy zarządzania zdrowiem stada Należy wdrożyć planowy program zarządzania zdrowiem stada, obejmujący następujące elementy: Profilaktykę, program szczepień i odrobaczania. Leczenie chorób i urazów. Podawanie dodatków mineralno-witaminowych, wzmacniających system odpornościowy zwierząt i zapobiegający chorobom. Podawanie magnezu w okresie okołoporodowym i, w razie konieczności, suplementów wapnia po wycieleniu, by leczyć porażenie poporodowe u krów oraz inne schorzenia metaboliczne. Stałe utrzymywanie odpowiednich norm sanitarno-higienicznych w pomieszczeniach inwentarskich, na pastwisku i pomieszczeniach wykorzystywanych do udoju. Wdrożenie planu zapewnienia bezpieczeństwa biologicznego w wypadku wprowadzania nowych zwierząt do stada: Plan może obejmować możliwe do zrealizowania działania prewencyjne, m.in. szczepienia lub odrobaczanie, jak również uwzględniać ewentualną potrzebę zastosowania kwarantanny / okresu odosobnienia. 2. Pomoc weterynaryjna We wszystkich sprawach związanych z zarządzaniem zdrowiem zwierząt należy zwracać się do wykwalifikowanego lekarza weterynarii: Zasięganie porady personelu niewykwalifikowanego może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych u zwierząt ze względu na błędną diagnozę, niewłaściwe leczenie lub zastosowanie niewłaściwych technik zabiegowych, w tym narkozy i podania środków znieczulających. Porady lekarza weterynarii należy zasięgnąć w następujących wypadkach: Odsetek zwierząt w stadzie zapadłych na daną chorobę przekroczy oficjalną wartość progową ustaloną w danym kraju. Utrzymująca się niska wydajność. Pierwsza pomoc lub wstępne leczenie na terenie gospodarstwa okażą się nieskuteczne. Zwierzę nie ma siły stać i nie reaguje na leczenie po upływie dwunastu godzin. Istnieje podejrzenie, że mamy do czynienia z infekcją zakaźną. Zwierzę doznało urazu lub cierpi na ostrą postać kulawizny. 3. Kompetencje hodowcy w obszarze zdrowia zwierząt Należy upewnić się, że pracownicy odpowiedzialni za dobrostan zwierząt posiadają odpowiednie umiejętności, aby określić, które zwierzęta są chore lub ranne. W razie konieczności należy zgłosić się do osoby z właściwymi kwalifikacjami (patrz wyżej). Należy upewnić się, że osoby odpowiedzialne za opiekę nad stadem dysponują wiedza w kwestii najczęściej występujących chorób bydła i są w stanie zapewnić zwierzętom szybką pomoc specjalistyczną 4. Kontrola zwierząt Częstotliwość kontroli zwierząt zależy od stosowanego systemu zarządzania stadem. Dokładne badanie jest szczególnie ważne: W okresie okołoporodowym. W sytuacjach kryzysowych, m.in. w wypadku wystąpienia epidemii choroby zakaźnej (np. pryszczycy) 5. Leczenie kulawizny Zwierzętami należy opiekować się w taki sposób, aby zminimalizować zapadalność na kulawizny W związku z tym: Zwierzęta należy przemieszczać w sposób nie powodujący zbędnego nacisku na kończyny i racice. Zwierzęta powinny iść spokojnie i wolno, a podłoże powinno być w miarę możliwości miękkie i równe. Stanowiska, wybiegi i urządzenia powinny być zaprojektowane i zbudowane w sposób zapewniający zwierzętom swobodę ruchu oraz łatwe i bezpieczne przemieszczanie. Należy dokonywać oceny ruchu (lokomocji) zwierząt według znormalizowanego systemu oceny punktowej, umożliwiającego wykrycie kulawizny we wczesnej fazie: Stopień kulawizny powinien zostać poddany analizie, by określić przyczyny schorzenia i dobrać odpowiednie metody leczenia. Stan racic należy często kontrolować; zabiegi korekcji racic należy przeprowadzać z odpowiednią częstotliwością i z pomocą fachową. 6. Leczenie zwierząt W leczeniu należy stosować wyłącznie środki dopuszczone do obrotu i/lub leki weterynaryjne przepisane przez lekarza weterynarii: Leczenie musi być prowadzone w prawidłowy sposób, by uniknąć niepożądanego działania ubocznego, np. bolesnych obrzęków. Wszelkie metody leczenia oraz okres karencji powinny być zgodne z zaleceniami lekarza weterynarii. Należy stosować wyłącznie leki z ważnym terminem przydatności. 7. Dokumentacja chorób oraz leczenia w ramach skutecznego procesu monitorowania Wszelkie zdarzenia należy dokumentować na bieżąco, by sprawnie zarządzać stadem i szybko identyfikować źródła problemów: Minimalne wymogi dotyczące dokumentacji obejmują: Ewidencję padnięć i ich przyczyn/wieku zwierząt. Ewidencję zapadalności na zapalenie gruczołu mlekowego. Ewidencję zaburzeń rozrodu. Ewidencję poronień, padnięć w okresie okołoporodowym. Ewidencję występowania kulawizny. Ewidencję zachorowalności oraz szczegółowych informacji dotyczących chorób i urazów, którym można zapobiegać. Ewidencję szczepień i badań kontrolnych. Podejmujemy działania 28 29

16 4.5 Dobre praktyki hodowlane Standardy oceniane podczas kontroli prowadzonych przez Danone Kryteria dotyczące dobrostanu zwierząt Skuteczne zarządzanie populacją zwierząt chorych i zdrowych. Kryteria dotyczące zdrowia zwierząt Postępowanie zgodnie z normami sanitarnymi (badania kontrolne, kwarantanna) przy zakupie nowych zwierząt; Obory wolne od gruźlicy i brucelozy, postępowanie zgodnie z obowiązującymi przepisami weterynaryjnymi; Systematyczna analiza poronień i prowadzenie dokumentacji chorób; Monitorowanie zwierząt, postępowanie z mlekiem nieprzeznaczonym do sprzedaży, programy działań profilaktycznych. Kryteria dotyczące leczenia zwierząt Odpowiednie oznaczenie lub odizolowanie zwierząt w trakcie leczenia; Przestrzeganie zasad leczenia i okresów karencji. Wykorzystywanie w leczeniu wyłącznie substancji leczniczych dopuszczonych do obrotu; Identyfikowalność leczenia i chorób: dokumentacja i recepty; Przechowywanie leków w odpowiednich warunkach Inne kryteria dokumentowane podczas kontroli Ocena mastitis, ocena ruchu. CEL Wyeliminowanie bólu i urazów Konieczne działania Podstawowe praktyki hodowlane związane z dobrostanem zwierząt obejmują czynności wykonywane codziennie (udój, opieka nad zwierzętami itd.) oraz zabiegi powodujące ból (m.in. dekornizacja). 1. Zabiegi zootechniczne powodujące ból Wszelkie zabiegi zootechniczne wywołujące ból należy stosować z zachowaniem zgodności z odnośnymi przepisami prawa krajowego; Leczenie/zabiegi powinno się wykonywać pod narkozą/w znieczuleniu miejscowym; W miarę możliwości należy unikać bolesnych zabiegów; Wykonywanie potencjalnie bolesnych zabiegów powinno być uzasadnione ze względu na dobrostan oraz korzyść dla zwierzęcia; Należy rozważyć zabiegi alternatywne, np. przycinanie włosów ogonowych (w miejsce kopiowania ogonów) w celu utrzymania czystości; Zabiegi korekcyjne racic powinny być wykonywane wyłącznie przez osoby wykwalifikowane; Należy unikać usuwania rogów; zabiegi usuwania zawiązków rogów podyktowane dobrostanem zwierząt należy wykonywać pod narkozą lub w znieczuleniu miejscowym; Zwierzęta należy odpowiednio znakować ze względu na wykonywanie kontroli pozabiegowych. 2. Przemieszczanie zwierząt Zwierzęta należy zawsze przemieszczać w sposób ograniczający ryzyko wystąpienia stresu lub urazów. Wszystkie zwierzęta, a w szczególności osobniki młode i buhaje, powinny być traktowane i przemieszczane w sposób łagodny i spokojny. Podczas przemieszczania zwierząt należy pamiętać, że oceniają one odległość i szczegóły otoczenia inaczej niż ludzie. Ponadto zwierząt nie należy narażać na niepotrzebny hałas. Zwierzęta powinny być przemieszczane w tempie umożliwiającym im ocenę otoczenia i miejsca stawiania racic. Podczas przemieszczania stada należy umiejętnie korzystać ze środków pomocniczych (np. psów pasterskich), aby zaoszczędzić bydłu bólu i stresu. Psy powinny być trzymane na smyczy i pod pełną kontrolą. Stosowanie elektrycznych poganiaczy jest surowo zabronione. Podczas przepędu zwierząt na trasie dłuższej od zazwyczaj pokonywanych przez nie odległości należy upewnić się, że dystans oraz tempo przepędu dopasowano do kondycji oraz sprawności zwierząt. Podczas wprowadzania nowych sztuk do stada należy zapewnić nowym osobnikom odpowiednią przestrzeń, aby w razie przepychania się zwierząt nowe zwierzęta mogły przesunąć się w kierunku wolnej przestrzeni; należy uważnie obserwować zachowanie nowych osobników. Z uwięzi należy korzystać w sposób ograniczający do minimum ryzyko wystąpienia urazów u zwierząt oraz ich opiekuna. Przez cały czas, gdy zwierzęta sa uwiazane należdy zachowywać sie spokojnie. Kółka nosowe oraz inny sprzęt służący do wiązania zwierzat muszą być odpowiednie do sytuacji i stosowane w sposób nie powodujący zbędnego bólu lub niewygody. Zwierzęta unieruchamiane w celu wykonania zabiegów muszą przebywać pod nadzorem. Pracownicy powinni być zaznajomieni z zasadami bezpieczeństwa wykonywanych zabiegów zootechnicznych, a stosowany sprzęt powinien być w pełni sprawny. Ponieważ bydło mleczne to w większości zwierzęta społeczne z silnym instynktem stadnym, stosowane techniki nie powinny niepotrzebnie ograniczać ich kontaktów społecznych, ani prowadzić do nieuzasadnionej izolacji wybranych osobników. 3. Rozród i poród W wypadku jałówek lub krów o drobnej budowie należy wybierać buhaje, u których stwierdzono wyższe prawdopodobieństwo spłodzenia potomstwa o niskiej wadze urodzeniowej; Duże cielęta mogą powodować poważne urazy u krów o drobnej budowie, zwłaszcza podczas pierwszego porodu. Podejmujemy działania 30 31

17 Zapewnianie dobrostanu zwierząt, zwłaszcza podczas doju, jest ogromnie istotne. Zdenerwowane zwierzęta nie chcą dawać mleka, co powoduje spadek produkcji. Należy zachować szczególną uwagę, jeśli dojem zajmuje się inna niż zwykle osoba zestresowane zwierzęta dają mniej mleka, a czasem mogą także zachorować na mastitis. Rolnik Członek zespołu doradców powołanego przez Danone W okresie okołoporodowym krowy powinny przebywać w cichym i czystym miejscu, gdzie mogą zostać poddane uważnej obserwacji. Zwierzęta, które cielą się na zewnątrz: kojce lub wybiegi powinny zapewniać schronienie i ochronę przed niesprzyjającymi warunkami atmosferycznymi; kojce lub wybiegi należy wyposażyć w system odprowadzenia wody. Zwierzęta, które mają problem z wycieleniem: należy im niezwłocznie zapewnić odpowiednią pomoc. Zwierzęta, które nie mają siły stać: należy zapewnić im paszę, wodę i schronienie, ułożyć na ściółce lub miękkim podłożu. Należy korzystać z odpowiedniego sprzętu, aby zapewnić odpowiednią opiekę zwierzętom leżącym: zwierzęta powinny w szczególności być w stanie swobodnie oddychać i nie odczuwać zbędnego dyskomfortu. 4. Dój Podczas doju zwierzę powinno czuć się komfortowo. Podczas udoju nie należy pozyskiwać od jednego zwierzęcia zbyt dużo lub zbyt mało mleka: może to powodować ból lub prowadzić do uszkodzenia strzyków i wymion. Należy opracować standardową procedurę doju: krowy w laktacji muszą być dojone dwa lub trzy razy dziennie, aby utrzymać odpowiednie ciśnienie w wymieniu i dobrą kondycję wymion.. Zwierzęta dojone mechanicznie: Sprzęt należy utrzymywać w stanie ograniczającym ryzyko uszkodzenia strzyków i wymion do minimum. W związku z tym podczas doju należy przestrzegać kilku prostych zasad: Przygotować wymię (przemyć wyłącznie strzyki), Odczekać trzydzieści sekund przed rozpoczęciem doju (w tym czasie wydzieli się oksytocyna), Po zakończeniu doju należy zdezynfekować strzyki przez ich zanurzenie w substancji odkażającej (dipping). Stan sprzętu należy poddawać regularnej kontroli (zwłaszcza pod kątem ciśnienia i częstotliwości pulsacji). Zwierzęta dojone ręcznie: Należy stosować odpowiednie techniki doju, aby uniknąć uszkodzeń strzyków lub wymion. Zwierzęta dojone po raz pierwszy: Na zwierzęta z tej kategorii należy zwrócić szczególną uwagę: przed wycieleniem oprowadzić je po hali udojowej. Standardy oceniane podczas kontroli prowadzonych przez Danone Kryteria dotyczące dobrostanu zwierząt Odstępowanie od stresujących zabiegów zootechnicznych; zwierzęta nie odczuwają lęku i nie są zdenerwowane. Kryteria dotyczące udoju Mycie z wykorzystaniem odpowiednich ilości przebadanej wody; Odpowiedni poziom czystości sprzętu oraz hali udojowej; Sprzęt udojowy poddawany systematycznej kontroli, przeprowadzanie niezbędnych napraw; Czyste strefy doju: hala udojowa, poczekalnia; Zachowanie wysokich standardów higieny podczas udoju; Strzyki odkażane po każdym udoju. 4.6 PRZYJRZYJMY SIĘ: Przepisom i zaspokajaniu potrzeb zwierząt podczas transportu CEL Ograniczenie do minimum stresu i bólu podczas transportu W niniejszym rozdziale omówiono dobre praktyki: Obowiązujące podczas samodzielnego przewozu stada, O których należy poinformować przewoźnika. Konieczne działania Bardzo często zwierzęta wymagają transportu na krótkich lub długich odcinkach. W każdym wypadku kierowcy oraz opiekunowie zwierząt powinni zostać odpowiednio przeszkoleni, aby zaoszczędzić zwierzętom zbędnego stresu podczas transportu. Przewóz powinien odbywać się z wykorzystaniem odpowiednich pojazdów, które są w dobrym stanie, regularnie myte i dezynfekowane. CZY WIESZ, ŻE? Większość bydła doznaje stłuczeń podczas załadunku i przewozu; Jeśli bydło zostanie pozbawione paszy i wody, po upływie czternastu godzin zacznie podejmować gwałtowne próby ich zdobycia; Krowy wolą stać podczas transportu; Podczas przewozu bardzo ważne jest zapewnienie krowom odpowiedniej przestrzeni ponad głową; Śmiertelność bydła w transporcie drogowym rośnie proporcjonalnie do długości pokonywanej trasy; Krowy mają dość duży problem z wchodzeniem na stromą rampę. Optymalny kąt nachylenia rampy w przypadku bydła wynosi 11. Dopuszcza się maksymalne nachylenie pod kątem 20 pod warunkiem, że powierzchnia nie jest śliska. 1. Podstawowe zasady dotyczące transportu Należy upewnić się, że wszystkie przewozy krajowe odbywają się zgodnie z treścią przepisów krajowych lub międzynarodowych (normy OIE), a także wytycznych dotyczących krajowego lub międzynarodowego transportu zwierząt; Należy upewnić się, że pojazdy stosowane w przewozie są właściwe, a zwierzęta nie są zbyt stłoczone; Należy upewnić się że zwierzęta są zdolne do transportu i zniosą go bez zbednego bólu i stresu; W wypadku przewozów na dłuższych dystansach zwierzętom należy zapewnić właściwe pożywienie, wodę oraz odpoczynek; W wypadku przewozów drogą morską należy stosować odpowiednie rampy lub podnośniki przeznaczone do załadunku i rozładunku zwierząt. 2. Specjalne wymogi dot. przewozu zwierząt Podczas przygotowań i planowania transportu należy uwzględnić stan fizjologiczny zwierząt (np. krowy w szczycie laktacji), a także sposób przewozu i długość trasy; Przewóz krów w okresie przedporodowym powinien odbywać się z zachowaniem środków specjalnej ostrożności i uwzględnieniem stanu zwierząt. Transport zwierząt powinien się odbywać wyłącznie w sytuacjach wyjątkowych lub w celu poprawy ich dobrostanu, np. wysyłka do innego miejsca: by zmienić i poprawić sposób żywienia zwierząt; by poddać zwierzęta ściślejszej kontroli przed wycieleniem; by zapewnić zwierzętom opiekę weterynaryjną. Przed transportem należy podać wszystkim karmionym siarą lub mlekiem zwierzętom przynajmniej połowę ich dziennej dawki żywieniowej; Nie wolno przewozić zwierząt, które nie są w stanie ustać na nogach. Ze względów humanitarnych ubój z konieczności powinien odbywać się na terenie gospodarstwa; Należy upewnić się, że w miejscu docelowym młode zwierzęta mają zapewnione odpowiednie warunki utrzymania oraz komfortowe warunki rozładunku. 3. Odbiór nowo nabytych zwierząt Nowo przybyłym zwierzętom należy zapewnić ciszę, paszę i wodę oraz czas wystarczający do oswojenia się z nowym miejscem; Należy zwracać baczną uwagę na ich zachowanie; Nowe osobniki należy wprowadzać do odpowiedniej grupy w odpowiednim czasie. Standardy oceniane podczas kontroli prowadzonych przez DanonE Podejmujemy działania 1. Kryteria dotyczące dobrostanu zwierząt Komfort zwierząt i unikanie zbędnego stresu podczas transportu

18 4.7 CEL Uniknięcie zbędnego bólu ZAJMIJMY SIĘ: zarządzaniem ostatnim etapem życia zwierząt i technikami uboju W kolejnym rozdziale zajmiemy się dobrymi praktykami, które należy przekazać nabywcy zwierząt odpowiedzialnemu za ubój. Konieczne działania Jeśli ubój zwierząt jest konieczny, rolnik powinien postępować zgodnie z treścią przepisów prawa międzynarodowego i podjąć wszelkie działania, by zaoszczędzić wybranym osobnikom zbędnego bólu. Hodowca powinien zwrócić szczególną uwagę na warunki przewozu zwierząt i wykonywania uboju (nawet jeśli sam nie jest za to odpowiedzialny). 1. Koniec życia i ubój na terenie gospodarstwa Jeśli ubój chorego lub odczuwającego ból zwierzęcia jest konieczny: Należy skonsultować się z lekarzem weterynarii, by zaoszczędzić zwierzęciu zbędnego bólu; Jeśli do uboju jest wykorzystywane urządzenie bolcowe, należy wybrać nabój o sile odpowiedniej dla danej klasy zwierzęcia; Zwierzę należy wykrwawić niezwłocznie po ogłuszeniu, aby doprowadzić do jego śmierci. 2. Zasady zarządzania rzeźnią Należy wykorzystywać wyłącznie skuteczne techniki ogłuszania, aby ograniczyć liczbę zwierząt odzyskujących przytomność po ogłuszeniu i wyeliminować przypadki podwójnego strzelania bolcem (jeśli pierwszy strzał nie jest skuteczny); zaleca się, aby pomieszczenia minimalizowały stres i dyskomfort: rozplanowanie zsypów, podłoga antypoślizgowa, wentylacja/temperatura, odpowiednia obsada zwierząt itd. należy upewnić się, że personel rzeźni został odpowiednio przeszkolony, by oszczędzić zwierzętom zbędnego bólu i stresu (na linii uboju). Standardy oceniane podczas kontroli prowadzonych przez Danone 1. Kryteria dotyczące dobrostanu zwierząt Podczas uboju na terenie gospodarstwa należy postępować zgodnie z zasadami zapewnienia dobrostanu zwierząt. 4.8 Odpowiednia pasza, pomieszczenia inwentarskie oraz zabiegi zootechniczne u nowonarodzonych i młodych zwierząt CEL Zapewnić odpowiednie żywienie i pomieszczenia inwentarskie; umożliwić cielętom przebywanie w stadzie Konieczne działania Pasza powinna zostać odpowiednio dobrana pod kątem fazy rozwoju fizjologicznego zwierząt. Nowonarodzone cielęta powinny być karmione początkowo siarą, a następnie mlekiem, oraz po pełnym wykształceniu żołądka paszą treściwą i objętościową. Kwestią niezmiernie istotną jest zapewnienie czystych pomieszczeń inwentarskich dla zwierząt po urodzeniu, by ograniczyć ryzyko schorzeń i infekcji. Docelowo należy zapewnić wszystkim cielętom odpowiednią przestrzeń, dobre warunki higieniczne, profilaktykę zdrowotną i warunki umożliwiające życie w stadzie (zwierzęta nie powinny być trzymane w odosobnieniu). W pierwszych minutach po narodzinach należy otoczyć cielęta odpowiednią opieką (higiena, odkażenie pępowiny) i zachować szczególną ostrożność na kolejnych etapach ich rozwoju. 1. Higiena po wycieleniu Należy utrzymywać odpowiednie warunki higieny po wycieleniu, aby uniknąć zakażenia pępowiny. 2. Siara Należy upewnić się, że nowonarodzone zwierzęta otrzymują odpowiednie ilości siary lub, jeżeli nie jest to możliwe, odpowiedni substytut; Optymalnie cielęta powinny zostać nakarmione siarą w pierwszej godzinie życia; Karmienie cieląt siarą wysokiej jakości gwarantuje korzyści zdrowotne, zapewnia dobrostan zwierząt i jest korzystne ze względów ekonomicznych. 3. Pasze płynne Jeśli młode cielęta nie mogą być karmione przez matki: Należy zapewnić zwierzętom pasze płynne i podawać je w taki sposób, aby zaspokoić ich potrzebę ssania. Młode przeżuwacze powinny być karmione paszą płynną do chwili, w której żwacz będzie wystarczająco rozwinięty, aby trawić paszę stałą. CZY WIESZ, ŻE? Nowonarodzone cielę ma słabo rozwinięty układ odpornościowy W pierwszych ośmiu tygodniach życia wskaźnik umieralności cieląt, u których niski poziom immunoglobuliny we krwi utrzymuje się przez czterdzieści osiem godzin po urodzeniu, jest dwukrotnie wyższy w porównaniu z cielętami, u których poziom immunoglobuliny we krwi jest w normie. 4. Pasze stałe Cielęta powinny otrzymywać odpowiednie ilości paszy włóknistej (optymalnie bez ograniczeń) po ukończeniu drugiego tygodnia życia; Pasza o wysokiej wartości energetycznej jest niezbędnym warunkiem prawidłowego rozwoju brodawek żwacza; Właściwym rozwiązaniem, wspomagającym rozwój żwacza u młodych zwierząt, jest podawanie im pasz objętościowych i treściwych. 5. Urządzenia do żywienia zwierząt Wszystkie urządzenia stosowane w żywieniu młodych zwierząt należy dokładnie czyścić po każdorazowym użyciu. 6. Zapewnienie odpowiednich warunków wzrostu i rozwoju Należy kontrolować system podawania pasz, a także wypas na łąkach/pastwiskach, by zapewnić młodemu bydłu mlecznemu paszę odpowiedniej jakości i w odpowiedniej ilości; Młode zwierzęta powinny być odpowiednio żywione, by zapewnić im optymalny wzrost i rozwój tak by mogły spełnić wymogi dla zwierząt przeznaczonych do remontu stada. 7. Zarządzanie małymi grupami zwierząt Cieląt nie można trzymać na uwięzi i jeśli jest to możliwe nie utrzymywać ich pojedynczo. W miarę możliwości należy zapewnić im chów grupowy lub w parach, jeśli chów grupowy nie jest możliwy; Grupy młodych zwierząt powinny mieć odpowiednią liczebność, aby zminimalizować stres społeczny i ryzyko mikrobiologiczne. Zwierzęta należy grupować według wielkości/ wieku, aby uniknąć walk. Niektóre badania potwierdzają, że ryzyko wystąpienia niektórych chorób wirusowych rośnie wraz ze wzrostem liczebności cieląt w grupie, zwłaszcza jeżeli ich liczba przekracza dwadzieścia lub trzydzieści Podejmujemy Działania

19 Rodzaje ryzyka związane z niedostateczną higieną cieląt (zwierzęta, sprzęt, cielętnik itd.) Ponieważ w gospodarstwie mlecznym cielęta rodzą się przez cały rok, hodowca zajmuje się zwierzętami w różnym wieku. Dlatego niezwykle ważne są działania, które mają na celu zapewnienie dobrego stanu zdrowia oraz wzmocnienie odporności cieląt i ich matek, a także ograniczają ryzyko przekazywania zakażeń między kilkutygodniowymi lub kilkumie sięcznymi zwierzętami a nowonarodzonymi cielętami, które są niezwykle podatne na nowe infekcje. Pierre Sans Lekarz weterynarii, wykładowca Szkoły Weterynaryjnej w Tuluzie 8. Ochrona młodych cieląt Młode zwierzęta oddzielone od matek, powinny mieć zapewnione odpowiednie schronienie, zapewniające im ochronę przed warunkami mogącymi wywrzeć negatywny wpływ na ich dobrostan. 9. Profilaktyka i leczenie chorób Należy wdrożyć programy profilaktyki zdrowotnej (szczepienie cieląt i krów, by podnieść skuteczność działania siary) ze względu na najczęściej występujące choroby (choroby układu oddechowego, biegunki itd.), by ograniczyć występowanie ewentualnych problemów oraz straty finansowe, takie jak koszty leczenia zwierząt. 10. Dokumentacja śmiertelności i zachorowalności Ewidencję taką należy prowadzić, by określić czynniki ryzyka i doskonalić odchów cieląt. 11. Przewóz młodych zwierząt Należy upewnić się, że młode zwierzęta przeznaczone do sprzedaży nie są transportowane wcześniej aniżeli osiągnęły odpowiednie parametry, m.in. odpowiednią wagę ciała, wiek oraz że mają zagojoną pępowinę. 12. Przemieszczanie i przewóz Nowonarodzone i młode zwierzęta należy przemieszczać i przewozić w sposób ograniczający do minimum stres i ryzyko wystąpienia urazów, obtarć oraz bólu. Standardy oceniane podczas kontroli prowadzonych przez Danone 1. Kryteria dotyczące dobrostanu zwierząt Cielęta należy odpowiednio żywić na wszystkich etapach rozwoju; Cielętom należy zapewnić odpowiednie warunki bytowe; Cielęta należy właściwie leczyć, by zapobiegać chorobom i obniżyć liczbę upadków; Cielętom należy zapewnić odpowiednią opiekę, by wyeliminować stres. * ZAŁĄCZNIK Załącznik 36 37

20 7.8.3 Ocena czterech głównych kryteriów dotyczących zwierząt wolność od głodu Indeks kondycji ciała (BCS) Tabela oceny WSKAZÓWKI DOT. TABELI OCENY Jeśli ocenie poddaje się ponad trzydzieści krów, niniejszy formularz należy powielić w odpowiedniej liczbie egzemplarzy. Liczba krów w stadzie Liczba krów do oceny < wszystkie Jeśli hodowla obejmuje kilka grup zwierząt (zwierzęta podzielone na grupy produkcyjne), należy zwrócić uwagę aby ocenić zwierzeta z każdej grupy Na każde następne 100 krów należy dodać 10 do oceny Należy pamiętać, aby ocenie została poddana reprezentatywna próba dla wszystkich faz laktacji. Aby wypełnić tabelę, należy podać dla każdej krowy jej Ocenę Kondycji oraz numer identyfikacyjny. Jeśli to możliwe, także fazę laktacji Jak obliczyć wskaźnik BCS? Należy obejrzeć zwierzę od tyłu i z boku, a następnie ocenić wskaźnik kondycji ciała na podstawie oględzin siedmiu partii ciała. Każda krowa otrzymuje następującą ocenę: Kondycja = 1 Bardzo chuda (minimum 3 partie ciała zgodne ze wskaźnikami dla krowy chudej) Kondycja = 2 Prawidłowa kondycja Kondycja = 3 Bardzo tłusta (minimum 3 partie ciała zgodne ze wskaźnikami dla krowy tłustej) Ocena = 1 Bardzo chuda 1 2 Ocena = 2 Prawidłowa kondycja Ocena = 3 Bardzo tłusta DO* 1 Nasada ogona wyraźna 2 Okolice nasady ogona: widoczne zagłębienie 3 Część lędźwiowa: duże zagłębienie 4 Kręgi: widoczne wyrostki poprzeczne kręgów 5 Guzy biodrowe: wyraźne 6 Kręgosłup: wyraźny 7 Żebra: widoczne 1 Nasada ogona 2 Okolice nasady ogona 3 Część lędźwiowa 4 Kręgi 5 Guzy biodrowe 6 Kręgosłup 7 Żebra 1 Nasada ogona: widoczne złogi tłuszczu pod skórą 2 Okolice nasady ogona: wypełnione z wyraźną obecnością tkanki tłuszczowej 3 Część lędźwiowa: wypełniona pomiędzy kręgosłupem a guzami biodrowymi 4 Kręgi: niewidoczne wyrostki poprzeczne 5 Guzy biodrowe: widoczne pod skórą złogi tłuszczu 6 Kręgosłup: widoczne pod skórą złogi tłuszczu 7 Żebra: widoczne pod skórą złogi tłuszczu Numer indentyfikacyjny Ocena kondycji (1,2,3) Liczba krów / ocena Ocena Razem % 30 POZIOM ALARMOWY KONKRETNY PRZYPADEK: rasy mleczne i mięsne Razem 25-50% 10 (Należy uważać, gdy licz ba Wskaźniki dla krowy skrajnie wychudzonej wymagają korekty: % bardzo chudych krów krów zbyt otłu szczo nych jest Krowa skrajnie wychudzona ma zapadnięte okolice Wyrostki poprzeczne są dobrze widoczne, podobnie jak (wszystkie z oceną duża, sytuację można określić >50% 2 nasady ogona, widoczne zagłębienie pomiędzy guzami nasada ogona, guzy biodrowe, kości kręgosłupa i żebra. 1 / wszystkie ogółem) jako problematyczną) kulszowymi a guzami biodrowymi; Aby wypełnić powyższą tabelę, należy wpisać liczbę krów Należy ocenić fermę w odniesieniu do % krów chudych. (Należy wpisać X 38 w poszczególnej Ocenie we właściwym wierszu) 39 Uwagi Np Wycielona 20 dni temu Podsumowanie fermy Stan % bardzo chudych Ocena Stan Wyniki 0% % 95 OK 5-10% 85 Wymagana 10-15% 55 poprawa Załącznik